Ձմեռային հոգսեր

Լուսանկարը՝ Սերյոժա Առաքելյանի

Լուսանկարը՝ Սերյոժա Առաքելյանի

Հարցում Եղվարդի թիվ 1 ավագ դպրոցում ձմեռվա լավ ու վատ կողմերի, բոլոր հետևանքների ու լուծումների մասին:

-Սիրու՞մ եք ձմեռը: Ինչո՞ւ:

-Ձմեռը չեմ սիրում, որովհետև մենք լավ պայմաններում չենք ապրում, բարեկեցիկ վիճակում չենք, բայց ձմռան հետ կապված տոները շատ սիրում եմ՝ Ամանորը, Զատիկը: Հատկապես՝ Փոքր Զատիկը շատ սիրում եմ, ու սիրում եմ, որ էդ օրը շատ ճոխ սեղան դրված չլինի: Ինձ արարողակարգն է դուր գալիս (Մարիամ Արշակյան, մանկավարժ):

-Ձմեռը սիրում եմ, որովհետև այն իր հետ բերում է մաքրություն, պարզություն, ինձ համար նաև ինչ-որ տեղ արդարություն: Սպիտակ գույնը ինձ համար արդարության նշան է, անմեղության, ազնվության: Տեսեք, շատերն ասում են, որ չեն սիրում ձմեռը, ցուրտ է, բայց չէ՞ որ դա էլ տարվա սովորական եղանակ է: Դա բնության եղանակների հերթափոխություն է: (Կարինե Ստեփանյան, մանկավարժ):

-Ձմեռը սիրում եմ շատ, յուրովի եմ սիրում, տարվա եղանակների մեջ հատուկ տեղ եմ տալիս ձմռանը (Մարգարիտ Կարապետյան, 15տ., աշակերտ):

- Ձմեռը ամենահետաքրքիր եղանակն է: Ձմռան հիմնական երևույթը ձյուն գալն է, որը ես շատ եմ սիրում: Գեղեցիկ տեսարան է, հաճելի (Արթուր Ասատրյան, 17տ., աշակերտ):

-Ձմեռը սիրում եմ Նոր տարվա համար, բայց դժվարությունների համար՝ ոչ (Էդգար Դանիելյան, 16տ., աշակերտ):

-Սիրում եմ, երբ ձյուն է գալիս, պարզ է երկինքը: Սիրում եմ էդ պահերը (Մարգարիտա Հովհաննիսյան, մանկավարժ):

-Բոլոր տարվա եղանակներն էլ սիրում եմ՝ իրենց երևույթներով, բնականաբար: Որ ասեմ շատ եմ սիրում ձմեռը՝ չէ, որովհետև ֆինանսական վիճակն է տուժում միշտ ձմռանը (Մարինե Նալբանդյան, մանկավարժ):

-Ինչպես տարվա բոլոր եղանակները՝ ձմեռն էլ իր գեղեցկությունն ունի: Եվ, իհարկե, եթե երազող մարդ եք՝ նայել ձյան փաթիլներին ու չհիանալ նրանց գեղեցկությամբ՝ անհնար է, ինձ թվում է: Հայաստանյան պայմաններում՝ հոգսերի հետ կապված, մի քիչ դժվար է ձմեռը սիրելը, բայց որպես տարվա եղանակ, իհարկե, շատ գեղեցիկ եղանակ է (Անահիտ Վարդանյան, մանկավարժ):

-Շատ էի սիրում երիտասարդ ժամանակ, բայց հիմա որ վառելիք չունեմ՝ չեմ սիրում: Եղա՞վ (Վարդան Մեջլումյան, մանկավարժ):

-Ես սիրում եմ տարվա բոլոր եղանակները, բայց ձմեռը՝ երևի թե ավելի շատ, որովհետև ձմռանն են իմ ծննդյան օրը և Ամանորը: Ամանորը ես շատ-շատ եմ սիրում: Ու բացի այդ՝ ձմեռը երևի թե ձյան համար եմ շատ սիրում (Հեղինե Վասիլյան, աշակերտ):

-Ոչ, չեմ սիրում ձմեռը, որովհետև շատ ցուրտ է: Իմ նախընտրած եղանակները՝ աշուն և գարուն (Անժելա Աղայան, մանկավարժ):

-Ձմեռը սիրում եմ մաքրության, ճերմակության համար: Մանկուց սիրել եմ Նոր տարին: Նոր տարին ինձ համար մի ուրիշ տոն է եղել, յուրահատուկ, անհամբեր սպասել եմ: Հիմա էլ, կարելի է ասել՝ էլի սպասում եմ, որովհետև էդ Նոր տարին մանուկ օրերի հուշեր է արթնացնում: Դրա համար գերադասում եմ էդ ճերմակության մեջ նշել Նոր տարին: Ձյուն լինի, անպայման ձյուն լինի (Սոֆյա Սիմոնյան, մանկավարժ):

- Ձմեռը սիրում եմ, որովհետև ոնց որ էլի երեխա դառնամ: Ոնց որ առաջին ձյուն տեսնելիս հինգ տարի առաջ ուրախանում էի, թռվռում, նույն ձևով էլ հիմա եմ ուրախանում: Ու միշտ հրաշքի էի սպասում, հատկապես՝ Նոր տարվա գիշերը: Բայց ինչքան մեծանում ես, էդքան էդ զգացողությունը Նոր տարվա, հրաշքի զգացողությունը քիչ-քիչ պակասում, մարում է (Ալիսա Քոչարյան, 16տ., աշակերտ):

-Սիրում եմ ձմեռը, որովհետև աշնան չոր ծառերից հետո գալիս է սպիտակ ձյունը, ու ինչ-որ նոր կյանքի շունչ է տալիս, թարմություն (Լաուրա Թումասյան, մանկավարժ):

-Ինչպե՞ս եք ջեռուցում տունը: Գո՞հ եք

-Փայտով, փայտի վառարան: Ուղղակի՝ ջեռուցման համակարգ է (Մարիամ Արշակյան, մանկավարժ):

-Տունը ջեռուցում ենք սովորական մարտկոցներով: Որպես վառելիք օգտագործում ենք բնական գազը (Կարինե Ստեփանյան,  մանկավարժ):

-Ջեռուցման համակարգով, բայց ցախի փեչը ավելի լավ ա (Էդգար Դանիելյան, 16տ., աշակերտ):

