Մարիամ Բարսեղյանի բոլոր հրապարակումները

Լուսանկարը` Սուրեն Կարապետյանի

Ինչ է ազատությունը

Եթե երկու տարի առաջ հարցնեիք, ամենաքիչը երեք էջ խորը փիլիսոփայական նյութ կտպեի Microsoft Word-ում, հիմա ուղղակի կասեմ` ազատություն չկա…

Ազատությունը վերացավ, երբ Շուշին ու Դադիվանքը մնացին թուրքի ձեռքում…

Ես ծնված օրվանից համարվել եմ ազատության սերնդի մաս ու միառժամանակ, ականատես եղել երկու պատերազմի, ու վերջինիս ժամանակ կորցրել որևէ հույս Հայաստանում ապրելու։

Ես միշտ վստահ եմ եղել, որ ազատության սերունդ լինել նշանակում է` ապրել անկախ Հայաստանում,  ազատ տեղաշարժվել  երկրիս տարածքով, ու ամենակարևորը, այս ազատության համար ամեն գնով պայքարել։ Վստահ եմ եղել, որ ազատ լինելու համար պետք է շատ աշխատել ու լինել չափազանց ուժեղ քո ազատությունը սահմանափակողներին դիմակայելու համար։ Հասուն տարիքում հասկացա, որ ազատության գաղափարը կիսում են նաև խոսքը, ընտրությունը ու հազար ու մի ուրիշ երևույթներ։ Շատ կարևոր, բայց ոչ առաջնային, խիստ անհատական երևույթներ։ Ես սովորեցի հարգել այս ազատության տարատեսակները շատ հեշտ, որովհետև կարծում էի, թե մեդալը միշտ ունի երկու կողմ, ու երկուսն էլ ունեն հավասար արժեք ու իրավունք գոյություն ունենալու։

Բայց երբ որ քեզնից խլում են քո ազատությունը, ապացուցում են, որ անկախ նրանից, թե ինչքան աշխատանք ու  պայքար կտարվի համընդհանուր ազատության համար, մեդալի մյուս կողմը ընտրելու է միայն իրեն` չհարգելով քեզ ու քո անհատական ազատությունները, էլ ոչինչ չի մնում, բացի ազատության նկատմամբ հավատի կորստից։

Կարծում եմ, ազատության տարատեսակները մտածել են հենց նրանք, ովքեր ձգտում են ամենաթողության, զուրկ են արժեքներից ու պատվի զգացողությունից։ Ավաղ, Հայաստանում հիմա ավելի շատ են պատվազուրկները, ովքեր վեր են դասում սեփական ազատությունները համընդհանուրից, նույնիսկ եթե դա նշանակում է` մահ, ստորացում ու ապագայում թուրքի ճորտ լինելու հեռանկար։ Կարծում եմ պետք է սկսել «անհարգանք» ու անհանդուրժողականություն դրսևորել մեդալի մյուս կողմի նկատմամբ, սահմանափակել հնարավորությունները ու կրթել սեր համընդհանուր ազատության նկատմամբ։ Այդպես միգուցե հասնենք այն մակարդակի, որտեղ կսկսենք հարգել անձնականը։ Ամբողջ աշխարհում հիմա ակտուալ է և, ինչ խոսք, նաև տեղին, պայքարը խոսքի, ընտրության ազատության համար, բայց ավաղ, մենք չափազանց հեռու ենք դրանից, որովհետև դեռ ստիպված ենք պայքարել երկիր ունենալու համար։

Չգիտեմ, գուցե մահն է իրական ազատությունը, բայց դա ոչ ոք չգիտի….

Ավելի խելամիտ է պայքարել մեր երկրի կյանքի համար, որի ազատության բերկրանքը զգացել ու տեսել ենք։

Հ.Գ. Այս խոհերս զայրացած էի գրել, մի համալսարանի ուսանողների համանուն թեմայով շարադրությունները կարդալուց հետո: Շարադրությունների մրցույթի լավագույն 10-ից ավել շարադրությունների մեջ միայն մեկ կամ երկու հոգի էր ներկայիս իրավիճակի մասին գրել: Չեմ հասկանում. պատերազմը իրենց վրա հետք չի՞ թողել, հարազատ, կուրսեցի, ընկեր չե՞ն կորցրել, որ իրենց մտքերը շարադրելիս պատերազմը մտքներին չեկավ:

Լուսանկարը` Սուրեն Կարապետյանի

Տղամարդիկ

Տղամարդու ուժը հայ «տղամարդկանց» շրջանակում գնահատվում է մի քանի հիմնական դրույթներով՝ ֆիզիկական ուժ, լեզվի ճկունություն, որն ապահովում է «ճշտի» մասին բանավեճերում հաղթանակ, երբեմն փող բերում կամ տալիս շահավետ ծանոթություններ, և վերջապես, ինչը երևի ամենակարևորն է, թե որքանո՞վ է կարողանում «ուժեղ տղամարդը» իր կնոջը, քրոջը կամ աղջկան «բռի մեջ պահել»։ Եթե վերոհիշյալ բոլոր դրույթներին համապատասխանում ես, բայց կնոջդ «բռի մեջ չես պահում», ուրեմն մոռացի՛ր այլ «տղամարդկանց» հարգանքի մասին։

Ես մեծանալով այնպիսի ընտանիքում, որտեղ տղամարդու առաքելությունը չի եղել «բռի մեջ պահել» իր կնոջն ու աղջիկներին, որտեղ հայրը ամեն հնարավորինս արել է, որ իր աղջիկները մեծանան ինքնուրույն, կայացած, ուժեղ և ոչ մեկից կախում չունեցող կանայք, բացարձակ այլ պատկերացումներ ունեմ ուժեղ հայ տղամարդու մասին։

Ըստ իս՝ ուժեղ հայ տղամարդը պետք է նախ և առաջ ծառայի Հայաստանի Հանրապետության բանակում, ցանկացած ոք, ով խուսափում է կամ արդեն խուսափել է ծառայությունից, այս կաղապարի մեջ արդեն չի կարող տեղավորվել։

