Արտըս ոսկո՜ւն է…
Նըման բոցերու
Ցորենն է բըռնկեր`
Առանց այրելու:
Արտըս ոսկո՜ւն է…
Երկինքն է կըրակ.
Հողը խորխոլած
Ծըղոտներուն տակ:
Արտըս ոսկո՜ւն է…
Քառաշար հասկեր
Քառաշար սաթով
Արև՛ են հագեր:
Արտըս ոսկո՜ւն է…
Բոռ, մեղու, պիծակ,
Քիստերուն մեջեն
Կ’անցնին զերդ փայլակ:
Արտըս ոսկո՜ւն է…
Մերթ կ’ելլե, հովեն,
Դեղձանիկ մը, թի՛ռ,
Ոսկեծուփ ծովեն:
Օրո՜ր, ոսկո՛ւն արտ,
Օ՜ր տուր, հասո՛ւն արտ,
Գամ ոսկիդ հնձեմ
Մանգաղով արծաթ:
Երազում եմ գոնե մի անգամ նստել իմ երևակայությունից շինված գնացքն ու մեկնել 20-րդ դար։ Մի ժամանակաշրջան, որտեղ ըստ իմ դիտած ֆիլմերի ու կարդացած գրքերի՝ կանայք հագնում էին լայնեզր շրջազգեստներ, կրում էին կնոջը բնութագրող աքսեսուարներ, իսկ տղամարդիկ կրում էին բաճկոններ ու խորհրդավոր գլխարկներ։
Մի ժամանակաշրջան, որտեղ համացանց ու հեռախոս գրեթե չկար, իսկ եթե կար, ապա այն ոչ թե օրվա մի մասը կազմող բջիջն էր հանդիսանում, այլ պարզապես հաղորդակցվելու միջոց էր։ Երբ մարդիկ միմյանց նամակներ էին գրում հասարակ, գուցե և անմշակ կաթնաոսկեգույն թղթի վրա։ Դա այն երևույթն էր, երբ ձեռագրի միջոցով կարելի էր խոսել միմյանց հետ, այդ հասարակ, բայց և ամեն ինչ ասող թղթի կտորով արտահայտել քո ներքին հուզմունքն ու էմոցիոնալ ապրումները։ Երբ քեզ հասցեագրված նամակով կարելի էր հասկանալ մարդու գրագիտության աստիճանն ու վերաբերմունքը։
Ու կարելի էր այդ նամակի խոնավության աստիճանից ենթադրել, որ քեզ համար գրված նամակը արտասվելով են գրել, կամ ձեռագրի շեղվածությունից որոշել, որ այն գրված էր գուցե և վախով կամ տագնապով…
Քեզ հասցեագրված նամակին սպասել, սպասել ժամերով, օրերով, հաշվել, թե փոստատարը քանի րոպեից կհասնի, գուցե այնքան, մինչև որ սուրճդ սառչի, ու երբ ձեռքդ առնես նամակը, գուցե ապրումներդ թույլ չտան սուրճդ վերջացնել…
Մի երևույթ, որի դեպքում սպասումը գեղեցիկ է դառնում։
Գուցե քո նամակն այնքան արժեքավոր լիներ, որ այն դնեիր հուշերիդ տուփի մեջ։ Գուցե և այդ տուփը երբեք չբացեիր։ Գուցե խռովությունից այրեիր նամակն ու մոխիրը քամուն տայիր… Վերադառնալով մեր ժամանակներ՝ կասեմ, որ դա իսկապես ամենահաճելի զգացողությունը կլիներ, երևակայիր, խնդրում եմ։
Իսկ մեր իրականության մեջ նամակները գրվում են քեզ որպես SMS։ Ինչքան անհետաքրքիր ու անբովանդակ նամակներ ենք ստանում, տառասխալներով, շա՜տ հաճախ էլ բառասխալներով ու գրեթե միշտ անպատասխան։
Այնպես կուզեի հայտնվել վաղ 20-րդ դարի պարահանդեսներում, երբ այդ խորախորհուրդ ու հսկայական դահլիճում հավաքված պարոնների ու լեդիների համար հնչում էին ամենախորհրդավոր դասական մեղեդիներն ու դրանց հմայքի տակ պարում էին ամենագեղեցիկ օրիորդները, որոնց գեղեցկության հիմքում մի քանի շերտերից բաղկացած դիմահարդարումը չէր։ Եվ իհարկե, թիկնեղ տղամարդիկ․․․
Այդ դարի պարահանդեսներում ամեն ինչ արտակարգ էր ու ինչ-որ խորհուրդ կար դրանում, իսկ հիմա ամեն ինչ սահմանափակվում է համացանցային հարթակում ուղիղ եթերներ անելով։
