Եթե բրիտանացի գիտնականները պար բռնելով գային Հայաստան՝ համոզելու, որ մաստակի մեկ սալիկը ունակ է բռնել 1000 մանրէ, կամ մաստակը ակտիվացնում է թքարտադրությունը, ինչը ստիպում է ակտիվանալ ենթաստամոքսային գեղձին, որի արտադրած ֆերմենտների շնորհիվ ստամոքսային համակարգը սկսում է բնականոն գործել, կամ որ մաստակը 10 տոկոսով բարելավում է ուղեղի աշխատանքը ու բարձրացնում է զգոնությունը, մեկ է՝ կշարունակեի դեմ լինել ոչ նազանքով ու անպարկեշտ ծնոտային շարժումներով մաստակ ծամելուն։

Գրողը տանի, մի՞թե այդքան անհասկանալի է, որ յուրաքանչյուր իրեն հարգող ծամոն իրեն վատ կզգար, եթե զգար, թե ինչպես են վարվում իր հետ։ Մաստակին պետք է հարգել, օգտագործել առանց անհոդաբաշխ ձայնարկությունների, ոչ թե «ճըմ, ճլըփ»-ի ուղեկցությամբ։ Նման «հնչյունաբղկանքները» ոչ մի մեղեդի հիշեցնելու միտում չունեն, ուղղակի լարում են դիմացինի նյարդային համակարգը, անխղճորեն սպանում տեղի բոլոր նեյրոններին, առաջացնում ատամները կրճտացնելու անհագ ցանկություն և որևէ սուր, կտրող-ծակող գործիքով վնաս հասցնելու բուռն մղում։

-Լավ,- խորը շունչ քաշելով՝ մտքումս գրողի ծոցը ուղարկեցի անցյալ օրվա բոլոր իրադարձությունները,- էսօր փիլիսոփայելը ձեռնտու չի։

-Մի՛ մոռացիր ամրագոտին,- ամեն անգամ մեքենա նստելիս ասում է հայրս,- ծամոն կուզե՞ս։

-Ես բրեկետներով եմ, չեմ կարող։

-Ես էլ երեկ մտածում էի՝ սիրտդ ծամոն է ուզում, որ ուշադիր նայում էիր էն կողքիդ նստած աղջկան։

-Չէ,- դե արի ու բացատրի, որ զուտ մտքումդ սպանության պլան էիր մշակում։

Ամրագոտին էլի չկապեցի, որովհետև բարկությունից այնքան էի լարվել, որ գոտին առաջ չէր գալիս։ Ո՞վ էր մեղավոր։ Ե՞ս։ Բայց ո՞վ էր երեկ ծամոնը բարբարոսի պես լեզվով ծեծում։

-Պա՛պ։

-Ավագանու թեկնածուների բոլոր հարցազրույցները դետալ առ դետալ նայել եմ։ Չսկսես պատմել, թե Ֆրանգուլյանը 6-րդ հարցի ժամանակ ինչ միմիկա ուներ։ Ընտրությունների մասնակիցների քանակն էլ թիվ առ թիվ գիտեմ։ Հա, ու նաև տոկոս առ տոկոս գիտեմ ընտրությունների արդյունքները։

-Լավ,- էլի մտքումս գրողի ծոցը ուղարկեցի անցյալ օրվա իրադարձությունների մասին հարցը։

Երևի բարին սա էր։ Բայց ո՞վ է սահմանել բարին ու չարը։ Ո՞վ է ասել՝ որն է բարին, որն է չարը։ Չկան չար ու բարի գործողություններ։ Հարցնում եմ։

Ու հանկարծ ոստիկանը կանգնեցրեց մեր մեքենան։ Հավանաբար նկատել էր, որ ամրագոտիս չէի կապել։ Օրենքի տառին համապատասխան մի գեղեցիկ ակտ գրեց, գանձեց գումար ու մաղթեց բարի ճանապարհ։ Թե էդ ճանապարհի բարին ո՞րն էր, եթե ինձ սպասվում էր խրատական քարոզներով լի ճանապարհ։

-Ո՞ւ,- մեքենա նստելուն պես հայրս խրատական խոսակցության բացման առաջին հարցը հանդիսավորությամբ հղեց ինձ։

Դե, արի ու բացատրի, թե ինչի ամրագոտին չէիր կապել։ Ո՞վ էր մեղավոր։ Իհարկե, ես։

Պատմությունը՝ կարճ, ջերմությունը՝ մեծ։

Հուսով եմ՝ այնտեղ երազանքներդ կկատարվեն։

Դու չդարձար իմ սիրո պատմության հերոսը։ Առանց իմանալու իմ կյանքի սցենարը՝ ստեղծեցիր քոնը իմ ֆիլմի մեջ։ Ստեղծեցիր պատմության նոր գլուխ՝ չիմանալով դրա մասին։ Դու ստեղծեցիր այն, երբ մենք անցյալ տարի էլ իրար կողքի նստեցինք։ Չեմ կարողանում չհիշել իմ ու քո դժգոհ դեմքերը, երբ իմացանք այդ նորության մասին։ Չեմ մոռանա նաև մեր ծիծաղը երկու րոպե հետո։ Չեմ մոռանա քո հորինած երգերը, «շեդեվրները»։ Հիմա ոչ մեկն էլ չի նկարի սեղանների վրա։ Ես էլ ոչ մեկին չեմ ստիպի մաքրել այդ նկարները։

-Մի երկու րոպեից մաքրի, թող մի քիչ էլ հիանամ էս նկարով,- ես կասեի ինքս ինձ ամեն անգամ նկարը վերացնելուց առաջ։

Հուսով եմ՝ կարողացար մարդկանց դեմքեր նկարել։ Նայիր աստղերին և երևակայիր, էդպես ավելի հեշտ է։ Օհ, դու չե՞ս սիրում էդպես ռոմանտիկ բաներ։ Մոռացել էի։

Պիտի պահեի քո բոլոր նկարած նկարները։

Այն օրը մեր հին տեղը եկա։ Ամեն ինչ մաքրել էին։

Քո ձեռագիրը անգիր եմ արել։ Տարբերվող էր մնացածներից։

Մի քանի գրություն կար մնացած։ Ամենատպավորիչը “i don’t know“ արտահայտությունն էր։ Վերջապես ասացի՞ր։ Երբեք չես ասել՝ չգիտեմ։ Կասեիր ամեն բան, մենակ թե այդ բառը չասեիր։ Շնորհակալ եմ, որ ուրախացնում էիր ամեն պահի, ամեն ակնթարթի։ Հիմա չկա իմ կողքին մեկը, ում հետ ժամերով կխոսեմ ամենաանիմաստ, բայց մեր շնորհիվ ամենահետաքրքիր թեմայից։ Շատ ես սիրում անգլերենը։ Վստահ եմ՝ հիմա էլ ես այդ լեզուն սիրում։ Լավ է, որ քո գնացած վայրում բոլորը անգլերեն են խոսում։

Բացի՛ր դուռը։ Ասա ամենահիմար բանը, որ ասել ես քո կյանքում։ Ես քեզ վերջապես կասեմ, որ դու ամենալավ ընկերն ես։ Ու ես կպահեմ քո յուրաքանչյուր բառը, որ արտաբերեցիր ինձ համար։ Ես կերգեմ քեզ հետ, չնայած երբեք այդպես չեմ արել։ Մենք կխոսենք ժամերով իրար հետ, կծիծաղենք։ Դու ինձ հրաժեշտ չտվեցիր։ Գոնե մի օր պարգևիր ինձ հրաժեշտ տալու համար։

Երևի ես կգրեմ իմ նոր սցենարը, պատմության նոր գլուխը։ Բայց գլխավոր հերոսը, մեկ է՝ դու ես։ Նոր սցենարում քո դերը երկրորդական դարձնելը անհնար է։

Խոհանոցում աղմուկ-աղաղակ էի բարձրացրել: Այդ ժամանակ 6 տարեկան էի:

-Ի՞նչ ես անում,- հարցրեց մայրս:

-Պղինձ եմ ման գալիս:

-Ինչի՞դ է պետք պղինձը:

-Երեխայիս համար ճաշ եմ պատրաստում:

-Ի՞նչ երեխա:

-Աննան: Էն արջուկը, որ պապաս նվիրեց:

-Ի՞նչ ճաշ ես պատրաստելու:

-Համով վերմիշելով ճաշ: Մա՛մ, կանաչին սառնարանո՞ւմ է:

-Հա:

-Իսկ վերմիշելն է՞լ է սառնարանում:

-Հա:

-Մա՛մ, կգա՞ս:

-Ասա:

-Ջուրն ինչքա՞ն լցնեմ:

-Առայժմ մի բաժակ:

-Մի բաժա՞կ:

-Հա,- ասաց նա:

-Բայց քիչ չի՞:

-Չէ: Լավ է:

Քիչ հետո մայրիկն ասաց.

-Զա՛ռ, մեկ է, արջդ այդ ճաշը չի ուտելու: Ավելի լավ է՝ շատ պատրաստի, որ պապան էլ գա, միասին ուտենք:

-Բայց չեմ կարող:

-Ես քեզ կօգնեմ: Դու կանաչին կտրատիր, ես վերմիշելը հանեմ:

-Ո՞նց կտրատեմ:

-Ոնց հարմար է… Հետո էլ ես կարտոֆիլը կմաքրեմ, դու կկտրատես, լա՞վ,- հարցրեց մայրս:

-Հա, մա՛մ:

Մի կերպ կատոֆիլը կտրատեցի, կանաչին: Արդեն ժամը 6-ն է` հայրիկիս գալու ժամանակը:

-Արի՛, պա՛պ: Ճաշը լցնում եմ,- ձայն տվեցի ես:

Հայրս եկավ: Վառածի հոտ էր գալիս: Այնքան էր եռացել, որ թափվել էր գազի վրա: Մի խոսքով, նստեցինք սեղան ու փորձեցինք ուտել իմ եփած ճաշը, որը կարելի էր չհաշվել որպես ճաշ: Բայց կերանք, որովհետև ուրիշ ճաշ չկար պատրաստած: Ճիշտ է, վառված էր, բայց հայրիկին դուր եկավ: Չգիտեմ, չասաց, որ համեղ չի, որպեսզի չնեղանամ: Չգիտեմ:

Զարուհի Ղուկասյան

13տ., 2003թ.

Գոռին վերջին անգամ երևի մոտ ինը տարի առաջ էի տեսել։ Ես իրեն հիշում էի էն տեսքով, որ դեռ մի գլուխ կարճ էր ինձնից (դե, երկու տարվա տարբերությունը մեծ բան է փոքր տարիքում), շա՜տ նիհար էր, ոնց որ ասում են՝ «ճլեզ», ու մեր մանկությունից հիշում եմ մենակ էն պահերը, երբ իրար հետ կախվում էինք իրենց տան պտտաձողից («տուռնիկ»՝ այլ կերպ ասած)։ Մամայիս պատմածներից գիտեմ, որ ահավոր, անտանելի ու անհնարին չար երեխա է եղել։ Չար ասելով՝ հասկանում ենք չարաճճի։ Շատ ակտիվ էր ու երևի դրանով բոլորի զահլան տանում էր։

Դե, անցան տարիներ, ու վերջապես նորից տեսանք իրար «համաբարեկամական» հավաքներից մեկին։ Գոռը տատիկիս եղբոր տղայի տղան է։ Գոռը մեր «ախպերն ա»։ Ու հիմա էդ առաջվա փոքր-մոքր տղան արդեն անցել է ինձ մոտ մի գլխի չափով, էնքան թափ է հավաքել, որ մտածում ես՝ ցանկացած կռվից հաղթող դուրս կգա։ Ու էդ շատ էլ բնական է, որովհետև ինքը Ռուսաստանում մի քանի տարի ապրած և ֆանտաստիկ հաջողությունների հասած մարզիկ է։ Ուշադրություն՝ ընդամենը 17 տարեկան։ Չգիտեմ՝ ում համար ոնց, բայց ես իրոք մտածում եմ, որ իր հաջողությունները ֆանտաստիկ են։ Հիմա թե էդ ձողի վրա երկու պտույտ ավել կանի, թե պակաս, ցած թռչելուց ուղիղ կկանգնի գետնին, թե չէ, իր կատարած ծանր աշխատանքը ոչ մի բանը չի փոխի (մեդալներն էլ չեն տանի)։

Կարճ ասած՝ քույր-եղբայր վերամիավորումը շատ լավ անցավ։ Էնքան լավ, որ որոշեցինք իրենց մեքենան քշել, տանել բակից, քանի բանալին ձեռքներս էր ընկել։ Ուղղակի ես հաշվի չէի առել մի բան․ Գոռը երկրորդ անգամ էր ղեկին նստում։ Ու էդ պարզ պատճառով մեզ շատ արագ բռնացրին ու հետ կանչեցին տուն։

Դրանից հետո ու առաջ էլի ինչ ասես չեղավ, ինչ ասես չարեցինք։ Կես օրը, իհարկե, անասելի քիչ է, որ հասցնես ինը տարվա դեպքեր պատմել, մանավանդ եթե զրուցակիցդ պատմելու բան ունի։ Իսկ Գոռը անցյալ ունեցող մարդ է ինձ համար, որովհետև շատ պատմելու բան ունի։ Ես էլ շատ ասելիք ունեմ։ Ռուսաստանի առաջացրած բացը պետք է լրացնել։