Կալավանում ձյունառատ ամանոր է: Ձյունը այնքան շատ է, որ հնարավոր չէ տանից դուրս գալ: Մարդիկ չեն կարողանում այցելել միմյանց և շնորհավորել: Իսկ ես ընտանիքիս հետ գնացել եմ միայն տատիկիս տուն, որովհետև նրանք մոտ են ապրում, իսկ ընկերներիս և ուսուցիչներիս տուն գնալու համար պետք է հաղթահարեմ ձյան մետրանոց շերտերը: Ցավալին այն է, որ այդքանից հետո դեռ չեն մաքրել ճանապարհների ձյունը: Մաքրող մեքենանեը պետք է գան Ճամբարակ քաղաքից և մինչև տեղ հասնեն, բավական ժամանակ կանցնի: Բայց ասացին, որ արդեն ճանապարհ են ընկել և շուտով կհասնեն:
Միայն պետք է հուսալ, որ ճանապարհին չեն փչանա և տեղ կհասնեն:
Սիրելիներիցս հեռու
Լուսանկարը՝ Անի Ջիլավյանի
2015 թվականի Նոր տարուն ծնողներս եկան: Ես անչափ ուրախ էի, որ ընտանիքով միասին ենք դիմավորելու Ամանորը: Մենք անգամ տոնածառը չէինք զարդարել, սպասեցինք մինչև գա քույրիկս, որպեսզի միասին զարդարենք: Եվ այսպես անցավ Ամանորը, և նրանք նորից հետ վերադարձան Ռուսաստան: Անցավ մի երկու երեք ամիս, և ամառային արձակուրդներին ես և եղբայրս մեկնեցինք նրանց մոտ: Առաջին մի քանի օրը այնքան անսովոր էր, որ չէի ցանկանում ապրել այնտեղ, ցանկանում էի հետ վերադառնալ Հայաստան: Բայց երբ անցավ մի քանի օր, ես սովորեցի այնտեղի կյանքին, երանության մեջ էի կարծես: Ճիշտ է, ես այնտեղ քիչ ապրեցի, չորս ամիս, բայց այնքան լավ և հիանալի օրեր անցկացրեցի: Մենք այնտեղ ապրում էինք ընտանիքով` հայրս, մայրս, եղբայրս, փոքր քույրիկս և ես: Քանի որ ես էի մեծը, քույրիկս փոքր էր և չէր կարող օգնել մայրիկիս, ես էի օգնում նրան տան բոլոր գործերում: Մենք միասին գնում էինք խանութ, ինձ գեղեցիկ հագուստներ գնում, իսկ հետո, եթե ժամանակ էր լինում, գնում էինք սրճարան: Հետո վերադառնում էինք տուն և գեղեցիկ տպավորությունները պատմում հայրիկիս: Իսկ երեկոները քույրիկներիս և եղբայրներիս հետ գնում էինք այգի, զբոսնում էինք, կարուսելներ նստում: Ճիշտ է, ես շատ էի վախենում, բայց համարձակությունս առաջ էի բերում և նստում: Ես վերադարձա Հայաստան, քանի որ այստեղ դպրոց եմ գնում:
2015 թվականին չիրականացան իմ բոլոր երազանքները, բայց ոչինչ, ես չեմ տխրում, դրանց կհասնեմ 2016 թվականին:
Երեք ամիս առաջ Ամանորի նախօրեին մեր դպրոցի ուսուցչանոցի մոտ դրեցին մի արկղիկ, որտեղ պետք է գրեինք նամակ Ձմեռ պապիկին, որոշեցի ես էլ գրեմ:
«Բարև, սիրելի Ձմեռ պապիկ, ճիշտ է ես արդեն մեծ եմ նամակ գրելու համար, բայց չգիտես ինչու, սիրտս այդպես կամեցավ: Ձմեռ պապիկ, ես քեզանից ուրիշ երեխաների նման թանկարժեք բաներ չեմ ուզում, մի շատ հասարակ բան եմ ուզում: Խնդրում եմ, մի հրաշք կատարիր և այնպես արա, որ Ամանորը ծնողներիս հետ նշեմ, որովհետև այդ տոնը ընտանեկան տոն է»: Գրեցի և տարա գցեցի արկղիկի մեջ: Օրեր անց պարզվեց, որ հաղթել եմ, շատ ուրախացա, որ ուսուցիչների կողմից արժանացա գովասանքի: Բայց սրտիս մեջ թաքուն մի հույս կար. գուցե կատարվեր իմ երազանքը, Ամանորը նշենք ամբողջ ընտանիքով…