Եվ իհարկե, կուզենայի հայտնվել մի ժամանակաշրջանում կամ այդ ժամանակաշրջանը տեղափոխել 21-րդ դար, որտեղ կային ամենաիսկական արքայադուստրեր ու արքայազններ՝ սպիտակ ձիերով։ Եվ ամեն անգամ նմանատիպ ֆիլմեր դիտելիս մի ակնթարթ հայտնվում եմ նրանց ընթրիքի սեղանին, նրանց պարահանդեսներում… Մի պահ փակվում են աչքերս ու ֆիլմը մնում է կիսատ։ Ու արթնանում եմ 21-րդ դարի հայ իրականությունում։ Բարի լույս։
Հանդիսատեսն այս արտիստին ծափահարում էր նրա հայտնվելու առաջին իսկ պահից՝ լիներ բեմի վրա, թե էկրանի: Նրա մասնակցությամբ ներկայացում կամ կինոնկար դիտելուց հետո դահլիճը մնում էր զվարթ տրամադրությամբ։ Բնությունը Ֆրունզիկ Մկրտչյանին օժտել էր ծիծաղ պարգևելու նախանձելի շնորհով։
Նրա արվեստի հմայքը անսպառ հումորն էր՝ անկեղծ ու վարակիչ։ Եթե մտովի վերհիշենք քառորդ դար թատրոնում ու կինոյում անձնավորած նրա բոլոր հերոսներին, որոնք հիմնականում կատակերգական էին, հավանաբար, նրանց պարգևած ծիծաղը կհնչի փոթորկի ուժգնությամբ։
Ֆրունզիկ Մկրտչյանի հումորը դերասանական տեխնիկայի խաղ չէր, այլ իրական կյանքի զգացողությամբ ծնված անմիջական զրույց, որն առատորեն հորդում էր դահլիճ։ Եվ հանդիսականը, գիտենալով, որ չի խաբվում, լիաթոք արձագանքում էր դերասանի ամեն մի խոսքին, աշխուժանում էր նրա յուրաքանչյուր շարժումից։
Հետաքրքրականն այն է, որ Ֆրունզիկ Մկրտչյանն իր բեմական գործունեության առաջին շրջանում (սկզբում Գյումրու, ապա՝ Երևանի Գ. Սունդուկյանի անվան թատրոնում) նշանակալի հաջողության է հասել հիմնականում բացասական կերպարներ մարմնավորելով՝ Կոն («Թշնամիներ»), Սաղաթել («Պատվի համար»), Խուլ («Երկու գույն») և այլն։
1959 թվականին ռեժիսոր Հ. Մարտիրոսյանը նրան հրավիրեց «01-99» կարճամետրաժ ժապավենում նկարահանվելու։ Գրեթե անեկդոտային ֆաբուլա ունեցող այս ֆիլմում արտիստն ստեղծեց կինեմատոգրաֆիական հյութեղ կերպար։ Գարսևանը մեծ էկրան տանող ճանապարհի առաջին լուրջ փորձությունն էր, որից և հաջողությամբ սկսվեց դերասանի երթը կինոյի բարդ ու դժվարին արվեստում։
Ֆրունզիկ Մկրտչյանին թատրոնում տրվեց երջանիկ հնարավորություն՝ հանդես գալու Զամբախովի բարդ հոգեբանական դերում։ Եվ նա արտիստական ինքնատիպ մեկնաբանությամբ ներկայացրեց բեմական հարուստ ավանդներ ունեցող սունդուկյանական այդ հերոսին։ Իսկ «Մոսֆիլմ» կինոստուդիայում ստեղծված «Միմինո» և հայկական «Զինվորն ու փիղը» ժապավեններում ունեցած դերակատարումները գնահատվեցին բարձր պարգևներով՝ առաջինն արժանացավ ՍՍՀՄ պետական, երկրորդը՝ տղամարդու լավագույն դերի համար սահմանված մրցանակի։
Կյանքում երբեմն ստեղծվում են պատնեշներ, որոնց մենք անկարող ենք դիմակայել։ Նախկինում ես այդ պատնեշների մասին արկածային գրքեր էի կարդում, հիանում գլխավոր հերոսի ճարպկությամբ, պատկերացնում ինձ նրա տեղում։ Երազում էի հայտնվել ճակատագրական մի խաչմերուկում, որտեղ որոշումներ կայացնելու հնարավորություն կունենամ ու իմ խելամիտ քայլերի շնորհիվ կկարողանամ հաղթահարել հաջողություններն օղակող այդ պատնեշները։ Սրանք 10-12 տարեկան աղջկա սուպերհերոս դառնալու երազանքներ էին, իսկ իրականությունը, ցավոք կամ բարեբախտաբար, ինձ համար ուրիշ՝ ավելի իրատեսական պատնեշներով ճանապարհ էր ընտրել։
