Մարիամ Գրիգորյանի բոլոր հրապարակումները

mariamgrigoryan

Փոփոխությունների ժամանակը

Եթե հիմա փորձեմ հիշել, թե երբ եմ վերջին անգամ նյութ կամ հոդված գրել, դժվար թե որևէ բան ստացվի: Բանն այն է, որ վերջին ամիսների ընթացքում ինձ ամբողջությամբ նվիրել էի շտեմարաններին և այլ բանով զբաղվելու ուժ և ժամանակ ուղղակի չէր մնում: Միայն դիմորդները կհասկանան, թե որքան ցավ և տառապանք է թաքնված այդ մեկ բառի մեջ: Միգուցե հիմա կմտածեք. «Լավ, էս աղջիկը ինչի՞ ա սենց չափազանցնում»: Ուղղակի շատ ցավալի է երկար ժամանակ ջանք ու եռանդ չխնայել մի բան անելու համար, իսկ հետո հասկանալ, որ դա անիմաստ էր, որովհետև քննություններից հետո անգիր արած շտեմարանները դժվար թե պետք գան:

Ես դեռ ընդամենը մեկ առարկայի շտեմարանների վրա եմ աշխատել: Զարմանում եմ՝ ինչպես են ծանոթներիցս շատերը համատեղել նաև անգլերենը, հայոց պատմությունը կամ էլ մաթեմատիկան, այն էլ՝ երկու տարի շարունակ: Շատ ուրախ եմ, որ այժմ հույս կա, որ հաջորդ տարվանից այլևս քննությունները այսպես չեն լինի, այլ շեշտը կդրվի տրամաբանության զարգացման վրա: Կարծում եմ՝ նաև դպրոցներում կրթությունը կդառնա 11-ամյա: Դժվար թե մեկը չհամաձայնվի, որ ավագ դպրոցում սովորելը անիմաստ է: Այդ երեք տարին նախատեսված է նրա համար, որ կրկնենք անցածը և հենց դպրոցում պատրաստվենք քննություններին, սակայն այդպիսի մեկին գտնելը անհնար է: Բոլորն էլ դպրոցից դուրս պարապում են ընդունելության համար, որովհետև դպրոցում անհնար կլինի հավաքել անհրաժեշտ գիտելիքները: Սակայն եթե միայն դրանով սահմանափակվեին դպրոցի խնդիրները, ամեն ինչ շատ լավ կլիներ: Կարծում եմ, որ բոլոր խնդիրները սկսվում են դասագրքերից: Բոլոր առարկաների դասագրքերը գրված են բարդ տերմիններով և դպրոցականների համար ոչ մատչելի ձևով: Իհարկե, մենք ունենք ուսուցիչներ, ովքեր պետք է պատասխանեն մեզ համար անհասկանալի հարցերին, սակայն այստեղ ծագում է հաջորդ խնդիրը՝ ոչ բոլոր ուսուցիչներն են այդքան սիրալիր և իրենց առարկայի գիտակը դա անելու համար: Որպես օրինակ հիշեմ աշխարհագրության կամ հասարակագիտության դասերը: Աշակերտի պատասխանից հետո, որ դասը չի հասկացել և կխնդրեր բացատրել, հնչում է այսպիսի պատասխան. «Էս էլ հո մաթեմ չի՞, որ չես հասկացել»: Իհարկե շատ առիթներ եմ ունեցել դպրոցը և ուսուցիչներին չսիրելու համար, բայց չսիրելս հասավ գագաթնակետին, երբ հեղափոխության օրերին բացառապես բոլոր ուսուցիչները փորձում էին աշակերտներին հետ պահել ցույցերին մասնակցություն ունենալուց և պահում էին վախի մթնոլորտում և անդադար կրկնում՝գործ չունեք, իհարկե, ապարդյուն: Ես հասկանում եմ, որ այդ անորոշ պահին նրանք մտածում էին իրենց աշխատանքը չկորցնելու մասին, սակայն գոնե այդպիսի հորդորներով հանդես չգալը նրանց կողմից ավելի ճիշտ կլիներ: Չէ որ այդ ամենը արվում էր մարդկանց կյանքը փոխելու համար, իսկ ուսուցիչները ամենից շատ էին բողոքում իրենց ցածր աշխատավարձից՝ հակառակ իրենց կատարած մեծ աշխատանքի: Իսկ այժմ ուսուցիչների աշխատավարձը բարձրացնելու միտում կա: Եվ սա ամենաչնչինն է այն բարեփոխումներից, որոնց կատարման գործընթացը արդեն իսկ սկիզբ է առել:

mariam grigoryan

Մեզ պարտադրված կարծրատիպերը

Ես 17 տարեկան եմ: Ընդամենը 17: Վերջերս այնպես ստացվեց, որ հանդիպեցինք բոլոր հեռու-մոտիկ բարեկամներին, ում տեսել էի շատ փոքր հասակում, կամ էլ ընդհանրապես չէի տեսել: Երևի խոսելու թեմաների պակասից էր, բայց բոլորը մի քանի բառից հետո սկսում էին խոսել իմ ամուսնության մասին. «Վաղը մյուս օրը որ ամուսնանաս…»: Շո՞ւտ չի: Ես դեռ դպրոցում եմ սովորում: Հետո պետք է շարունակեմ ուսումս, կայուն աշխատանք գտնեմ և սկսեմ նպատակներս ի կատար ածել: Չեմ կարծում, որ մարդկանց կյանքը պետք է սահմանափակված լինի դպրոցում սովորելով և ամուսնանալով: Հետո էլ գործում է նույն սխեման՝ կինը երեխաներին է պահում, դաստիարակում և մաշում կյանքը տնային գործերով, իսկ ամուսինը օր ու գիշեր աշխատելով՝ ընտանիքն է պահում: Ես այս կյանքի մասին չէ, որ երազում եմ:

Տատիկներս ու մայրս էլ են ասում. «Էն ժամանակ քո տարիքում մարդիկ ընտանիք էին կազմում: Դու հեսա ամուսնանալու ես, գնաս, ոչ մի գործ անել չգիտես»: Բայց ընտանիք կազմելու համար նախ մարդիկ պետք է բավականին հասուն ու սոցիալապես կայացած լինեն, որ կարողանան խուսափել խնդիրներից, որոնց հանդիպում են նորաստեղծ ընտանիքները: Վաղուց 17-ում մի նյութ եմ կարդացել եզդի ընտանիքի մասին, որտեղ հարսը, եթե ճիշտ եմ հիշում, 16-17 տարեկան էր և ուներ մանկահասակ երեխա: Նա ինքը դեռ երեխա է և իր զավակին ճիշտ դաստիարակելու համար պետք է գոնե մի քիչ կյանքի փորձ ունենար:

Ինձ թվում է՝ շատերն են այս ամենը գիտակցում, բայց փորձում են խուսափել հասարակության պիտակներից: Ամուսնանում են շուտ, թեկուզ չսիրած մարդու հետ, միայն թե չարժանանան «տանը մնացած» տիտղոսին: Եկանք, նորից նույն թեմային հասանք: Մարդիկ չեն ուզում հասկանալ, որ բոլորը պարտավոր չեն ստանդարտ և պարտադիր դարձած կյանքի ճանապարհն անցնել: Յուրաքանչյուրն ունի իր նպատակները, ապագայի հետ կապված ծրագրերը և վերջապես, ամեն մեկը իր կյանքի ուղեկցին տարբեր տարիքում է գտնում:

Կարող եք քննադատել իմ կարծիքը, բայց ես չեմ ցանկանում ապրել այսպիսի Հայաստանում, և դրա համար բազմաթիվ պատճառներ կան: Կառավարությունը միգուցե մի օր կփոխվի, երկրի վիճակը միգուցե կլավանա, բայց հասարակության կարծրատիպային, սահմանափակ մտածելակերպը, պահպանողական ապրելակերպը և ուրիշի կյանքով ապրելու սովորությունը կմնա նույնը:

Խմբագրության կողմից. –Իսկ դո՞ւ ինչ ես կարծում, համաձա՞յն ես: Գրիր մեզ:

mariam grigoryan

Սովորել, աշխատել, ժպտալ

Երևանի փողոցներով քայլելիս շատ եք տեսնում մռայլ ու «մուննաթ» եկող հայացքներ, չէ՞: Ես էլ: Ուսուցիչներիցս մեկը պատմում էր Հունաստան կատարած իր այցից: Ասաց, որ սկզբում շատ անսովոր էր, ու ամեն ինչ տարբերվում էր Հայաստանից: Բոլորը ժպտում են ու թեկուզ առանց պատճառի զրուցում անծանոթների հետ: Լսել եմ, շատերն ասում են, որ ուղղակի հայերը շատ խնդիրներ ու հոգսեր ունեն, դրանից է: Չեմ կարծում, որ խնդիրներ միայն հայերը ունեն: Ուղղակի մենք սիրում ենք ամեն ինչ բարդացնել: Համ էլ, հայերին շատ է հետաքրքրում մյուսների կարծիքը: «Որ ժպտամ, չե՞ն ասի՝ էս գիժը ով ա, անտեղի բերանը բացել ա»: Կամ էլ իրար խորհուրդներ են տալիս.

-Փողոցում մի ծիծաղեք, կողքից սիրուն չի նայվում:

Էդ ինչպե՞ս: Բայց այնպիսի տպավորություն է, որ մարդկանց ուղղակի առիթ է պետք քննադատելու համար: Լուրջ դեմքի արտահայտությամբ մեկին տեսնելիս էլ ասում են՝ «Մի հատ էլ խփի»: Չէ, իրար խփել պետք չէ, իրար վիրավորել, քննադատել ու բամբասել նույնպես: Երևի թե սա է ամենամեծ խնդիրը, ուղղակի պետք է դադարել քննադատել իրար և մտածել ուրիշի կարծիքի մասին: Թեթև ապրելը ավելի հեշտ է: Ի վերջո ապրում ենք մի անգամ, ապրում ենք ինքներս մեզ համար:

Եթե ինձ հարցնեն, թե որն է կյանքիս կարգախոսը կամ ինչով եմ առաջնորդվում, ես կպատասխանեմ. «Կապ չունի՝ ինչ եմ անում, մարդիկ միշտ խոսելու պատճառ կգտնեն: Ապա ինչու չանեմ այն, ինչ ինձ դուր է գալիս»:

Իսկ ամենաչսիրած արտահայտությունս է. «Իսկ մարդիկ ի՞նչ կմտածեն»: Եթե շփվում ես ինձ հետ ու հիմա կարդում ես սա, երբեք ինձ չասես դա: Ինձ չի հետաքրքրում: Մասնագիտությանս ընտրությունն էլ է հակասական արձագանքներ առաջացնում: Շուտով կավարտեմ դպրոցը, ու ամենաշատ հնչող հարցը հենց մասնագիտությանս ընտրությանն է վերաբերում: Պատասխանը ստանալուց հնչում է հաջորդ հարցը` «Իսկ չե՞ս վախենում»: Կամ էլ` «Իսկ ինչո՞ւ հենց լրագրող»: Պատասխանեմ բոլոր հարցերին` չէ, չեմ վախենում, վերջ ի վերջո պետք է լինեն մարդիկ, ովքեր կխոսեն իրոք կարևոր հարցերից, ոչ թե «աստղերի» ամառային հանգստից, և լրագրող, որովհետև սա այն եզակի մասնագիտություններից է, որտեղ կկարողանամ օգտագործել գիտելիքներս, շփվել ու ծանոթանալ տարբեր մարդկանց հետ և ուղղակի հաճույք ստանալ կատարածս աշխատանքից:

Բայց մի րոպե, ոնց որ թե շեղվեցի թեմայից: Ուզում էի ասել, որ ամբողջ օրը տխրելով խնդիրները չեն լուծվի: Մեկ էլ, եթե ինչ-որ մեկը հաջողության է հասնում, դա ամենևին չի նշանակում, որ բախտավոր է, ուղղակի նա աշխատել է և բազում դժվարությունների միջով անցել նախքան դա: Չի ասել. «Էս երկրում գործ չկա», այլ աշխատել է ու չի ամաչել իր աշխատանքից: Բոլորն էլ ինչ-որ բանից են սկսել, համոզված եմ, համաշխարհային ճանաչում վայելող մարդկանց կենսագրություններում էլ եք հանդիպել այդպիսի պատմությունների: Հայտնի պապիկը ասել է. «Սովորել, սովորել, սովորել», իսկ ես կավելացնեմ. «Սովորել, աշխատել, ժպտալ», ու ձեր կյանքում ամեն ինչ լավ կլինի:

mariam grigoryan

Մի քիչ բողոքեմ

Ավարտվեց ևս մեկ ամառ, ու հասկանում եմ, որ գնալու եմ 12-րդ դասարան: Ինչպես ասում էին մեր ուսուցիչները՝ սա մեր վերջին անհոգ ամառն է, երբ օրերով ուղղակի պառկում ենք և ոչինչ չենք անում: Հասկանում եմ, որ սա վերջին սեպտեմբերի 1-ն է, որ ոտք եմ դնելու դպրոց՝ աշակերտուհու կարգավիճակով: Բայց հիմա չեմ ասելու, որ կկարոտեմ դպրոցը կամ ուսուցիչներին: Սա էլ կյանքի փուլերից մեկն է, որը վաղ, թե ուշ ավարտվում է: Եվ հիմա կրկին պիտի բողոքեմ:

Չեմ կարոտի դպրոցը, գիտե՞ք՝ ինչու: Որովհետև կարծում եմ, որ 10-12-րդ դասարանները անիմաստ խլում են մեր՝ առանց այն էլ կարճ ու արագ սլացող կյանքից լրացուցիչ 3 տարի: Ինչպես գիտենք՝ ավագ դպրոցում դասարանները բաժանվում են հոսքերի՝ հումանիտար, տնտեսագիտական և բնագիտական: Սակայն կրթության առումով էական տարբերություն չկա: Կարծում եմ՝ ավելի լավ կլիներ դասավանդվեին որոշակի մասնագիտություններ կամ առարկաներ՝ կապված մասնագիտությունների հետ: Դա հետագայում ավելի կհեշտացներ ուսումը բուհերում:

Խոսեմ մեկ այլ թեմայից՝ հագուստ և շպար: Սա ավագ դպրոցում ավելի քան կարևոր և ակտուալ թեմա է: Իմ կարծիքով՝ եթե դպրոցում չկա համազգեստ, անիմաստ է հագուստի համար նկատողություն անել գրեթե չափահաս մարդկանց: Իհարկե, դպրոցում պետք է լինի կարգուկանոն, բայց դպրոցում առաջնայինը ուսումն է, և տնօրինությունն առաջին հերթին պետք է աշխատի ձեռք բերել այնպիսի մասնագետներ, որոնք կկարողանան ապահովել թեմայի լիարժեք ուսուցումը, և որ ամենակարևորն է, այդ բարդ տարիքում կկարողանան հասկանալ աշակերտին և բացասական չազդել նրա ներաշխարհի վրա:

Ինչպես նշեցի՝ ես խոսում եմ ավագ դասարանների մասին: Այդ տարիքից մարդն սկսում է ինքնահաստատվել և կայանալ: Կայացման կարևոր մաս է կազմում այն հագուստը, որը մարդը կրում է՝ այդպիսով ներկայացնելով իր ճաշակը, ներաշխարհը և բնավորությունը: Ուսում ստանալն այն իրավունքներից է, որ մարդը ձեռք է բերում ծնված օրվանից, և ոչ ոք իրավունք չունի հագուստի կամ արտաքին այլ տվյալների պատճառով խլել այն: Ոչ ոք իրավունք չունի դեռահաս աղջկան արգելել ամենափոքր քանակի շպար օգտագործել՝ իրեն ավելի վստահ զգալու համար, իհարկե, միայն որոշ թերություններ շտկելու համար: Սա ավելի լուրջ է, քան կարող է թվալ: Այդ տարիքում մարդիկ ավելի դաժան են իրար հանդեպ և արտաքին թերությունները ծաղրելով՝ կարող են լուրջ հոգեբանական վնաս հասցնել միմյանց: Ի՞նչ կլինի, եթե մեր կարծիքն էլ հաշվի առնեն, որ փորձեն նայել այդ տարրական թվացող, բայց խնդիր ներկայացնող չնչին հարցերին մեր աչքերով:

Մեկ ուրիշ բան ասեմ: Բոլորը սովոր են մեղքը բարդել հեռախոսների և համակարգիչների վրա՝ բազում առողջական խնդիրների համար, բայց ոչ ոքի մտքով չի անցնում, որ դա կարող է տասներկու տարիների ընթացքում յոթ ժամ անընդմեջ անհարմար աթոռների վրա անցկացնելու արդյունքը լինել, իսկ դուրս գալ չի կարելի ոչ մի պարագայում, որովհետև «դպրոցում ստուգողներ կան», որոնք առաջին դասարանից գալիս են, բայց տեղ չեն հասնում:

Ամեն տարի մենք դասագրքեր ենք ստանում: Ես հարց ունեմ. ինչո՞ւ ենք վճարում դասագրքերի համար: Հաճախ մեզ տալիս են հին գրքեր, բայց բացի դրանից՝ տարվա վերջում գրքերը վերադարձնում ենք: Ավելի ճիշտ կլիներ փոխհատուցել միայն հասցրած վնասների համար: Չեմ կարող չնշել մեր գրադարանավարուհու մասին, որն իր ներկայությամբ ավելի մռայլ է դարձնում գրադարանը:

Լավ, շատ բողոքեցի: Իհարկե, պետք է բարձրաձայնել առկա խնդիրները և փորձել լուծում տալ դրանց, բայց այդքան վատատես չեմ: Դպրոցն այն վայրն է, որտեղ անցկացնում ենք մեր օրվա մեծ մասը, մեր կյանքի ամենաանհոգ տարիները, ձեռք ենք բերում ընկերներ և հիշողություններ ողջ կյանքի համար:

mariam grigoryan

Արդի խնդիրները

Մի քանի օր առաջ կարդացի մի նորություն, որը մտքիցս դուրս չի գալիս. Իսրայելում քրիստոնյան սպանել է սեփական դստերը` մուսուլմանի սիրելու պատճառով: Այս լուրը ինձ շատ մտածելու տեղիք տվեց: Երբեք չեմ հասկանա, թե ինչու են մարդիկ անիմաստ խտրականություններ դնում իրենց առաջ, ապրում անհիմն կարծրատիպերով, որոնցով բարդացնում են իրենց կյանքը: Շատ ուրախ եմ, որ աստիճանաբար վերանում են այնպիսի հասկացողությունները, ինչպիսիք են ռասիզմը կամ սեքսիզմը, սակայն դեռ կա մարդկանց այնպիսի հատված, որը մտածում է ինչպես միջնադարյան մարդը: Ես ինքս ճանաչում եմ շատերին, ովքեր խուսափում են սևամորթներից: Այո, սևամորթները ստրուկ են եղել իրենց մաշկի գույնի պատճառով, շատ են աշխատել, բայց աշխատանքը գեղեցկացնում է մարդուն, չէ՞: Հատկապես հայ հասարակության մեջ առկա են սեռական խտրականությունները: Հասարակությունը սահմանափակումներ է դնում անհատի առջև, թե ինչպիսին պետք է լինի տղան, ինչպիսին պետք է լինի աղջիկը, ինչպես պետք է նա պահի իրեն: Դրանք դառնում են կոմպլեքսների պատճառ, մանկուց մարդիկ համարձակութուն չեն ունենում բացահայտելու իրենց «ես»-ը, ձուլվում են հասարակությանը: Իսկ ովքեր էլ ցուցաբերում են համարձակություն՝ ողջ կյանքի ընթացքում արժանանում են քարկոծման և քննադատությունների:

Նույնն անում է ներկայիս կրթական համակարգը: Չեք կարծո՞ւմ, որ այն մի քիչ հնացել է: Կան շատ երկրներ, որտեղ չկան գնահատականներ, որ աշակերտների մոտ չհասունանա այն գաղափարը, որ ինչ-որ մեկը իրենցից լավն է: Կամ, եթե աշակերտը չի ցանկանում գնալ գրատախտակի մոտ, ուսուցիչը իրավունք չունի նրան ստիպելու: Այն երեխաներին, ովքեր ի ծնե ունեն տաղանդ և սեր դեպի արվեստը, ստիպում են անգիր սովորել թեորեմները և բանաձևերը: Դպրոցներում չի խրախուսվում ունենալ սեփական կարծիք, աշակերտներին ստիպում են մտածել հասարակության մեջ արմատացած կարծրատիպերով:

Մենք հայերս միշտ հպարտանում ենք, որ հայ ենք: Այո, հպարտանալու շատ տեղ ունենք, բայց շատ մեծ թերություններ էլ ունենք: Թերությունների վերացումը պետք է սկսել նոր սերնդից` որակյալ կրթությամբ և դաստիարակությամբ: Ասեմ, որ ամեն րոպե ավագ սերնդից լսելը՝ «Օֆ, էս ինչ սերունդ ա մեծանում» արտահայտությունը, հեչ մոտիվացնող չէ: Ի վերջո, պետք է հասկանալ, որ ժամանակի ընթացքում փոխվում է ամեն ինչ, ինչպես նաև մարդկանց պատկերացումները տարբեր հարցերի շուրջը: Նույնիսկ, եթե չխոսենք սերունդների մասին, այլ անհատի, մարդը նույնպես, կյանքի տարբեր փուլերի հասնելով, փոխվում է: Փոխվում է նրա ճաշակը, վերաբերմունքը այս կամ այն հարցի նկատմամբ, մտածելակերպը, հետաքրքրությունները:

Անգլերենի դասերից մեկի ժամանակ հերթական բանավեճի թեմա դարձան հեռախոսները և ինտերնետը: Ուսուցչուհին պատմում էր, թե ինչ լավ էր իրենց ժամանակ, չկային հեռախոսները, չկար ինտերնետը: Ես կարծում եմ, որ այդ ամենը այնքան վատ չէ, ինչքան բոլորը կարծում են: Համացանցի միջոցով մենք կապ ենք պաշտպանում մեր երկրի սահմաններից դուրս գտնվող մարդկանց հետ: Ծանոթանում ենք նրանց ապրելակերպին, մշակույթին և մտածելակերպին, որն այդքան տարբերվում է: Վերջին մի քանի տարում կատարվել են ավելի շատ հայտագործություններ, քան 20-րդ դարում: Համացանցը և տեխնիկան ամենակարևորներից են, և եթե մարդկանց որոշ մասը չի կարողանում ճիշտ օգտվել և օգուտ քաղել այդ ամենից, դա ամենևին չի նշանակում, որ դրանք չարիք են:

451° ըստ «Մանանայի»

Հիմա մենք քեզ գիտենք. դու, որ վախեցար տողերի քանակից ու արագ փակեցիր էջը և դու, որ չնայած դրան՝ մարտական նստեցիր մի հարմար տեղ ու սկսեցիր կարդալ, քեզ բարի ընթերցում:

Օր 1-ին.

