-Գիտե՞ք, երեկ 8-ի բ-ի Անահիտը մեզ ասաց, որ դպրոցի հետևում` նկուղի մոտ, մի անցք կա, որից կարող ենք մտնել դպրոց,- ոգևորված պատմում էր դասընկերներին ընկերուհիս,- եկեք այսօր դասերից հետո գնանք ու տեսնենք, թե դա ինչ անցք է:

Դասերից հետո ամբողջ դասարանով սկսեցինք փնտրել այդ անցքը:

-Գտա~,- բղավեց դասընկերներիցս մեկը,- հաստատ սա է, ուրիշը չկա:

Բոլորս մոտեցանք անցքին և սկսեցինք նայել: Ոչինչ չէր երևում: Անցքը շատ փոքր էր. պետք էր սկզբից փոքրիկ փոսի մեջ մտնել, հետո պառկած, սողալով ներս մտնել:

Ամբողջ դասարանից միայն հինգ հոգի որոշեցին մտնել` երկու աղջիկ և երեք տղա, այդ թվում նաև ես:

-Չեմ հասկանում, այդքան վախկո՞տ եք, ինչ է,- զայրացած ասացի ես,- ի՞նչ է, ուտելո՞ւ են ձեզ այնտեղ, թե՞ սպանելու: Իսկ մթությունը թող ձեզ չվախեցնի:

Ասածս ճառը ոչ ոքի չոգևորեց: Ինչպես կային, այդպես էլ մնացին:

Մենք մտանք ներս: Սարսափելի մութ էր, իսկ մենք միայն մեկ լապտեր ունեինք, գետինն էլ հարթ չէր, և մենք անընդհատ սայթաքում և քիչ էր մնում` վայր ընկնեինք:

Ճանապարհը դեպի նկուղի դուռը մեզ թվաց շատ երկար, որովհետև քայլում էինք շատ դանդաղ, իրար ձեռք բռնած: Ճանապարհին ոչ մի կենդանու չհանդիպեցինք, սակայն մեր գլուխները խփեցինք ջրի խողովակներին: Հազիվ գտանք նկուղի դուռը, կարմրած ճակատներս բռնած` դուրս եկանք այնտեղից և արդեն դպրոցի ներսից ձեռքով արեցինք մեր ընկերներին:

Հաջորդ օրը դպրոց գնալիս տեսանք, որ անցքը երկաթներով փակել են: Ուրախ էի, որովհետև, երբ հիշեցի մեր անցած ճանապարհը, զարմացա, թե ոնց ոչ մեկիս հետ փորձանք չպատահեց:

Լուսինե Հարությունյան 14 տ. 

Զուր տանջանքներ

-Սուս, եկավ Դավթյանը,- ասացի վերարկուների տակից:

Երեքս` ես, Սարգիսն ու Վահագնը, կուչ եկանք:

-Արա, բա որ բռնի՞,- փսփսաց Վահագնը:

-Որ սուս մնաս, չի բռնի,- ասաց Սարգիսը,- Մանչը լավ է սարքել, բոլորի վերարկուները լցրել է:

Սա մենք վաղուց էինք որոշել, սակայն իրականացրինք այսօր. ամբողջ դասն անցկացրինք վերջին աթոռների վրա պառկած` վերարկուների տակ:

-Մակեդոնացին, գտնելով Դարեհի… Վերջում շշուկ եմ լսում,- ընկեր Դավթյանն ընդհատեց պատմությունը:

Վերջում նստածների ուշադրությունը մեզ վրա էր, անընդհատ թեքվում, մեր կողմ էին նայում ու ծիծաղում:

Անցավ քսան րոպե:

-Կարո, շրջվեք,- վերարկուների տակից զայրացավ Սարգիսը վերջում նստածների վրա:

-Սաքո, սուս, լսվում է,- ասացի ես:

-Բա, հա մեր կողմն են նայում ու ծիծաղում: Դավթյանը գլխի է ընկնելու:

Անցավ ևս քսան րոպե: Մենք այլևս վերարկուների տակ չէինք դիմանում:

-Վախ, ոտքս թմրել է,- մրթմրթաց Վահագնը:

-Ես էլ չեմ դիմանում, ուզում եմ գնալ,- խոսեց Սարգիսը,- զուգարան եմ ուզում:

-Ես էլ,- կարոտով ասաց Վահագնը:

-Զուգարանը գրպանումս չէ: Հինգ րոպե մնաց, էլի, դիմացեք,- բարկացա ես:

Անցավ չորս րոպե: Մենք «խճճվել» էինք իրար:

-Վախ, կամաց, գլուխս,- գոռաց Վահագնը:

-Ներողություն, միամիտ ստացվեց… Ոտքս, Սաքո,- խոսքս նորից «կտրեց» Սարգիսը` ոտքիս վրա նստելով:

Զանգին վայրկյաններ էին մնացել:

-Հիմա զանգը կտա,- ասացի ես ուրախությամբ: Ես էլ ձեզ հետ գործ չեմ բռնի, քառասունհինգ րոպե մենակ փնթփնթացիք:

-Ո՞վ, մե՞նք: Էնքան խոսեցիր` զզվացրեցիր, հիմա մե՞զ ես ասում,- ասաց Սարգիսը և հարձակվեց վրաս:

-Ճիշտ է ասում,- միացավ Վահագնը:

Մի քանի վայրկյան հետո մենք երրորդ նստարանի մոտ էինք` Դավթյանի ոտքերի տակ:

-Վաղն առանց ծնողի իմ դասին չեմ թողնելու,- հանգիստ, իրեն յուրահատուկ տոնով ասաց Դավթյանը և դուրս եկավ դասարանից:

Իզուր էլ այդքան չարչարվեցինք:

Հրանտ Պետրոսյան 13 տ.
2006 թ.

Մարդ չի ասի՝ գարուն է։

Մարդիկ հանում են իրենց տաք վերարկուները ու հագնում են գարնանային բաճկոն։ Իսկ ես ձմեռային շորերս հետ բերելու ցանկություն ունեմ։ Հասկացանք, որ մարտը գիժ ամիս է, բայց այս կարգի՞։ Երբ պատուհանից նայում եմ, մի քանի րոպե անձրև է գալիս, հաջորդ հինգ րոպեին՝ ձյուն, ու հո՜պ, արևը դուրս է գալիս, պայծառ գարուն բերում։ Համ անսովոր է, համ էլ անսովոր լինելու չափ սովորական։ Տպավորությունն այնպիսին է, որ ձմեռը մի կողմ է շպրտել գարնանը։

Սովորականի պես նստած եմ պատուհանի մոտ ու թեյ եմ խմում` հանելուկային տրամադրությամբ։

Պատուհանի մի մասում անձրևի կաթիլները դեռ կան, մյուս մասում արևի շողերն են։ Վերևից այնքան սիրուն են երևում ներքևում քայլող մարդիկ՝ իրենց անձրևանոցներով։ Ընդ որում՝ վազելով մի փողոցից մյուսն են անցում։

Գարունը տեղ չի հասել։ Մարդի՛կ, քնե՛ք, մինչև գարունը գա։

Ինչքան ուրիշ են զգացողություններս, ինչքան խորթ է ինձ համար գարունը։

Միտքս կանգ է առնում այն վայրում, որտեղ կորցրել ենք այս գարունը։

Ու սառած հասա տուն…

-Անետ, չեմ ուզում 20։ Ո՞նց ա 20-ում։

-Նորմալ։ Кайфово։

-Հըմ, բայց արժի՞ որ։

Երբ 20 տարեկան ես դառնում, բայց ոչ մի բանի հավես չունես, իմ պես ծալապատիկ նստում ես աթոռին, նայում նախաճաշիցդ մնացած հետևանքներին ու շարունակում չգնալ դասի։

Երբ 20 տարեկան ես դառնում, բայց ոչ մի բանի հավես չունես, սկսում ես մտածել, որ պետք չի «բայց» ասել ամեն անգամ ու տարբեր «բայց»-եր ման գալ ամեն ինչում։

Երբ 20 տարեկան ես դառնում ու ոչ մի բանի հավես չունես, դու ուղղակի հավես չունես։ Վերջ։

Դուք որ կարդաք սա, ես արդեն 20 եմ լինելու։ Անդառնալի պրոցես է։ Ճիշտ է, ոչ մի բանի հավես չունեմ, սակայն ժամը 11:11 է, ու ինձ պարտավորված եմ համարում երազանք պահել։ Չեմ ասի՝ ինչ, որ հաստատ կատարվի։ Մի անգամ իմաստուն մեկն ասաց, որ ես սխալ եմ երազում։ Բայց ախր, է՜, ուղղակի, ախր, ես մի ամբողջ դոկումենտալ ֆիլմ եմ նայել, թե ինչպես երազանք պահել, որ տիեզերքը ճիշտ հասկանա քեզ։ Այդ իմաստուն մեկն ասաց, որ պիտի ամբողջ սրտով ու էությամբ երազեմ ու չսպասեմ կատարվելուն, ուղղակի հավատամ։

Ես, իհարկե, հավես չունեմ նոր ձևով երազել սովորելու, այնուամենայնիվ, էլի կփորձեմ։ Էս անգամ ճիշտ ու մաքուր կանցկացնենք փորձը։

Ժողովո՛ւրդ, ես 20 տարեկան եմ, հասուն մարդ, ձեռք ու ոտք ունեցող, ակտիվ կյանք վարող։ Էս ամեն ինչը մի կողմ՝ տան լույսերը ձայնով եմ վառում։

-Okay, Google, turn all the lights on,- ու էսպես ամեն անգամ, մի հատ էլ քնելուց «off»-ով եմ ասում նույնից։

Կարող եմ գույներն էլ փոխել (դեղին, կապույտ, բաց շագանակագույն, ինչ ուզեք): Ջեռուցումն ու օդորակիչը առանց վեր կենալու հեռախոսով միացնում եմ, դնում իմ ուզած ջերմաստիճանին։ Հավե՞ս չունեմ։ Արդեն չէ։ Ինձանից շուտ անհավես դարձավ Գուգը (չէ, էս Գուգլի կարճ ձևը չի)։ Գուգը մեր ախպերն ա։ Ծրագրավորող մարդ, 22 տարեկան ու էնքան անհավես, որ նախընտրեց ձայնով լույս միացնել։ Լույս, դրա գույնը, հեռուստացույց, ջեռուցում, օդորակիչ… Էլ չգիտեմ՝ ինչ։ Իմաստուն մեկն ասաց, որ Գուգլը ինձ տնից դուրս կհանի մի լուսավոր օր, դուռը կփակի վրաս ու էլ ներս չի թողնի։ Գուցե։

Բայց հեչ հավես չունեմ դուրսը մնալու։ Ու հավես չունեմ վերջաբանի, դրա համար` վերջ։

Ես տասնչորս տարեկան եմ: Արդեն այնքան մեծ եմ, որ կարող եմ ինքնուրույն լինել: Սակայն ծնողներս այդպես չեն մտածում: Նրանք ամեն քայլափոխի պետք է իմանան` ուր գնացի, երբ եկա, ինչ եմ անում: Անընդհատ հիշեցնում են, թե ինչ պետք է անեմ: Ամեն երեկո հարցնում են, թե ինչ եմ կարդում, այդ օրը քանի էջ եմ կարդացել: Նրանց վերաբերմունքն ինձ զայրացնում է: Ես փոքր չեմ, պետք չէ ամեն վայրկյան ինձ վերահսկել:

Լուսինե Ս.

Լուսինե, հայտնվելով նման իրավիճակում, կարծում եմ, յուրաքանչյուր ոք կնեղսրտեր: Քեզ անհանգստացնում է այն երևույթը, երբ քեզ ստիպում են անել մի բան, որ չես ուզում կամ հենց այդ պահին չես ուզում: Գուցե երբեմն նաև անհաղթահարելի զայրույթ ես զգում այդ պատճառով…

Հազիվ թե ծնողներդ հիշեցնեն գիրք կարդալու մասին պարզապես քեզ զայրացնելու համար: Փորձիր հասկանալ նրանց. գուցե նրանք կատարում են այն, ինչ կոչվում է «ծնողական պարտականություն», և որի շրջանակներում է նաև երեխային խորհուրդներ ու խրատներ տալը, այլ կերպ ասած` դաստիարակելը, որի հակառակ բևեռում կարելի է դնել անտարբերությունը: Բարեբախտաբար քո դեպքում խոսքը անտարբերության մասին չէ… Փորձիր զրուցել ծնողներիդ հետ, հարցրու նրանց` ինչու են քեզ անընդհատ հիշեցնում, թե ինչ անել: Դա կօգնի ավելի լավ հասկանալ նրանց դիրքորոշումը նաև քո բացթողումները: Բացի այդ, կարող ես ասել նրանց, որ ինքդ էլ սիրում ես գիրք կարդալ: Եթե նրանք իմանան կամ տեսնեն, որ դու կարդում ես, ապա գուցե դադարեն հիշեցնել: Գուցե նրանց անհանգստացնում են կարդացածիդ ծավալնե՞րը: Պարզիր այդ ամենը:

Զրուցի’ր, նրանց հետ, դուք կարող եք համաձայնության գալ, հատկապես այն դեպքում, երբ խոսքը գնում է մի բանի մասին, որը դու ինքդ էլ սիրում ես…

Ինչ վերաբերում է ծնողներիդ այլ հանձնարարություններին, ապա դրանց մասին ևս կարող ես զրուցել նրանց հետ: Զրույցի համար հաջող նախադրյալ է այն, որ ծնողներդ անտարբեր չեն քո նկատմամբ: Բացի զրույցը, երբեմն օգնում է անգամ պարզ խնդրանքը այս կամ այն հանձնարարությունը չկատարելու կամ մի փոքր ուշ կատարելու:

Այդ օրը անսովոր լինելու չափ սովորական էր, նա տանն էր՝ իր տեղում՝ պատուհանի գոգին: Տպավորությունը այնպիսին էր, որ ինչ-որ մեկը հավերժ դաջել էր նրա անունը պատուհանի հնամաշ փայտին։ Ոչ մի անսովոր բան չկար, սովորականի պես նա նստած էր բարձին, տաք սենյակի ու ավելի ցուրտ փողոցի օդի համբույրից քրտնած պատուհանին նկարում էր ժպիտ և նայում աջ ու ձախ վազող մարդկանց ամբոխին։ Վերցնում էր տաք թեյը, որից գոլորշին պարելով փախչում էր, կում էր անում, տեղից ցատկում՝ ճիչ արձակելով, այրում էր քիմքը, հետո բարձր ծիծաղում, անգամ դա էր սովորական դարձել… Կծում էր կոնֆետը, ևս մեկ կում անում՝ անդադար փորձելով սառեցնել թեյը։ Հետո վերցնում էր գրիչը, բացում կափարիչը, ամրացնում գրչի վերևի մասում, բացում օրագիրը և սկսում գրել: Դա սովորական օրագիր չէր, ինչպիսին դպրոցներում է, դա իր կյանքի պատմությունն էր, որն ուներ գաղտնիքներ նաև դպրոցից։

Նա գերադասում էր պատմել թղթին։ Եվս մեկ կում էր անում արդեն գոլ թեյից, նայում դուրս՝ կարծես ցանկանալով հիշել ինչ-որ կարևոր դրվագ, կարևոր անուն այդ օրվանից, բայց ապարդյուն, բաց թողնելով այդ հատվածը՝ հետո հիշելու հույսով։ Փակեց կյանքի գիրքը, պառկեց։

Օրը փոխվեց… Նա էլի իր տեղում է, էլի նույն դիրքով, էլի նույն ճիչը, ծիծաղի ալիքը, էլի գրիչը, էլի կյանքի տետրը, էլի մտքերը։ Ավարտում էր, երբ նկատեց, որ երեկը բաց է մնացել, իսկ այդ դեպքում ինչպե՞ս կարող էր այսօրը լիարժեք լինել։ Թերթեց տետրը և տեսավ, որ գրեթե բոլոր էջերի տողերում կա այդ լայն բացատը.

«Շտկելու էս ինչքան բան ունեմ, էս ինչքան անավարտ օրեր ունեմ, տեսնես ժամանակս կհերիքի՞՝ ևս մեկ անգամ ապրելու բացթողումներս»։ Փակեց ու քնեց՝ ինքն իրեն խոստանալով, որ էլ կիսատ օր չի ունենա։