Տղամարդը պետք է ունենա արժանապատվություն, հարգանք այլոց աշխատանքի և կյանքի նկատմամբ։

Տղամարդը պետք է հարգի և գնահատի կնոջը։ Կնոջ իրավունքներն ու ցանկությունները սահմանափակող, կնոջ նկատմամբ բռնություն իրականացնող տղամարդը նվազագույնը ինքնագնահատականի լուրջ խնդիրներ ունի։ Եթե միավորեմ իմ՝ ուժեղ տղամարդ լինելու մասին պատկերացումները, ապա կարող եմ ամփոփել հետևյալ կերպ․

Տղամարդու ուժեղ լինելը գնահատվում է նրա՝ կնոջ, հայրենիքի նկատմամբ ունեցած վերաբերմունքով։

Ավաղ, վատ կրթությունը, մոռացված հայկական արժեքները բերեցին նրան, որ արժանապատիվ, ուժեղ հայ տղամարդու նկարագիրը վերածվեց փողոցում ամբողջ օրը արևածաղիկ և ծխախոտ սպառող կամ բազմոցին նստած, տղամարդուն ոչ հարիր հատկանիշներով անձանց ձևավորմանը։ Ու արդյունքում այդ անձինք իշխանության բերեցին իրենց իսկ հայելային արտացոլանքը։

Կապիտուլյացիայի՝ դավաճանական պայմանագրի ստորագրումից հետո, քիչ չեն եղել դեպքերը, երբ ոստիկանական ուժերը բռնություն են գործադրել ցուցարարների նկատմամբ։ Բայց պետք է  մատնանշել, որ բռնությունը և անհարգալից վերաբերմունքը տեսանելիորեն շատ է հենց կանանց նկատմամբ։ Սա բավականին բնական է,  բայց ոչ օրինաչափ։ Բնական է, որովհետև հենց այդպես է վարվում թույլ, ինքնահաստատման կարիք ունեցող տղամարդը։ Անկեղծ ասած, տղամարդ բառը ճոխություն է այդպիսի երևույթներին բնորոշելու համար։

Ապրիլի 7-ին, մայրության և գեղեցկության օրը, կանանց նկատմամբ բռնություն իրականացրած ոստիկաններն այլևս չեն կարող քողարկել իրենց գործողությունները «Հրաման եմ կատարում» արտահայտությամբ։ Դուք ոչ միայն վարկաբեկում եք ոստիկանի մասնագիտությունը, այլև չեք կարողանում համապատասխանել ձեր հիմնական դերին, որը կարծես թե բնությամբ էր տրված․․․

Տղամարդ եղե՛ք․․․

Foldink

Զրույց Foldink ընկերության համահիմնադիր՝ Համլետ Խաչատրյանի հետ։

Գիտություն, նորագույն տեխնոլոգիաներ և համարձակ գաղափարներ, հենց այս երեք հենասյան վրա է պետք կառուցել ապագան։ Կարծում եմ համաշխարհային համաճարակի այս շրջանում, բոլորս հստակ կարողացանք տեսնել, որ գիտության և տեխնոլոգիաների միջոցով հնարավոր է ընդունել ցանկացած մարտահրավեր և հաղթահարել այն, կամ էլ համապատասխան գիտելիքը չունենալով՝ պարտվել։

Շարունակելով բացահայտել IT ոլորտը, այս անգամ զրուցել եմ ներկայի և ապագայի startup`  Foldink ընկերության համահիմնադիր Համլետ Խաչատրյանի հետ։

- Foldink-ը բիոտեխնոլոգիական ընկերություն է, որը միավորում է հյուսվածքային ինժեներիան 3D տպագրության հետ։ Սա հայկական առաջին և միակ ընկերությունն է, որը զբաղվում է 3D Bioprinting տեխնոլոգիայով։

- Ի՞նչ է իրենից ներկայացնում 3D Bioprinting-ը։

-3D Bioprinting-ը հյուսվածքային ինժեներիայի ճյուղերից մեկն է, որը հնարավորություն է տալիս լաբորատոր պայմաններում տպագրել կենսունակ հյուսվածքներ։ 3D Bioprinter-ի աշխատանքի մեջ հիմնականում օգտագործվում են այսպես կոչված բիոթանաքները, որոնք իրենցից ներկայացնում են բջիջների և կենսանյութերի խառնուրդ։ Տեխնոլոգիան օգտագործելով այդ բիոթանաքները  տպագրում  է ապրող հյուսվածքներ, որոնք հնարավորություն են տալիս նմանակել մարդու օրգանիզմում տեղի ունեցող ֆիզիոլոգիական պրոցեսները  լաբորատոր պայմաններում։

- Ի՞նչ ոլորտներում է կիրառելի այս տեխնոլոգիան, և ի՞նչ խնդիրներ կարող են լուծվել դրա միջոցով։

-Տեխնոլոգիան կարող է օգտագործվել վերականգնողական բժշկությունում,  դեղանյութերի և կոսմետիկայի արտադրության մեջ, ինպես նաև ամենատարբեր լաբորատորիաներում գիտական փորձերի համար։

Առհասարակ յուրաքանչյուր նորաստեղծ դեղանյութ շուկայում հայտնվելուց առաջ անցնում է փորձարկումների  որոշակի փուլերով, որոնցից մեկը փորձարկումն է կենդանիների վրա (առնետներ և այլն)։ Բայց առնետի ու մարդու օրգանիզմները իրարից տարբերվում են, այսինքն, փորձարկման արդյունքները միշտ չէ, որ ապահովում են պրոդուկտի անվտանգությունը և արդյունավետությունը մարդու օրգանիզմի համար։ 3D bioprinter-ի միջոցով հնարավոր է դառնում մարդու օրգանիզմին մոտ հյուսվածքներ ձևավորել, հետևաբար այստեղ փորձերի ճշտության գործակիցը մեծ է։ Բացի այդ ապագայում անոթավորված ապրող օրգաններ ստանալու դեպքում, հնարավոր կլինի լուծել նաև դոնորական օրգանների պակասորդի խնդիրը։