Երևի երբեք չէի պատկերացնի, որ կյանքում ամենաշատը կատեմ անորոշությունը։ Առաջին հայացքից թվում է, թե այն ամենահեշտ հաղթահարելի փորձություններից մեկն է ու դրանից վախենալ պետք չէ, քանի որ երբեք պարզ չէ՝ դրական, թե բացասական կլինի անորոշ վարագույրի տակ թաքնված ապագան։ Բայց իրականում ամեն ինչ շատ ավելի դժվար է, երբ վերացական անորոշությունից զատ՝ քո կյանքի անբաժան մասն է դառնում իրական անորոշությունը։ Սկսում ես սովորել դրա հետ ապրել կողք կողքի, փորձում ես դրա հետ լեզու գտնել, բայց հաճախ անպատասխան ես մնում։
Ես բացահայտել եմ՝ ինչու է ինձ համար անորոշությունը ամենադաժան փորձությունը․ դրա հաղթահարումը կախված չէ իմ ջանքերից ու ոչ մի դեպքում ես իրավիճակը փոխել չեմ կարող։ Խախտվում են ապագայի բոլոր հնարավոր կամ անհնարին թվացող պլանները, վախենում ես առաջ շարժվելուց, որովհետև չգիտես՝ արդյոք փակ դռների հետևում անդունդ, թե անամպ երկինք է քեզ սպասում։
Զրուցակիցս դրամատիկական թատրոնի 23-ամյա դերասանուհի և ռեժիսոր Դիանա Անանյանն է:
-Մի փոքր պատմեք Ձեր՝ կինոնկարներում ունեցած փորձի մասին:
-Կինոնկարներում մարմնավորած կերպարներս են. Հ1-ի «Վերջին ուսուցիչը» 16-մասանոց ֆիլմում Գայանեի, «Անատոլիական պատմություն» հեռուստասերիալում լրագրողուհու, «Թագակիրներ» հեռուստաշարում արքունյաց տիկնոջ կերպարները:
-Իսկ թատրոնո՞ւմ:
-Ներկայացումներում մեր Ուսանողական թատրոնի դիպլոմային աշխատանքներն են եղել․ Սոլանժ` Ժան Ժենեի «Աղախինները», ռեժիսոր՝ Հ. Սարգսյան, տատիկ` Ռոբերտ Տոմայի «8 սիրագորով կանայք», ռեժիսոր՝ Ս. Քանքանյան, Մեդեա՝ Հայնե Մյուլլերի «Մեդեա», ռեժիսոր՝ Մ. Ղալայան, Ամելիա` «Բերնարդա Ալբան և իր աղջիկները», ռեժիսոր՝ ՀՀ արվեստի վաստակավոր գործիչ Հր. Գասպարյան, կուրտիզանուհի` «Շեքսպիրյան կրքեր» (ըստ Շեքսպիրի «Համլետ», «Լիր արքա», «Օթելլո», «Ռիչարդ 3-րդ» պիեսների), ռեժիսոր՝ ՀՀ արվեստի վաստակավոր գործիչ Հր. Գասպարյան: Այս վերջին ներկայացմամբ մենք գնացել ենք հյուրախաղերի՝ Մոլդովա և Սլովակիա:
-Ներկայացրեք Ձեր՝ որպես ռեժիսոր գործունեությունը:
-Ուսանողական տարիներիս՝ 1-ին կուրսում բեմադրեցի Մխիթար Գոշի «Այծերն ու ոչխարները» առակը։ 2- րդ կուրսում` Վ. Շեքսպիրի «Մակբեթ» պիեսից 1 հատված։ 3-րդ կուրսում ես զբաղված էի միայն խաղալով։ Իսկ դիպլոմայինս եղել է ռումինաֆրանսիացի դրամատուրգ Էժեն Իոնեսկոյի «Ճաղատ երգչուհին» աբսուրդ պիեսի բեմականացումը:
-Ի՞նչ հետաքրքիր նախասիրություններ ունեք:
-Այնքա՜ն շատ են նախասիրություններս։ Առաջին հերթին գեղարվեստական գրքերի ընթերցումն ու ֆիլմերի դիտումն է, երբեմն` նաև աֆորիզմներ եմ հնարում ու փիլիսոփայական իմ անհատական մտքերն ու եզրակացությունները հանձնում թղթին։ Նաև շատ պարում եմ, հայտնի և նշանավոր մարդկանց մտքեր և կենսագրություններ ընթերցում։ Շատ եմ սիրում ռադիոհաղորդումներ ունկնդրել։
-Ինչո՞վ եք սիրում զբաղվել ազատ ժամանակ:
-Դե սա արդեն բխում է նախորդ հարցին տվածս պատասխանից։ Ազատ ժամանակ գեղարվեստական նորանոր ֆիլմեր եմ դիտում, եթե բավական հոգնած եմ, ապա երաժշտություն եմ լսում ու ռադիո ունկնդրում։ Շատ պարում եմ ռիթմիկ երաժշտության ներքո և այդպիսով լիցքաթափվում։ Սակայն նախընտրում եմ ազատ ժամանակ չունենալ:
-Արվեստին մոտ համարո՞ւմ եք Ձեզ: Եթե այո, ապա խնդրում եմ նշել՝ հատկապես ո՞ր ճյուղերն են առավել հոգեհարազատ և ինչո՞ւ։
-Ասեմ ավելին՝ ես արվեստի երկվորյակ քույրն եմ երևի։ Արվեստն իմ հոգին է ու իմ մարդկային տեսակը։ Ես դա դեռ մանկուց եմ հասկացել։ Չկա արվեստ, ուրեմն չկամ և ես։ Իսկ եթե ես կամ, ուրեմն առանց արվեստի չկամ։ Երբ փոքր էի ավելի, քան հիմա (մոտ 3 տարեկան) ծնողներս ինձ պատկերացնում էին բալետի պարուհու կերպարում, որովհետև շատ ճկուն մարմին ունեի և արտասովոր շարժունակություն։ Սակայն քանի որ ես ծնվել էի Նոյեմբերյանում և այնտեղ երբևէ դասական պարի դպրոց չի եղել, ինձ չէին կարող համապատասխան կրթության տալ։ Նրանք շատ էին ցավում դրա համար և հույս ունեին, որ հետագայում Երևանում ես կգտնեմ այն, ինչ Նոյեմբերյանում չէի գտնում։ Ես նաև մոտ 8-9 տարեկանում առանձնանում էի իմ դասական վոկալային տվյալներով, և յուրահատուկ սեր ունեի դեպի դասական երաժշտությունը՝ թե՛ գործիքայինը, թե՛ օպերային արիաները։ Բայց ահա այս դեպքում բախտն ինձ ժպտաց։ 13 տարեկանում ինձ հրավիրեցին Նոյեմբերյանի Սբ. Սարգիս եկեղեցու երգչախումբ։ Մոտ մեկ ու կես տարի կատարել եմ այնտեղ Կոմիտասի և Մակար Եկմալյանի շարականները։ Դե, բոլորն ինձ արդեն բեմում էին պատկերացնում, քանի որ ակտիվ էին նաև դպրոցական միջոցառումների կազմակերպման գործում։ Գրում էի սցենարներ, բեմադրում և խաղում փոքրիկ ներկայացումներ։ Էլ չասեմ, որ ակտիվ էի նաև Նոյեմբերյանի Մշակույթի տան (այժմ` Մարզամշակութային կենտրոն) բոլոր միջոցառումներում։ Ինձ մնում էր կողմնորոշվել, թե արվեստի որ տեսակն է իմը, իսկ ես դեռ շատ վաղուց էի որոշել, որ դերասանուհի եմ։
-Ո՞վ է Ձեզ համար ամենահոգեհարազատ աշխարհահռչակ դերասանը/դերասանուհին, ինչո՞ւ:
-Օօ՜, այնքան լավ բառ է այդ «հոգեհարազատը»։ Փոքր տարիքից (իմ կյանքում ամեն ինչ սկսվել է փոքր տարիքից) մեծ սեր ու համակրանք եմ ունեցել Նատալի Պորտմանի նկատմամբ։ Ամենայն հավանականությամբ` տպավորվել էի «Լեոնը» ֆիլմից։ Չգիտեմ, նրան շատ էի սիրում, հիմա էլ եմ շատ սիրում։ Ավելի մեծ տարիքում` ուսանողական տարիներիս ինձ նմանեցնում էին ու հիմա էլ նմանեցնում են Մերիլ Սթրիփին։ Կարծում եմ՝ ունենք նմանություն իսկապես։ Դերասաններից ինձ համար լավագույնն ու ամենասիրելին է մնում Ջոնի Դեպը։ Ինչ ուզում ես արա, սիրտս չի պոկվում այդ խելառ տղայից։ Կարծում եմ` շատ ենք նման միմյանց` շատ, շա՜տ: Ի դեպ` դերասանուհիներից այս վերջերս սկսեցի լրջորեն հետաքրքրվել Սոֆի Լորենով։ Ապշած եմ և խոսքեր չունեմ պարզապես։ Երբ նրան նմանեցնում են 20-րդ դարի բոլոր սիրունիկ դերասանուհիներին և նշում, թե նա պարզապես գեղեցիկ էր, սաստում եմ բոլորին ու պատվիրում դիտել նրա մասնակցությամբ բոլոր ֆիլմերը։ Եթե իտալական մշակույթն ընդհանուր վերցրած ունի բազում գլուխգործոցներ և հանճարներ, ապա նրանց մեջ իր ուրույն ու կանգուն տեղն ունի Սոֆի Լորենը։ Եկեք իսկապես մոռանանք, որ նա գեղեցկուհի է ու էլեգանտ կին։ Նա ցնցող տեմպերամենտի դերասանական վարպետության, արտիստիզմի և կանացիության, հոգեբանական խորության մարմնացում է, համաշխարհային արվեստի փայլուն գոհար։