-Ջեռուցման համակարգով՝ գազով: 45-50 աստիճանի սահմաններում (Հեղինե Վասիլյան, 15տ., աշակերտ):

-Վառարանով, բայց ինձ հաճելի է, որովհետև ոչ ես եմ վառում, ոչ էլ… (Էլեն Խաչատրյան, 15տ., աշակերտ):

-Փայտի վառարանով: Փայտի ջերմությունը, անկեղծ ասած, բոլորովին ուրիշ է, և այս ցրտաշունչ ձմռանը շատ տեղին է: Ամբողջ առաջին հարկը ջեռուցում է: Ցախի ուժը, այ դա է (Անժելա Աղայան, մանկավարժ):

-Բնական գազով: Մեր դպրոցում շատ տաք է: Հիմա, եթե անկեղծ ասեմ՝ ոչ մեկիս տանը երևի դպրոցի նման ջերմ, տաք, էսքան բարձր ջերմաստիճան՝ 23, 24, 25 աստիճան չի լինում: Մեր տներում հազիվ մի 20 աստիճանի հասցնենք (Հասմիկ Այվազյան, մանկավարժ):

-Գազի վառարանով: Գոհ եմ, բայց որ ներքևում հարևան ունեինք, իրենք էլ էին գազ վառում, մեր հատակն էլ էր տաքանում: Հիմա Ռուսաստան են գնացել, ոտքերս սառում են (Ալիսա Քոչարյան, 16տ., աշակերտ):

-Ջեռուցման համակարգով: Դժգոհ եմ, որովհետև բյուջեն ճեղքվածք է տալիս (Հայարփի Սահակյան, մանկավարժ):

-Գազով: Դե, իրականում ձմեռը Հայաստանում շատ դժվար է, ծախսատար է: Ուղղակի դժգոհել մի բանից, որ արդեն կա, չեմ սիրում: Գոհ եմ էնքանով, որ բոլոր սենյակներն են տաքանում, բայց աշխատավարձը չի հերիքում: Ձմռանը մոբիլիզացվում ենք մի հատվածում, ամբողջ տարածքը չենք օգտագործում (Լաուրա Թումասյան, մանկավարժ):

-Կա՞ն տարվա այս շրջանը չսիրելու պատճառներ:

-Հայաստանում հոգսն է շատ: Տաքացնելու խնդիրը: Ինձ թվում է, եթե մեծահասակները չեն սիրում ձմեռը, միայն դրա համար չեն սիրում (Անահիտ Վարդանյան, մանկավարժ):

-Ավելի շատ երևի մասնագիտական, կենսաբանության մասնագետ եմ: Ձմռանը բույսերի մի մասը մահանում է, քուն է մտնում: Ճիշտ է՝ բազմամյա բույսերի արմատային համակարգը մնում է, բայց, այնուամենայնիվ, էդ կենդանությունը չկա: Բնությունը կարծես, չեմ ուզում էդ «մահացած» բառն ասել, բնությունը չի մահանում, բայց ժամանակավոր քուն է մտնում: Այ, երբ գարունը գալիս է, ձյունը հալվում է, էլի արևը ժպտում է, ջերմացնում ամեն ինչ, ու մեղուների բզզոցն եմ լսում, թռչունների ծլվլոցը, դա կյանք է արդեն: Բնությունը վերակենդանանում է, արթնանում է, դա եմ սիրում (Հասմիկ Այվազյան, մանկավարժ):

-Տրանսպորտային կամ ճանապարհային խնդիրներ կա՞ն:

-Տրանսպորտը՝ չէ: Իմը մի գծի վրա է, էդ գիծը բռնած՝ գալիս եմ դպրոց, էդ գծով էթըմ եմ տուն: Շատ-շատ մանկապարտեզ եմ էթըմ, էրեխուն վերցնըմ եմ, ըտեղ էլ, դե շատ ծանոթներ կան, անմիջապես ասըմ են, նստըմ ենք, ավտոյով էթըմ ենք տուն: Կամ քայլըմ ենք: Քայլել սիրըմ եմ ես: Նախընտրըմ եմ քայլել(Մարիամ Արշակյան, մանկավարժ):

- Ունենք մեքենա, բայց ես ինքս սիրում եմ քայլել՝ նույնիսկ ձմռանը, մաքուր օդ շնչել: Սիրում եմ դրսում լինել: Դա առողջ ապրելակերպի մի մասն է կազմում ՝ քայլել և թարմ օդ շնչել (Կարինե Ստեփանյան, մանկավարժ):

-Չէ, չունեմ: Տունը մոտ է, գնալ-գալու խնդիր չունեմ: Ոտքով եմ տեղաշարժվում, էդ խնդիրը չկա (Սոֆյա Սիմոնյան, մանկավարժ):

-Միակ խնդիրը էն է, որ շատ երկար ենք սպասում տրանսպորտին: Ուշ-ուշ է գալիս: Սպասելուց սառում եմ մեկ-մեկ: Հիմա որ ցուրտ է, ամեն օր գազելով եմ գալիս դասի (Ալիսա Քոչարյան, 16տ., աշակերտ):

Հարցումն անցկացրին Թինա Մաքոյանը և Էլիզաբեթ Հարությունյանը

Գիրքը մի սերնդի կտակն է մյուս սերունդներին

Լուսանկարը՝ Մարի Բաղդասարյանի

Լուսանկարը՝ Մարի Բաղդասարյանի

-Գրադարանները մարդկային հոգու գրեթե բոլոր հարստությունների գանձարանն են: Գրքերի հավաքածուն նույն համալսարանն է, այն գաղափարների սեղան է, որի շուրջ հավաքվում են բոլորը: Մարդիկ դադարում են մտածել, երբ դադարում են ընթերցել:

Այս խոսքերը ես լսեցի Եղեգնաձորի Մշակույթի տան գրապահոցի աշխատակցուհի Սուսաննա Հարությունյանի շուրթերից այն ժամանակ, երբ փնտրում էի ինձ անհրաժեշտ գիրքը:

-Տիկի՛ն Սուսաննա, պատմեք Ձեր անցած ճանապարհի մասին, ինպե՞ս սկսվեց Ձեր աշխատանքը գրապահոցում: Մինչ գրապահոցում աշխատելը որտե՞ղ եք աշխատել