- Եթե պատկերացնենք, որ ուզում ենք նապաստակի հյուսվածքներ ստանալ՝ ինչպիսի՞ն պետք է լինեն մեր գործողությունները։

-Հիմնականում 3D Bioprinting-ը ընթանում է երեք փուլով։ Առաջին փուլում պետք ստեղծենք տվյալ դեպքում՝ նապաստակի, անհրաժեշտ  հյուսվածքի 3D մոդելը, այնուհետև նապաստակից վերցնելով համապատասխան հյուսվածքի նմուշ, ստանում ենք բջիջները՝ աստիճանաբար դրանց քանակը ավելացնելով։ Երկրորդ փուլում արդեն, ինչպես նշել էի, bioprinter-ի մեջ տեղադրվում է համապատասխան բիոթանաքը՝ միախառնված ստացված բջիջների հետ, և մեր մոդելի հիման վրա սկսվում է տպագրությունը։ Իսկ երրորդ փուլում անհրաժեշտ է ստեղծել բարենպաստ պայմաններ հյուսվածքի ամբողջականությունն ու աճը ապահովելու համար։

Կենսաբանություն առարկան դպրոցական տարիներին չսովորելու արդյունքում հարցազրույցի հենց այս հատվածում գրեթե «գիտակցությունս կորցրեցի», վստահ եմ, ձեզնից շատերն էլ, բայց գիտությամբ հետաքրքրվող ընթերցողիս խնդրելու եմ ինձ հետ առաջ շարժվի։

Foldink ընկերությունը ստեծվել է երեք երիտասարդ բժիշկ ընկերների կողմից, բայց startup-ի զարգացմանը զուգընթաց թիմում ավելացել են մի շարք այլ մասնագետներ, օրինակ՝ ծրագրավորողներ, մարքեթինգի մասնագետներ, իսկ այժմ թիմում ներգրավված են մոտ 12 էնտուզիաստներ։

- Ի՞նչպես ստեղծվեց Foldink-ը։

-Ի սկզբանե մեր աշխատանքը իրենից միայն գիտական ուսումնասիրություն էր ներկայացնում։ Բայց հետո հասկացանք, որ պրոյեկտը իրականում  բիզնես ծրագիր լինելու պոտենցիալ ունի, որովհետև այս տեխնոլոգիան շատ քիչ լաբորատորիաներ են օգտագործում  ամբողջ աշխարհում,  հիմնական արտադրությունն էլ կենտրոնացած է ԱՄՆ-ում և Եվրոպական որոշ երկրներում։ Եվ ի տարբերություն մեր տեխնոլոգիայի, որը համեմատաբար մատչելի է և ունիվերսալ իր տեսակով, ԱՄՆ-ում արտադրված սարքավորումը գնելու համար ահռելի գումարներ են անհրաժեշտ։

Մոդելավորման տեսանկյունից այս տեխնոլոգիան ավելի ունիվերսալ է, որովհետև Foldink-ը տեխնոլոգիան գնող լաբորատորիային bioprinter-ը տրամադրում է այն չափանիշներով, որը անհրաժեշտ է տվյալ հետազոտությունը  իրականացնելու համար։ Օրինակ՝ դա կարող է լինել տպագրության ընթացքում կենսաանվտանգության բարձր աստիճան  ապահովող bioprinter։

Մի խոսքով, սկսեցինք փորձել ինքնուրույն հավաքել սարքը: Իհարկե գումարի խնդիր ունեինք և անհրաժեշտ դրամական միջոցները ձեռք բերելու համար մի շարք accelerator-ների, incubator-ների ենք մասնակցել, օրինակ՝  Beeline Startup Incubator, FAST- ի (Foundation for Armenian Science and Technology) “Startup studio”, EU-ի և Oxygen Foundation-ի կողմից իրականացվող դրամաշնորհային ծրագիր և այլն։ Բայց իրականում կարևորը գաղափարն էր, որ ունեինք և այդ գաղափարի շուրջ հավաքված թիմը, հետևաբար ցանկացած գումարային և այլ խնդիրներ հաղթահարելի էին։

Այն հարցին, թե արդյո՞ք Հայաստանը ունի բոլոր անհրաժեշտ մարդկային ռեսուրսները գիտության զարգացման համար, Համլետը պատասխանեց, որ մենք ունենք մեծ ներուժ, որը պետք է զարգանա։

Բայց ավաղ, ինչպես բոլորս էլ գիտենք, այդ ռեսուրսը զարգանում է մեր երկրի սահմաններից դուրս։ Եվ սրան իրականում շատ պարզ բացատրություն կա։ Հարցազրույցի վերջում ես եկա այն եզրահանգմանը, որ զրուցակցիս նման ուսանողները, ովքեր զբաղվում են գիտությամբ, իրենց ցանկացած գաղափարի ռեալիզացիայի համար պետք է դիմեն անհատների կողմից կազմակերպվող դրամաշնորհների, այնինչ՝ արժանի գաղափարները պետք է անմիջական պետական աջակցություն ստանային։ Իհարկե, նրանց համարձակ, նպատակասլաց լինելը խոչընդոտներ չի տեսնում, բայց այն պետությունը, որը չի նպաստում գիտության զարգացմանը, պարտվելու է, և այդ պարտությունը իրեն երկար սպասել չի տա։

Հաղթելու համար պետք է գործել հենց այսօր, հենց հիմա․․․

Լուսանկարը` Սուրեն Կարապետյանի

Էվոլյուցիայի հաջորդ քայլը

Շարունակելով բացահայտել IT ոլորտը` այս անգամ փորձել եմ հասկանալ, թե որն է տեխնոլոգիական էվոլյուցիայի հաջորդ քայլը։ Եվ այդ նպատակով զրուցել եմ AR (Augmented reality)-ով զբաղվող առաջատար ընկերություններից մեկի՝ Arloopa-ի համահիմնադիր և տնօրեն Արման Աթոյանի հետ։

-Եկե՛ք մի քիչ AR-ի մասին խոսենք, ինչո՞ւ որոշեցիք հենց սրանով զբաղվել։

-Ես և իմ գործընկեր Թորգոմ Բլեյանը ցանկանում էինք նոր պրոդուկտ ստեղծել, որը ապագա կունենա և անձամբ մեզ համար հետաքրքիր կլինի։ Այն ժամանակ դեռ լավ չէինք պատկերացնում, թե տարիների ընթացքում ինչով ենք զբաղվելու, բայց լրացված իրականությունը արդեն փորձարկում էինք։ Ճիշտ է 2014թ․-ին այս ուղղությունը դեռ շատ հում էր, չնայած՝ հիմա էլ իդեալական վիճակում չէ, բայց մենք հստակ հասկանում էինք, որ AR-ը ու VR (Virtual reality)-ը բավականին լուրջ ու խոստումնալից տեխնոլոգիաներ են։ Եթե առաջ այս տեխնոլոգիաների հեռանկարային լինելն այդքան պարզ չէր երևում, ապա հիմա մենք տեսնում ենք, որ օրինակ՝ Google-ի, Apple-ի ու Facebook-ի նման ընկերությունները սկսում են սրան ուշադրություն դարձնել: Առհասարակ համարվում է, որ smartphone-երին հաջորդելու են smart ակնոցները, իսկ սա իհարկե հենց AR-ի գաղափարն է ու տեխնոլոգիական զարգացման հաջորդ քայլը։

-Ինչպիսի՞ կիրառություն և պահանջարկ ունի այն տարբեր ոլորտներում։

-Այս պահին այն ավելի լայն կիրառվում է որպես մարքեթինգային գործիք, որը հնարավորություն է տալիս տարբեր ընկերություններին հետաքրքիր իլյուստրացիաներ ստանալ իրենց պրոդուկտի համար՝ մեծացնելով վաճառքները։ Բայց ինձ համար AR-ի կիրառությունը ավելի հետաքրքիր է ոչ թե մարքեթինգում, որտեղ այն ֆինանսապես իհարկե ավելի ձեռնտու է, այլ՝ կրթության, արվեստի, զվարճանքի ոլորտներում, որտեղ այն շատ ավելի հետաքրքիր է։

-Ի՞նչ է պետք իմանալ AR-ով զբաղվելու համար։

-Կարելի է առանձնացնել հետևյալը՝ ծրագրավորում, անիմացիա և մոդելավորում։ Բայց եթե խորանանք նրա մեջ, թե ինչ մասնագիտական, տեխնիկական գիտելիքներ են անհրաժեշտ, ապա ծրագրավորման համար պետք է իմանալ՝ C#, Swift, Objective C և Java, հիմա նաև տարածում է ստանում Web AR-ը, այնպես որ web ծրագրավորողները նույնպես կարող են AR-ով զբաղվել, իսկ երկրորդ մասը 3D-ի իմացությունն է։

-Ի՞նչպես է ստեղծվել Arloopa-ն։

-2008թ․-ից արդեն գոյություն ուներ X-Tech Creative Studio-ն, որը զբաղվում է web և mobile հավելվածներով, իսկ Arloopa-ն, այսպես կոչված, X-Tech-ի spin-off –ն է (կից առանձին միավոր, ճյուղ): Ի սկզբանե նպատակը պրոդուկտ հանդիսացող ընկերություն ստեղծելն էր և բավականին երկար քննարկումներից հետո 2014թ․-ին մենք ստեղծեցինք Arloopa-ն, որը զբաղվում է լրացված և վիրտուալ իրականությամբ։

-Ի՞նչ հնարավորություններ ունի հավելվածը։

-Arloopa app-ը բազմաֆունկցիոնալ scanner է ու իր մեջ պարունակում է լրացված իրականության բոլոր հնարավոր դրսևորումները։ Մենք ունենք MarkerScanner, որի շնորհիվ հավելվածում ակտիվացված նկարը scan անելով կարող ենք տեսնել ինչ-որ 3D անիմացիա կամ վիդեո-հոլովակ (օրինակ՝ թղթի կամ T-Sirt-ի վրա տպված նկար, որը ունի հավելվածի ակտիվացում)։ Երկրորդը 3D գրադարանն է, որտեղից կարող ենք ընտրել ցանկացած անիմացիա և այն տեսնել մեր միջավայրում։ Իսկ վերջինը՝ արդեն կցված է կոնկրետ գեոլոկացիայի հետ, այսինքն՝ այն կարող ենք տեսնել միայն եթե տվյալ վայրում ենք գտնվում (օրինակ նմանատիպ անիմացիա կա Հովհաննես Թումանյանի արձանի մոտ, որը կարող ենք տեսնել միայն արձանի մոտ գտնվելիս)։ Մեր պատվիրատուների համար ստեղծվող պրոյեկտները ոչ թե առանձին հավելվածներ են, այլ արդեն Arloopa-ի ներսում կատարվող ակտիվացումներ։

-Ո՞ր հարթակներում է այն հասանելի։

-IOS և Android:

Arloopa app-ից բացի ընկերությունը ստեղծել է մոտ 30 VR խաղեր սկսած 2015թ-ից։ Վերջին երկու տարիների ընթացքում թիմը աշխատում է ORCZ Evolve  VR խաղի վրա, որը համակարգչի համար նախատեսված shooter ժանրի խաղ է և շուտով հասանելի կլինի։

-Քանի՞ օգտատեր ունի այժմ հավելվածը, և ո՞ր տարածաշրջաններում է այն տարածված։

-Հավելվածը օգտագործում են տարբեր երկրներում՝ ԱՄՆ, Ռուսաստան, Եվրոպական երկրներ, այն մեծ տարածում ունի Ուկրաինայում։ Ընդհանուր 200 000 ներբեռնում է եղել, դրանցից ակտիվ են ամսական մոտ 40 000-ը։

-Ովքե՞ր են ձեր գործընկերները, ո՞ւմ հետ եք համագործակցում։

-Մենք փորձում ենք համագործակցել այնպիսի կազմակերպությունների հետ, որոնք զբաղվում են 3D-ով։ Մոտ ապագայում մենք փորձելու ենք Arloopa app-ի միջոցով մոնետիզացնել իրենց ստեղծած 3D անիմացիաները կամ խաղերը։ Օրինակ՝ մեր գործընկերներից մեկը DreamShots ընկերությունն է, որի հետ մենք զբաղվում ենք 3600 վիդեոներով և շուտով մեր հավելվածում ավելանալու է ֆունկցիա, որը թույլ կտա մտնել այդ վիդեոյի մեջ։

-Ի՞նչ գիտելիքներ, հմտություններ և անձնական կարողություններ են անհրաժեշտ ձեր թիմում լինելու համար։

-X-Tech-ում լինելու համար անհրաժեշտ են PHP և JavaScript տեխնոլոգիաների իմացություն web հավելվածներով զբաղվելու համար, իսկ եթե IOS և Android հարթակների համար է աշխատանքը, ապա՝ Swift-ի, Objective C-ի, Java-ի իմացություն։ Arloopa-ում որպես ծրագրավորող աշխատելու համար պետք է հիմնականում C# կամ C++, իսկ անիմատորներին պետք է տիրապետել 3DS Max կամ Maya տեխնոլոգիաներին։ Իսկ ինչ վերաբերում է անձնական կարողություններին, մեզ համար կարևոր է թիմի անդամների հետ շփվելու և համագործակցելու կարողությունը։ Առհասարակ, ես համարում եմ, որ միջավայրը փոխում է մարդկանց և հարցազրույցի փուլում չես կարող հասկանալ՝ տվյալ մարդը քո թիմի արժեհամակարգով կարող է աշխատել, թե ոչ։

-Ի՞նչ ապագա ունի AR-ը և VR-ը Հայաստանում, և ովքե՞ր են այս ոլորտում Arloopa-ի մրցակիցները։

-Մեր հիմնական մրցակիցներից է ֆրանսիական՝ Augment ընկերությունը, որը չնայած 10 մլն ներդրում է ստացել, միևնույնն է, մեզ զիջում է իր ֆունկցիոնալությամբ։ Մրցակից ընկերություններ են նաև Roar Augmented Reality և Zappar հավելվածները։ Հայաստանում մենք մրցակիցներ չենք փնտրում, այլ հակառակը՝ փորձում ենք անել ամեն ինչ, որպեսզի ոլորտն ավելի զարգանա այստեղ։ Մենք համարում ենք, որ Հայաստանը պետք է AR-ի և VR-ի hub դառնա աշխարհում։ Էլ չեմ ասում, որ «ARArmenia» շատ լավ է հնչում․․․

Լուսանկարը` Սուրեն Կարապետյանի

Krisp՝ առանց ավելորդ աղմուկի

Արդեն մեկ շաբաթ է՝ բացում եմ համակարգիչս ու սկսում եմ գրել, իսկ հետո ամբողջը ջնջում և նորից սկսում զրոյից։ Մեկ շաբաթ ամեն կերպ փորձելով շրջանցել COVID-19-ը՝ այսօր վերջապես որոշեցի համակերպվել այս իրավիճակի հետ և ուղղակի անել այն, ինչը կարծում եմ՝ լավ է ստացվում։

Դե՛ ինչ, ես շարունակում եմ բացահայտել IT ոլորտը և այս անգամ խոսելու եմ հայկական ամենաթույն StartUp-ներից մեկի մասին։ Եթե դեռ չեք լսել Krisp-ի մասին, ուրեմն հիմա ճիշտ ժամանակն է․․․

Krisp-ը թույլ է տալիս հեռահաղորդակցման ժամանակ ազատվել աղմուկից։ Եթե ավելի հասկանալի բացատրենք, ապա այն թույլ է տալիս ձեր զրուցակցի համար լսելի լինել՝ անկախ նրանից՝ ձեր շրջակայքում ռոք համերգ է, թե երեխաների բարձր ճիչ, Krisp-ը ամբողջ ֆոնային աղմուկը վերացնում է։

Android-ից օգտվողների բախտը այս հարցում չի բերել, որովհետև Krisp-ը դեռևս հասանելի է միայն Mac, Windows, IOS հարթակների համար։ Բայց եթե օգտվում եք նշված հարթակներից որևիցե մեկից, ապա առհասարակ կարող եք չանհանգստանալ՝ թե ինչ տեսակի խոսափող կամ ականջակալներ ունեք, որովհետև հավելվածը հարմարեցված է ցանկացած տեսակի հետ։ Ու բացի դրանից՝ այն ապահովում է նաև ձեր gadget-ում եղած հեռահաղորդակցման կամ ձայնագրման համար նախատեսված ցանկացած հավելվածի աշխատանքը։ Krisp-ը մեր ֆիզիկական խոսափողի և օգտագործվող հավելվածի միջև այսպես կոչված անտեսանելի շերտ է տեղադրում, որը խոչընդոտում է աղմուկին առաջ անցնել։ Իսկ այդ անտեսանելի շերտն էլ իրականում յուրօրինակ ալգորիթմ է, որն իր մեջ միավորում է «Machine Learning»-ը և  «Digital Signal Processing»-ը։

Իհարկե, հեռահաղորդակցման համար նախատեսված այլ հավելվածներ ևս կան, որոնք ֆոնային աղմուկը հեռացնող ներքին ֆունկցիաներ ունեն, օրինակ՝ վերջին օրերին լայն տարածում գտած Zoom-ը, կամ գեյմերների կողմից սիրված Discord-ը: Բայց ինչպես ասաց ընկերներիցս մեկը՝ դրանց խնդիրը նրանում է, որ կողքից հոսող ջրի ձայնը հեռացնում են, բայց օրինակ՝  ֆոնում հնչող բարձր երաժշտության հախից չեն կարողանում գալ։ Իսկ այ Krisp-ը իր գործը հաստատ լավ գիտի, որովհետև անկեղծ ասած՝ փորձարկման ժամանակ ռոք համերգի էլ դիմացավ։

Եվ տարօրինակ էլ չէ, որ այս օրերին, երբ բոլորս տանն ենք, և թե՛  ուսումը, թե՛ աշխատանքը, նույնիսկ՝ ժամանցը կազմակերպում ենք տարբեր օնլայն հարթակների միջոցով, Krisp-ի ներբեռնումների քանակը 6 անգամ աճել է, և սա դեռ սկիզբն է։

Հ․Գ․ Հատուկ «պարանոյիկների» համար էլ ուզում եմ ավելացնել, որ ձեր ձայնային տվյալները Krisp-ը ո՛չ պահպանում է, և ո՛չ էլ ուղարկում ուրիշ սերվերների։

Իսկ ինչ վերաբերում է Covid19-ին, ո՛չ, խուճապի մասին մենք էլ չենք լսել, որովհետև մեզ մոտ անիմաստ աղմուկը տեղ չի հասնում։

Fuckup Nights Armenia Double Anniversary

«FuckUp Nights Armenia»-յի հերթական event-ներից մեկի ժամանակ խոսնակ Տիգրան Սարգսյանն ասում է․ «Մի՛ անհանգստացեք, նույնիսկ այն պահին, երբ մտածում եք, որ ամեն ինչ 100% իդեալական է, կարող եք այնպես FuckUp լինել, որ չէիք էլ պատկերացնի», և հենց այդ պահին «FuckUp Nights Armenia»-յի գործընկեր կազմակերպության պոստերն ուղղակի մեծ աղմուկով ընկնում է՝ հաստատելով Տիգրանի խոսքերը։ Դե բնական է, էլ ի՞նչ «FuckUp Nights Armenia» առանց ձախողումների։

Ուրբաթ երեկոյան, առաջին «FuckUp Nights Armenia»-ից ուղիղ 2 տարի անց ISTC-ի հարկի տակ նորից հավաքվեցին երիտասարդներ, ովքեր եկել էին ձախողման պատմություններ լսելու։

-Ուզում եմ սկսել FuckUp-ից, որն իրականում ոչ թե իմն է, այլ՝ ծնողներինս։ Հարցը՝ իմ անվան մեջ է։ Իմ անունը Արտավազդ է, սիրում եմ, որ ինձ նաև Արտո են ասում։ Բայց դա բոլորի մոտ չի ստացվում։ Օրինակ՝ որոշներն ինձ Արծի են ասում (սափրված ժամանակ)։ Meeting-ներից մեկի ժամանակ էլ մեր ամերիկացի աշխատակիցը խոսքի մեջ ասում է,  որ իր ամբողջ գործունեությունը հիմնված է Art-ի (արվեստի) վրա, մեր հայերն էլ բոլորը հասկանում են, որ իմ վրա է հիմնված։ Բայց ամենադաժանը Ամերիկյան համալսարանում էր, երբ դասախոսը բոլորի մոտ ինձ ասաց․ «Արտազա՛վր, արի գրատախտակի մոտ»։

Բայց Արտազավր, է՜ Արտավազդ Մինասյանի FuckUp-ը միայն անունով չի վերջանում։

-Ինձ բոլորը՝ ծնողներս, ընկերներս, ուսուցիչներս, ասում էին, որ ես շատ խելացի եմ, ես էլ սկսում էի այդպես մտածել։ Հետո հաջողված օլիմպիադաները, բիզնեսը, որի արդյունքում կարողացա կես միլիոն դոլար գումար հավաքել ավելի ամրապնդեցին այդ միտքը։ Քիչ է մտածում էի` խելացի եմ, հիմա էլ սկսեցի մտածել, որ հարուստ էլ եմ։

Արտավազդը կես միլիոնը չի ծախսել մեքենա, թանկարժեք հեռախոսներ գնելու վրա, այլ դրել է գործի մեջ և ամբողջը կորցրել։ Ու հիմնական պատճառը «խելացի ու հարուստ» լինելն էր, համառ պայքարը մի պրոյեկտի համար, որը ոչ մի կերպ հաջողություն չէր նշմարում։

Բոլորիս «խելացի» որոշումներն էլ վերջիվերջո բերում են նոր ձախողումների, ճիշտ այնպես, ինչպես երեկոյի բոլոր խոսնակների մոտ։

Չնայած նրան, որ Արսինե Վալլադյանին զգուշացրել էին, որ իր ապագա գործատուին հանկարծ Միչ չդիմի, նա ամբողջ ընթացքում մտքում կրկնելով ՝ «Don’t call him Mitch», հարցազրույցի սկզբում ասում  է. « Hey, you must be Mitch»:

Դիանա Բադեյանը իր թիմի հետ cleaning day կազմակերպելուց հետո նամակներ էր ստանում, որտեղ մարդիկ բողոքում էին, թե ինչու իրենց բակը չեն մաքրել։ Իսկ Գևորգ Պողոսյանի 75 և ավելի ձախողումների ու բանտում լինելու դրական կողմերի մասին մի ուրիշ օր կպատմեմ․․․

Առաջին event-ի ֆեսյբուքյան հայտարարությունից հետո այն ծաղրի էր ենթարկվել, ու շատերը այն spam էին համարել։ Բայց երկու տարվա ընթացքում FuckUp Nights Armenia-ն ոչ միայն ազատվեց «խուժան nights» կարծրատիպային ու ծաղրային անունից, այլ նաև ձախողումների մասին խոսելու շատ թույն մշակույթ բերեց Հայաստան։ Այնպես, որ հանգիստ ձախողեք, համենայնդեպս հիմա գիտեք դրա մասին որտեղ կարելի է խոսել․․․

Լուսանկարները` Նարեկ Ալեքսանյանի

Արցախում այլ կերպ ես շնչում…

Հիշում ե՞ք այն ավանդազրույցը, որտեղ Արշակ Բ հայոց թագավորը հենց ոտքը դնում էր հայկական հողի վրա, կերպարանափոխվում էր, ըմբոստանում, ավելի համարձակ դառնում։ Արցախյան հողն ինձ վրա լրիվ նույն ազդեցությունն ունեցավ։ Չնայած նրան, որ ես այնտեղ նախկինում երբեք չէի եղել, ինձ սեփական տանն էի զգում, կարծես ամեն սար ու ծառ մանկուց ծանոթ էին։ Ու այդ մթնոլորտի հաղթական, անկոտրում և ուժեղ տրամադրությունը, որ կա թե՛ մարդկանց, թե՛ հողի ու ջրի մեջ, չի կարող քեզ ուղղակի թույլ դարձնել։ Կարծում եմ հենց դա է մեր առավելությունը, հենց դա է սահմանին կանգնած մեր զինվորներին ուժեղ դարձնում։

Շուշիի ճանապարհին մեր տաքսու վարորդը կանգնեցրեց մեքենան մի տանկի մոտ և իր արցախյան անուշ բարբառով պատմեց Տ-72-ի մասին։ Տ-72-ը հաղթանակ կանխորոշող տանկ էր, առաջինը, որ դուրս եկավ թշնամու դեմ։ Հաղթահարելով դեպի Շուշի տանող ճանապարհը, Տ-72-ը ոչնչացրել է թշնամու երկու տանկ, իսկ երրորդի հետ մարտի ժամանակ ռմբակոծվել։ Տանկի հրամանատար՝ Գ․ Ավշարյանը, մեխանիկ- վարորդ՝  Ա․ Ավանեսյանը, նշանառու- հրետանավոր՝  Շ․ Սարգսյանը, երեքն էլ մարտի ժամանակ զոհվել են։ Տ-72-ից սկսեց Շուշիի ազատագրման հաղթական ընթացքը, իսկ հիմա տանկը որպես հուշարձան կանգնեցված է հենց այն նույն տեղում, որտեղ և ռմբակոծվել է, որպես հարգանքի տուրք և հիշատակ հաղթանակի համար պայքարած բոլոր մարտիկների։

Շնորհավոր հայոց բանակի և բոլոր զինծառայողների տոնը։

Լուսանկարը` Սուրեն Կարապետյանի

Իսկ գիտե՞ք, ով է ամենաանկարևորը․․․

Ուսանողը ուսումնական ամբողջ համակարգում ամենաանկարևորն է։ Այս համակարգի ամենավերին օղակից մինչև ամենաստորին օղակն ընկած AB տեղամասում մենք ուղղակի բացակայում ենք։ Այստեղ ուսանողը ավելի շատ փորձարարական առնետի մակարդակում է գտնվում։ Բարձր օղակներին կարելի է մեր վրա  փորձարկել նոր թերի կրթական համակարգ, կարելի է անվերջ կերակրել հին համակարգով, մինչև մեր ուղեղները փտեն։ Ավելի ցածր օղակները իրենց գիտելիքի պակասն են փորձարկում, բացառությամբ այն եզակիների, ովքեր փորձում են արդեն ամբողջովին բթացած ուղեղումդ մի բան սերմանել, բայց մի քանի հոգու ջանքերը անասելի քիչ են այս հսկայական դեպի դեբիլացում տանող կառույցում։

Չէ ՛, հավատացեք, դա բացարձակապես նորմալ չէ, երբ գնահատականդ բողոքարկելը բուհում խնդիր է դառնում։ Ամեն ինչ սկսում է նրանից, որ քեզ համոզում են, որ եթե բողոքարկես, հնարավոր է գնահատականդ իջնի։ Դե որովհետև իրենք շատ մեծահոգի են ու միշտ մի քիչ բարձր են նշանակում։ Ծանոթ եք, չէ՞, այդ մեծահոգի սիստեմին՝  9․6-ը կլորացնում են 10, բայց մեր քիչ գիտելիքներն էլ հերիք են իմանալու համար, որ ըստ մաթեմատիկայի օրենքների, 9,6-ը չէիք էլ կարող դեպի 9-ը կլորացնել։ Բա՛, այդքան էլ հիմար չենք, բայց ա՜յ,  մեր պնդաճակատությունը երբեք լավ բանի չի բերում։ Հաստատ սա էլ գիտեք, երբ նախորդ միջանկյալ քննությանը պնդաճակատությանդ շնորհիվ կարողանում ես ապացուցել, որ 15-ի փոխարեն պետք է քեզ 20 գնահատեին, բայց այդ արդար և բարեխիղճ մարդիկ քեզ խոստանում են, որ հինգ միավոր պարտքը հաջորդ քննություններին կավելացնեն (գերազանց ստանալուդ հավանականությունը ընդունում է 0): Ու գիտեք, հետո ի՞նչ է անում.  հաջորդ քննությանը  միտումնավոր ուղիղ 5 միավոր ցածր է նշանակում, որ պարտքի տակ չմնա։

Դու էլ խառնվեցիր իրա՞ր, չհասկացար ի՞նչ կատարվեց։ Գիտե՛մ, ես էլ գրում եմ ու զարմանում, գրում եմ ու չեմ հասկանում` ինչպես են մարդիկ տարիներ շարունակ աշխատում, ու ոչ մի ուսանող չի կարողանում դրա դեմ մինչև վերջ պայքարել։ Որովհետև մեկը չէ, ոչ էլ երկուսը, շատ են ու սփռված են ամբողջ համակարգում։ Համակարգ, որտեղ դու ոչինչ ես, որը աշխատում է քո դեմ, ոչ թե քեզ համար։ Որտեղից դու դուրս ես գալիս դատարկ, իսկ եթե դատարկ չես, ուրեմն իմացիր` դա անձնապես քո ձեռքբերումն է, ու այն մի քանի հոգու, որ իրենց տրված 90 րոպեում դատարկ գլուխդ հասցրեցին լցնել։

Իսկ գիտե՞ք այս և նման արատավոր դեպքերը ե՞րբ ավելի քիչ կլինեին՝ երբ տեխնոլոգիական դարաշրջանում մեր բուհերը ունենային թվայնացված համակարգ։ Որ ուսանողի հանձնած ցանկացած նյութ հասանելի լիներ ոչ միայն դասախոսին այլ նաև՝ տվյալ առարկայի ամբիոնին, դեկանատին, ռեկտորատին, և վերջապես, հենց ուսանողին։ Երբ գնահատականդ բողոքարկելու կամ համալսարանից որևէ փաստաթուղթ ունենալու համար, այստեղ- այնտեղ վազվզելու փոխարեն մկնիկով մի շարժումը բավական կլիներ։ Պետք է վերջապես հասկանա՞նք, որ կարևոր հայտարարությունների տեղը բուհի պատերի վրա չէ, որ գրադարանում եղած գրքերը բոլորիս չեն հերիքում, և դրանք պետք է PDF տարբերակով էլ լինեին, ու լիքը նման բաներ։ Հավատացե՛ք, եթե խանգարելու փոխարեն համակարգը մի քիչ մեր օգտին էլ աշխատեր, այս ամենը ուսանողները իրենց ձեռքերով վաղուց իրականություն կդարձնեին։

Ասում են` իրական պատմությունները ամենահուզիչն են։ Դե սա էլ ձեզ իրական, դառը, հուզիչ պատմություն, որի սցենարը մի օր վստահ եմ ինքներս էլ կփոխենք․․․

Լուսանկարը` Սուրեն Կարապետյանի

Նախատոնական FuckUP

Երևի պետք է ահագին համարձակ լինես օտար մարդկանց առաջ քո ձախողումների մասին խոսելու համար։ Շատերիս նույնիսկ չի հաջողվում հայելու առաջ կանգնել և ընդունել, որ սեփական անհաջողության մեջ ոչ ոք բացի մեզանից իրականում մեղավոր չէ։ Բայց «FuckUp Nights Armenia»-ին հերթական անգամ հաջողվում է գտնել հերոսների, ովքեր ոչ միայն ընդունում են իրենց ձախողումները, այլ նաև սովորում են դրանցից և համարձակվում են կիսել իրենց ոչ այդքան հաջողակ փորձը ուրիշների հետ։

Լուսանկարը՝ Դավիթ Ամիրյանի

Լուսանկարը՝ Դավիթ Ամիրյանի

Ինչը կարող է հաջողակ տարի սկսելու համար ավելի լավ նախադրյալ լինել, եթե ոչ նախորդ տարիների անհաջողությունների ու դրանց պատճառների վերանայումը։ Ասում են, ավելի ճիշտ՝ Սամվել Մաչանյանն ասում է, որ խելացի մարդիկ ուրիշների սխալներից են սովորում, իսկ աննորմալները՝ սեփականից։

Լուսանկարը՝ Դավիթ Ամիրյանի

Լուսանկարը՝ Դավիթ Ամիրյանի

Մի խոսքով` դեկտեմբերի 24-ին ARLOOPA-ի հյուրընկալ հարկի տակ հավաքվել էին հաջողակ և անհաջողակ, խելացի ու մի քիչ էլ աննորմալ մարդիկ՝ լսելու երեք համարձակ խոսնակների ձախողումների մասին պատմությունները։

Լուսանկարը՝ Դավիթ Ամիրյանի

Լուսանկարը՝ Դավիթ Ամիրյանի

Առաջին խոսնակը՝ Վահրամ Պապյանը (Chief Strategy Officer Titomic-ում), ով Հայաստան էր ժամանել Ավստրալիայից, պատմեց իր ուսանողական տարիների ձախողումներից, որոնք սովորեցրել են իրեն, որ ցանկացած բան, որտեղ քո անունը շոշափվում է, պետք է քո հսկողության տակ լինի։ Բոլոր երեք խոսնակների համար էլ հաջողությունների և ձախողումների մասին պատմություններով կիսվելը հավասարաչափ կարևոր է, բայց ինչպես նշեց Սևանա Չաքերյանը («Collectif Medz Bazar»-ի համահիմնադիր, երաժիշտ, ուսուցիչ, ձեռնարկատեր)․

-FuckUp Story-ներից ավելի շատ ես սովորում։ Հաջողության պատմությունները ոգեշնչում են, բայց օրինակ՝ ես ինքս իմ ձախողումներից շատ բան եմ սովորել։ Կարևոր է հասկանալ, որ սխալվելը վնաս չունի․․․

Լուսանկարը՝ Դավիթ Ամիրյանի

Լուսանկարը՝ Դավիթ Ամիրյանի

Երրորդ խոսնակի՝ Սամվել Մաչանյանի (համահիմնադիր, chief Wine Enthusiast Alluria Wines-ում), պատմությունը տարբերվող էր նրանով, որ սեփական սխալից սովորելու համար նրան պետք եղավ նույն սխալը երկու անգամ գործել։ Երկու տարի շարունակ գինու բավականին մեծ քանակ գրեթե քացախ դարձնելուց հետո՝ հիմա նա ավելի հետևողական աշխատանքի է պատրաստվում։

Իսկ ինձ համար օրը վերջացավ Alluria Wines-ի գինիով և հույսով, որ նոր տարին հաջողակ է լինելու։

Լուսանկարը՝ Դավիթ Ամիրյանի

Լուսանկարը՝ Դավիթ Ամիրյանի

Սխալվելը վնաս չէ, բայց դե, գիտեք՝ մեզանից ոչ ոք այդ գործը առանձնապես չի սիրում․․․