Շուշան Հարությունյանի բոլոր հրապարակումները

shushanik harutyunyan

Պանդեմիա

Տատիկս տեսել ա համաշխարհային պատերազմ,
Նաև Ղարաբաղի,
Ու Ապրիլյան:
Ապրել ա Սովետի ժամանակ,
Տեսել ա ստալինիզմ,
Կուլակություն,
Կուլակաթափություն:
Տատիկս տեսել ա Անկախությունը,
Երկրաշարժը:
Ապրել ա փոփոխության ճեղքերի վրա՝ «ցուրտի-մութի»,
Տեսել ա մոդեռնիզացիան,
Ու նաև դեինդուստրիալիզացիան:
Տատիկս տեսել ա կյանքը ինտերնետից առաջ,
Էլեկտրականությունից առաջ:
Էսօր ինքը լացում էր մեր համար,

աշխարհի համար

ու համբուրում հեռախոսի էկրանը.
«Էս ի՞նչ եղավ էս աշխարհի խետ, ազիզ ջան. էս ջահելները մեղք են…»

Լուսանկարը` Շուշան Հարությունյանի

Գարնանային էսքիզներ

Այգու ճոճանակին նստած ավարտական աշխատանքս եմ գրում, իսկ պապիկը բարդիներ է տնկում հարևանի այգում, ովքեր վաղուց հեռացել են Հայաստանից։ Էլ չեմ հարցնում, թե ինչու է հարևանի այգին անշահախնդրորեն մշակում. կնեղանա` բա դա էլ հարց էր. «Որ հողը չխռովի, անտեր չզգա…»։

Լուսանկարը` Շուշան Հարությունյանի

Լուսանկարը` Շուշան Հարությունյանի

-Պապի՛, էս ծառերը չե՞ն ծաղկել։
-Չ՛է, ա՛յ բալա, հլա մայիսի կես ա։ Այ, որ մի քիչ էլ մնաս, լրիվ կծաղկեն,-ասում է ու սկսում երկար նայել ծառերին։
Այս տարի ինչ էր «պատմել» պապս ծառերին, կիմանանք, երբ ծաղկեն ու բերք տան։

Լուսանկարը` Շուշան Հարությունյանի

Լուսանկարը` Շուշան Հարությունյանի

Ու ոչինչ, որ հարևանները գնացել են։ Արձակուրդներին թոռները կգան ու կարգին աղմուկ կանեն, ու ոչ մեկը չի էլ կասկածի, որ հարևանները…
Իսկ սեպտեմբերին այնքան խնձոր կաճի, որ ամբողջ տարին կուտենք խնձորով մուրաբա, խնձորով տորթ, խնձորով ջեմ, խնձորի հյութ, ուղղակի խնձոր, խնձ…
Տատս բոլոր անծանոթ անցորդներին լիքը տոպրակով կճամփի, ու թող փորձի մեկը ընդդիմանալ.
-Էդ խանութի առածը ավելի համով ա, չէ՞,-կնեղանան տատս ու պապս` պարտադրելով խնձորի մի ահագին չափաբաժին։

Իսկ հիմա դեռ մայիսի կեսն է, պապս ծառ է տնկում հարևանի այգում:

Էսքիզներ Լա Կալետայից

Համարյա երեք ամիս առաջ Կադիսի համալսարանից հրավեր ստացա ու իմացա, որ Էրազմու+ ծրագրի կրթաթշակ եմ ստացել և փոխանակման ծրագրով կես կիսամյակ պիտի սովորեմ Կադիսում: Ծրագրի և ծրագրին դիմելու ընթացքի մասին հավանաբար ավելի մանրամասն կանդրադառնամ իմ մյուս նյութերում: Հիմա, երբ ուզում եմ պատմել Կադիսի մասին, առաջին բանը, որ գալիս է մտքիս այն է, թե ինչպես էր մեր ինքնաթիռը վայրէջք կատարում Մադրիդի օդանավակայանում, ինչպես էր ամբողջ ճանապարհին Մանեն կրկնում, որ չի հավատում, որ իր երազանքը կատարվում է, ու թե ինչպես անտարբեր հայացքով պատասխանեցի, որ ինձ համար Իսպանիան երբեք էլ երազանք չի եղել, չնայած… ո՞վ գիտի…