Ոչ տոնական խոհեր
Լուսանկարը՝ Նելլի Խաչատրյանի
Արտագնա աշխատանքի մեկնողներից մեկը իմ հայրն է, բայց ինձ նման հազարավոր երեխաներ կան, ովքեր կարոտում են իրենց ծնողներին: Այլ երկիր մեկնում են նաև երիտասարդները, որպեսզի որոշ չափով օգնեն իրենց ծնողներին:
Խնդիրն ավելի է խորանում, երբ իմանում ես, որ այլ երկիր է մեկնել տան կինը, մայրը` ընտանիքի հոգսերը թեթևացնելու համար:
Միշտ չէ որ աշխատանքի առաջարկ կատարողը բավարարում է իր բոլոր ասածները: Շատ դեպքերում խոստանում են, որ կապահովեն բնակարանով, երեքանգամյա սննդով և առաջարկում են շատ մեծ գումար տվյալ աշխատանքի դիմաց, որը այստեղ վարձատրվում է ավելի ցածր: Շատ գրավիչ առաջարկ է, որը բոլորին էլ ձեռնտու է: Հենց այս դեպքում էլ խնդիրն ավելի է խորանում և կրում է ցավալի բնույթ: Խոսքը թրաֆիքինգի մասին է: Մարդիկանց գրավում է շատ գումար աշխատելու փաստը, մեկնում են, իսկ գործատուն չի կատարում խոստումները, ավելին` շատ դեպքերում աշխատողի ձեռքից վերցնում են անձնագիրը և ստիպում կատարել այլ աշխատանք` չնչին գումարով, իսկ վատագույն դեպքերում ընդհանրապես առանց գումարի թողնելով:
Հուսանք, որ մի օր Հայաստանում էլ կլինեն համապատասխան թվով աշխատատեղեր, և մարդկանց չի գերի շատ գումար աշխատելը, և այլևս ոչ մի երեխա չի մնա կարոտով, իսկ այս խնդիրը կստանա իր լուծումը:
Գործազրկությունից բացի ինձ համար շատ ցավալի խնդիր է այն, որ մարդիկ հիմա ապրում են անհավասար պայմաններում: Մարդիկ հավասար ծնվում, անհավասար ապրում, և հավասար էլ մեռնում են: Բերեմ մի քանի օրինակ:
Դպրոցում գերազանց առաջադիմությամբ աշակերտի ուսումը մնում է կիսատ, կամ տվյալ աշակերտը դուրս է մնում բուհից` ուսման վարձը չվճարելու պատճառով, կամ նույնիսկ չի փորձում ընդունվել:
Անհավասարություն է նաև, երբ ապահով ընտանիքի երեխաները չեն սիրում և ընկերություն չեն անում անապահով ընտանիքի երեխաների հետ` ծաղրում, իսկ վատագույն դեպքերում ծեծի են ենթարկում և չեն գիտակցում, որ երեխան մեղավոր չէ, որ ապահովված չէ այնպիսի պայմաններով, ինչպիսիք ունեն ապահով ընտանիքի երեխաները: Իսկ աղջիկները ծաղրում են իրենցից վատ հագնվող աղջիկներին: Սակայն կյանքում ամեն ինչ պատահում է. և հարուստը աղքատի դուռը մի օր թակում է: Տոնական այս օրերին ես ավելի շատ այս մասին եմ մտածում: Չգիտեմ, գուցե մեծացել եմ և ավելի խորությամբ եմ տեսնում, թե ինչ կա առատ ու դատարկ սեղանների հետևում: Միգուցե թաքուն երազում եմ, որ գոնե այս տարի մի քիչ այլ կերպ կլինի կյանքը մեր երկրում:
Ձմեռը Օձունում
Իմ գյուղը` Օձունը, գտնվում է Լոռու մարզում: Բնությունը հիասքանչ է տարվա բոլոր եղանակներին: Ձմեռը մեղմ է լինում հիմնականում: Շատ պատահական, որ ձյունը հողի վրա երկար է մնում: Oրինակ, այս տարի` դեկտեմբեր ամիսը գարնանային եղանակ էր: Նույնիսկ ամաչում էինք վերարկու հագնել: Օրվա մեծ մասը տունը չէինք տաքացնում: Հաճելի տաք արևը դուրս էր կանչում մարդկանց: Իհարկե, հասկանում էինք, որ այդպես լավ չէ գյուղատնտեսության համար, բայց արևի ջերմ ճառագայթները մեզ այլ բան էին համոզում:
Անցած տարին մարդկանց համար այնքան էլ հաջող տարի չէր: Աշխատանք չլինելու պատճառով գյուղի տղամարդկանց մեծ մասը մեկնում է արտագնա աշխատանքների, իսկ ռուբլու անկումը ազդում էր նաև մարդկանց ընտանեկան բյուջեի վրա: Այդ պատճառով ձմեռվա վառելիքի հարցը շատերը չէին կարող լրիվ լուծել: Բայց բնությունը ինքը օգնության էր հասնում մարդկանց` տաք օրերը շատացնելով: Ընդանուր առմամբ, ես սիրում եմ մեր Լոռվա ձմեռը: Երեխաներին չի հետաքրքրում մեծերի խնդիրները, և նրանք ուրախանում են ձյան առատ փաթիլներով: Ձյունը իր հետ բերում է դահուկ, չմուշկ ու ձնագնդի, և այլ զվարճանքներ: Ձյունը իրեն երկար սպասեցնել չտվեց, և Նոր տարին առանց ձյան չդիմավորեցինք: Այդ հարցում էլ բնությունը շատ իմաստուն գտնվեց. 30-ի գիշերը առատ ձյուն տեղաց` ի ուրախություն երեխաներիս:
Որն էր ավելի լավ
Լուսանկարը՝ Անի Ջիլավյանի
Հինգ տարի է, ինչ քեզ նամակ չեմ գրել: Այդ տարիները շատ արագ անցան, և առանց քեզ տխուր են իմ ամանորները: Քեզ հետ ես լավ ու ջերմ հիշողություններ ունեմ: Ես քեզ չափից դուրս հավատում էի և գերադասում ամեն ինչից: Հիշում եմ, մի տարի Ամանորին պահարանի մոտ խաղում էի, ու իմ գլխին հանկարծակի ընկավ մի տոպրակ: Բացեցի, և այ քեզ հրաշք: Իմ ուզած պայուսակը, գունավոր գրիչները և խաղալիքները դրա մեջ էին: Մայրիկս մտավ սենյակ և զարմացավ: Բայց մեկ է, ես չկորցրեցի հավատս և հավատացի մայրիկիս, որ դա իմ ընտանիքի նվերն է ինձ: Կամ երբ դու Ամանորի գիշերը ինձ ականջօղեր բերեցիր, սակայն նրա զույգը չկար, և պարզվեց, որ դու պատահմամբ գցել էիր պահարանի մոտ:
Իսկ երբ ասացին ինձ ճշմարտությունը, ես չէի հավատում, և ի վերջո հասկանալով, որ դա ամենևին էլ կատակ չէր, խորը ցավով ընդունեցի: Չնայած այդ ամենին, դրանք իմ ամենաուրախ և լավագույն տարիներն էին:
Հիմա ես ուզում եմ, որ բոլոր մանուկները ունենան այնպիսի ուրախ ամանորյա օրեր, ինչպիսին իմն են եղել:
Չնայած, որ դու չկաս, ես չեմ դադարում հավատալ ամանորյա հրաշքներին:
Ամանորյա այցելություն
Լուսանկարը՝ Լիլիթ Կարապետյանի
-Պա՜ պ, ա՛յ պապ, ո՞ւմ տուն ենք գնում:
-Գնանք կիմանաս:
Մտանք ներս, պապիկն ու տատիկը հեռուստացույց էին դիտում, մեզ տեսնելով ընդառաջ եկան.
-Վա՜յ, Գևորգ ջան, էս դո՞ւ ես,- դողացող ձեռքը դեպի հայրիկին պարզելով ասաց պապիկը:
-Հա, Նորիկ ձյա, ե՛ս եմ, հը՞ն, ո՞նց ես:
-Է՜ հ, Գևորգ ջան, էլ չեմ դիմանում էս կարոտին:
Մինչև հայրիկն ու պապիկը խոսում էին, ինձ մոտեցավ տատիկը, ամուր գրկեց և արցունքները սրբելով ասաց:
-Հիմա իմ թոռն էլ քո թայն է, քո պես խորոտ էրեխայա: Էհ, թողին, գնացին, ոչ զանգում են, ոչ էլ գալիս են:
Հայրս՝ մոտենալով Էմմա տատիկին, ասաց.
-Ոչինչ Էմմա տոտա, կտենաս էրեխեքիդ, մի նեղվի:
Ամեն ինչ տխրություն ու կարոտ էր հիշեցնում այստեղ: Շնորհավորեցինք և դուրս եկանք տնից:
-Պապ՛, պատմիր էլի նրանց մասին:
-Էհ բալես, իրենք իմ մանկության ընկերոջ՝ Կամոյի ծնողներն են: Իրենք իրենց էրեխեքին ու թոռներին արդեն քսան տարի չեն տեսել, ու քեզ իրենց թոռնիկին՝ Էմմային նմանեցնելով փորձում էին քեզնից իրենց կարոտն առնել:
Այս հանդիպումից հետո շատ եմ մտածել, խորհել: Չտեսնել երեխային ու թոռներին քսան տարի՞: Մարմինս ուղղակի փշաքաղվում է…
Հավատացեք Ամանորյա հրաշքներին
«Մի քանի օր մնաց Ամանորին, բայց դեռ ոչ մի բան չենք հասցրել: Աղցանի համար «մատերիալ» չենք գնել, տավարի միսը չենք աղացել դոլմայի ու բլինչիկի համար, խմիչքների մասին էլ չենք խոսում, վա~յ, բա խոզի բուդը…»:
Նախատոնական օրերին այսպիսի իրավիճակ էր տիրում հայ ընտանիքներում: Կարծես մրցակցություն լինի, թե ում սեղանին ավելի շատ ուտելիք կլինի, կամ ով ավելի ճոխ կնշի Ամանորը: Մտածում եմ, որ մեր հայերը ուզում են հայտնվել Գինեսի ռեկորդների գրքում, որպես Ամանորը ամենաճոխ նշող ազգ: Ստացվում է, որ այս գեղեցիկ տոնը վերածվում է խնջույքի: Կարծես ամեն ինչ պետք է ուտելիքով և խմիչքով որոշվի: Իսկ երբևէ մտածե՞լ եք, թե ինչ գեղեցիկ ու հրաշքներով լի տոն է Ամանորը: Գուցե ձեզնից շատերը մտածել են: Դե, երեխաները հաստատ այդպես են մտածում: Արդյոք չի՞ կարելի Ամանորը անցկացնել ուրախ և հաճելի միջավայրում: Օրինակ, ես հավատում եմ Ամանորյա հրաշքներին, Ձմեռ պապիկին: Շատերը երևի կասեն. «Ի՞նչ է, դու երեխա՞ ես»: Իմ պատասխանը կլինի. «Այո, իմ մեջ միշտ էլ կապրի հեքիաթներ կարդացող, դրանց հավատացող և հրաշքների սպասող փոքրիկ աղջնակը»:
Հրաշքների աշխարհը շատ ավելի գեղեցիկ է և լուսավոր, քան հոգսերի աշխարհը: Հոգսերի աշխարհում ապրում են մեծահասակները և, չգիտես ինչու, չեն ուզում մի քանի րոպեով հայտնվել փոքրերի աշխարհում:
Կտրվեք այդ հոգսերից, նայեք ձեր բալիկներին, նայեք ձեր շուրջը: Չե՞ք տեսնում` ամեն ինչ կախարդական է և հեքիաթային: Դուք էլ մի պահ մանկացեք և հավատացեք հրաշքներին: Հրաշքներ լինում են:
Հ. Գ. Ձմեռ Պապիկ, եթե հիմա կարդում ես, խնդրում եմ, որ բոլոր երեխաներին նվերներ տաս: Գիտեմ, շատ զբաղված ես, բայց ոչ ոքի հանկարծ չմոռանաս:
Նամակ Ձմեռ Պապիկին
«Բարև, Ձմեռ Պապ։ Անկեղծ ասած կարոտել էի այս արտահայտությունը, որը վերջին անգամ 9 տարեկանում էի գործածել։ Անսովոր է։ Բայց այդքան տխրելու պատճառ չկա, քանի որ ես ունեմ փոքր քույրիկ ու իր հետ էլի 9 տարի կհավատամ հրաշքներին, քո գոյությանը ու հեքիաթային հերոսներին։ Սակայն ավելի ճիշտ կլինի ասել, որ ես ու ծնողներս իր համար հրաշքներ կստեղծենք, ինչպես օրինակ, նամակի անհետացումը տոնածառի տակից կամ նվերների հայտնվելը։
Հավատա, Ձմեռ Պապ, այնպես կանեմ, որ քրոջս հեքիաթը երկար տևի, զվարթ մանկությունը 1-2 տարի ավելի լինի, քանի որ ինչքան երկար ես հավատում Ձմեռ Պապին, այնքան ավելի արտասովոր է դեկտեմբերի 31-ը։ Հիշում եմ, թե ինչքան էի ուրախանում, երբ տան զանգն էի լսում Նոր Տարվա գիշերը, իսկ նամակ գրելը մի այլ արարողություն էր։
Ձմեռ Պապ, ես գիտեմ, թե ինչ եմ ուզում քեզնից։ Ուզում եմ, որ ես էլի հավատամ քո գոյությանը, ուզում եմ ծնողներիցս թաքուն նամակ գրել ու թաքցնել տոնածառի մոտ, որ իրենք չգտնեն, իսկ հետո զարմանամ` չգտնելով նամակն իր տեղում։
Այո՛, Ձմեռ Պապ, ես ուզում եմ երեխա դառնալ։ Բայց ի՞նչ վատ բան կա այդտեղ։ Երեխաները բարի են, անկեղծ, ուրախ, հավատում են քեզ ու ամեն ինչին նայում են իրենց մեծ, պսպղուն, անմեղ աչքերով։ Նրանք չգիտեն շատ բաներ, ուստի ամեն ինչ իրենց համար ավելի հեշտ է, և վերջ ի վերջո, նրանք ժամերով դաս չեն անում։
Գիտես, Ձմեռ Պապ, ես ուրախ կլինեմ քո յուրաքանչյուր նվերին, չէ՞ որ ուզած-չուզած քույրիկիս հետ ինչ-որ հեքիաթի հերոս կդառնամ»:
Ամանորի ամենամեծ նվերը
2015 թվականը ինձ համար բավական լավ տարի էր, բայց շուտով այն կավարտվի, շուտով Ամանոր է. նվերներ, փուչիկներ, նախապատրաստական աշխատանքներ: Բայց ինձ համար Ամանորը նվերներով ու պատրաստություններով չի արտահայտվում: Ամանորն իմ ամենասիրելի տոնն է, քանի որ Ամանորին հայրս տանն է, և իմ ընտանիքը ամբողջական է դառնում: Այ, հենց դրա համար եմ սիրում Նոր տարին: Ամեն տարի ես պայթուցիկներ եմ գնում (չմտածեք շենք պայթեցնելու), ու դրանք պայթեցնում եմ հայրիկիս հետ: Ամեն անգամ մայրս ասում է.
-Մեծ աղջիկ ես, ի՞նչ տղայական բաներ ես անում:
-Մամ, դե լավ էլի, ամեն տարի նույն պատմությունն ա:
-Դե սուս է, մեծացել ես, պատասխանում ես:
Մի կողմից համաձայն եմ մամայի հետ, տղայական բաներ են, բայց դե, ես ամեն կերպ փորձում եմ ժամանակս պապայի հետ անցկացնել, անգամ եթե պիտի պայթուցիկներ պայթեցնեմ: Ինչ ուզում է լինի` միայն թե հայրիկիս հետ լինեմ:
Մի տարի էնպես ստացվեց, որ հայրս չկարողացավ Նոր տարուն տանը լինել: Գործերը չափազանց շատ էին, գումարի անհրաժեշտությունը՝ մեծ: Ու նա որոշեց մնալ և աշխատել: Ես ամբողջ գիշեր լաց եղա, այնքա՜ն պլաններ ունեի այդ Նոր տարվա հետ կապված: Բացի այդ, ես փոքր ժամանակ նրան գրեթե չեմ հիշում, ու ամեն կերպ ուզում եմ լրացնել այդ բացը: Բայց չեմ կարողանում հասկանալ, ստացվո՞ւմ է դա, թե՞ ոչ:
