-Ես էլ եմ դպրոց գնալու,- վստահ ու ոգևորված հայտարարում էի՝ նայելով դպրոցից տուն դարձող աշակերտներին:

Բայց երջանիկ մտքերս ընդհատվում էին եռացող յուղի վրա լցվող ձվի թշշոցից: Տատիկս էր: Երբևէ կերածս ամենահամեղ ձվածեղն էր պատրաստում: Հետո էլ միասին սուրճ էինք խմում: Նրանից էլ սովորել եմ սուրճը քաղցր խմել: Երևի դրա համար էլ սովորությունս փոխել չի ստացվում:

-Ես էլ դպրոց կգնամ, չէ՞, տատ:

Տարիներ պիտի անցնեին, ու նոր միայն հասկանայի, որ ոչ մի դպրոցում էլ չեմ սովորել ու չեմ սովորի այն ամենը, ինչ սովորել եմ այնտեղ՝ այն պատուհանի մոտ նստած, այն գրքերից, որ ինձ համար էր կարդում, խաչբառի բոլոր հնարավոր ձևերից, որ 7-8 տարեկանում լրացնում էի առանց բացթողումների:

Այդ գրքերն էին, որ ինձ իսկապես գիրքը կարդալ ու հասկանալ սովորեցրին, նրա դողացող ձեռագիրն էր, որ գիրը զգալ ու ապրել սովորեցրեց: Ես այնտեղ սովորեցի սիրել գիրքը:

Դպրոցում ինձ գիրքը չվնասել էին սովորեցնում, իսկ նա՝ խնամել:

Շատ տարիներ պիտի անցնեին, ու ես նոր միայն հասկանայի, որ ոչ մի դպրոցում էլ այնպես չէին սովորեցնի սիրել մյուսներին, ինչպես այնտեղ՝ այն պատուհանի մոտ դրված թախտ-դպրոցում:

Տատիկիս տունը մեծ էր, երկհարկանի, բայց նրան ու պապիս առաջին հարկում միայն մի փոքրիկ սենյակն էլ բավական էր: Հենց այնտեղ էին անցկացնում օրերը:

Երբ փոքր էի, գիշերները ոչ մի տեղ մնալ չէի կարողանում, միայն երբեմն վերցնում էի մի քանի հագուստ, բռնում պապիս ձեռքն ու գնում իրենց տուն:

Նրանց մեծ տնից ինձ էլ մեծ սենյակներ պետք չէին: Քնում էի նրանց սենյակում՝ բազմոցին, իսկ երբ շատ փոքր էի, ինձ համար այնտեղ օրորոց կար:

Տատս վերև գրեթե չէր բարձրանում: Երբեմն-երբեմն ձեռքիցս բռնած մի կերպ բարձրանում էր աստիճաններով, նստում էինք մեծ սենյակներից մեկում՝ բազմոցի վրա, ու նա ինձ համար իր հուշերի արկղիկն էր բացում: Տատս հիշողությունները գրապահարանում էր պահում: Դրանք գովասանագրեր էին, պատվոգրեր ու նամակներ, ծխախոտի յուրահատուկ տուփերի մի հավաքածու ու նման այլ իրեր: Այդքանն էր, եթե լավ եմ հիշում: Չէ, էլի մի բան կար՝ իմ ամենասիրելին: Երկու կիթառներ էին, որոնցով մանուկ հասակում ինձ ռոք երաժիշտ էի երևակայում:

Տարօրինա՞կ է: Ինչպես են մարդիկ իրենց կյանքը թղթապանակներում պահում: Ես էլ էի զարմանում: Իսկ տատիս համար այդ թղթերը, նամակներն ու լուսանկարները անցած կյանքը նորից ապրելու միջոց էին: Մի բուռ հիշողություն, որ ապրելու ուժ էր տալիս:

Բայց դա տարօրինակ չէր, չէ՜: Գիտե՞ք, երբ մարդուց միայն թղթեր ու կարոտ է մնում, դրանք, սրտից ու թղթապանակից բացի, ուրիշ տեղ պահել էլ չի լինում:

Որքան ինձ հիշում եմ, հիշում եմ տատիս այնտեղ՝ պատուհանի մոտ: Մտածում էի, որ ուղղակի չի ուզում անընդհատ ներս նայել, մանավանդ, երբ պապիկն էլ տանը չի լինում: Մտածում էի, թե մենակությունը կիսել է ուզում: Բայց դա հասկանալու համար էլ էին տարիներ պետք: Հասկանալու, որ դա ոչ այլ ինչ էր, քան սպասում: Անհույս, բայց սպասում:

Կարծում էի, թե ինչ-որ մեկին պիտի կորցնես, որ հետո զգաս նրա բացակայությունը: Քեռուս ես չեմ տեսել, որ կորցնեի ու հետո զգայի, որ նրա տեղն ազատ է մնացել: Չգիտեմ, թե ինչ զգացողություն է դա: Ինչ-որ բան կիսատ է, պակաս: Ես դա տատիս ու պապիս աչքերում էի տեսնում, այդ տանն ու ամենուր: Նույնիսկ այնտեղ՝ այն թղթերի ու գրքերի էջերում, կիթառի արձակած աններդաշնակ նոտաներում, երկհարկանի տան ամեն սենյակում, այն փոքր սենյակում, ուր նրանք էին, իմ ու նրանց կյանքում…