Հուզումներն ու ժպիտները քչացել են,

Էլ չգիտեմ` ինչքան եմ կշռում ներսիս քարերի հետ,

Ու չգիտեմ վերջում ինչ դուրս կգա,

Անզգայության ու ուժի արանքում ինչ որ մի տեղ եմ,

Ապրածիցս անդին մի անծանոթ տեղ:

Հնարավոր ա պատահի, որ սա մի տեսակ գիտափորձ ա,

Ու կոչվում ա «Մարդը պրեսինգի տակ» ,

Ուր պետք ա դառնանք մի քանի անգամ ավելի մարդ,

Կամ մի քանի անգամ ավելի կենդանի,

Ամեն ինչ տեսնելուց հետո:

Բախումների ժամանակներ են ինքնիմացության կամ մաքրման,

Մեր էգոն կռվում ա հողի հետ, մեր էգոն կռվում ա ուրիշի ցավի հետ,

Կռվում ա ապրելու բնազդն ու անձնազոհությունը,

Մեր կերած մի կտոր հացի հետ կռվում ա ուրիշի սովը,

Ընդհարվել են բոլորը, որ իմ մեջ կա:

Բայց սա ապոկալիպսիս չի, որտեղ բոլորը մեռնելու են,

Ամեն ինչից այն կողմ առավոտները էլի անմեկնելի են,

Օպերայի ցույցերի ետևում, դեռ հնչում ա Ատլանտիկի անճաշակ երգերը,

Մեր ինստագրամը պատրաստ ա անվերջ սքրոլ անել մի հորինած աշխարհ,

Սա արևածագի հետ բացվող պարտադրված ընտրոււթյուն ա,

Ուր մեզ թվում ա, թե դեռ տեղ կա «սովորական կյանքը» ընտրելու:

Մինչև…

Հայրենի’ք, ես էլ չեմ նայում քո աչքերին, որ մեր հայացքները չհանդիպեն,

 Նստած եմ Սարյանի պուրակում, ուր նա Կոմիտասի ու Խաչատրյանի հետ

Դատապարտված է նայել խաչմերուկի ձանձրալի երթևեկությանը,

Որ մերթընդմերթ ընդհատվում է «վկաներիդ» ցույցերով,

Իսկ ես չեմ նայում քո աչքերին, որ որոշումներ չկայացնեմ,

Հայրենիք, ես սկսել եմ քո ստվերներում քայլել, պարտքերն ուշացրածի պես։

Մոլորեցնող առօրյայի ֆոնին, ուր մենք վազվզում ենք, հաստ շերտով տխրություն է նստել,

Որ մեկ֊մեկ խառնվում է նույնիսկ ծորակից լցրած ջրին,

Իսկ մեկ֊մեկ մառախուղի պես սարերն է քաշվում, ներքև սահելու վտանգը սրտներումս թողած, արդեն ծանոթ արհավիրքի պես,

Չտեսնելու ենք տալիս, մի կարճ ժամանակ մեզ «մարդ» զգալու համար։

Վազում եմ արդեն ինչքան ժամանակ է քեզ մեջքով շրջված,

Բայց հանդիպում եմ քեզ ամեն անգամ, երբ էլի մի անհրապույր չոլի եմ

սիրահարվում հողիդ վրա,

Մինչ սկսում է մերը ուրիշ թվալ, ու սկսում է պատասխանատու թվալ «մերը» բառը,

Ես էլի վազում եմ, որ խնդիրներդ կյանքիս չխառնեմ,

Բայց դու թանձր տխրություն ես արդեն ծորակից բաժակիս մեջ լցված։

Ինձ թվում է` ես ծնվել եմ երբեմնի ամենաաշխատասեր ընտանիքում: Իմ բոլոր հիշողություններում, կապված տատիս ու պապիս հետ, իրենք նստած չէին, պապս միշտ մի բան ձեռքին գործ էր անում, տատս էլ հա վազքի մեջ, մի բան տանում, երկու բան բերում: Էս մարդկանց կյանքը ոչ մի բանից` մի բան  ստանալու կռիվ էր:

Գյուղ, տղա  ու  տունուտեղ կորցրած մարդիկ  տուն էին ստեղծում սկզբունքային համառությամբ: Էդ համառությունը իրենց ապրելակերպում էր:

Կարգուկանոն 

Պապիս  քնած մենակ Աստված ա տեսել, դե,  մեկ էլ Ամայը օրորոցում, մեկ էլ մենք`  վերջին անգամ։ Եթե ես արթնանայի նույնիսկ վեցին,  իրենք նախաճաշել էին արդեն, կենդանիներին կերակրել ու սուրճ խմել:

Կարգուկանոնը պապիս  դարակի մեծից փոքր շարած գործիքների մեջ էր, հագուստի կոկիկության ու կոշիկների, որ դարակ չուներ, բայց  պատի հետ պիտի պարտադիր 90 աստիճանի անկյուն կազմեր:

Քնելու ժամ, արթնանալու ժամ, ուտելու ժամ, խաղալու ժամ ու, ամենակարևորը, տուն գալու ժամ: Այ, էս ժամը պետք չէր խախտել: Էս կարմիրով գրած ժամ էր, (արևի մայր մտնելու հետ), որից ուշ տուն մտնելուց սկսում էր տատի ու պապի կռիվը:

- Արոզ, րախեքը տա՞նն են:

- Տյառ չէ:

-էս ժամին մարդ ուրիշի տռանը կլի՞:

Գողեգող մտնում էինք տուն, նախանձելով դրսում մինչև 12-ը խաղացող երեխեքին ու հուսալով, որ բարկության առաջին հարվածը տատը արդեն վերցրել ա իր վրա:

«Բա մի տանը անտեղյակ կըլե՞ն  իրարից, բա չգիդա՞ն` ով վերդե ա, երբ դի կյա տուն»:

Դաս՝ «Կարգուկանոնը համակեցության հիմքն ա» (Ինքն,  իհարկե, սենց չէր ասում, թող ների վերաձևակերպման համար):

Պատասխանատվություն 

Մեզ շատ բան չի, որ կարող էին  խոստանալ, բայց եթե մի բան ասել էին,  կասկածել  պետք չէր: Եթե տատը նույնիսկ ասում էր` «կարող ա», մեկ ա, դա էլի հաստատ էր, մեր ոգևորության առաջ  պատասխանատու  էին:

Դե, էլ չեմ խոսում,  թե ինչքան պատասխանատու էին  շրջապատի, պարտատիրոջ, գոմում կապած կենդանիների առաջ, որոնց պապս պայմանականորեն անվանում էր «անլեզու հայվան»։

Մենք ողջ ընտանիքով չէինք գնում որևէ տեղ հյուր, մեկի ծննդին կամ հարսանիքին: Մեկը գոնե պիտի մնար տանը,  քանի որ մեր «անլեզու հայվանները» չեն կարող տեղյակ պահել, որ սոված են,  իրենց պետք էր կերակրել, ջուր տալ խոստացված ժամից ոչ ավել, քան մեկ րոպե ուշ: Իդեպ, պապս «անլեզու հայվան»  էր անվանում նաև մեր կրիային, ում մենք սիրում էինք և մոռանում կերակրել:

Ինքը մի երկու տարի կերակրեց,  իսկ մի օր եկանք տուն, պարզվեց բաց ա թողել գետում:

Դաս` «Սերը պատասխանատվության ա»

(Իհարկե, էսպես էլ չէր ասում, բայց հաստատ սա նկատի ուներ):

Աշխատասիրություն 

Հիշում եմ, հաճախ էր  ձեռք  առնում մեր հարևաններից մեկին, ով կլիներ 40 տարեկան ու չէր աշխատում: Ասում էր` «Բա տյա իսա՞ն ա, էտքան րեխեն  իրա իրեսին  ա եշում,  տանը նստել ա,  ասում ա` գործ չկա»:

Պապս ինձ համար հեղինակություն էր, եթե ասել ա` առողջ երիտասարդի չաշխատելը ամոթ ա, ուրեմն տենց էլ կար: Տենց ես եկա Երևան ու սկսեցի փողոցի մուրացկաններին անկախ ինձնից դասակարգել ըստ տարիքի ու առողջության, հետո նոր ձեռքս տանել դրամապանակին:

Ամառվա շոգին, ձմեռվա ցրտին, դաշտում, գոմում, բակում էս մարդիկ աշխատում էին: Մի օր լսեցի`  ոնց ա պապը  տատին ասում. «Րախեն  հարևանի ծեռի տոպրակի եննա  չպիտի եշի»։

Դաս՝ «Ով չաշխատի, կնայի հարևանի ձեռքի տոպրակին» (էս մեկը համարյա ուղիղ թարգմանություն էր):

Բարություն 

«Մայիսը մեծի հետ մեծ ա, փոքրի հետ` փոքր, սաղ սիրում են»։ Ես ոգևորությամբ թաղի երեխեքին ասում էի հարևանից լսածս,  թե գիտեք` պապիկս մեծի հետ մեծ ա, փոքրի հետ փոքր,  գիտեի, թե  ինչ-որ սուպերկարողություն ա։

Էդպես մանկության ամենալավ ընկերս, ամենալուսավոր հիշողությունս  ինքն էր։ Հաց ուտելիս նստել  կողքը,  էդ օրվա ձեռքբերումն էր, դե 8 հոգու մեջ ամեն անգամ չէր հաջողվում շահել էդ տեղը։

Մինչև վերջին գարունն էլ ծառ էր տնկում, մեզ սովորեցնում  ծառ պատվաստել։

Մայիս պապս արդեն 11 տարի չկա,  ու երևի վերջին դասը հենց իր գնալու ձևն ու տնկած ծառերն էին: Ոգևորությամբ տնկում էր  ծառեր, որոնցից  ոչ մեկի համը չէր տեսնելու:

Դաս ՝  Չ«Մեզանից հետո թեկուզ ջրհեղեղ»:

Երբ  ծնվեցի, դու  վեց տարեկան էիր,

Ու անկախ գրքերից ու երգերից քո անցյալի մասին,

Ես չգիտեմ` «չանկախությունն» ինչ է,

Մեզանից մեծը դու ես:

Հորեղբորս նկարը պատից կախված,

Կարծում էի, թե ասում է. «Ձեզ երկիր ենք նվիրել»,

Բայց  մեզ սկիզբ էին նվիրել,

Անցնելու ճանապարհ  ու գործ,

Որ չարեցինք:

Երկիր, դու՛, որ հիմա ոտ-ոտ լքում ես մեզ,

Կամ մենք ենք քեզ լքում,

Հիվանդ մոր ես նման, ցավոտ ա քեզ նայելը,

Եվ անսովոր, որ անկողին ես ընկել:

Մինչդեռ դու ընկնում ես ամեն անգամվա պես,

Հինգ մատիդ պես ճանաչելով մեզ,

Արդեն քանի հազար տարի:

Մենք էլի բանաստեղծություններ ենք գրում քո մասին, երգեր ու կենացներ,

Կարծում, թե կբուժենք,

Իսկ դու աշխատանք ես ամենօրյա,

Անցնելու ճանապարհ ու գործ:

Տարեդարձդ` 30-րդը,

Նշում ենք` գումարելով 5000 տարի,

Քեզ վերագրում ենք «սահմանված հարատեւություն»,

Մեզ` «Աստծո ժողովուրդ»,

Որ վաղվա օրդ մեզ հետ չկապենք:

Երկիր, (չգիտեմ քեզ հետ դո՞ւ-ով խոսել),

Սովորեցրու` քեզ ինչպես սիրենք,

Որ կենացները էժան չլինեն,

Բանաստեղծություններն այսպես անպատեհ,

Մինչ դու ոտ-ոտ լքում ես մեզ,

Իսկ մենք տոնում…