-Իսկ հայերի՞ց։
-Մեր հայ մեծերից միշտ հիացել եմ Մհեր Մկրտչյանով, Հրաչյա Ներսիսյանով, Արմեն Ջիգարխանյանով, Լյուսյա Հովհաննիսյանով։ Բայց դե, Հրաչյա Ներսիսյանի հմայքի և խաղի նկատմամբ սերս մի ուրիշ տեսակ ուժգին է: Այժմյան թատրոնի դերասաններից կառանձնացնեմ Նարինե Գրիգորյանին, Սամվել Թոփալյանին։ Յուրօրինակ էներգետիկայի և ուժի, հմայքի տեր դերասաններ են։ Սիրում եմ նաև Խորեն Լևոնյանին թե՛ թատրոնում, թե՛ կինոյում, շատ խորն է։ Իր խաղով հասնում է հոգուդ ամենաթաքնված խորքերը։ Հույս ունենամ` մի օր էլ մեկը այս հարցի ներքո իբրև պատասխան իմ անունը կնշի։ Այժմ ունենք շատ հետաքրքիր և ուժեղ կադրեր թե՛ թատրոնի, թե՛ կինոյի համար։ Մնում է այդ ոլորտները լիարժեքորեն գործեն:
-Ի՞նչ եք կարծում՝ հոլիվուդյան ո՞ր ֆիլմում կկերտեիք ամենահաջող կերպարը, և ո՞ր կերպարը կլիներ այն:
-Կարծում եմ՝ հոգեբանական ֆիլմերում ու ֆենթզի ժանրում կհաջողեմ։ Օրինակ` Օրոնովսկու ֆիլմերում՝ «Սև կարապը», «Մայրը»։ Նատալի Պորտմանով այս գլուխգործոցում նույնպես հիանալուց հետո միայն այս կերպարում էի ինձ պատկերացնում։ Իսկ հետո «Մայրը» ֆիլմում Ջենիֆեր Լոուրենսն ինձ ցնցեց։
-Արդյոք ունի՞ Ձեզ համար նշանակություն, թե ինչ բնույթի է ծրագիրը, որում առաջարկում են մասնակցություն ունենալ: Եթե այո, ապա նշեք, թե ինչպիսի պրոյեկտում կխաղայիք և հակառակը:
-Անչափ մեծ կարևորություն ունի ինձ համար այն պրոեկտի որակը, նպատակը, որում ես պիտի մասնակցություն ունենամ։ Հայաստանում այս խնդիրը շատ մեծ է դերասանի համար, որովհետև որակյալ նախագծերն ու ֆիլմերը հատուկենտ են։ Բազմաթիվ են հեռուստատեսային շոուներն ու «խեղկատակությունները», որոնցում անտեսված են որակն ու ճաշակը, ինչը արվեստի կարևորագույն պայմանն է և խախտել չի կարելի` ի դեպ։ Իսկ եթե նախագծում կա թե՛ որակ, թե՛ ճաշակ, թե՛ պրոֆեսիոնալ ստեղծագործական անձնակազմ, ուրեմն` վերջ, ես պատրաստ եմ մասնակցել ցանկացած կերպարում։ Այն կարող է լինել և՛ կատակերգական, և՛ ողբերգական։ Ցանկացած կերպար մարմնավորելը թե՛ տարիքային տարբերությամբ, թե՛ խաղալու բարդությամբ ու բնույթով ինձ համար մեծ պատիվ է։
-Նկատե՞լ եք՝ կա՞ բնավորության մի գիծ, որ բնորոշ է և՛ Ձեզ, և՛ բոլոր կերպարներին:
-Սովորաբար` ինչ էլ խաղում ես, քեզնից մեկ կամ մի քանի մասնիկ անպայման տեղավորում ես մեջը։ Դա մեր մասնագիտության անբաժան կանոնն է։ Նույնն էլ իմ դեպքում։ Իմ բոլոր կերպարներն իմ միսն ու արյունն են, իմ մտքերը։ Բայց յուրաքանչյուրին ես յուրովի եմ սնում։ Չունեմ կոնկրետ մի բնավորության գիծ, որով սնում եմ բոլոր կերպարներիս։ Դա շատ անգրագետ ու էգոիստական քայլ կլիներ իմ կողմից։
-Ըստ Ձեզ՝ 3 հատկանիշ, որ պետք է ունենա ցանկացած դերասան:
-Դերասանի ամենակարևոր 3 հատկանիշներն են․
1. Լինել ճկուն թե՛ մարմնով, թե՛ հոգով,
2. Լինել հետաքրքիր ու խարիզմատիկ,
3. Ունենալ ճաշակ (խոսքս բնավ նորաձևության մասին չէ):
Ու մի բան էլ ավելացնեմ` հաճույք, գերագույն հաճույք ու երջանկություն ստանալ սեփական գործից:
-Ունե՞ք արդյոք կյանքի կարգախոս: Եվ եթե այո, ապա ինչպե՞ս եք ընտրել այն և ինչպե՞ս է այն ազդում Ձեզ վրա:
-Դե, իհարկե իմ կարգախոսը մեկն է. «Եղի՛ր երջանիկ և երջանկացրու բոլորին»:
Մարդկային ամենամեծ առաքելությունն է սա` կարծում եմ։ Մարդկության պատմությունը և մեր սեփական կյանքը փաստում են, որ այն բոլոր հմտությունները, տաղանդն ու շնորքը, որով օժտված են մարդիկ, միայն մեկ նպատակի պիտի ծառայեն` երջանկանալուն ու երջանկացնելուն։ Մարդիկ ստեղծում են, կառուցում, շենացնում, հորինում ու ստեղծագործում հաստատ ոչ նրա համար, որ մի օրում էլ կործանեն։ Դա կյանքի հարատև երջանիկ ընթացքի համար է և կյանքի միակ ճշմարտությունն է։
-Եվ վերջում, ի՞նչ խոսք կհղեք մարդկությանը:
-Սիրելինե՛րս, միակ միանշանակ արժեքները սերն է և մարդը։ Սիրե՛ք և սիրվե՛ք, երջանի՛կ եղեք ու երջանկացրե՛ք։ Այն ամբողջ էներգիան ու ջանքերը, որ ունեք, օգտագործեք միայն գեղեցիկի, լուսավորի, հաճելիի համար։ Սիրունացրե՛ք աշխարհը ու վայելեք, վայելեք, անվերջ վայելե՜նք:
Երբ վերջանում է ամառային արձակուրդը, հրաժեշտ տալով մեզ համար ընտանիք դարձած բակին ու մեր ընկերներին՝ գնում էինք այնքան տանջանքներով լի թվացող դպրոցը…
Հիշում եմ՝ տարեսկզբին դասղեկի հետ ունենում էինք «ամփոփենք արձակուրդը» կոչվող փոքրիկ զրույց։ Գրեթե միշտ հարցերը նույնն էին, իսկ իմ պատասխանները երբեք չէին փոխվում։
-Այս տարի լավ հանգստացա՞ք, երեխաներ ջան, ի՞նչ արեցիք, ո՞ւր գնացիք արձակուրդներին,- հարցնում էր դասղեկս։
Դասարանում մեծ աղմուկ էր ստեղծվում, ամեն ոք շտապում էր արագորեն պատմել, թե ընտանիքով որտեղ են անցկացրել ամառային հանգիստը, թե ինչ տեսարժան վայրեր են այցելել, թե քանի երկիր են տեսել… Միայն դժգոհում էին, որ առանց ծնողների թույլտվության և ներկայության իրավունք չունեին շատ հեռուն գնալ։ Լսելով դասընկերներիս պատասխանները՝ մտածում էի, թե ինչքան հարուստ են, որ կարող են իրենց այդպիսի ճոխություն թույլ տալ, կարծում էի, որ հենց դա է իրական հանգիստը և, որ ամենալավ արձակուրդը ծովում լողալն է…
Ինչպես վերը նշեցի՝ հարցերը նույնն էին, և իմ պատասխանը ևս երբեք չէր փոխվում։
Ամառային արձակուրդներին ես միշտ գնում էի գյուղ՝ տատիկիս ու պապիկիս տուն։ Երբ արդեն անցան շատ տարիներ, հասկացա, որ ես ապրել եմ դրախտում։ Վստահ եմ՝ նրանք երբեք իմ նման խենթություններ չեն արել։
Արդյոք պառկե՞լ են նրանք թաց կանաչին, որպեսզի սովորեն աչքերը բաց նայել արևի կիզիչ ճառագայթներին…
Արդյոք քայլե՞լ են բոբիկ ոտքերով տաքությունից այրվող սև հողի վրայով…
Արդյոք բռնե՞լ են բզեզներ և ներարկիչով փորձել ներարկումներ կատարել… Արդյոք վազե՞լ են այնքան հեռուն, որ կարծես չկան արգելքներ ու սահմանափակումներ իրենց դիմաց…
Արդյոք գնացե՞լ են դեղինով օծված ոսկյա դաշտերը, որի ծաղիկների բույրից մարդ խելագարության կհասնի, որոնցից իրենց տատիկը ծաղիկներով լեցուն ծաղկեպսակ կհյուսի… Արդյոք նստե՞լ են գետի եզերքին ու վայելել ձկների աղմկոտ պարը…
Արդյոք վայելե՞լ են առվակի և սոխակի անչափ տպավորիչ դուետը…
Արդյոք պաղ աղբյուրից ջո՞ւր են խմել և հետո ձեռքերով չփչփացրել այդ ջրի մեջ…
Արդյոք ընկերների հետ մտե՞լ են կողքի տատիկի այգին, որ միրգ գողանան…
Արդյոք եղե՞լ են երբևէ կտուրում ու ուկնդրել անձրևի ու տանիքի միալար սիմֆոնիայի նվագակցությունը…
Ոչ, նրանք երբեք չեն տեսել այսպիսի գույնզգույն ու պատկերավոր շնչավոր բնություն, նրանք երբեք չեն պարզաբանել այս հեքիաթային գաղտնիքները։
Եվ վերջապես, այս ամենն իզուր չի անցել, սա էլ իր էական նշանակությունն ունեցավ իմ երազների աշխարհում։ Հենց գյուղում՝ երկու խնձորենիների մեջտեղում՝ ճոճանակին նստած գրքեր էի կարդում, բնության նկարագրություններն էլ ավելի լավ ընկալում, գրում էի բանաստեղծություններ, ոգեշնչվում կյանքի հանդեպ ունեցած անսահման սիրով։ Աշխարհագրական դիրքը, շրջապատող իրականությունն իր հստակ ու խորը ազդեցությունն ունեցավ իմ անհատականության ձևավորման վրա։
Իսկ այժմ հասկանում եմ, որ հարստությունը մարդու ներսից է, որ եթե մարդ ցանկանա, ամենահասարակ բաներում էլ երջանկություն, կարևորություն և հարստություն կգտնի։ Հավատացեք, ես նման դրախտային գույներով չէի նկարագրի բարձր ու լուսավոր քաղաները, և թեկուզ ամենատպավորիչ երկիրը, որ ես երբևէ կտեսնեմ։ Ինչի մեջ, որ ուզում ես առաքինին, վսեմը, լավը տեսնել, Աստծո աչքերով նայիր, քանզի հենց Տերն է այս ամենը կերտողը, արարողը և նման բնության մեջ բարությունը տարածողը։
Հիմա ո՞վ է հարուստը՝ ե՞ս, թե՞ մյուսները…
Նորից մի գեղեցիկ առավոտ: Ու նորից աչքերս բացեցի արևի ճառագայթներից, որ լուսավորել էին սենյակիս պատերը: Քար լռությո՞ւն: Ոչ, ոչ, ես երևի դեռ երազում էի, որովհետև ոչ մի առավոտ Մալիշկայում չէր սկսվում քար լռությամբ, այլ սկսվում էր բարձր աղմուկով: Փողոցում մարդկանց, կենդանիների ու թռչունների ձայները խառնվել էին իրար՝ ստեղծելով գյուղական մի երգ:
Մեր գուղը և հատկապես՝ մեր փողոցը նմանվում է հեքիաթի գարնանը, երբ բոլոր ծառերը հագնվում են գույնզգույն ծաղիկներով, իսկ գետինը շաղախվում է թերթիկներով: Քամու ժամանակ ծաղիկների թերթիկները պարում են օդում:
Գարուններից մեկի ժամանակ էր, երբ արթնացա ոչ թե արևի ճառագայթներից, այլ փողոցի բարձր աղմուկից: Այդ աղմուկը ամենօրյա ու սովորական աղմուկը չէր, հենց այդ պատճառով ես վազեցի փողոց:
-Ուստա՛ Համո, ի՞նչ ա եղել, ի՞նչի ես ձենդ գլուխդ գցել առավոտ շուտ:
-Էհ՜, ինչ պետք ա լինի է, կովս ա կորել:
-Ահ, մենք էլ ասինք՝ ինչ ա եղել: Կորել ա, կգտնենք, ինչ ես դարդ անում:
Հենց այդպես գյուղի բոլոր լավ մարդիկ հավաքվեցին և բարձրացան սարերը: Ամբողջ օրը մարդիկ քայլեցին սարերով, բայց կովին չգտան: Մեր սարերը այնքան գեղեցիկ են և հաճելի, որ միայն մի ցանկություն կա՝ նստել բարձր սարի և նայել հեռուն:
Երեկոյան, երբ արևի վերջին շողը ընկել էր փողոցների վրա, նրանք վերադաձան, բոլորը տխուր էին. կովին չէին գտել:
-Լավ, ուստա՛ Համո, մի տխրի, եղածը մի կով է, հլը մի նայի՝ գոմումդ քանի կով կա:
-Հեշտ եք է ասում, էդ կովին երեխեքիս չափ էի սիրում…
Եվ այդպես բոլորը տխուր և հուսահատ գնացին քնելու:
Նորից առավոտ, նորից աչքերս բացեցի փողոցի աղմուկից, բայց մի րոպե, դա երեկ էր, նորից այդպիսի տարօրինակ աղմուկ էր, և նորից վազեցի դուրս: Ա՜խ այդ կովը, նա վերադարձել էր: Բոլորի ուրախությանը չափ չկար, հատկապես՝ ուստա Համոյի։
Այդպիսին է կյանքը գյուղում՝ հաճելի և մտահոգ:
Հարցազրույց գյումրեցի ստեղծագործող Տիգրան Մաղլոջյանի հետ։
-Ներկայացրեք խնդրեմ՝ ինչո՞վ եք զբաղվում, ի՞նչ կապ ունեք արհեստի և արվեստի հետ։
-Նախ ասեմ, որ վաղ հասակից սիրել եմ նկարել՝ հաճախել եմ նկարչության։ Հետագայում ինձ փորձելով մի շարք այլ բնագավառներում, սովորելով տարբեր բաներ՝ հասկացա, որ պետք է վերադառնամ արվեստին ու ամբողջովին ինքնուրույն՝ ինտերնետի ու վիդեոդասերի շնորհիվ սկսեցի պատրաստել պղնձե զարդեր՝ ամենասովորական հաղորդալարի պղնձից։ Միշտ սիրել եմ արվեստը, հավանաբար դա ժառանգաբար է փոխանցվել, դե կարծում եմ՝ Գյումրին էլ պակաս դեր չի խաղացել այդ գործում, ստեղծելու սերը մանկուց եմ ունեցել։
-Ի՞նչ զարդեր եք պատրաստում ու ինչո՞ւ հատկապես հենց պղնձից։
-Ե՛վ կախազարդեր, և՛ ականջօղեր, կրծքազարդեր, մատանիներ, թևնոցներ։ Ի դեպ, ասում են, որ պղնձե թևնոցները կարգավորում են արյան շրջանառությունը։ Այսինքն՝ արյան ճնշման խնդիր ունեցող մարդկանց համար կարող են շատ օգտակար լինել, և՛ բարձր, և՛ ցածր ճնշում ունեցողներին։ Այլ մտքեր դեռ շատ ունեմ, շատ այլ նորարարական գաղափարներով դեռ կկարողանամ զարմացնել, սա դեռ սկիզբն է։ Հենց պղնձով որոշեցի անել, որ նորություն լինի, ու մարդիկ կարողանան նոր տեսակի զարդեր ձեռք բերել, բացի դրանից՝ չմոռանանք պղնձի գերբնական՝ այրան ճնշումը կարգավորելու հատկությունը։
-Պղնձից զարդեր Գյումրիում կամ ինչ-որ այլ տեղում պատրաստո՞ւմ են։
-Գյումրիում ու ընդհանուր առմամբ Հայաստանում դեռ չեմ տեսել, ինձ չի հանդիպել, հնարավոր է՝ մարդիկ լինեն, որ հենց պղնձով են պատրաստում։ Հայաստանից դուրս անում են։ Կարող եմ ոսկուց, արծաթից, այլ թանկարժեք մետաղներից պատրաստել, բայց որոշել եմ, որ միայն պղնձից եմ պատրաստելու։ Ավելի նորարարական է ու տարբերվող, հումքը մատչելի է, ունի բուժող հատկություն, համ էլ՝ ճոխություններ չեմ սիրում։
-Կա՞ արդյոք պահանջարկ, հատկապես՝ այս համավարակի շրջանում, որտեղի՞ց են գնորդները։
-Սկզբում դժվար էր՝ համարյա առևտուր չկար, հետո, երբ արդեն ավելի շատ մարդիկ իմացան, վաճառքի տեմպը առաջ էր ընկել։ Հիմնականում գնում են տուրիստները, Երևանից էլ պատվիրողները քիչ չէին, սակայն COVID-ը եկավ, ու ինչպես մյուս բոլոր ոլորտները, տուժեց նաև սա ու ընկավ պահանջարկը, հիմա էլ գնորդներ կան, բայց վաճառքի ու տարածման տեմպը ընկել է։ Սակայն, իհարկե չեմ հուսահատվում՝ հույս ունեմ վիրուսը շուտ կանցնի ու կվերադառնանք նախկին տեմպին ու առօրյային։
-Որպես գյումրեցի արվեստագետ՝ ինչ կուզեիք ասել այն մարդկանց, ովքեր կկարդան այս հոդվածը կամ կուզեն սկսել նման նախաձեռնություն։
-Դե, չեմ սիրում, երբ նման բարդ հարցեր են տալիս, բայց կուզեի այն մարդկանց, ովքեր սիրում են ստեղծագործել ու մտածում են՝ իրենց արտադրանքը գնող չի լինելու, ասել, որ գնող չի լինի, եթե չսկսես ստեղծել այն, ինչը պետք է վաճառես։ Գործը միշտ պետք է սկսել հավատով ու այդ հավատը պահել միշտ, որ չես ձախողելու։ Ռիսկը գործի կեսն է։
Maghlodjian Jewelry