-Ես, մինչև գրապահոցում աշխատելը, աշխատել եմ Աղնջաձորի դպրոցում որպես դասվար: Հինգ տարի այնտեղ աշխատելուց հետո տեղափոխվեցի Եղեգնաձոր և 1977 թվականին ընդունվեցի գրադարան՝ որպես շրջիկ բաժնի վարիչ: Սկզբում ունեինք ավտոգրադարան, որի միջոցով գործարաններ գիրք էինք տանում, հանդիպում էինք աշխատողների հետ, նրանց տալիս էինք իրենց պատվիրած գրքերը: Հետո փակվեց այդ բաժինը, 1981 թվականին բացվեց գրապահոցը, և ես տեղափոխվեցի գրապահոց: Ունեցանք նաև այլ աշխատակիցներ, որոնց հետ աշխատել եմ և շարունակում եմ աշխատել:
Մեր բաժնի դերը կայանում է նրանում, որ եթե սպասարկման բաժնում անհրաժեշտ գիրքը չկա, ընթերցողին ուղարկում են գրապահոց: Գրապահոցն ունի միջգրադարանային աբոնեմենտ, այսինքն՝ հնարավորություն ունենք ընթերցողներին անհրաժեշտ գրքերը պատվիրելու:

Լուսանկարը՝ Մարի Բաղդասարյանի

Լուսանկարը՝ Մարի Բաղդասարյանի

-Ինչպիսի՞ հատկություններով պիտի օժտված լինի գրադարանավարը

-Առաջին հերթին պետք է շատ գրքեր ընթերցած լինի, սիրի ընթերցանությունը, հետո պետք է կարողանա նաև լավ վերաբերվել ընթերցողներին, կարողանա ուղղություն ցույց տալ նրանց: Մենք ունենք ընթերցողներ, որոնք գալիս և միայն թեման են ասում գրքի, որը ցանկանում են կարդալ, պետք է հստակ իմանաս, թե ընթերցողին անհրաժեշտ թեմայով ինչ գրքեր կան, որ կարողանաս ճիշտ խորհուրդ տալ:

-Պակասե՞լ է ընթերցողների քանակը՝ համեմատած սովետական տարիների հետ

-Մի պահ շատ պակասեց, մենք շատ քիչ ընթերցողներ ունեցանք, իսկ հետո, երբ դպրոցներում երեխաներին պարտադրեցին կարդալ գրականություն, նրանք սկսեցին հաճախել գրադարան: Հիմա արդեն գոհ ենք, բավականին ավելացել են ընթերցողները:

-Իսկ կա՞ն գրքեր, որոնց պակասը շատ եք զգում

-Այո, իհարկե, կան գրքեր, որոնց պակասը գրադարանում շատ է զգացվում, բայց մենք եռամսյակը մեկ պահանջարկ ունեցող գրքերի ցանկ ենք կազմում: Կան հատուկ տեղեր, որտեղ մենք այդ ցանկը ներկայացնում ենք, և գրքերը բերում են:

-Ի՞նչ ժանրի գրականություն է նախընտրում երիտասարդությունը

-Դպրոցական երեխաներին հիմնականում ծրագրային գրականությունն է անհրաժեշտ լինում, ուսանողներն իրենց մասնագիտական գրքերն են ուզում, իսկ մյուս ընթերցողներից յուրաքանչյուրը նախընտրում է իր սիրած թեման: Վերջին շրջանում շատ գրքեր են լույս տեսել, որոնք երիտասարդներին հետաքրքրում են, պահանջարկը կա, և մենք ունենք այդ գրքերը:
Անցած տարի մենք շատ ենք ստացել Ցեղասպանության թեմայով գրականություն: Հիմա երիտասարդները շատ են ընթերցում Մարկ Արենի «Այնտեղ, որտեղ ծաղկում են վայրի վարդեր» գիրքը:

-Ի՞նչ խնդիրներ կան գրադարանում, որ լուծումներ են պահանջում

-Մինչ վերանորոգումը շատ խնդիրներ կային, հատկապես՝ ջեռուցման, գրականության ֆոնդի համալրման: Բայց հիմա արդեն գոհ ենք: Ե՛վ համալրման հարցն է լուծվել, և՛ ջեռուցման խնդիրն է կարգավորվել:

-Ի՞նչ խորհուրդ կտաք երիտասարդ սերնդին

-Խորհուրդ կտամ գրքեր կարդալ, որովհետև գիրքը շատ մեծ նշանակություն ունի, համակարգիչն ու հեռախոսները չեն կարող փոխարինել գրքին:
Գրքերը զորացնում են մարդուն, նրա մեջ առաջացնում են լավագույն ձգտումները, չկա միտքն ավելի լավ թարմացնելու միջոց, քան հին դասականների ընթերցումը: Բավական է գիրքը վերցնես ձեռքդ, անմիջապես քեզ զգում ես թարմացած, թեթևացած: Ով չի ծանոթացել նախնիների ստեղծագործություններին, ուրեմն նա ապրել է՝ չճաշակելով գեղեցիկը: Առանց գրքի չենք կարող ո՛չ պայքարել, ո՛չ հաղթել: Գիրքը մի սերնդի կտակն է մյուս սերունդներին:

sona zaqaryan

Սերը և բարությունը ամենուր նույնն են

Ջերմ բարևներ օվկիանոսի այն կողմից։ Իսկ ձեզ հետաքրքի՞ր է՝ արդյոք ինչպես եմ, դասերս ինչպես են, հարմարվե՞լ եմ, թե՞ ոչ։ Դե, հետաքրքրվողների համար պատասխանեմ.

-Լավ եմ, դասերս լավ են, հարմարվել եմ, ամեն ինչ կարգին է։

Այս խոսակցությունը շատ հաճախ եմ ունենում ընկերներիս ու հարազատներիս հետ։

Շատերը ուղղակի հարցնում են.

-Լա՞վ է ԱՄՆ-ում ապրելը։

Իսկ իմ պատասխանը.

-Ուղղակի տարբեր է։

Փոխանակման ծրագրի աշակերտ լինելը ինձ հնարավորություն է տվել ուսումնասիրել տարբեր մշակույթներ և զուգահեռներ տանել ու համեմատել դրանք հայկականի հետ։

Այսօր ուզում եմ մի քիչ պատմել կրոնի ու եկեղեցու մասին։ Երբ այստեղ առաջին անգամ եկեղեցի այցելեցի, շոկի մեջ էի։ Դե, միանգամից պատկերացրի հայկական եկեղեցին և սկսկեցի համեմատություններ անել։

Երբ մենք եկեղեցի ենք ասում, առաջինը մեր մտքում պատկերացնում ենք հայկական եկեղեցին։

Այստեղ եկեղեցին կարող է ուղղակի տան նման մի կառույց լինել։ Եկեղեցիները հիմնականում այնպիսի շքեղություն չունեն, որը մենք սովոր ենք տեսնել։ Ամեն ինչ շատ պարզ է ու հասարակ։ Չկա խունկ, չկան եկեղեցական արարողություններ։ Բեմում խոսափողն է դրված, որպեսզի քահանան խոսի, դե իհարկե, քահանան նույնպես մեր պատկերացրած քահանան չէ։ Քահանան չունի որևէ հոգևորական հանդերձանք, ներկայանում է սովորական հագուստով, ինչպես մնացած բոլոր մարդիկ։

Ամեն կիրակի հյուրընկալ ընտանիքիս հետ գնում եմ եկեղեցի։ Ամեն ինչ սկսվում է երգով, բոլորը կանգնում են և սկսում երգել տարբեր երգեր։ Այս երգերը նույնպես մեր իմացած երգերը չեն, որոնք սովոր ենք պատարագներին ունկնդրել։ Այս երգերը կարող են լինել տարբեր ժանրերի։ Երգելուց հետո գալիս է քահանան, և բոլորը աղոթում են, դրանից հետո փոքր երեխաները գնում են առանձին սենյակ, որտեղ նրանց տարիքին համապատասխան կրոնական դասեր են անցկացվում։ Մնացածը մնում են հիմնական սրահում, և քահանան սկսում է օրվա քարոզը։ Այնուհետև բոլորը ճաշակում են Քրիստոսի մարմինն ու արյունը հացի և խաղողի հյութի տեսքով։ Վերջում բոլորը երգում են, և սա էլ համարվում է ավարտը։ Այս ամենը կարելի է ասել, որ տևում է ընդամենը մեկ ժամ։ Այնուհետև մարդիկ սկսում են զրուցել ծանոթների ու անծանոթների հետ և տարբեր թեմաներ քննարկել։

Թեև այսքան տարբերություններին, մի բան   նույնն է՝ գաղափարախոսությունը։ Այն ամենը, ինչը մեզ քարոզվում է հայկական եկեղեցում, քարոզվում է նաև այստեղ։ Թեև այստեղ ապաշխարության կարգ չի կատարվում, բայց մարդիկ, մտածում են, զղջում իրենց մեղքերի համար և ճաշակում Քրիստոսի մարմինն ու արյունը։ Երբ մտնում եմ եկեղեցի, միշտ տրամադրությունս բարձրանում է, որովհետև մարդիկ շատ դրական են, բարի և ժպտերես։ Իսկ մի փոքրիկ ժպիտը կարող է փոխել մարդու տրամադրությունը։

Այս ամենից մի պարզ բան կարելի է եզրակացնել։ Կապ չունի, թե ինչ տարբերություններ կան եկեղեցու շինության, արարողակարգի, աղոթքի մեջ, կարևորը հավատն է, բարությունը և միմյանց սիրելու ու հարգելու կարողությունը։

Artyom Avetisyan

Իմ 2017-ը

2017 թվականին իմ ցանկությունների ու երազանքների մի մասը կատարվեց, իրականություն դարձավ, մի մասն էլ մնաց ուղղակի երազանք: Բայց ես գոհ եմ իմ 2017-ից, գրեթե ամեն ինչ դրական կերպով անցավ, ճիշտ է՝ եղան չնչին դժվարություններ, բարդություններ, ինչ-որ բան նաև չկատարվեց, սակայն դրանք արդեն մնացել են անցյալում, և 2017-ն արդեն փակել է այդ էջը: Մնաց մի քանի օր, և 2017 թվականը կանցնի պատմության գիրկը և այլևս երբեք չի կրկնվի, չեն էլ կրկնվի նրանում եղած բոլոր պատմությունները, իսկ 2018-ը մեզ համար կլինի ավելի կատարելագործված տարբերակ, ուղղակի պետք է վերցնել ամուր զամբյուղ և օգտվել այդ բարիքներից, հավաքել դրանք ու քիչ-քիչ օգտագործել հարկ եղած ժամանակ:

2018 թվականը թող կատարի ողջ հայության ամենամեծ բաղձանքը՝ խաղաղություն լինի, չլսվեն ոչ մի արտառոց ու տխուր լուրեր:

Ասում են, որ եթե ինչ-որ բանի մասին շատ ես մտածում, խոսում, ապա այն իրականություն է դառնում, և այսպիսով ուզում եմ հանրայնացնել իմ մեծագույն երազանքը՝ դառնալ լավ ուսանող և կարողանալ իմ մասնագիտության շնորհիվ կերտել իմ ապագան:

astghik hunanyan

Վարք Նարեկի

Ոչ ամանորյա շնչով բարևներ, ո՞նց եք, երկար ժամանակ է՝ չէի գրում։ Դե, ոչ թե սովորականի պես հավես չունեի, այլ գործերն էին խեղդում։ Հաստատ մտածում եք, որ եկել եմ էլի մի բանից բողոքեմ ու էլի ուղիղ մի ամիս կորչեմ։ Չկռահեցիք, էս անգամ պիտի գովեմ մեկին։ Իսկ այ, ո՞ր մեկին, կիմանաք մի քիչ ուշ։

Դեկտեմբերն էն ամիսն է, երբ մի խղճուկ հայացք ես նետում տարվա սկզբին, որ տեսնես՝ էդ տարում ի՞նչ արեցիր, ի՞նչ թողեցիր ու ինչքա՞ն փոխվեցիր։ Առաջին երկու հարցի մասին ավանդույթը չխախտելով՝ ուղիղ մի ամսից կխոսեմ (կատակեցի, 30 օրից ուշ կլինի արդեն, ես 29 օր հետո կխոսեմ), իսկ այ, երրորդ հարցն էն հարցն է, ինչի համար նորից գրում եմ։ Դե, մարդկանց փոխվելուն շատ բան կարող է նպաստել՝ եղանակը, հանգամանքները, կեղտոտված հագուստը, բայց մեծ հաշվով՝ մարդիկ են փոխում մարդկանց։

Այս տարի ինձ էլ մի մարդ փոխեց, ու պատկերացրեք՝ դեպի աջ (դե, դրական, էլի)։ Էն որ ասում են՝ դրական ու բացասական լիցքերն իրար ձգում են, չի ասվում, որ հետո դոմինանտը իր նման է դարձնում ռեցեսիվին, բայց ես ասում եմ, որովհետև նման մի բան էլ ինձ հետ է եղել։ Մի 1500 տարի առաջ էլ Կորյուն անունով մի աշակերտ ինձ նման նստեց, նստեց ու հասկացավ, որ պիտի իր ուսուցչի՝ Մաշտոցի կենսագրությունը գրի, ու հետո էդ ձանձրալի ստեղծագործությունը կոչի վարք (թե բա՝ սրբերի կենսագրություն)։ Ես ոչ մի սրբի մասին չեմ գրելու, իմ «սենսեյ»-ը հասարակ մահկանացու է՝ առանց սրբի պսակի, հա ու ոչ էլ իր մասին եմ գրելու, իմ նյութն այն մասին է, թե ինչպես ես փոխվեցի մեկի ազդեցության տակ։ Էդ «մեկին» դուք շատ լավ գիտեք, վերնագրից էլ երևի արդեն հասկացել եք, որ Նարեկն է, Բաբայանը, մալիշկեցին, էն 17-ցին՝ ամենասիրուն ունքերով ու ամենահավես ժպիտով։

Մի օր (էդ մի օրը 2017 թվականի փետրվարի չեմ հիշում որ օրն է) սովորականի պես մտա չաթ՝ «Մագեր», որ տեսնեմ՝ ինչ կա-չկա։ Բան չկար։ Էսօրվա պես հիշում եմ, է, սկսեցի «մեսինջերի» ֆուտբոլը խաղալ, մեկ էլ տեսնեմ՝ մեկը 170 միավորով ռեկորդ է խփել, մինչդեռ ես 5-ից ավել միավոր չէի կարողանում հավաքել: Դասական հետաքրքրասերին վայել՝ չաթում հարցրի ռեկորդակրի մասին ու իմացա, որ մի Նարեկ կա, ու որ էդ Նարեկի մասին լեգենդներ են պտտվում։ Վերջ։

Մեկ էլ մի օր էդ չաթի կորած-մոլորած Նարեկը որոշում է վերադառնալ հին ու բարի «մագեր»: Էդպես ծանոթանում ենք, սկսում շատ շփվել, մինչև անգամ դառնում ենք մոգական պատերազմում դաշնակիցներ, «մտքի բլոտ»-ի լավ ընկերներ։ Իրար հետ մոտ մի ամիս վիրտուալ շփվելուց հետո մի անգամ, ու ի դեպ՝ առաջին անգամ, ատամնաբուժարանում տեսնում ենք իրար։ Ես՝ նախկին հիպերկոմպլեքսավորված անձնավորությունս, սկսում եմ էնքան ամաչել, որ կողքին կանգնած՝ ձևացնում եմ, թե չեմ տեսել։ Ինքն էլ գաղտնի նկարում է ու հիմք դնում մեր սեզոնային գաղտնի նկարահանմանը։ Մի կլոր շրջան հենց իրար տեսնում էինք, պիտի գաղտնի նկարեինք, դա օրենքի նման մի բան էր՝ կոմպլեքսներս հաղթահարելու առաջին փուլը։ Դե, կամաց-կամաց էլ չէի ամաչում։ Հետո սկսեցի իր բառերով խոսել, հասկացա, որ կյանքի իմաստը ցանկացած իրավիճակում «օկ» կամ «հեհե» ասելն է, մտածելակերպս փոխվեց, աշխարհայացքս, սկսեցի հասարակը, պարզն ու հինը սիրել ու դրանց մեջ տեսնել կյանքի իմաստը։ Ձևամոլությունն ու պերճամոլությունն էլ արմատախիլ եղան միջիցս։ Էն «բա ամոթ չի՞» արտահայտությունն էլ թշնամացավ հետս էն դեպքում, երբ լեքսիկոնիս կարևոր արտահայտություններից մեկն էր։ Ասենք՝ հարցնում էր՝ կուզե՞ս 17-ի թղթակից դառնալ, ու ես պատասխանում էի՝ բա ամոթ չի՞։ Ամոթ եմ անում, որ էդպիսի ճղճիմ մտածելակերպ եմ ունեցել։ Երկար մտորելուց ու «չէ, ամոթ չի» մտածելակերպին հասնելուց հետո վերջապես դարձա 17.am-ի թղթակից։ Նարեկը սովորեցրեց, թե ինչպես ճիշտ ու հավես գրեմ նյութերը, որ պաթոսով գրելուս ու փիլիսոփայելուս վերջ տամ։ Չգիտեմ՝ գիտակցաբար, թե անգիտակցաբար, բայց սկզբից, որ նյութեր էի ուղարկում՝ կարդար, ասում էր՝ շատ լավ ա, երբ իրականում ահավոր վատ էին ստացվում, ու ես ոգևորվում էի ու շարունակում գրել, մինչև իսկապես սկսեցին նորմալ ստացվել։ Հիշո՞ւմ եք, մի նյութ եմ գրել 17-ի՝ ինձ փոխելու մասին, եթե մի քիչ անկեղծ լինենք՝ Նարեկն ինձ արդեն իսկ փոխել էր, դե, իսկ Նարեկին փոխել է 17-ը, ստացվեց, որ ինձ էլ է էս մոգական կայքը փոխել։ Հետո Նարեկն իր քայլերով հասկացրեց, որ կյանքի իմաստը միլիոն հատ անկապ, դեմքը փակ սելֆիների մեջ չի, ու որ բնական տեսախցիկից լավը չկա։ Նարեկից սովորեցի, թե որն է իսկական ընկերությունը, ինչն էլ ահռելի չափով անդրադարձավ իմ ու մոտ ընկերուհուս՝ Մարիամի վրա (էդ էս տարվա ամենամեծ ձեռքբերումներիցս էր)։ Նարեկը դարձավ իմ մոտիվացիան, ամբողջ մի տարի ոնց որ մրցակցության մեջ լինեի հետը։ Համ էլ լավ զրուցակից է, ինչից ուզես՝ կարող ես հետը խոսել, օրինակ՝ ունքերից, ունքերից, էլի ունքերից, ուղիղ ունքերից, հանած ունքերից, մի խոսքով՝ շատ թեմաներ կան։ Մի շրջան էլ կար, երբ գիշերները հենց օնլայն չէր լինում, պիտի պարտադիր գրեի ու օրս վերլուծեի, կիսվեի, ոնց դու արջուկիդ հետ կխոսես՝ ամենայն անկեղծությամբ ու ինչից ասես։ Դա օգնում էր սեփական սխալները վելուծել ու ուղղել դրանք։ Ու հետո էլ ո՞վ առավոտյան համբերատար կկարդար միլիոն հատ նամակ, եթե ոչ սենսեյ Շպակլին (դե, Նարեկը, էլի)։ Մի խոսքով՝ հասանք նրան, որ ես հիմա ուղղակի ատում եմ նախկին Աստղիկի նման մարդկանց։ Ապրես, եղբայր, ազգը քեզ չի մոռանա։

narek babayanՀ.Գ. Ասում եմ՝ Նար, քեզ ե՞րբ էին էսքան գովել։

hasmik givargizyan

Չնահանջեք

Դպրոցում մեր առաջ սահմաններ են դնում, սովորեցնում, որ այդ սահմանները երբեք չպետք է խախտվեն, ու մենք միշտ պետք է հիշենք, թե որտեղ է աշակերտը, որտեղ՝ ուսուցիչը:

Երեկվա պես հիշում եմ, թե ինչպես առաջին անգամ դպրոցում այդքան հայտնի կենսաբանության ուսուցչուհին մտավ մեր դասարան ու սկսեց ծանոթանալ մեզ հետ: Առաջինը ես էի: Դեռ բերանս չէի բացել, նա ասաց.

-Անիի քույրի՞կն ես:

-Հա:

-Նմանեցրի: Անիի պես կանգնեցիր: Հուսամ՝ իր պես լավ կսովորես:

Այսպես ես զգացի ինձ վրա պարտավորություն՝ լավ սովորելու մի առարկա, որին մասնակի էի ծանոթ: «Ուժեղ կին է»,- այդպես էի մտածում նրա մասին, ու դեռ հետո պիտի շարունակ համոզվեի դրանում: Մեր առաջին հանդիպումից անցել է չորս տարի, իսկ իմ կարծիքն էդպես էլ չի փոխվել: Բայց փոխվել են փոխհարաբերություններն ու նրա կարգավիճակը: Հիմա նա մեր դասղեկն է, ու որ ամենակարևորն է՝ մեր ընկերը: Մենք չունենք սահմաններ ու կարիք՝ նրանից հեռու մնալու, մենք ունենք անսպառ սեր ու հարգանք նրա հանդեպ: Նեղանում է, երբ ասում եմ՝ տղամարդ կին եք, բայց, ախր, էնքան դժվարություններ է տեսել, որոնք մենակ է հաղթահարել: Գիտեք՝ հե՞շտ է 11-րդ դասարանի տղաների հետ լեզու գտնել, փախչել դասարանի հետ դասերից՝ իմանալով, որ պատասխանատվությունն անխուսափելի է, հե՞շտ է բոլորի առաջ պաշտպանել սխալ գործածներիս, իսկ մենակ մնալով՝ խրատել: Գիտե՞ք՝ նա ավելին է, քան դասղեկը, քան ընկերը, նա մեզնից մեկն է: Կխաղա, կերգի ու կպարի մեզ հետ, մենք ունենք անվերջ թեմաներ իրար հետ խոսելու, բայց դասը՝ դաս, ներում-բեկում չկա: Հենց էստեղ են մեր սահմանները՝ ընկերության ու աշխատանքի մեջտեղում: Ու նա չի վախենում մեզ հետ կիսվելուց, մեզ մոտ թողնելուց, որովհետև նա ուժեղ է ու նույնքան թույլ: Մեծանամ, նրա նման եմ լինելու: Չէ, ես մի քիչ ուրիշ կլինեմ, ես ես կլինեմ, բայց պարտք կվերցնեմ նրանից իր ուժեղ կամքը:

Հ.Գ. Ընկեր Հովսեփյան, մենք Ձեզ շատ ենք սիրում, երբեք չնահանջեք:

Կյանքի կարևորագույն նպատակն ինքնաարտահայտումն է

Այս ուսումնական տարվանից սկսած՝ Շիրակի պետական համալսարանի ուսումնագիտական խորհրդատվական կենտրոն-գրադարանի ընթերցասրահում ամեն ամիս կամ ամիսը մի քանի անգամ անցկացվում են համալսարանականների կողմից սիրված գրքերի ներկայացում-քննարկումներ։ Ես, սիրելով ընթերցանությունը և գրքերի քննարկումները, պարտաճանաչ կերպով մասնակցում եմ այդ քննարկումներին, որոնց ներկա են լինում ինչպես ուսանողներ, այնպես էլ դասախոսներ։

Մի անգամ՝ հերթական գրքի քննարկումից հետո, ես առաջարկեցի հաջորդ անգամ քննարկել Օսկար Ուայլդի «Դորիան Գրեյի դիմանկարը» վեպը, որը կարդացել էի սեպտեմբեր ամսին և ինձ մոտ շատ հարցեր մնացել էին անպատասխան։ Ներկա գտնվող դասախոսներից մեկն առաջարկեց, որ հենց ես ղեկավարեմ այդ գրքի քննարկումը և հենց ինքս լինեմ օրվա բանախոս։

Պատկերացնո՞ւմ եք, թե որքան մեծ պատասխանատվություն էի վերցնելու ինձ վրա։ Լինել բանախոս խելամիտ և կյանքի մեծ փորձ ունեցող դասախոսներից հետո մի փոքր դժվար էր լինելու առաջին կուրսեցուս համար, սակայն ես վստահորեն համաձայնեցի։ Ես իմ առջև լուրջ նպատակ էի դրել, և որը պետք էր պատվով հաղթահարել։

Քննարկումից հետո վերադառնալով տուն՝ միանգամից վերցրի գիրքը և սկսեցի վերընթերցել այն։ Ամեն մի պարբերություն կրկին ու կրկին կարդալով՝ մի նոր բան էի նկատում, որը երևի կամ վրիպել էր աչքիցս, կամ միգուցե այդքան էլ ուշադիր չէի կարդացել։ Ամեն դեպքում, անհրաժեշտ էր գիրքն ամբողջությամբ ընկալել ու հասկանալ, որը, չնայած, մի փոքր բարդ էր, քանի որ գրքի ամեն մի նախադասությունը մի խորիմաստ աֆորիզմ էր, մի պարադոքս…

Ահա և եկավ իմ բանախոսության օրը և ժամը։ Մի փոքր լարվում էի, երևի պատասխանատվության զգացումից էր։ Հուզմունքից այնպես էի կարմրել (դա իմ վատ սովորություններից մեկն է), որ նույնիսկ դասախոսներն էին նկատել։ Բայց և այնպես, քննարկումն անցավ շատ հաճելի և շատ հետաքրքիր։

ani v. shahbazyan malishka

Շուտով

«It’s the most wonderful time of the year»: Հուսով եմ՝ երգելով կարդացիր, թե չէ Andy Williams-ը կնեղանա: Ես էլ: Էս երգը լսելուց մի տեսակ Նոր տարվա շունչ եմ զգում, բայց անջատելուց հետո՝ ոչ մի բան: Ախր, հեչ Նոր տարվա շունչ չկա, է: Մի քանի օրից կսկսվի մարդկանց եռուզեռը: Իսկ ես տանը վերմակս գրկած կնստեմ ու ֆիլմ կնայեմ: Հա, մեկ էլ տոնածառ դնելուց ես էլ կխառնվեմ ու գոնե մի խաղալիք անպայման կկախեմ, դե դա Նոր տարվա օրենքներից է, չէ՞: Մեկ էլ Նոր տարվա օրենքներից է ուտելը, չէ, շա՜տ ուտելը: Դե, կարծում եմ՝ մարդկանց 90%-ը դրա համար է սիրում Նոր տարին: Հա, էլի կերեք, բան չասացի, բայց հո մենակ դրա համար չի՞ Նոր տարին: Նոր տարին նաև բարեկամներին տեսնելու համար է: Գալիս են, հեռու-հեռավոր, սկզբից նախ ծանոթանում ես, հասկանում ես, որ այդքան էլ բարեկամ չեն, իսկ նրանք ասում են.

-Էս ինչքա՞ն ես մեծացել, էսքան երեխա էիր:

Ու դու ուզում ես ասել.

-Մարդը աճող օրգանիզմ ա, դա նորմալ երևույթ ա:

Բայց, դե, չես ասում: Կամ որ գալիս գրկում են դարերով: Մի անգամ մեր բարեկամը էնպես գրկեց, որ ակնոցս մխրճվել էր ու օգնություն էր խնդրում: Մի երկու ժամ որոնելուց հետո վերջապես գտա ու ուշքի բերեցի: Չգիտեմ՝ ասածներս բողոք, թե քննադատություն կընդունեք: Ոնց ուզում եք: Իսկ հիմա ասեմ, թե ինչն եմ սիրում:

Մանդարինի հոտը:

Երբ ցրտից սառած տուն եմ գալիս, մտնելուն պես ակնոցիս ապակիները սպիտակում են ու բան չեմ տեսնում: Մերոնք սկսում են ծիծաղել:

Երբ թարթիչներիս ձյուն է նստում:

Երբ ժամը 00:00-ին երազանք եմ պահում ու հետո մոռանում եմ, թե ինչ երազանք էի պահել:

Նվերներ տալ ու ստանալ:

Հրավառություն նայել:

Երբ առանց ակնոց նայում եմ տոնածառի լույսերին:

Հա, մեկ էլ «չարազի» միջի «ֆստուշկան» եմ սիրում:

mariam tonoyan

Մասնագիտությամբ խոպանչի

Ամեն տարի սեզոնային արտագաղթի պատճառով բազմաթիվ երեխաներ մեծանում են իրենց հայրերից հեռու։ Գավառում և հարակից գյուղերում սեզոնային արտագաղթը տարեցտարի ավելանում է։

-Մենք ենք մեղավոր,- զայրանում է տիկին Նինան (անունը փոխված է),- մենք ենք մեղավոր, որովհետև չենք կարողանում բռնել իշխանությունների կոկորդից, ստիպել, որ մեր ժողովրդավար պետության մեջ միջոցներ ստեղծեն գործազրկությունից ազատվելու համար։ Գործազրկությունը չարիք է։ Դա է պատճառը, որ ստեղծող հայը թողնում է երկիրը, գնում արտերկիր, աշխատում ու ստեղծում է օտար հողի վրա՝ հայրենիքի, ընտանիքի, հարազատ միջավայրի կարոտը սրտում։
Մենք վեց երեխա ունենք, ես գործազուրկ եմ, ամուսինս արդեն տասը տարուց ավելի է՝ աշխատում է արտերկրում։ Դժվար չէ պատկերացնել մի կնոջ առօրյա հոգսերը, ով պետք է կատարի ոչ միայն ֆիզիկական ուժ պահանջող տղամարդու գործեր, այլև միայնակ դաստիարակի վեց երեխաների։
Ձմեռը եկավ, ու մեր կյանքն ավելի դժվարացավ։ Դե, պետք է երեխաներին տաք շորեր գնել, վառելափայտ գնել տան ջեռուցման համար։ Գնեցի՝ մի կերպ ծայրը ծայրին հասցնելով, մինչև ամուսինս գումար կուղարկեր։ Փայտը ինքս կոտրեցի՝ հարևանների օգնությամբ։ Հիմա սպասում ենք ամուսնուս վերադարձին, որ Նոր տարին ողջ ընտանիքով դիմավորենք։ Տարիներ առաջ հավատում էինք, որ ինչպես տարին սկսենք, այնպես էլ կշարունակվի այն։ Ուրախանում էինք, որ ամուսինս մեզ հետ է նշում տարեմուտը, նշանակում է՝ ամբողջ տարին մեզ հետ կլինի։ Բայց… Էդպես ստացվեց։ Կարոտում ենք, ի՞նչ խոսք, կարոտում ենք։ Զանգով կարոտդ չես առնի։
Հիշում եմ՝ մի օր երեխաներից մեկին դպրոցում հարցրել էին հոր մասնագիտությունը, պատասխանել էր, որ խոպանչի է։ Շատ էր նեղվել դասընկերների ծիծաղից։
Գնալու ենք մենք էլ։ Չենք ուզում, բայց ավելի կարևոր է ամբողջական ընտանիքը պահպանելը։ Գուցե երկրի վիճակը լավանա, գուցե վերադառնանք…

Տիկին Նինան էլ ոչինչ չհավելեց, միայն խոստովանեց, որ լավատեսորեն է նայում ապագային, հույս ունի, որ երկիրը չի դատարկվի, որ աշխատատեղեր կբացվեն, հայրենասեր մարդիկ գործազրկության պատճառով չեն լքի երկիրը, որ բոլոր հայ երեխաները հայկական կրթություն կստանան…

Շուտով տան հայրը վերադառնալու է, բայց այն հավատը, որ Նոր տարին կատարում է երազանքները, հրաշքներ է գործում, քիչ-քիչ մարում է։

ella mnacakanyan yerevan

«Էս անտեր երկիրը»

Իմ շրջապատում մարդիկ միշտ բաժանվել ու բաժանվում են երկու խմբի՝

1. Նրանք, ովքեր ամեն առիթի, տեղի թե անտեղի կրկնում են, որ առաջին իսկ հնարավորության դեպքում կմեկնեն «էս անտեր երկրից», որ էստեղ անելու ոչինչ չկա, որ «էն վերևները» ամբողջ երկիրը թալանել ու ծախել են, որ ժողովրդի բոլոր օդերը փակել են, որ… որ… որ…
2. Նրանք, ովքեր, ընդունելով հանդերձ, որ նույն «էս անտեր երկրում» ոչինչ իդեալական չէ, շատ բաներ հեռու են անգամ ուղղակի լավը լինելուց, որ կան բազում իրավական ու սոցիալական խնդիրներ, որ… որ… որ.., շարունակում են պնդել, որ պետք է ապրել ու արարել հայրենիքում՝ սեփական հողիդ վրա, որ պետք է աշխատել ու հստակ քայլերով փորձել լուծել էն խնդիրները, որոնք տեսնում ես՝ շարունակ բողոքելու ու փախչելու փոխարեն:

Եվ ես տարիներ ի վեր մեծացել եմ այս երկու գաղափարախոսությունների հակադրության ու պայքարի մեջ՝ ի վերջո ձևավորելով սեփական կարծիքս դրա շուրջ՝ արդեն որպես ինքնուրույն, գիտակից անհատ:
Գիտե՞ք՝ ինչ-որ տարիք կա (հիմնականում դեռահասության շրջանը), երբ մենք ընկնում ենք խիստ ծայրահեղությունների մեջ, ինքներս մեզ համար կանոններ ու սկզբունքներ ենք հորինում, հետո ասում.
-Եթե այսպես, ուրեմն՝ այնպես… Առանց բացառության:
Ու միայն տարիքի հետ ենք հասկանում, որ գրեթե բոլոր կանոններն ունեն իրենց բացառությունները: Եվ կամաց-կամաց սկսում ենք զերծ մնալ կտրուկ բառերից՝ «երբեք»-ներից, «հավերժ»-ներից, խուսափել ծայրահեղություններից: Ու ես ևս բացառություն չէի այս հարցում: Գնալ-չգնալու, «էս անտեր երկիրը» լքել-չլքելու հետ կապված ծայրահեղական մոտեցումներս նահանջեցին տարիքիս կամ էլ գուցե այն իրողության հետ, որ մտերիմներիցս շատերը համալրեցին անվերադարձ գնացողների շարքերը, իսկ ես հրաժեշտի պահին անգամ ոչինչ չկարողացա ասել, որովհետև չունեի և ոչ ոք չունի բարոյական իրավունք որևէ մեկին (թեկուզ մտերիմին) ասելու, թե իր ու իր ընտանիքի հանապազօրյա հացը պակաս կարևոր է «էս անտեր երկրի» ապագա բարօրությունից:
Օրեր առաջ գնացել էի ընկերներիցս մեկի տուն, որ միասին պատրաստվեինք հաջորդ օրվա քննությանը: Դե՜, գիտեք՝ այդպիսի պահերին ինչքան հեշտ է լինում բուն դասից շեղվելը ու այլ խոսակցությամբ տարվելը: Հենց այդպես եղավ, երբ նա խոսքի մեջ ասաց, որ հաջորդ օրը հայրը վերադառնալու է Հայաստան ու մոտ մեկ ամիս մնալու է այստեղ:
-Լո՞ւրջ: Ե՞րբ ես իմացել,- ի սրտե ուրախացա ես:
-Երեկ: Սքայձով խոսում էինք, խոսքի մեջ ասաց:
-Էլի նույնքան անսպասելի,- ժպտացի ես:
Անսպասելի, որովհետև գնացել էր ամռան վերջին՝ հապճեպ ու բոլորիս համար անակնկալ որոշմամբ:
Հետո խոսակցությունը երկարեց, ու էլի սկսեցինք քննարկել արտագաղթի թեման: Բանավեճը իր հունով էր ընթանում մինչև այն պահը, երբ ընկերուհիս ասաց.
-Օրերն եմ հաշվում, թե երբ եմ ես էլ գնալու էստեղից:
-Ինչպե՞ս թե,- գիտեի, որ գուցե գնա, բայց չէի սպասում, որ այս աստիճան անհամբեր է դրանում:
-Հենց էդպես, չգիտեի՞ր- հաստատակամ շարունակեց,- հավատա՝ ինձ համար արդեն մեկ ա, թե ինչ կլինի էս երկրում: Նույնիսկ մեկ ա, թե կհասցնե՞մ համալսարանն ավարտել ու նոր գնալ, թե չէ:
Այս խոսքերը կարծես սառը ջուր լինեին գլխիս: Երևի որովհետև շատ անկեղծ էին: Երևի որովհետև ընկերուհիս անկեղծ ու դիպուկ բառերով արտահայտել էր այն միտքը, որը շարունակ այլ ձևակերպումներով հնչում է շուրջբոլորս: Իհարկե, հետո նա հիմնավոր փաստարկներով բացատրեց իր ասածը, ու ես ոչ մի կերպ չկարողացա հակադարձել: Կամ չուզեցի, չգիտեմ:

-Լավ, արի՛ անցնենք դասին…

Դե՜, հա, իհարկե կարելի է անցնել դասին ու գլուխդ այլ բանով լցնել՝ ցույց տալով ու ինքդ էլ կարծելով, թե չես մտածում, մոռացել ես այդ մասին, բայց դե դու էլ հո՞ գիտես, որ արդեն 2-3 գիշեր է՝ այդ խոսքերը դուրս չեն գալիս մտքիցդ: Ու նաև գիտես, որ գնացողներին մեղադրել չի կարելի, դրա բարոյական իրավունքը չունես: Նաև, որ գուցե մի օր դու էլ անվերադարձ գնաս «էս անտեր երկրից», որովհետև արդեն մտածում ես այդ մասին, մինչդեռ առաջ ծայրահեղորեն բացառում էիր…