Ժամը 10:10 կանգառում եմ: Ժամը 10:30 է, մեկ է՝ էլի կանգառում եմ: Ըհըն, ավտոբուս երևաց, նստում եմ: Ոչինչ, կվազեմ ու 11-ին էնտեղ կլինեմ: 4-ից 5 անգամ նայում եմ ինձ հայելու մեջ: Չէ, էսպես մի ժպտա, երևում է, որ ամաչելու ես, հանգստացիր, Ամալյա, հանգստացիր: Իջնում եմ, սկսում եմ վազել, 10:57-ին համարյա հասել եմ, բայց հիմա ո՞ւր: Ըհըն, իմ տարիքի երեխեք են կանգնած, երևի «Մանանա» են գնում: Ու, բարեբախտաբար, Լուսինեն եկավ.

-Դու Ամալյան ես, չէ՞:

-Հա,- մի կերպ արտաբերում եմ ես և ուրախանում, որ մեկն ինձ ճանաչում է:

Մտնում ենք ներս, նստում ենք, նայում եմ Աստղին, շատ ծանոթ է դեմքը, թղթակից է երևի, նայում եմ մյուս կողմ ու չեմ գտնում մեկին, ում հետ կարելի է խոսել: Մի երկու բառ իրար եմ կապում ու մի կերպ ներկայանում եմ: Է, Ամալյա, ախր, խոսք էիր տվել չամաչել: Դասընթացի ընթացքում Էլիզաբեթը հարց է տալիս, ես կմկմալով մի կերպ պատասխանում եմ: Իսկ այ վերջում, երբ գնում էի տուն…

-Կանգնիր, ինչի՞ չես կանգնում, ես չեմ հասցնում քեզ նման արագ քայլել,- լսվեց Էլիզաբեթի ձայնը, որը մի կերպ հասավ ինձ ու սկսեց խոսել:

Պարզվեց՝ Էլիզան ճանապարհի կեսը ինձ էր կանչել, իսկ ես այդպես էլ չէի լսել: Ամոթից փակում եմ դեմքս, բայց փորձում նրա հետ խոսել: Ու ամաչած, կարմիր դեմքով վազում եմ տուն:

Ամալյա Հարությունյան

***

«Է՜, Նարեկն ո՞ւր ա, չկա, բա որ ուշանանք ու ներս չթողնեն: Բայց մի րոպե, Նարե՞ն չի էն ականջակալներով աղջիկը, որ էս կողմ ա գալիս: Հա, էլի»:

-Ա՞ստ,- բարևեցինք, գրկախառնվեցինք,- «Մանանա՞» ես գնում, արի՝ տանեմ:

-Նար, Նարեկին եմ սպասում:

«Գնաց, բայց կարո՞ղ ա պիտի Նարեի հետ գնայի, եսիմ»: Մտքերս ցրվեցին մեկի ձայնից: Եկավ, մոտեցավ ինձ, թե բա՝ կներեք, կարո՞ղ ա «Մանանա» կենտրոնի տեղն իմանաք: Չեք էլ պատկերացնի ինչ ոգևորութամբ պատասխանեցի, որ սպասում եմ՝ գան տանեն, ինքն էլ ինձ հետ սպասեց, Մարիամն էր: Բայց մեկ է, վերջում Նարեենց հետ գնացինք: Չգիտեմ, ինչ բառերով բացատրեմ՝ ոնց էի ամաչում, ոտքերս ինձ չէին ենթարկվում, հազիվ հետս «քարշ տալով» նստեցի: Անկեղծ ասած՝ արդեն պատկերացնում էի «Մանանա» կենտրոնը՝ մեծ ու շքեղ շենք, պատին էլ մեծ-մեծ տառերով գրված՝ «Մանանա» կենտրոն: Իսկ այն իրականում Մաշտոցի պողոտայի աչքի չընկնող շենքերից մեկի բնակարաններից մեկն էր՝ բայց ինչքան սիրով լցված: Մարդիկ ամեն օր անցնում են այդ փողոցով՝ արագ կամ դանդաղ, բայց քչերն են իմանում, որ այդ չորս պատի ներսում կյանքը եռում է, սերունդներ են կրթում, շա՜տ սերունդներ: Լավ, վերադառնանք սենյակ: Դե, արի ու դողացող ձայնովդ ներկայացիր, որ վրադ չծիծաղեն: Անունս էի ասել միայն, երբ տիկին Ռուզանը հարցրեց՝ լացո՞ւմ ես: Փաստորեն հուզմունքս թաքցնել չհաջողվեց: Դա դեռ հեչ, երբ Վահեն գրիչներն էր բաժանում, հերթը հասավ ինձ, և նա իր սովորական դիմելաձևով հարցրեց՝ ի՞նչ կա, Զվյոզդ (Վահեին էլ եմ շուտվանից ճանաչում), հուզմունքից մոռացա հարցին պատասխանել, մի բան էլ գրիչը վերցնելիս մի ձեռքով բռնել էի մյուս ձեռքս, որ չերևա՝ ցնցվում է: Լարվածությունս մինչ դասի վերջ էլ չլքեց ինձ…

Աստղիկ Հունանյան 

***

Գետնանցումում հայտնվելով՝ էլի իմ սովորության համաձայն վեց ելքերը փորձելուց հետո վերջապես գտա ճիշտ ճանապարհը։ Մնացածն արդեն հեշտ էր։ Շենքը գտա, հիմա էլ՝ մուտքը, հետո՝ հարկը: «Էնտեղ երեխեք կան կանգնած, կարող ա իրանք էլ են 17-ի համար եկել, հարցնե՞մ, բա որ ուրիշ մարդիկ լինեն լրիվ, լավ է, հարցնում եմ»։

-Երեխեք, 17-ի՞ց եք։

-Հա, դու գիտե՞ս տեղը։

Տեղը գտանք, բարձրացանք, 160 անգամ թակեցինք, էդպես էլ ոչ մեկը չբացեց։ Նորից իջանք, զանգեցինք, ասացին՝ մեզ 12-ին են կանչել։ Ո՞նց թե 12-ին, հիմա մի ժամ ի՞նչ ենք անելու։ Մի ժամ չէ, 1 ժամ 20 րոպե։ Պարզվեց ոչ էլ 12-ին են կանչել: 30 րոպե հետո եկան, ու ամեն ինչ սկսվեց։ Սիրուն ու հավես անցավ ամեն ինչ։ Առաջին օրը մենք հայտեր էինք լրացնում, որոնց մեջ մի քանի տարօրինակ հարցեր կային։ «Սիրած լուսանկարի՞չ։ Ախր, ես սիրած լուսանկարիչ չունեմ, է, ի՞նչ գրեմ»,- մտածեցի ես ու առաջին դասարանցու նման փորձեցի գաղտագողի նայել, թե կողքինս (որ հետո պարզվեց հեչ էլ Մարիամը չէր, այլ Էլիզը) ինչ է գրել։ Գրել էր «չունեմ»: «Ո՞նց չէի ֆայմել, որ կարելի ա գրել «չունեմ»»։ Ինչ շատ են Մարիամները…

Տաթև Չուխուրյան

***

«Դոդի մեկը, հլը հիշի ճանապարհը, անցած անգամ ո՞նց էիր եկել, է։ Հեսա կգնամ, էնտեղ լիքը երեխաներ կլինեն, տենց կհասկանամ, որ էդ ա։ Եկա, ու ի՞նչ, ոչ ոք չկա, լավ, հեսա կգտնեմ»։

-Լավ, ասենք թե գտար, հետո՞,- սկսեց խոսել աջ ուսիս նստած Էլիզաբեթը,- հա, կժպտաս ու ծանոթներ կփնտրես, հարցեր կտաս ու պատասխաններ կտաս, երբ քեզ էլ հարցեր կտան։ Եկա, հասա, անծանոթ դեմքեր շատ կային։ «Վա՜յ, ես ճանաչում եմ իրան, իրան էլ։ Ինքը էն աղջիկն ա, որ մրցանակաբաշխությանը խուլ ու համրերի լեզվով էր խոսում, իսկ ինքը էն մյուսն ա, որ 17-ում նկարի մեջ գլխին էն տերևներով բանից ա դրած»:

«Ի՞նչ տերևներով բան, հավաքի քեզ, լրջացի մի հատ, ապուշի ժպիտը երեսիցդ թաքցրու»,- խոսեց ձախ ուսիս Էլիզան։

«Նրան էլ գիտեմ, էն «պոնչո» թուշիկներով աղջիկն ա»։

Հետո՝ տուն գնալիս, էդ «պոնչո» աղջկա հետ գնացի: Լավ էր, ես ինչպես միշտ զվարթ էի ու էլի չէի ամաչում։

Էլիզաբեթ Հարությունյան

***

«Երևի էս շենքն ա, պիտի բարձրանամ հինգերորդ հարկ: Առաջին, երկրորդ, երրորդ, չորրորդ… Մի րոպե, վերջացա՞ն հարկերը, բա հինգերորդ հարկն ո՞ւր ա: Է, դե հաստատ մուտքը շփոթել եմ, զանգեմ Լուսինեին»:

-Ես արդեն հասնում եմ, սպասիր, միասին կգնանք:

Լուսինեն եկավ, ասաց Նարեն էլ գա, միասին գնանք: Նարեն էլ եկավ։

-Էնտեղ «Մանանա» եկող էլի երեխեք կան, Նարեկին են սպասում:

-Լավ, միասին կգնանք:

Երբ վերջապես հասանք, շատերն արդեն այնտեղ էին: Առաջին օրը ինձ շատ կաշկանդված էի զգում, որովհետև ոչ ոքի չէի ճանաչում, բայց ամենից շատ ինձ մենակ զգացի լանչին: Չէի համարձակվում ոչ ոքի մոտենալ, ծանոթանալ: Հանկարծ Մարիամը մոտեցավ ինձ ու Ամալյային ու հարցրեց.

-Որտե՞ղ եք սովորում:

Սկսեցինք զրուցել: Ընդմիջումից հետո տրամադրությունս ավելի բարձր էր, ավելի ազատ էի ինձ զգում: Երևի դա նոր ծանոթությունների արդյունքն էր, ինձ էլ մենակ չէի զգում: Դասերն անցնում էին ընկերական մթնոլորտում: Ամենից լավ հիշում եմ շատախոս և հետաքրքրասեր Էլիզային, որին շատ սիրեցի: Բոլոր ուսուցիչներիս շատ սիրեցի հենց առաջին օրվանից: Օրվա ամենատխուր մասը դասերի ավարտն էր: Մի քիչ Մարիամի և Տաթևի հետ գնալուց հետո մեր ճանապարհները բաժանվեցին, սակայն կանգառում, բարեբախտաբար, կրկին Տաթևին հանդիպեցի: Տեղանքին դեռ լավ ծանոթ չէի, և եթե Տաթևը չհուշեր ճիշտ ճանապարհը, չգիտեմ՝ ուր կգնայի: Ստացած դրական տպավորություններից հետո նույնիսկ շոգը չէր զգացվում: Միայն ուզում էի շուտ տուն հասնել, որ մայրիկիս պատմեմ իմ օրվա մասին:

Մարիամ Գրիգորյան

***

Մեքենան կանգնեց.

-Մարիամ ջան, դու ստեղ կիջնե՞ս, գնաս, ուղղակի կանգնելու տեղ չկա ուրիշ։

-Հա, հա, ես տեղը գիտեմ, խնդիր չկա, մերսի շատ, հաջողություն։

«Յա՜, տեղը գիտեմ, բա չէ։ Լավ, կենտրոնացի, Մարիամ, առանց խուճապի, հանգիստ։ Ուրեմն, պոնչիկանոցի դիմացի մայթին. էն պոնչիկանոցն ա, էն էլ՝ դիմացի մայթը։ Դիմացը շենքեր կան ու հավաքված մարդիկ, հաստատ էս ա «Մանանան»։

Ինձնից գոհ-գոհ մոտեցա հավաքվածներին.

-Բարև ձեզ, կներեք, դուք «Մանանա» կենտրոնի տեղը գիտե՞ք:

-«Մանանա», հըմ, հլը սենց բարձրացի վերև։

Ուրախ-ուրախ բարձրանում եմ վերև։ Իրականում ուղղությունն ավելի սխալ էր, քան ես պատկերացնում էի։ Է՜հ, դե արի էս շոգին էսքան էլ իջի ներքև։ Վերջին հույսս մնացել էին «Պոնչիկանոցի» աշխատողները, բայց որոշեցի էդտեղ կանգնած մեկից էլ հարցնեմ։ Մոտեցա.

-Բարև ձեզ, կներեք, կարող ա՞ իմանաք «Մանանա» կենտրոնը որտեղ ա։

-Վայ, մենք էլ ենք «Մանանան» փնտրում, զանգել ենք, հիմա կմոտենան։

Մեր Զվյոզդն էր՝ Աստղը։ Վերջապես «Մանանա»-ում ենք: Նստած ենք, իմ հերթն է ներկայանալու։ Թու՜, էնքան խառնված էի՝ Միլենի ազգանունը սխալ ասեցի։ «Լավ, կլինի՞ դու մի անգամ առանց իրար խառնվելու հանգիստ խոսես, ուֆ՜»։

Լանչի ժամն էր։ «Ես, ախր, միս չեմ ուտում։ Լավ, հիմա քեզ հավաքի ու կեր, ամոթ ա»։

Առաջին օրը մի կերպ կերա միսը։

Մարիամ Պապոյան

***

Քննություններն ավարտված են: Վերջ, կարելի է հանգիստ շունչ քաշել՝ հույս ունենալով, որ քիչ թե շատ նորմալ ամառ կունենաս ու պասիվ հանգիստ: Պասիվ, այսինքն՝ գիշերը հինգին քնել, 18:00-ին արթնանալ, ու վարել քեզ հարազատ արջի կենսակերպը: Բայց մինչ երազանքների գիրկն ընկնելը, արժե սկզբի օրերը ինչ-որ նպատակի ծառայեցնել, չէ՞: Երբ մոտակա մի քանի օրվա ամեն առավոտ կարթնանաս ժամը ութին՝ հասկանալով, որ ոչ թե քննության ես, այլ վորքշոփի: Ի տարբերություն մյուսների՝ ինձ համար սկիզբը հուզումնառատ չէր: Չէի լարվում, չէի հուզվում, հակառակը՝ սպասում էի, թե երբ եմ ներկայանալու և ուրիշների գլուխը տանելու: Արի ու տես, որ ոչ ոք ոչ մեկի գլուխը չտարավ. պարզապես եռման ջերմաստիճանը շատ բարձր էր, բայց այդ ամենը՝ մեր ներսում, իսկ արտաքուստ միայն մի քիչ խառնաշփոթ կար: Փչացել էր աշխատանքային «հարդ դիսկը», ֆլեշը չէր ուզում աշխատել, իսկ հնաբնակ Նարեկն ու Վահեն էլ «ճնշում էին» նորեկներին՝ դառնալով բոլոր պատասխանների «հեղինակավոր տերերը»: Բայց, դե հո չէի՞նք բողոքի: Ինչքան էլ մեզ համոզեցին, որ խոսենք, նորեկների մեջ համարձակներ չգտնվեցին: Փոխարենը լսեցինք ու հավաքեցինք այն, ինչը քիչ թե շատ պիտի օգներ հետագա երկու օրերի աշխատանքին:

Նարե Շարմազանովա

***

Առաջին օրը սովորությանս համաձայն ուշացած հասա վորքշոփին: Դե՜, տեղը չէի գտնում: Դե՜ լավ, մի քիչ էլ ուշ էի տանից դուրս եկել: «Հիմա ի՞նչ կմտածեն իմ մասին, եկած-չեկած ուշանում եմ»,- մտածում էի ես, երբ ինձ ուղեկցող աղջիկը բացեց դուռն, ու ներս մտա: Իսկ իրականում ներսում արդեն իսկ այնքան ջերմ մթնոլորտ էր, որ դժվար թե մեկը կենտրոնանար իմ մասին մտածելու շուրջ: Երևի:

Առաջին օրն ավելի ճանաչողական էր. ծանոթանում էինք միմյանց ու ընդհանուր աշխատելաոճի հետ: Մեզ տրվող բացարտրություններն ու հրահանգները պարզ էին ու հստակ, իսկ դա միանշանակ շատ է հեշտացնում աշխատանքը: Ինքս էլ չնկատեցի, թե ինչպես 5-6 ժամն անցավ, բայց մի բան հստակ գիտեի՝ ուզում էի, որ դասընթացի հաջորդ օրը հնարավորինս շուտ գա:

Էլլա Մնացականյան

Օր 2-րդ 

Էս անգամ էլ ավտոբուսը շուտ եկավ: 10:30 էր, ու ես արդեն հասել էի: «Է, դե, Ամալյա, մի օր չեղավ կարգին ժամանակին գաս»: Քայլում եմ ու զգում, որ մեկն իմ ուղղությամբ է քայլում: Դասընթացի երեխեքից էր, մոտենում է:

-Բարև:

-Բարև,- վախեցած պատասխանում եմ:

-Երեկ ո՞նց հասար:

«Ե՞ս, ո՞նց հասա, երե՞կ, ես երեկ իր հետ չեմ ծանոթացել, էս ի՞նչ հարցեր է տալիս»:

-Դու ինձ հիշո՞ւմ ես,- համարձակությունս ներեց հարցնել:

-Հա, ոնց չէ, Մարիամը չե՞ս:

-Չէ, Ամալյան:

-Վայ, բայց երեկ ասացիր անունդ Մարիամ է:

Ես մի կերպ փորձեցի համոզել, որ ես Ամալյան եմ, ու եթե ճիշտն ասեմ՝ այդքան էլ չստացվեց: Տաթևն էր: ճիշտ է՝ ես երբեք չեմ կարող հասկանալ ինչպես է ստացվել, որ մենք բոլորս իր համար Մարիամ ենք, բայց արդեն սովորել ենք: Բոլորը եկան: Հայացքս գնում է այս ու այն կողմ, «երեկվա աղջկան» (Էլիզաբեթին) եմ փնտրում: Գտա, անցած օրը, երբ քայլել էինք իրար հետ, այնքան էի երջանկացել, ուզում էի մոտենալ, խոսել հետը, ամաչեցի: Գնում ենք ֆոտոարշավի, առաջին օրը մի քիչ էլ երկու Մարիամների հետ էի խոսել, փորձեցի ավելի մտերմանալ, իսկ Տաթևի ծաղիկ քաղելն ու իր մազերի մեջ դնելը դարձավ պատճառ, որ շարունակեմ շփվել հետը: Հա, էսօր ավելի շատ էի խոսում, բայց թե ինչ էի խոսում՝ ես էլ չգիտեի:

-Համ էլ ես քո բոլոր նյութերը կարդացի,- մոտենում էի Էլիզին ու շփման փորձեր անում:

Հետո էլ սկսեցինք ֆոտոներ անել, հանդիպեցինք ամենատարբեր մարդկանց: Ինչ խոսք, դեռ ամաչում էի, բայց մեծ հաշվով կարմրելս բան չփոխեց (բացի նրանից, որ լուսանկարիս մեջ կարմրած էի):

«Հիմա էլ կինոյի դասն է, ու դու, Ամալյա, պետք է մի խումբ անծանոթ մարդկանց մոտ քո կարծիքն ու գաղափարն առաջարկես»: Իմ հերթի ժամանակ էդպես էլ չկարողացա խոսել, իսկ վերջում՝ ստիպված էի: Դասընթացն ավարտվեց: Ես, Մարիամը, Վալենտինան ու Հովհաննեսը իրար հետ մետրոյով տուն գնացինք: Այսօր ավելի անկաշկանդ էի, չեմ բողոքում, ընդամենը երկու հարց էր տանջում՝ «երեկվա աղջիկը» մտածե՞ց՝ ես խենթ եմ, և տեսնես, որ էդքան խառնված խոսում էի, մի բան հասկանո՞ւմ էին:

Ամալյա Հարությունյան

***

«Օր երկրո՞րդ, հա էլի, երկրորդ օրն ա արդեն, չփորձվես նորից ամաչել ու բերանդ ջուր առնել, նստել, Աստղ, կխառնվես երեխեքին (սիրում եմ ինքս ինձ ոգևորել ինչ-որ բանից առաջ)»։ Գիտե՞ք, մյուս օրն ինձ մի քիչ ազատ էի զգում։ Չգիտեմ՝ մթնոլորտի՞ց էր, թե տիկին Ռուզանի անցյալ օրվա խոսքերն էին ազդել վրաս. «Աստղիկ ջան, մի քիչ ազատ եղի, էստեղ ոչ մեկը քեզ չի ուտելու»։ Մի բան ասե՞մ, շատ սիրեցի տիկին Ռուզանին։ Քանի որ առաջին օրը շատ կաշկանդված էի ու վախենում էի, որ հայացքս կհանդիպեր երեխեքի հայացքներին, այսօր միայն կարողացա նորմալ ուսումնասիրել նրանց։ Լավ է, գնացինք թե չէ, ասացին՝ գնում ենք ֆոտոարշավի։ «Աստղ, զսպի ուրախությունդ, խայտառակ չլինես, այ էդպես, շատ ապրես, առանց ուրախության ճիչեր արձակելու հանգիստ դուրս արի ու գնա ֆոտոներ անելու»,- ինքս ինձ հետ խոսելով դուրս եկա շենքից։ Ֆոտոարշավն էլ ուղղակի հոյակապ անցավ։ Սկզբից ամաչում էի նկարներ անել, բայց այ հետո՜, ինչ տեսնում՝ նկարում էի։ Իսկ Նարեն այսօր էլ՝ երեկվա պես, ջանում էր այնպես անել, որ չամաչեմ։ Մի բան էլ պատմեմ. չասեք՝ շատ ա խոսում էս աղջիկը, պատմելու շատ բան ունեմ: Ֆոտոարշավի ժամանակ ծաղիկների մոտ նստած մի տատիկի տեսա, հարցրի՝ կարո՞ղ եմ Ձեզ նկարել, ու մի փոքր տասնյոթը ներկայացրի։ Վե՜րջ, մնացի այնտեղ։ Սկսեց պատմել, թե ինչպես է շատ տարիներ առաջ առանց կառավարության օգնության ամեն ինչի հասել, ինչպես է ապրել, սկսեց բողոքել նախարարությունից և այլն։ Մեկ էլ գլուխս թեքեմ, տեսնեմ՝ մենակ եմ, երեխեքը չկան։ Արագ զանգեցի Նարեկին, որ ինձ սպասեն։ Տատիկին նկարեցի ու արագ վազեցի, հասա երեխեքին։ Հետո հետ եկանք, ու կինոյի դասը սկսվեց։ Այնքան հետաքրքիր էր ու այնքան նոր բաներ իմացա։ Անգամ ամուսնուն բանանի հետևից ուղարկող կնոջ ու հենց ամուսնու մասին ֆիլմի սցենար գրեցինք, անկեղծ ասած՝ ես էլ շատ հետաքրքիր գաղափարներ ունեի այդ սցենարի վերաբերյալ, բայց, դե գրողը տանի, ախր ամաչում էի խոսել։ Օրվա վերջում տիկին Ռուզանի «էսօր ոնց որ ժպտում ես» բառերը լսելուց ու մի լավ ոգևորվելուց հետո նոր գնացի տուն։

Աստղիկ Հունանյան

***

Գնում ենք ես ու «Նեմրան», այսինքն՝ «Նեմրան» նվագում է, ես քայլում եմ դեպի «Մանանա»։ Դե, ինչպես հասկացաք՝ ականջակալներով եմ, բայց դա չխանգարեց, որ Մարիամին նկատեմ, է՜, ասում եմ՝ Մարիամին, Ամալյային։ «Էս աղջկա դեմքը ինչ ծանոթ ա, կարո՞ղ ա երեկվա Մարիամն ա, էն որ ճանապարհն էր կորցրել, հա էլի»։

-Բարև, «Մանանա՞» ես գնում,- հարցրի ես:

-Բարև, հա, դո՞ւ էլ,- բարևեց, կասկած չկա, որ Մարիամն է:

-Հա, էրեկ ո՞նց տեղ հասար։

-Լավ,- ու տարօրինակ նայում է։

Հասանք շենքի մոտ, մեկ էլ.

-Ես էլ քեզ չճանաչեցի, լսի երեկ ակնոցով էիր, չէ՞, երևի դրա համար,- ու նայում եմ դեմքին, որ տեսնեմ՝ ո՞ւր է ակնոցը։ Արևային ակնոցը հարմարեցված էր գլխին։ Չէ՜, հաստատ Մարիամն է:

-Հա երևի, անունս հիշո՞ւմ ես։

-Հա, բա ոնց չէ, Մարիամ։

-Չէ, Ամալյա:

Այ քեզ առեղծված, էսպիսի բան մեկ էլ հետս առաջին կուրսում էր եղել, սեպտեմբերի մեկին։

«Ինչ լավ է՝ ֆոտոարշավով սկսեցինք։ Բայց մի րոպե, հիմա ես ի՞նչ պիտի նկարեմ։ Լավ է, կարևորը մասնակցությունն ա»,- մտածեցի ու առաջ շարժվեցի։ Ճանապարհին էլ ծաղիկ չէր մնացել, որ գլխիս չհավաքեի, Էլիզն էլ գլուխս էր նկարում։ Ճիշտն ասած՝ չէի ուզում ֆոտոարշավը վերջանա։ Ուզում էի անընդհատ քայլենք, նկարենք։ Բայց լրագրության դասն էլ պակաս հետաքրքիր չէր։ Տիկին Ռուզանն էնքան հետաքրքիր բաներ էր պատմում լրագրությունից, կլանված լսում էինք, որ ոչ մի բան բաց չթողնենք։ Դասամիջոց էր։

-Երեխեք, էս «Նեմրութն» ու՞մ wi-fi-ն ա, ծածկագիրը կասե՞ք։

«Ինչ տարօրինակ հարցեր են տալիս, իհարկե, իմն ա, էլ ո՞վ կարա «Նեմրային» էնքան շատ սիրի, որ wi-fi-ի անունը «Նեմրութ» գրի։ Բա լանչը… Ես մի կես ժամ ինչ-որ մեկին համոզում էի, որ մեջը միս չկա։ Համենայնդեպս՝ չկար։ Հա ի՞նչ, բանանով բուլկու մեջ ոչ մի միս էլ չկար…

Տաթև Չուխուրյան

***

«Արդեն երկրորդ օրը պիտի գնամ, ես հիշում եմ՝ մրցանակաբաշխությանը Լիդուշն ու Միլենան ոնց էին ընկերներին դիմավորում, ես էլ եմ էդպես ուզում, բայց ուզելը քիչ է, մի տեսակ՝ չի ստացվում լավ մտերմանալ»։

-Այ անֆայմ, բա բոլորն ամաչկոտ են, ուզում ես մտերմանա՞լ, դե գնա ու խոսի,- ձախ թևիս Էլիզան էլի ճիշտ է։

«Վայ, տեսնում եմ աղջիկներից մեկին, շատ ծանոթ մեջք ունի։ Հա՜, գնաց և գրկախառնությամբ բարևեց «չոլկայով» աղջկան, իսկ ինքը հաստատ 17-ից ա։ Մոտեցա ու բարևեցի, նրանք պետք է սպասեին համակուրսեցուն՝ իր եղբայր Արմանի հետ, դե ես էլ չեմ շտապում։ Գնացինք իմ առաջին ֆոտոարշավին։ Ժամերը թռան, բայց ես դեռ առույգ էի և, ինչ մեղքս թաքցեմ, նաև անչափ սոված։ Լանչին Թամարան մոտեցավ ինձ և սկսեցինք զրուցել։ Տուն վերադառնալու ճանապարհին կրկին նրանց հետ էի, ում հետ եկել էի։ Չեմ ուզում երրորդ օրը գա, որ չվերջանա մեր վորքշոփը։

Էլիզաբեթ Հարությունյան

***

Երկրորդ օրը մի քիչ ուշացա, բայց ճանապարհը հեշտ գտա: Լավ, ժամանակին հասա, միանգամից ներկա-բացակա արեցին, բաժանվեցինք թիմերի, և ճամփորդությունը սկսվեց: Սկզբում ինձ տպավորեց Թամարան: Մինչ գրեթե բոլորը մտածում էին, թե ինչ նկարեն, նա ամեն քայլափոխի հետաքրքիր կադրեր էր գտնում և անմահացնում: Բայց քիչ անց, մտաբերելով Դիանայի և Լիլիթի խորհուրդները, բոլորս էլ սկսեցինք հետաքրքիր կադրեր ստանալ: Ամենալավ կադրերի «հովանավորը» Վահեն էր: Օրը շատ հետաքրքիր անցավ, այդ օրվանից մնացել են վառ տպավորություններ: Ֆոտոարշավին հաջորդեցին լրագրության և կինոյի դասերը: Ամբողջ ընթացքում ականջներս սրած լսում էի, որ տիկին Ռուզանի և պարոն Արայի խորհուրդները բաց չթողնեմ: Երանի դպրոցի ուսուցիչներն էլ նրանց նման լինեին:

Մարիամ Գրիգորյան

***

Էլի երկար դեգերումներից հետո հասա «Մանանա»։ Մտա։ Արդեն քիչ թե շատ ծանոթ դեմքեր կային։

-Ֆոտոարշավի ենք գնում։

-Ուռա՜, ինչ հավես ա լինելու։

«Հա, շատ հավես կլինի ֆոտոներ անելը, բա էս շոգից մեռնելն ինչ հավես կլինի»,- ինքս ինձ ասացի։ Բայց սխալ էի մտածում։ Էնքան հավես ու ընկերական մթնոլորտում անցավ ֆոտոարշավը, որ շոգն էլ էդքան չզգացինք։ Կատակ եմ անում. լա՜վ էլ զգացինք, բայց մեկ ա՝ օրն ընտիր անցավ։ Հետո հետ եկանք։ Նստեցինք ժուռնալիստիկայի դասին։ Արդեն ձայնս քիչ էր դողում։ Տիկին Ռուզանն ասաց, որ իմ նյութը հավանել են ու կտեղադրեն կայքում։ Նյութս կարդում է տիկին Ռուզանը, էդ ընթացքում ես, խնձորի բոլորը գույները դեմքիս ստանալով, վերջապես ալ կարմիրի վրա կանգ եմ առնում։

«Մարիա՛մ, ձայնը դողացնել ու կարմրել չկա (ինքս ինձ հանգստացնում եմ, էլի)»։

Լանչի ժամանակ էլ համարձակությունս ներեց՝ միսը հանեցի սենդվիչի մեջից։

Մարիամ Պապոյան

***

Սկսվեց երկրորդ բաղձալի օրը: Բաժանվեցինք երկու խմբի՝ յոթ-յոթ հոգով: Չեմ ուզում մանրամասն նկարագրել՝ ինչ արեցի, ոնց: Անհետաքրքիր կստացվի, առավել ևս, որ մշուշոտ եմ հիշում: Բայց կասեմ, որ հին Երևանում էինք, ու աչքս չէի կարողանում կտրել շենքերից: Հատկապես պիտի շեշտեմ Օրիորդաց գիմնազիան (շնորհակալություն Դիանային՝ ցույց տալու համար), որը ցնցեց ճարտարապետական լուծումներով, ու այսօրվա բարձիթողի վիճակով: Սիրուն ա հնչում՝ Օրիորդաց գիմնազիա, պատկերացնում եմ ինչ նազանքով, շորորանքով, ճեմել են նրանք այս գեղեցիկ շենքի հարկաբաժիններում: Իսկ գուցե ըստ արժանվույն հագած-կապած փեսացուներն էլ դրսո՞ւմ էին սպասում… Ինչևէ, մենք 21-րդ դարում ենք, օրիորդները՝ չկան, շենքի դարպասները փակ են: Մուտքի մոտ ընկած երկաթե ճաղերը բանտարկեցին հարսնացու օրիորդների և սիրահար փեսացուների մասին երազանքները: Կիսատ մնաց:

Նարե Շարմազանովա 

***

Երկրորդ օրն ավելի շատ հիմնված էր տեսական գիտելիքները գործնականում կիրառելու վրա: Դեռ երկու օր առաջ իրար չճանաչող անծանոթներն արդեն մի դրական թիմ էին դարձել, որտեղ յուրաքանչյուրի կարծիքն ու դիտարկումը ուշադրության էր արժանանում ու քննարկվում: Վավերագրական ֆիլմ նկարելու առաջարկն ու դրա շուրջ մտածելու հանձնարարությունն էլ ավելի ոգևորեց ինձ: Ուրախ էի, որ մասնակցում եմ դասընթացին:

Էլլա Մնացականյան 

Օր 3-րդ 

Մտքերը, որ այսօր վերջին օրն է, ստիպում են դանդաղ քայլել: էսօր էլ Վալենտինային հանդիպեցի ճանապարհին: Կրկին փակ էր դուռը, շուտ էինք եկել: Կանգնում ենք շքամուտքում ու սկսում խոսել: Երկրորդ ֆոտոարշավ: Այս անգամ արկածները շատ էին: Գնացել էինք ֆոտո անելու, բայց 2 ժամում այնքան բան հասցրինք անել: Տարօրինակ մարդիկ այնքան շատ էին հանդիպում: Ամենուրեք ծխախոտով տատիկներ էին, անսովոր հայացքով մարդիկ, դե էլ չասեմ, որ մի տատիկ էլ մեզ ինչ ասես չասաց՝ իրեն լուսանկարելու համար: Ֆոտո անելու հետ մեկտեղ՝ ես, Էլիզան ու Վալենտինան հասցնում էինք խոսել ամեն ինչից, ծիծաղել, մենք ինքներս նկարվել, ընկնել անհարմար իրավիճակների մեջ, ու պիտի խոսովանեմ, որ մեկ-մեկ էլ բարկացնում էինք՝ անընդհատ հետ մնալով խմբից: Բայց ես հուսով եմ, որ մեզ կներեն, որովհետև էլիզի, Վալենտինայի ու մյուսների հետ անցկացրած պահերն անմոռանալի էին: Ամբողջ ընթացքում միայն մի բան էի կրնկում.

-Ինձ չեք մոռանա, չէ՞:

Լանչն էլ էր արտասովոր այսօր: Ինձ մենակ զգալու ու ամաչելու փոխարեն անընդհատ խոսում էի: Հետո՝ լրագրություն: «Մի բան հարցնեմ, իմ նյութը լա՞վն էր» հարցիցս հետո որոշեցին, որ պիտի բարձրաձայն կարդան նյութս: Է, Ամալյա, այս ինչ արեցիր, դե արի ու մի ամաչի: Բայց վերջում արձագանքներից այնքան ուրախացա: Վերջին դաս: Սկսեցի ատել այս բառը, երանի ամեն օր գայինք վորքշոփի, երանի ամեն օր տեսնեի երեխեքին ու երանի ամեն օր գրկեի նրանց: Նստած եմ Էլիզայի կողքին ու կռվում եմ ինքս ինձ հետ: Ես նրա հետ նկար եմ ուզում: «Հա, բայց ամոթ ա, չէ, չեմ ասի»: Ու ես էլ չհասկացա՝ ոնց.

-Էլիզ, ես քեզ հետ նկար եմ ուզում:

Էլիզի դրական պատասխանը երջանկացրեց ինձ: Դուրս եկանք, նկարվեցինք, բայց տուն գնալ չէինք ցանկանում: Ես, Տաթևը, Էլիզն ու Մարիամը գնացինք պաղպաղակ ուտելու հետքերով: Ես դեռ հազարավոր օրեր կքայլեմ Օպերայում, բայց ամեն պահի Տաթևը նկարվել չի ուզի, Մարիամը ուրախությունից չի թռվռա, Էլիզը պաղպաղակը չի գցի, ես էլ ամբողջ ընթացքում չեմ ժպտա: Ես դեռ հարյուրավոր մարդկանց հետ կծանոթանամ ու կփորձեմ ճանաչել նրանց, բայց չեմ կարծում, որ հենց առաջին օրվանից զգամ այն ջերմ էներգիան, որը նրանցից էր գալիս: Շնորհակալ եմ, «Մանանա», մեր շփումն ապագա ունի:

Ամալյա Հարությունյան

***

Դուք չեք էլ կարող պատկերացնել, թե ինչ էր զգում այն աղջիկը, որը առաջին անգամ էր մեն-մենակ երթուղայինով ինչ-որ տեղ գնում, այն էլ՝ Երևանի շատ ու տարբեր փողոցներով: Ես էլ չեմ կարող բացատրել, թե ինչ էի զգում, բայց դրան ավելացել էր այն, որ վորքշոփի վերջին օրն էր, որ էլ խելագարի պես չէի «փորձելու» բոլոր շենքերը, մինչև «իսկական» շենքը գտնեմ: Ինչևէ, դա չեմ եկել պատմելու: 10:30 էր, «Մանանա» կենտրոնում էի, չէ, ներսում չէ, դռան հետևում կուչ եկած մի քանի հոգու հետ սպասում էինք գային, դուռը բացեին: Ներս մտանք, թե չէ, ասացին՝ էլի ֆոտոարշավ: Մի քանի րոպե անց բոլորով ներքևում էինք, արդեն խմբերի բաժանված, հանձնարարություն ստացած ու պատրաստ՝ ֆոտոարշավի գնալու: Պետք է շոգող մարդկանց նկարեինք: Ի՞նչ վատ էինք է շոգում, կանգնեինք, մեկս մյուսին նկարեինք, գնայինք կինոյի դասին, էլի: Համենայնդեպս ծխող տատիկներից, գրավաճառներից ու «մոդել» պատշարից հետո մեզ դա էլ մնաց անելու: Ցայտաղբյուրի բացակայության պատճառով էլ Վահեի ու Դիանայի գլխավորությամբ բոլորս լցվեցինք խանութ՝ ջուր գնելու: Այս անգամ արդեն համարձակությունս ներում էր մարդկանց խնդրել, նկարել: Մի փոքր նստարանի մեջ մի կերպ տեղավորված մի քանի պապիկի նկարելուց նրանցից մեկից «լրիվ չամիչով բուլկի ա էս աղջիկը» բառերն էլ մոռացնել տվին շոգը: Մի փոքր էլ գլուխ գովեմ: Մինչ երեխեքը մի անձրևանոցով կին էին գտել ու փորձում էին նկարել, ես մի սիրահար զույգի տեսա, դե կանգնեցի՝ նկարեմ, տղան էլ մռայլ ու բարկացած դեմքով նայեց, ես էլ փախա: Հավատացեք, դաս քաղեցի: Երբ «Մանանա» էինք վերադառնում, էլ ավելի հավես սիրահար զույգ տեսա: Բայց դե հո չէի՞ կանգնի անցյալ անգամվա պես նկարեի, մեկ է՝ չէին թողնի, ես էլ դիմեցի խորամանկության: Փողոցն անցա ու թաքուն նրանց հետևից նկարեցի. պահ, դե մի թողեք: Կինոյի դասն էլ անչափ հետաքրքիր անցավ, արդեն հարցեր էի տալիս ու բավականին սպառիչ պատասխաններ ստանում: Իսկ այ վերջում մի կարճամետրաժ ֆիլմ նկարեցինք, դե Նարեկը նկարեց, իսկ մենք «խաղացինք» ֆիլմում: Բայց վերջում շատ դաժան էր, բոլորի խորհուրդները լսելուց հետո դուրս եկանք, իսկ դա շատ տխրեցնող էր, կուզեի ողջ ամառ վորքշոփներ լինեին, ես էլ մասնակցեի: Վերջում աղջիկներից մի քանիսն ինձ ճանապարհեցին մինչև կանգառ ու վերջ, գնացի տուն: Վե՞րջ, ի՞նչ վերջ, մեր աշխատանքն ու ընկերությունը շարունակվում է՝ էլ ավելի ամրացած:

Աստղիկ Հունանյան

***

«Չէ, չեմ ուզում գնալ, լավ էլի (չէ, ձանձրալի չի, ոչ էլ հոգնել եմ, ուղղակի էս վերջին օրն ա, պատկերացնում եմ՝ էլ չենք գնալու, էսօր էլ, ու վերջ, ինչի՞ ա ամեն լավ բան էսքան շուտ ավարտվում)»: Վերջապես հավաքում եմ ինձ ու ճամփա ընկնում դեպի «Մանանա»։ Վերջին օրն ավելի հետաքրքիր անցավ։ Մեզ ավելի ինքնավստահ էինք զգում, որովհետև արդեն հասցրել էինք լավ մտերմանալ։ Վերջում, երբ արդեն պիտի հրաժեշտ տայինք, որ գնայինք, մտածեցի. «Լավ, էն աղջկան էլ գնամ հաջող անեմ, բայց ի՞նչ էր է անունը, հա, Մարիամ» ու գոռում եմ.

-Մարիամ, Մարիամ, սպասի բան եմ ասում,- իրականում ես Էլիզին էի կանչում, բայց կողքին էլ Մարիամն էր կանգնած, ու երկուսով ինձ նայեցին։ Ինձ թվաց, թե ճիշտ եմ ասել անունն ու գնացի նրանց մոտ, բայց Էլիզը ոչ էլ սպասեց, որ տեսնի՝ ինչ եմ ասելու: Փոխարենը Մարիամը նայեց վրաս ու.

-Ինձ բա՞ն էիր ասում։

«Վայ,- կայծակնային արագությամբ հիշում եմ, որ էն աղջկա անունը Էլիզա էր, ոչ թե Մարիամ,- լավ, բա հիմա Մարիամին ի՞նչ ասեմ»:

-Հա, ես էն աղջկան էի կանչում, ուղղակի բոլորին Մարիամ եմ ասում,- «Տաթև, լավ էլի՜»։

Երբ իջանք, երեխեքի մի մասը դեռ շենքի մոտ էր։ Քանի որ վերջին օրն էր, որոշեցինք մի փոքր ավելի երկարացնել ու ես, Էլիզան, Ամալյան ու Մարիամը (չէ, իրոք Մարիամն էր, չեմ սխալվում) գնացինք զբոսնելու։ Էնքան լավ էր, որ չէինք ուզում տուն գնալ, բայց եկավ 8-ը ու տարավ Էլիզին, հետո Ամալյան գնաց մետրոյով, 41-ն էլ եկավ Մարիամի հետևից, հետո՝ իմ 46-ը, ու ամեն ինչ վերջացավ: Բայց էդպես էլ չհասկացա, դրանով ամեն ինչ վերջացավ, թե դա ինչ-որ մի նոր բանի սկիզբն էր…

Տաթև Չուխուրյան

***

«Տեսնես՝ գոնե այսօր կստացվի՞ մտերմանալ նրանց հետ»։ Դե, ես արդեն տեղում եմ, ու էլի մենք ֆոտոարշավի ենք գնում։ Չգիտեմ՝ ինչպես ստացվեց, որ ես մտերմացա էնպես, ինչպես ուզում էի, ինձ սիրեցին, և ես սիրեցի նրանց։ Ողջ օրը բոլորով երազում էինք, որ օրը չվերջանա։ Իսկապես այսպիսի ընկերներ ձեռք բերելու համար արժեր անել ամեն բան։ Ֆոտոարշավ, որը մտերմացրեց հատկապես ինձ, Վալենտինային և Ամալյային, տատիկի անեծքով։ Դե, մեզ մի տատիկ անիծեց, որովհետև մենք նրան նկարեցինք։ Հետո՝ լանչ, որը մտերմացրեց մեզ նաև Մարիամներին, Մարիամներին սիրող Տաթևիկին, Աստղիկին, որը դարձավ մեր «Զվյոզդը» և մյուսներին… Շնորհակալ եմ այս դասընթացների համար, ես գտա լավ ընկերներ և ստացա գիտելիքներ, որոնք խոստանում եմ, որ կկիրառեմ:

Էլիզաբեթ Հարությունյան

***

Դասընթացների վերջին օրը հենց առավոտվանից ինձ լավ չէի զգում: Սկզբում ցանկանում էի զանգել, զգուշացնել, որ չեմ գնալու, սակայն հիշելով նախորդ երկու օրերից ստացած տպավորությունները՝ որոշեցի գնալ: Չէ՞ որ վերջին օրն էր, դեռ երկար ժամանակ չենք հանդիպելու: Հետո էլ, չէի ուզում դասերը բաց թողնել: Որոշ ժամանակ ինձ շատ վատ էի զգում, շոգն էլ՝ մի կողմից, բայց ֆոտոարշավի ժամանակ խմբի տրամադրությունը ինձ էլ փոխանցվեց, և մոռացա գլխացավիս մասին: Ինչպես նախորդ օրը, ֆոտոարշավը շատ ուրախ անցավ: Հանդիպում էինք տարբեր մարդկանց. մի մասը չէին ուզում, որ իրենց նկարենք, մյուսները ուշադրություն չէին դարձնում, մի քանիսն էլ իրենք էին ասում, որ նկարենք, պնդելով, որ շատ «ֆոտոգենիչնի» են: Երբ վերադարձանք, արդեն լանչի ժամն էր: Ինձ էլ մենակ չէի զգում, արդեն ընկերացել էի շատերի հետ՝ Մարիամի, Աստղիկի, Ամալյայի, Էլիզայի, Վալենտինայի և Տաթևի, որը բոլորին Մարիամ էր ասում: Անիմացիոն մի քանի ֆիլմ դիտել էի և միշտ ցանկանում էի իմանալ և մասնակցել ստեղծման ընթացքին, չգիտեի, որ այդքան հետաքրքիր և զվարճալի է: Դասընթացի ավարտին բաժանումը դժվար էր, հասկանում էի, թե ոնց եմ կարոտելու բոլորին: Մրցանակաբաշխության ժամանակ տեսա տիկին Ռուզանին, ուզում էի մոտենալ, գրկել, բայց ամաչեցի, իսկ այս անգամ սխալս ուղղեցի: Վերջ, դուրս եկանք… Այնպիսի դատարկություն էի զգում, կարծես ինձնից մի մասնիկ թողել էի «Մանանա» կենտրոնում: Դասերի ավարտից հետո չէինք կարող միանգամից տուն գնալ: Օրը ավելի վառ և հիշարժան դարձավ Էլիզայի գեղեցիկ ֆոտոների, պաղպաղակ գնելու երկու անհաջող փորձերի և Երիտասարդականը փնտրելիս կատարած շուրջերկրյա ճանապարհորդության շնորհիվ: Որոշ ժամանակ անց դժվարությամբ հրաժեշտ տվեցինք իրար: Ավտոբուսի մեջ ամփոփում էի այս երեք օրը, որոնք ամենահիշարժանը կլինեն այս ամառվա ընթացքում: Դեռ երկար կհիշեմ Էլիզայի փայլող աչքերը, Ամալյայի փոքրիկ, ամաչող աչքերը և ժպիտը, Տաթևի մեկ գրկախառնությունը, որը ազատեց ինձ բոլոր կոմպլեքսներից: «Ինչ լավ արեցի, որ եկա, թե չէ էսքան բան բաց կթողնեի»,- օրվա վերջում մտածեցի ես:

Մարիամ Գրիգորյան

***

Առանց մոլորվելու «Մանանան» գտա։ Ջրի ճամփա էր դարձել։ «Արդեն վորքշոփի վերջին օրն ա, լավ ա տեղը սովորեցիր վերջապես, Մարիամ»։ Էլի ֆոտոարշավի էինք։ Արդեն անհամբերությամբ էի սպասում արևի տակ այրվելուն։

-Մարիա՜մ,- լսվեց Տաթևի ձայնը։

Ուրախացած շրջվեցի. «Ուռա՜, ինչ-որ մեկն անունս հիշում ա»,- մտածեցի։

-Հա, Տաթ ասա։

-Ես քո հետ չէի, ես Մարիամի հետ էի։

Դե, դեմքս պատկերացնում եք, չէ՞։ Հիասթափված էի, ինչ խոսք։ Մերոնք տասնհինգ տարի շարունակ հավատացրել են, որ անունս Մարիամ ա։

-Չես հավատա, բայց Մարիամը ես եմ:

-Չէ, է, ես էն աղջկա հետ էի,- ու ցույց տվեց Էլիզաբեթին։

Էլիզաբեթի դեմքն էլ պատկերացրիք, չէ՞։ Իսկ արդեն վորքշոփից հետո, երբ մտերմացել էինք, Տաթևն ասաց.

-Երեխեք, ես էնտեղ ոչ մեկիդ անունն էլ չէի հիշում, դրա համար էլ, բացի տղաներից՝ բոլորին Մարիամ էի ասում։ Համ էլ՝ «Էլիզաբեթ» մինչև ասեի, օրը կպրծներ։

Հիմա Տաթևն արդեն մեր անունները հիշում է։ Մենք էլ արդեն իրար համար հատուկ «նիքնեյմեր» ունենք։ Երրորդ օրն էր, որ «Մանանա»-ում էինք, բայց էնքան էի կապվել, որ մի տեսակ դժվարությամբ էի պատկերացնում առավոտյան արթնանալն ու չգալը, չմոլորվելը ու արևի տակ ֆոտոներ չանելը։ Երևի մթնոլորտից էր, գիտեք։ Իսկ գիտեի՞ք, որ էդ խուճուճ-մուճուճ փողոցների մեջ կա մեկը, որի իրար կողք շարված շենքերից մեկի վերջին հարկի բնակարանն էդքան ջերմություն ունի իր մեջ:

Մարիամ Պապոյան

***

Կիսատ էր նաև երրորդ օրը. կիսատության զգացումը մինչև վերջ էլ մնաց: Երեք օր, 18 ժամ միասին: Հավատացեք, չհերիքեց իրար բացահայտելու, լիարժեք գիտելիք ստանալու, վորքշոփը մինչև վերջ վայելելու համար: «Մանանայի» մանանան ինձ համար, մեղքս ինչ թաքցնեմ (չկարծեք՝ գուրման եմ), տիկին Ռուզանի թաբուլեն էր: Կարոտեցի… Կսպասեմ:

Նարե Շարմազանովա

***

Երրորդ ու ամենավերջին օրը լի էր իրադարձություններով: Սկզբում ֆոտոարշավը, որի հիմնական թեման շոգն էր, ամենաարդիականն այդ պահին: Ընդամենը 1-1,5 ժամում շատ հետաքրիր կադրեր ֆիքսեցինք քաղաքի կենտրոնում: Լուր, ակնարկ, հարցազրույց, ֆելիետոն… Գրեթե բոլոր ժանրերի մասին խոսեցինք, ու վստահ պիտի ասեմ, որ յուրաքանչյուրի մասին էլ հստակ պատկերացում կազմեցինք, հասկացանք, թե որ ոճով ենք ուզում գրել: Յուրաքանչյուր թեմա ներկայացվեց հասկանալի օրինակներով, քննարկեցինք նաև մեր գրած նյութերը: Հա՜, մեզնից գուցե նաև լրագրողներ դուրս գան: Ի սրտե շնորհակալ եմ «Մանանա» կենտրոնին՝ մեգահետաքրքիր դասընթացի, նոր ծանոթությունների ու տրված հնարավորությունների համար:

Էլլա Մնացականյան 

***

Կադրից դուրս.

-Երեխեք, բայց ես ինձ ամենաշատը լանչին էի մենակ զգում:

-Վայ, ես էլ:

-Երեխեք, ես էլ:

-Չեք պատկերացնի, բայց ես էլ:

-Բա, այ դեբիլներ, մեկիդ խելքին չփչե՞ց մոտենար:

Կան օրեր, որոնք չեն ջնջվի հիշողությունիցդ, ուզում ես ունեցիր կրկնակի լավերը, անցկացրու հազարավոր ուրիշ պահեր, մեկ է՝ օրեր կան, որ մխրճվում են էն ամուր պատրաստված փոքրիկ պահեստում ու արգելում իրենց անգամ մի պահ չմտաբերել:

Հեղինակներ` Ամալյա Հարությունյան, Աստղիկ Հունանյան, Տաթև Չուխուրյան, Էլիզաբեթ Հարությունյան, Մարիամ Գրիգորյան, Մարիամ Պապոյան, Էլլա Մնացականյան, Նարե Շարմազանովա, Նարեկ Բաբայան

Ինձ սպորտի մեջ եմ տեսնում

Ինչպես գիտենք, այժմ ընթանում է Աշխարհի 2018 թվականի ֆուտբոլի առաջնության ընտրական փուլը և Հայաստանի հավաքականի ֆուտբոլիստները ժամանել էին Հայաստան: Օրեր առաջ կարողացա հանդիպել Հայաստանի ազգային հավաքականի ֆուտբոլիստներ Հենրիխ Մխիթարյանի և Էդգար Մանուչարյանի հետ: Հենրիխ Մխիթարյանին չհաջողվեց հարցեր տալ, սակայն փոքրիկ հարցազրույց վերցրեցի Հայաստանի ազգային հավաքականի և Եկատերինբուրգի «Ուրալ»-ի հարձակվող Էդգար Մանուչարյանից:

-Ձեր կարծիքով, ի՞նչն է պակասում հայկական ֆուտբոլին, և ի՞նչ քայլեր կարելի է ձեռնարկել՝ ավելի արդյունավետ խաղեր անցկացնելու համար:

-Այսպիսի հարց վաղուց չէին տվել: Մենք այժմ ունենք այնպիսի հավաքական, որը չենք կարող համեմատել, օրինակ, Գերմանիայի կամ Անգլիայի ազգային հավաքականների հետ, որոնք շատ հին պատմություն ունեն: Մենք որպես թիմ նոր ենք սկսում կառուցվել և կայանալ: Մեր կազմում շատերը դեռ պատանի ֆուտբոլիստներ են, այդ պատճառով ժամանակ է հարկավոր, որ ստաբիլ խաղեր անցկացնենք և հաջողությունների հասնենք:

-Եթե չընտրեիք ֆուտբոլիստի մասնագիտությունը, ուրիշ ի՞նչ ուղղություն կընտրեիք:

-Ճիշտն ասած, չէի մտածել այդ մասին, սակայն ինձ սպորտի մեջ եմ տեսնում: Եթե չընտրեի ֆուտբոլիստի մասնագիտությունը, սպորտի այլ ուղղություն կընտրեի:

-Եթե ընտրության հնարավորություն տրվեր, որտե՞ղ կցանկանայիք շարունակել ձեր կարիերան:

-Որտեղ ֆինանսապես ինձ ավելի հարմար լիներ, բայց ավելի շատ կցանկանայի Եվրոպայում շարունակել կարիերաս:

-Եվ վերջում, ինձ ամենից շատ հետաքրքրող և տարածված հարցը` Ռեալ Մադրի՞դ, թե՞ Բարսելոնա:

-Նախապատվությունը տալիս եմ Բարսային:

Հարցազրույցը վարեց Մարիամ Գրիգորյանը:

Առաջին քայլեր

Հարցազրույցը վերցրել եմ ընկերուհուցս` Միլենա Կարապետյանից, ով ցանկանում է դառնալ երգչուհի և արդեն շատ հաջողություններ ունի այդ ասպարեզում:

-Ինչպե՞ս ստացվեց, որ ընտրեցիր երաժշտությունը:

-Կարելի է ասել, ծնվածս օրվանից երգում եմ (ծիծաղում է), և երբ առաջին անգամ, 3 տարեկանում, տեսահոլովակ տեսա, շատ տպավորված էի և ամբողջ օրը երգում էի այդ երգը: Մայրիկս էլ նկատել էր դա, և քանի որ մայրիկս ունի երաժշտական կրթություն, նրա որոշմամբ ես 6 տարեկանից սկսեցի հաճախել Արմեն Դիվանյանի անվան «Արևիկ» մանկապատանեկան անսամբլ: Այդ ժամանակվանից ես այս ոլորտում եմ, և այն ինձ շատ հոգեհարազատ է:

-Ինչ-որ ուսումնական հաստատություն հաճախել կամ հաճախո՞ւմ ես:

-Ինչպես նշեցի, 6 տարեկանից հաճախել եմ «Արևիկ», որը հետագայում անվանափոխվեց «Արևներ», իսկ անցյալ տարի ավարտել եմ Գևորգ Բուդաղյանի անվան երաժշտական դպրոցը:

-Կպատմե՞ս քո առաջին ելույթի մասին: Երբ և որտեղ է կայացել:

-Առաջին ելույթս կայացել է 2009 թվականին, երբ ես 9 տարեկան էի և հաճախում էի «Արևներ» անսամբլ: Մասնակցում էի «Արևների» ամենամյա 9-րդ մրցույթ-փառատոնին:

-Իսկ ի՞նչ երգ էիր կատարում:

-Կատարում էի Լիլիթ Նավասարդյանի հեղինակած «Գարուն» երգը: Այն ինձ շատ հոգեհարազատ է դարձել և բերել է բազմաթիվ հաջողություններ:

-Մոտակա ժամանակներում որևէ ելույթ ունե՞ս:

-Այո, հունվար ամսվա վերջին Երևանի համերգասրահներից մեկում կայանալիք համերգին հանդես գալու առաջարկ եմ ստացել: Համերգը կայանալուց հետո կլուսաբանվի:

-Հիմա դու սովորում ես 11-րդ դասարանում: Ի՞նչ ես պլանավորում անել դպրոցն ավարտելուց հետո:

-Ես ինձ այլ ոլորտում չեմ պատկերացնում, այդ իսկ պատճառով մտադրություն ունեմ ընդունվել Ջազ քոլեջ կամ էլ Երևանի պետական երաժշտական կոնսերվատորիա:

-Բարձրագույն կրթություն ստանալուց հետո որտե՞ղ ես ցանկանում հանդես գալ:

-Իհարկե, սկզբում հայաստանյան բեմերում ելույթ կունենամ, սակայն կցանկանամ արտասահմանյան հանդիսատեսին էլ ներկայանալ:

-Եթե երբևէ առաջարկ ստանաս որևէ խմբից՝ այնտեղ հանդես գալու, կընդունե՞ս առաջարկը, թե՞ նախընտրում ես մեներգչուհի լինել:

-Ես կարծում եմ, որ լավ ձայն ունեցող երգչուհին կարիք չունի խմբում հանդես գալու, ինչքան էլ որ խումբը անվանի լինի, և քանի որ ես ինձ համարում եմ լավ երգչուհի, կնախընտրեմ մեներգչուհի լինել:

-Ի՞նչ ոճում ես նախընտրում հանդես գալ:

-Փոփ-էստրադա:

-Հեղինակային ստեղծագործություններ ունե՞ս:

-Փոքր հասակում գրել եմ երգեր, բանաստեղծություններ, սակայն հիմա` ոչ:

-Որևէ անհաջողություն եղե՞լ է ճանապարհիդ, որը խանգարել է առաջ շարժվել:

-Խանգարող հանգամանքներ, որպես այդպիսին, դեռ չեն եղել, սակայն եթե լինեն, ինձ չեն խանգարի հասնել իմ նպատակին:

-Ձայնագրած երգեր ունե՞ս:

-Ունեմ երկու անհատական ձայնագրած երգ` «Գարուն» և «Երևան», նաև ձայնագրվել եմ խմբակային երգերում Գևորգ Բուդաղյանի անվան դպրոցում սովորելուս տարիներին:

-Կպատմե՞ս առաջին ձայնագրված երգի մասին:

-Առաջին ձայնագրած երգս հենց «Գարունն» է, շատ լարված էի այդ ժամանակ: Երբ մտա ձայնագրման ստուդիա, միանգամից դրեցի ականջակալները, կանգնեցի բարձրախոսի դիմաց և, երաժշտությունը միացնելուն պես, սկսեցի ինքնամոռաց երգել: Երաժշտությունը ավարտվելուց հետո ինձ զգում էի մեծ բեմում: Այդ օրը երբեք չեմ մոռանա. այն տպավորվել է որպես ամենավառ և պայծառ օրերից մեկը:

mariam grigoryan

Վիրտուալը իրականության մեջ

Մայրիկս մտնում է սենյակ և ինձ տեսնում կրկին հեռախոսը ձեռքիս:

-Դե, հերիք չի՞, չհոգնեցի՞ր, ամբողջ օրը ձեռքիցդ չես գցում:

-Լավ էլի, մա՛մ, ամբողջ օրը չի, նոր վերցրի:

Եվ այսպես՝ ամեն օր: Դրա համար էլ որոշեցի վերանայել օրս:

Առավոտյան վեր եմ կենում, միանգամից վերցնում հեռախոսը և ստուգում բոլոր կայքերը, նորությունները: Մոտ կես ժամից նկատելով, որ արդեն ուշանում եմ դպրոցից, արագ վեր եմ կենում, պատրաստվում և դուրս գալիս տնից: Դնում եմ ականջակալները և, իմ աշխարհի մեջ խորասուզված, հասնում դպրոց: Անհետաքրքիր դաս է, ի°նչ անել, որ արագ անցնի: Ճիշտ է՝ ինձ օգնում է հեռախոսը: Վերջերս էլ իմացել ենք ինֆորմատիկայի դասասենյակի WiFi-ի գաղտնաբառը: Դասամիջոցներն այնտեղ անցկացնելով՝ ուշացած և տրտնջալով գնում ենք դասարան: Յոթերորդ ժամից հետո իմ սիրելի ականջակալներով գալիս եմ տուն:

Հետաքրքիր է՝ ի՞նչ էի անելու առանց նրանց: Ճաշելիս նույնպես ես և հեռախոսս անբաժան ենք: Ինչո՞ւ ճաշել լռության մեջ, եթե կարելի է պատմել օրս ընկերուհուս: Հետո գնում եմ ֆիլմեր նայելու: Դաս սովորելիս երգ եմ լսում, քնելիս` նույնպես: Ամբողջ օրս անցնում է, իսկ ինձ թվում է, թե մի քանի րոպե է, ինչ մոլորվել եմ համացանցի լաբիրինթոսում:

Կարծում եմ, միայն ես չեմ այս վիճակում: Բայց ցանկության դեպքում կարելի է այս կապվածությունից նաև օգուտներ քաղել: Օրինակ՝ կան շատ ու շատ ծրագրեր, որոնց միջոցով կարելի է սովորել կամ ամրապնդել գիտելիքները: Դրանցից մի քանիսով ես խորացնում եմ անգլերենի և իսպաներենի իմացությունս, կարդում տարբեր հետաքրքիր նյութեր և հոդվածներ: Դասերի վերաբերյալ նույնպես լրացուցիչ տեղեկություններ վերցնում համացանցից:

Ուրախությամբ նշեմ նաև, որ հենց համացանցի միջոցով է, որ լրագրող դառնալու մասին երազելու փոխարեն՝ 17.am-ի հետ առաջին քայլերս եմ անում և կիսում մտքերս ձեզ հետ:

mariam grigoryan

Կարծես գտել եմ պատասխանը

Ես Մարիամ Գրիգորյանն եմ, սովորում եմ 11-րդ դասարանում: Արդեն ժամանակն է, որ ընտրեմ ապագա մասնագիտությունս: Ծնողներս անընդհատ հորդորում են վերջնական որոշում կայացնել, քանի որ տատանվում եմ մի քանի մասնագիտությունների շուրջ:

Հիշում եմ, երբ փոքր էի, ուզում էի ուսուցչուհի դառնալ միայն նրա համար, որ մատյանը լրացնեմ:

Ես շատ եմ սիրում օտար լեզուներ և շնորհակալ պիտի լինեմ մայրիկիս, որ նա շուտ է նկատել դա և ուսումս տարել է այդ ուղղությամբ: Մի երկու տարի առաջ որոշել էի, որ պիտի դառնամ լեզվաբան կամ թարգմանչուհի, սակայն 10-րդ դասարանում հայոց լեզվի դասընթացից անցնում էինք տեղեկատվական ժանրը: Որպես տնային առաջադրանք գրեցի ակնարկ, ռեպորտաժ, հարցազրույց և թղթակցություն: Հենց այդ ժամանակ ինձ սկսեց հետաքրքրել այդ ոլորտը:

Ես գիտեմ, որ ոչինչ հենց այնպես չի տրվում, դրա համար էլ պետք է ջանքեր թափել: Շատ եմ աշխատում այդ ուղղությամբ: Դիտում եմ հաղորդումներ, ընթերցում եմ ամսագրեր և ինչու չէ, նաև գեղարվեստական գրքեր, փորձում եմ սովորել և ամեն ինչից վերցնել առավելագույնը: Դա կարծես դարձել է նպատակ, և ամեն կերպ ձգտում եմ հասնել դրան:

Կարծես գտել եմ պատասխանը: