Երբ դու երեխա ես, քո երջանկությունը փորձում ես տիկնիկների և այլ խաղալիքների մեջ գտնել: Չնայած նրան, որ վաղուց տիկնիկներին այֆոններն ու համակարգիչներն են փոխարինում: Այնուամենայնիվ, երբ այդ շրջանը անցնում է, վերը նշածներս սկսում են քեզ չհետաքրքրել:

Անցնում է ժամանակը, և դու ուրիշ արժեքներ ես որոնում, չնկատելով և չգնահատելով երջանկության այն արժեքները, որոնք քո կողքին են:
Դպրոց գնալով՝ սկզբնական շրջանում գրենական պիտույքներից այն կողմ երջանկություն չկա:
Անցնում են տարիները, գուցե դպրոցի թվանշաններն են համարժեք դառնում երջանկությանը:
Մենք մեծանում ենք, և տարիների ընթացքում փոխվում են մեր երջանկության արժեքները:
Դու ունենում ես ընկերներ, որոնց շատ ես սիրում, հարգում, և նրանք քեզ համար երջանկություն են հանդիսանում: Սակայն, երբ առիթ է լինում, և նրանք քեզ վիրավորում են, չգիտակցելով, կամ էլ ձևացնելով, թե ոչինչ չի եղել, դու սկսում ես ամենը հասկանալ և երջանկության այլ արժեքներ որոնել:
Իսկ երբ աչքերիցդ հանում ես «վարդագույն ակնոց»-ը, որով աշխարհին ես նայել, հասկանում ես, որ չկա իրական երջանկություն, քան քո ընտանիքը: Ընտանիք, որը քեզ պահել և մեծացրել է, ընտանիք, որտեղ անցել է մանկությունդ և կյանքիդ շրջադարձային իրադարձությունները: Դու նոր ես սկսում գիտակցել և արժեվորել այն, ինչ ունես:
«Կյանքի օրենք»-ն է այդպիսին, կորցնելուց հետո ենք սկսում գնահատել, բայց ինչ, չէ՞ որ արդեն ուշ է:
Կենսաբանորեն մարդը կենդանուց բանականությամբ է տարբերվում, այդ դեպքում ինչո՞ւ մանկուց չենք հասկանում կյանքը և երջանկության իրական արժեքները, ինչո՞ւ ենք այն ժամանակ հասկանում, երբ ուշ է լինում…
Չնայած, եթե հենց սկզբից գիտակցենք և պարփակվենք, գուցե կյանքը միապաղաղ ընթանա, գուցե ֆիլմի աղջիկը կամ տղան ֆիլմը միապաղաղ դարձնեն:
Չգիտեմ, միայն կասեմ` գնահատենք այն, ինչ ունենք:

-Արփ, ինչքա՜ն նման ես մամայիդ,- ասում է ցանկացած ոք, երբ տեսնում է ինձ։

-Հա՜, գիտեմ,- հպարտորեն ասում եմ ես։

Երևի իմ ամենասիրելի արտահայտություններից մեկն է սա. որ շատ նման եմ մայրիկիս ամեն ինչով. և՛ տեսքով, և՛ բնավորությամբ, և՛ սովորելով (չնայած մայրս ավելի աշխատասեր է)։ Մենք նման ենք նաև ճաշակով ու մտածելակերպով:

Բայց ես չեմ խոսելու իմ մասին, որովհետև այսօր մայրիկիս օրն է։

Շատ տարիներ առաջ, ձմեռային այս ցուրտ օրը ջերմացել է, լուսավորվել ու իմաստավորվել: Գիտե՞ք ինչու, որովհետև մայրս ունակ է մռայլն ու սևը լուսավորել:

Մայրիկիս անունը Շողիկ է` ճիշտ արևի շողի պես, լավագույն անունն իր համար։ Երբ խոսում ես իր հետ, վտահ եղիր, որ երբեք չես ձանձրանա ու ակամայից կժպտաս։

Մայրս շատ լավատես է: Ճիշտն ասած, մեկ-մեկ զարմանում եմ, կամ էլ բարկանում. ինչպե՞ս կարելի է ամեն ինչի մեջ լավը տեսնել: Նույնիսկ եթե ողջ աշխարհը դեմ է որևէ բանի և կարծում է, որ դա վատագույնն է, էստեղ հայտնվում է մայրս ու ասում` ԲԱՅՑ…

Մա՛մ, չեմ ճանաչում քեզ պես համբերատար մարդու, ում հույսը երբեք չի կտրվում, իսկ հավատը երբեք չի կորչում: Դու ունակ ես միլիոնավոր խավար կետերի մեջ գտնել այդ մի սպիտակը (անգամ խոշորացույցով):

Ես միշտ փորձում եմ քեզ ուրախացնել ու գիտեմ, որ միշտ չի եղել, երբ ինձ պահել եմ էնպես, ինչպես դու կցանկանայիր տեսնել:

Դու ես ինձ սովորեցրել, թե ինչ է նշանակում պայքարել ու հաղթել, դու ես սովորեցրել սիրել, հարգել ու միշտ ժպտալ, դու ես օգնել քայլել առաջ ու հետ չնայել… Դու պարզապես անփոխարինելի ես։

Չեմ հիշում, թե վերջին անգամ երբ եմ ասել այս խոսքերը, բայց հիմա կասեմ:

Ես քեզ շատ եմ սիրում։

-Լսի, չփորձես ցեխը մտնես, դու հո անուղեղ չե՞ս, ախր, դու ինձ ունես։ Նայիր, ամբողջ ճամփան չոր֊չոր ա, էդտեղով պետք ա քայլես, ոչ թե հենց էն մի թիզ ցեխի միջով,-աղաչում էր ուղեղս,- Ա՞ստղ, Ա՞ստղ, լսո՞ւմ ես…

Ցեխով անցա։ Ոչ էն բանի համար, որ հետևել եմ «սրտիդ լսիր» հայտնի խոսքերին, որ ցանկացածը գոնե մի անգամ (թեկուզ նախորդ կյանքում) ցիտել է իր սոցիալական էջում, ուղղակի «օրգանաժողովի» հերթական նիստի աղմուկի պատճառով ուղեղիս բազմաբովանդակ ճառի համարյա կեսը չեմ լսել։ Ինչպես միշտ։ Հաստատ էդ նիստերի ձայնային ռեժիսորի հարցերը պիտի լուծվի, էսպես շարունակվել չի կարող։

-Է ինչի՞ չի կարող, բա լավ չի՞։ Խելքիդ ինչ փչում եմ՝ անում ես, հենց փող ա ընկնում ձեռքդ՝ ծախսում ենք, ամեն անգամ լիքը հիմար որոշումներ ենք կայացնում, ազատ ժամանակդ պարապելու կամ մի հետաքրքիր բանի վրա չենք ծախսում, կյանքդ մի լավ հարամում ենք. ի՞նչ վատ ա որ, դու էլ մենակ բողոքես,- բեմահարթակը իր ձեռքն առավ սիրտս, որը, եթե ուզում եք իմանալ, ձեր՝ մատիտով նկարած սրտիկներին ոչ մի բանով նման չի։ Գրիչով նկարածներին էլ։

-Հա՜, սրտի հետ ես էլ եմ համաձայն, էս կյանքի իմաստն իրոք ուտելու մեջ ա, ուրեմն քեզ զրկենք ամեն օր անառողջ զիզի֊բիզի բաներ ուտելուց, ինչ է թե աչքերդ Փարիզ են ուզում տեսնել ու էդ փողերը որ կուտակես, կկարողանաս ճանապարհորդե՞լ,- նիստի երրորդ խոսնակը ստամոքսս էր։ Հա, եթե մի օր մտածեք, թե ինչի է ստամոքսն աղմկում, որովհետև կենսաբանության էդ դասը անամոթաբար շրջանցել եք, իմացեք, որ ՕԺ-ի (օրգանական ժողով) հերթական նիստն է։

-Ձեզ ի՞նչ կա, է: Էդ մենք ենք, որ ամեն օր ստիպված ենք նույն դեմքերը տեսնել, նույն փողոցները, նույն փողոցների սև կատուներին, նույն շենքերն ու խանութները, մե՛նք։ Ու հլը մի բան էլ Փարիզ չտեսնե՞նք,- աչքերս էին։

-Բա լավ չի՞, իրեն էլ եք տեսնում,-արտահերթ, նորից խոսեց սիրտս։ Փորիս միջի թիթեռները լուռ ժպտում էին։

-Հավանելը դա դեռ սիրահարված լինելը չէ,-հայկական արտադրության քիթս էր, որը հավանում է բենզինի, ներկերի, հին ու նոր գրքերի հոտը, բայց պնդում, որ սիրահարված չէ դրանց։ Ի դեպ, ուրիշ ժողովներին այդ լեգենդին ուրիշ կերպ են անվանում (If you know what I mean)։

-Այ, աչքեր ջան, այ, ցավներդ տանեմ, դուք գոնե փողոցներ ու կատուներ տեսնում եք, բա ե՞ս ինչ ասեմ. ոնց կույր կայի, էդպես կույր էլ մնացել եմ,- պահը չկորցրեց մի քիչ վատ տեսնող աղիքս, որը ցանկացած նիստին «երեսով էր տալիս» իր կույր լինելը։

-Քիչ խոսի ու գոհ էղի՝ կաս, թե չէ որ համով բաներ ուզեցի, էնպես կանեմ՝ քեզ հանել կտան, էս քաղաքի բժիշկներն էլ էդ ա, որ կարողանում են։ Ատամ ցավա՝ դու ես մեղավոր, գլուխ ցավա՝ դու ես մեղավոր, թև ու ոտք ցավա՝ դու ես մեղավոր, միանգամից կհանեն,- հայտարարեց սիրտս։ Բացի բեմահարթակից, իրավիճակն էլ էր իր ձեռքերում, չես վիճի։

-Գիտե՞ք, ձեր ասածները «խլապուշկաներ» են մեր խնդրի առաջ։ Կյանքը շատ ավելի դժվար է, երբ բոլորը քեզ սիրում են միայն փողի համար, երբ պատրաստ են ցանկացած պահի վաճառել ձեր «սերը»,-սկսեցին իրենց դարդով կիսվել երիկամներս։

-Դե լավ, էկեք չմոռանանք՝ ինչի համար ենք հավաքվել. պիտի Աստղի օրվա շարունակությունը մտածենք։ Ըհը, «բռատ», դու մի հատ էդ գրողի տարած ցեխոտ կոշիկներդ հանի, արագ հաց կեր ու նստի դասերիդ, հետո պարապմունք կանես, հետո նոր մի սերիա սերիալիցդ կնայես, ու կպառկես քնելու,-հանդիսավոր փորձեց նիստի վերջին խոսքն ասել ուղեղս, քաջ գիտակցելով, որ էլի իրեն լսող չկար (մեկ֊մեկ ուղեղիս ինքնավստահությունից եմ ուզում)։

-Չէ, ես ավելի լավ միտք ունեմ. ցեխոտ կոշիկներդ հանի, հաց կեր, մի քանի սեզոն սերիալիցդ նայի ու քնի։

-Ցեխոտ կոշիկներդ հանի, մի քանի սեզոն սերիալիցդ նայի ու քնի։

-Ցեխոտ կոշիկներդ հանի ու քնի։

-Քնի։

Որոշումն ընդունված է, նիստը՝ փակված։ Շնորհակալություն։

Դու արդեն վաղուց էլ ոչ մի տեղ չես շտապում, միշտ քայլում ես դանդաղ, մտածկոտ, չես խոսում ծանոթներիդ հետ: Դու վաղուց նրանց մեջ ինչ-որ մեկին ես փնտրում, փնտրում ես ամենուր, և քանի որ չես գտնում, սկսում ես խուսափել նրանցից:

Այդ օրը հերթականն էր: Ոչնչով չտարբերվող նախորդ ու հավանաբար հաջորդ օրերիցդ: Ձգված, ծամածռված, խեղճացած օրդ, որ չգիտես՝ ոնց էր սկսվել ու ոնց էր ավարտվելու, քեզ էր սպասում:
Այդ օրը կանգառում դու էլի ինչ-որ բան, կամ ավելին՝ ինչ-որ մեկին էիր փնտրում: Մինչև տեղ հասար, հազար անգամ շուրջդ նայեցիր ու չգտար: Անկեղծ ասա՝ ո՞ւմ գալուն էիր սպասում: Լա՜վ, կարող ես չասել, գիտեմ, սպասում էիր, որ պիտի գա՞ր, գալու էր, բա չէ՜, հետն էլ ծաղիկներ պիտի բերեր` էն քո սիրած դաշտայիններից: Տալու էր քեզ, ժպտալու էիր, ու բոլորը քեզ երջանիկ էին տեսնելու, ու զարմանալու էին՝ վերջապես քեզ էլ ուրախացնող հայտնվեց… Չկար, չեկավ, ծաղիկներ չբերեց, չզարմացան, չուրախացար:
Իսկ ո՞վ էր անընդհատ զանգում, մինչ սպասում էիր երթուղայինիդ, մի քանի անգամ առանց նայելու անջատեցիր, գիտեի՞ր, որ ինքը չէ: Բայց մի քանի անգամ աչքդ գցեցիր հեռախոսիդ, հա՜, մտածում էիր՝ հեռվից տեսել է քեզ, ուզեցել է առաջարկել միասին մի կանգառ ավելի քայլել, դրա համար է զանգում: Դե հա, ինքը չէր, դու հո չէի՞ր կարող սխալվել:
Բա ինչո՞ւ առաջին պատահած երթուղայինը չնստեցիր, դատարկ էր, չէ՞, լա՜վ, գրեթե դատարկ, ինչո՞ւ չնստեցիր: Բեր խոստովանիր, որ հույս ունեիր՝ կհայտնվի ու կհրավիրի մոտակա սրճարանը: Ծիծաղելի տեսք ունեիր, գիտե՞ս: Պիտի շուտ բարձրանայիր, որ չսառչեիր:
Ինչո՞ւ էիր ձեր թաղամաս հասցնող երթուղայինում պայուսակդ դրել կողքիդ: Դրել էիր, որ մարդ չնստի՞: Հա՜, սպասում էիր, որ հաջորդ կանգառից պիտի ինքն էլ բարձրանար: Կողքիդ պիտի նստեր, քիչ չի, իջնելիս էլ տոմս պիտի վերցներ, չէ՞, քեզ համար: Հետո ճարդ կտրած պայուսակդ դրիր ծնկներիդ, որ էդ խեղճ ուղևորները նստեն, որովհետև նա, ով պետք է բաձրանար, չբարձրացավ, կողքիդ չնստեց, չզրուցեցիք, տոմս չգնեց… Ամեն դեպքում, դու մենակ էիր:
Իսկ որ բակ մտար, ո՞ւմ էիր փնտրում: Չնայած՝ բակերում էլ ո՞ւմ պիտի փնտրեն: Մտածում էիր՝ էն ծաղիկները, որ փողոցում չէր համարձակվել տալ, պիտի բերած դրած լիներ շքամուտքում՝ ձեր դռան առաջ: Չկար: Չէր դրել: Իսկ դու արդեն մտածում էիր՝ ոնց ես սեթևեթելու, ոնց ես սկզբում չեմուչում անելու, հետո հանձնվելու ու վերցնելու: Դու արդեն նույնիսկ մտածել էիր՝ որ ծաղկամանում ես դնելու դրանք: Ծաղիկներ չկային:
Հարևաններդ ի՞նչ էին ուզում, էդ օրն ինչքա՜ն դուռդ թակեցին: Լավ, ինչի՞ էիր նեղսրտում, էդ մարդիկ հո չէի՞ն մտածում, որ դու կարևոր թակոցների ես սպասում: Ամեն թակոցից վեր էիր, չէ՞, թռչում, ախր, ամբողջ օրը չկար, էդ գիշե՞րն էր գալու։ Խորհրդավոր կլիներ, բայց դու ինձանից լավ գիտես, որ չէր գալու:
Լսիր, անհարմար է: Հանիր կոշիկներդ, արձակիր մազերդ: Հանվիր: Շպարդ չմաքրես, չի օգնելու: Հագիր թեթև մի բան ու պառկիր, որ մի քիչ հանգստանաս: Բարձդ փոխիր, վերցրու փոքր, ավելի փափուկ ինչ-որ բան: Գլուխդ իջեցրու բարձին: Ծածկվիր ողջ մարմնով, բաց տեղ չթողնես, որ քամին չսառեցնի առանց այդ էլ սառած մարմինդ: Անջատիր ուղեղդ ու քնիր:
Դե քնի՜ր, ափսոս ես: Հա, ճիշտ ես, քնելն էդքան էլ հեշտ չի, եթե ուղեղդ չես կարողանում անջատել, բայց փորձիր, էլի, ախր, ափսոս ես, շատ ես խեղճացել, ժպիտիցդ էլ բան չի մնացել: Չես քնելու, չէ՞…
Ու միշտ չես քնելու, որովհետև քեզ պակասող մանրուքներ կան: Էդ ծաղիկները, երթուղայինի չգնված տոմսը, կողքիդ դատարկ նստարանը քեզ միշտ պակասելու են, չեն հերիքելու, իսկ եթե պատահմամբ ինչ-որ մեկը հայտնվի ու փորձի դրանք քեզ վերադարձնել, ուղղակի չես ընդունելու, մերժելու ես, կոպտորեն արհամարհելու, որովհետև նա լինելու է մի ինչ-որ մեկը, որ չի հասկանալու մանրուքների նշանակությունը քո կյանքում: Քեզ միշտ պակասելու են մանրուքներ, որոնք կարևոր են, և որոնք չես գտնելու, որովհետև ծաղիկներն արդեն ուրիշներին են տվել, երթուղայիններում ուրիշների համար են տոմսեր վերցրել, դատարկ նստարաններին անծանոթներ են նստել: Այդ ամենը քեզ համար չէ, քոնը քեզնից հեռու է, չի գալու, չես գրկելու… Ծաղիկները, երթուղայինի տոմսը, դատարկ նստարանը մանրուքներ են, քեզ միշտ չհերիքող, պակասող մանրուքներ:

Եթե չես կարողանում քնել, բարձդ շրջիր, սառը երեսի վրա ավելի շուտ են քնում:

Դուք չեք ճանաչի նրան։ Նրա անհարթ ճանապարհին ոչ մեկը չի պատահել, ոչ մեկը չի սրբել իր այտերը, չի մաքրել իր հոգին կասկածանքից, չի կապել երջանկությանը։ Նրա սիրելին չեկավ հեռավոր ու ձիգ ճանապարհներից։ Երևի մեռավ կամ իրենից սիրուն աղջկա հանդիպեց։ Չհիշեց, որ աշխարհից մոռացված մի գյուղում իր ճանապարհին պառավեց մի օրիորդ, ինչպես ինքն է ասել՝ երկարածամ, բարակ մեջքով, սև աչք ունքով, հիմար մի օրիորդ։

Ժամանակը Սոնա մորաքրոջ հոգուն ոչ հանգստություն է բերել, ոչ նոր սեր ու ոչ էլ սիրելիին։ Հակառակը, գյուղի ծանր աշխատաքից մեջքի անտանելի ցավ է բերել, բոստան (բանջարանոց) մենակ ջրելուց, սառելուց՝ ոտքերի ցավ, ու ամենավերջին, ամենածանր ցավն է բերել՝ սպասման, կարոտի ու խեղճ ժպիտի ցավը։ Հեռավորությունը Գառնիկին տարել, ու ոչ մի ճանապարհ նրան հետ չի բերել, ոչ մի հեռագիր կամ նամակ նրա ողջությունը չի փաստել, ոչ մի լուսաբաց գյուղի վրա այդքան գեղեցիկ ու թախծոտ չի իջել, որքան նրանց հրաժեշտի օրը։ Բլրի ճանապարհին տղաների խմբից հետ ընկած Գառնիկը ամուր բռնել է Սոնայի մատները.

-Կգամ, կգամ, հաստատ կգամ։

Ասում են՝ Սոնա մորաքույրը ամեն առավոտ կովերին անտառ տանելուց հետո էդ ճանապարհի քարին նստելիս կիսաձայն ասել է այս խոսքերն ու նայել բլուրների կողմը, որտեղ ճանապարհը երկու մասի է կիսվում ու կորչում բլուրների մեջ։ Էդ ճանապարհով քչերը եկան, շատերը մնացին բլուրներից այն կողմ։ Ճանապարհը մի սառը հայացք դարձավ սպասողների համար։ Սև ու սպիտակ հիշողությունների հայացք։

Սոնա մորաքույրը վաղուց է մահացել խոր ծերության մեջ, ոչ միայնակ․ եղբոր թոռներով, հարսներով շրջապատված։ Ու թվում է՝ օտարության վերջին ու խորը ցավը սրբել տարել է իր հետ, սպասումը ու հոգի մաշող կարոտը՝ ևս։

Թվում է…