Լուսանկարը` Մանե Բուդաղյանի

Լուսանկարը` Մանե Բուդաղյանի

Կադիսում չկան օրինաչափություններ: Կարծես` այստեղ ոչ մի բան չի կրկնվում: Ամեն ինչ քեզ ստիպում է հասկանալ, որ կյանքում չկան ցիկլիկ ալգորիթմներ, որ ամեն ինչ պահի զգայական ընկալման մեջ է: Թվում է` չկա գոյաբանական ժամանակ, որից դու կարող ես ուշանալ կամ ժամանակից շուտ հասնել. ամեն ինչ քո ժամանակի մեջ է: Հենց այդ անցողիկության զգացումն է, որ երբեմն դրդում է վավերագրել ժամանակը, պահել ամեն մի րոպեն նոթատետրիդ էջերում:

… Փետրվարն անցավ, մարտն էլ համարյա վերջանում է: Օվկիանոսն արդեն երկրորդ անգամ է հետ ու առաջ անում: Շաբաթվա մեջ մի քանի անգամ մի շիշ գինի ենք վերցնում ու գալիս Լա Կալետա: Օվկիանոսը էլի հետ է գնացել` ափին թողնելով խեցիների, կորալների կտորտանքներ: Ձկնորսների փոքրիկ նավերը անփույթ «շպրտվել են» ափին` կածես ամբողջացնելու այդ անհոգ տեսարանը: Օվկիանոսը, թվում է, չի շարժվում. միայն տեղ-տեղ շերտատվող ջուրը հուշում է, որ ինչ-որ շարժում կա, փոփոխություն: Թաց ավազի վրա տպվել են քաղաքի լույսերը, իսկ լուսինը մեծ ու անփույթ փռվել է օվկիանոսի վրա:

Մենք նստած ենք ափին` լուռ, ամեն մեկս մեր մտքերի հետ:

-Երեխե´ք, էն ի՞նչ լույսեր են,-լռությունը խախտեց Մանեն:

-Երևի Ամերիկան ա… կամ Աֆրիկան,-գինու վերջին մնացորդները բաժակների մեջ դատարկելով եզրակացրեց Հայկը:

-Երեխե´ք, բա գիտե՞ք, որ Կոլումբոսը Կադիսից ա գնացել Ամերիկա: Այ, էն ծառերը տեսնում եք համալսարանի դիմացի, հա, այ հենց սրանք, ասում են Նոր Աշխարհից ա հետը բերել,-արագ-արագ պատմում էր Լուսոն` քարտեզի վրա փոձելով փնտրել օվկիանոսի մյուս ափը:

Երբեմն-երբեմն կարճ խոսակցություն ենք ունենում, հետո` էլի լռություն: Հինգով նստած ենք կողք կողքի` լուռ, ականջակալներում ինչ-որն երաժշտություն: Մենք ենք, Լա Կալետան, ափին զբոսնող մի քանի զույգեր ու էլի մի մարդ. հավանաբար գրող է: Առաջին անգամ մի քանի շաբաթ առաջ տեսանք ափին: Մանեն, արդեն չեմ հիշում որերորդ անգամ, երբ գալիս ենք Լա Կալետա, շատ համոզված ու նույն չպակասող զարմանքով ավազի վրա փնտրում էր ինչ-որ անցքեր ու.

-Վա՜յ, երեխե´ք, նայե´ք, էս էն ձկներից ա: Եթե աղ լցնենք դուրս կգան: Անունը ի՞նչ էր… չեմ հիշում: ՈՒ՞մ մոտ աղ կա, շուտ. ես պիտի որսամ սրանց:

Ամեն անգամ, երբ Լա Կալետա ենք գալիս Մանեն հիշում էր իր ձկներին ու ամեն անգամ հարցնում, թե ով աղ ունի` կածես թե դա ինչ-որ սովորական ու բնական երևույթ պիտի լիներ, եթե յուրաքանչյուր մարդ իր գրպանում աղ ունենար պահած, բայց ախր ինչու՞… իսկ ինչու՞ ոչ:

Հենց այդ ժամանակ, երբ Մանեի ձկներով էինք տարված, պատահաբար հանդիպեցինք Մարդուն: Պառկել էր ավազին. մտածեցինք մուրացիկ է, հետո տեսանք թուղթն ու գրիչը: Դրանից հետո միշտ տեսնում ենք նրան. նույնիսկ արդեն սովորել ենք նրա մշտական ու արդեն անձնավորված ներկայությանը: Թվում է, թե այդ տեսարանի մեջ ինչ-որ կարևոր դետալ է ներկայացնում: Այստեղ հաճախ կարելի է տեսնել այդպիսի մարդկանց:

Ոմանք գալիս են լուսանկարելու, ոմանք` գրելու, ոմանք` սիրվելու, իսկ ուրշները` վայելու օվկիանոսի ներդաշնակ աղմուկը ու երևի կարոտելու, երազելու կամ նման մի բան: Բայրոնն էլ, երբ համարյա մեր տարիքին էր, ոգեշնչվել էր Լա Կալետայից ու գրել իր բանաստեղժություններից մեկը:

Մեր կյանքի իսպանական շրջանի հետ կապված համարյա ամեն ինչ առնչվում է այս ափի հետ: Ինչ-որ անսովոր կապ կա տեղանքի հետ, որ ամեն օրվա վերջում էստեղ է բերում` վայելեու մթության մեջ նեոնային լույսով ճախրող ճայերի ընթացքը:

Հետ եմ գնում, պառկում սպիտակ թաց ավազին: Մեր ստվերները ինչ-որ կանոնիկությամբ տպվել են գետնին. ինչ-որ խիստ լրջություն կա ստվերների մեջ:

-Երեխե´ք, ինչ-որ շտրիխներ պակասում են:

-Շտրիխները մնացել են Երևանում,- անթարթ, բայց ժպտացող հայացքով պատասխանում է Լուսոն:

Հետո ինչ-որ մեկը առաջարկում է, որ նամակ գրենք թղթի վրա, դնենք գինու շշի մեջ ու նետենք ջրի մեջ: Էլի լռություն է. շարժվում են գրիչները, ինչ-որ բան է խզբզվում թղթի վրա, ինչ-որ կարևոր մի բան: Շիշը էլ չկա. կորավ ալիքների մեջ…

17.03.2017

Ինչ-որ ժամանակ գիշերվա մեջ, Լա Կալետա, Կադիս 

Սևան մեդիա ճամբար. Պատանի թղթակիցների մեդիա ճամբար: Լինել Ջոնաթան Լիվինգսթոն ճայ

-Կարո՞ղ ես ինձ սովորեցնել այդպես թռչել,-հարցրեց Ջոնաթան Ճայը՝ մի նոր անհայտի նվաճման մտքից դողահար։ 

-Իհարկե, եթե ուզում ես սովորել։

 -Ուզում եմ։ Ե՞րբ կարող ենք սկսել։ 

-Հենց հիմա էլ կարող ենք սկսել, եթե համաձայն ես։

Ռիչարդ Բախ «Ջոնաթան Լիվինգսթոն անունով ճայը»

 

Ամեն անգամ մեդիա ճամբարից հետո թվում է՝ ավելի հանգիստ կվերաբերվեմ, զգացմունքներս վաղուց պարպված կլինեն նախորդ ճամբարներում, բառիս բուն իմաստով, չեմ թռվռա ուրախությունից, երբ երեխեքից մեկը հավես նյութ կգրի, հետաքրքիր ֆիլմի գաղափար կառաջարկի կամ լուսանկար կանի:

է՜, մի քիչ սենտիմենտալ ստացվեց: Ախր, ես ընդամենը պիտի ասեմ, որ. «Հոկտեմբերի 29-ից-նոյեմբերի 4-ը Հայաստանի պատանի թղթակիցների ցանցի մի խումբ պատանիներ հավաքվել են Սևանում՝ հերթական մեդիա ճամբարի շրջանակներում, որպեսզի…»:

… Նստած եմ Սևանի ափին՝ այդ «չարաճճի աղջկա» կողքին: Իսկական չարաճճի աղջնակ. դե, պատկերացրե՛ք, երկու րոպե առաջ այնպես սառը, բայց սիրալիր էր, իսկ հիմա այնպես է մռութները կախել, որ թվում է, թե մի կտոր ամպիկ հենց հիմա դեմքից կվերցնեմ ու կշպրտեմ դիմացի սարին: Սպիտակ ճայը թռչում է դիմացովս, հեռվում՝ մի լքված տնակ: Ու թվում է՝ ես այս ամբողջի վրա յուրահատուկ զորություն ունեմ, որ կարող եմ իրերն ու պատկերներն այնպես փոխել, ինչպես ցանկանամ: Առօրեականության աշխարհում այս ամենն այնքան ուժեղ ու վեր է մեզնից բոլորից, բայց ստեղծագործական աշխարհում ամեն ինչ ենթարկվում է ստեղծագործող մարդու աշխարհին: Ու հիմա, երբ նստած եմ ափին ու մտքումս արագ-արագ վերադասավորում եմ պատկերները, անկախ իմ կամքից մտքովս անընդհատ անցնում է Ռիչարդ Բախի «Ջոնաթան Լիվինգսթոն անունով ճայը»: Սա մի ճայի մասին է, որը թռիչքի գաղափարի կատարյալ մարմնացումն է, ինչը ցույց է տալիս, որ «սահման գոյություն չունի» , որ «ճայը որքան բարձր է թռչում, այնքան հեռուն է տեսնում», որ « թռիչքի ճշմարտությունը ևս մի քայլ է, որ մեզ մոտեցնում է մեր իսկական էության արտահայտմանը», որ իսկական գեղեցկությունը թռիչքի մեջ է: Այս ճամբարի ընթացքում մենք ոչ մի բան չենք «սովորեցնելու» ու պարտադրելու ճամբարի մասնակիցներին, որովհետև «աշխարհի ամենադժվար բանը թռչունին ստիպելն է հավատալ, որ ինքն ազատ է. չէ՞ որ յուրաքանչյուր ճայ ինքը կարող է համոզվել, եթե միայն մի փոքր մարզվի»: Լրագրության, լուսանկարչության և կինոյի պարապմունքները ընդամենը միջոց են, թռիչքի հասարակ մարզում դեպի կատարելություն, որովհետև «երկինքը տեղ չէ և ոչ էլ ժամանակ. երկինքը կատարելության հասնելն է»:

Այնպես որ, եթե ձեզ հետաքրքրում են «ճայական» մեր «մարզումները» և թե ինչպես է առօրեականությունը ենթարկվում ստեղծագորոծողի կամքին, ոչ թե հակառակը, ապա հետևեք Սևանի մեդիա ճամբարի մեր օրագրին:

Սիրով՝ Լիվինգսթոնյան ճայերի երամ:

Աղվերանի մեդիա ճամբար. Նյութե՛ր եմ գրելու, լուսանկարելու՛ եմ, ֆիլմե՜ր. սկսում ենք

Հայաստանի պատանի թղթակիցների ցանցի անդամներն արդեն սկսել են իրենց ամառային մերդիա ճամբարն Աղվերանում: Դասընթացը կտևի հուլիսի քսանութից մինչև օգոստոսի երեքը, որի ընթացքում մեր երեսունից ավելի թղթակիցներ Հայաստանի տարբեր մարզերից կհասցնեն կատարելագործել իրենց հմտությունները լրագրությունից, լուսանկարչությունից, կինոյից և անիմացիայից: Կենտրոնի դասընթացավարները, մենթորները և կամավորները կօգնեն նրանց գործնականորեն կիրառել իրենց արդեն իսկ ունեցած հմտությունները՝ պատրաստելու ֆիլմեր, լուսանկարելու և նյութեր գրելու: Իրենց փորձով և գործնական խորհուրդներով վարպետության դասեր կվարեն «Մանանա» կենտրոնի կողմից հրավիրված ոլորտի լավագույն լրագրողներ, կինոռեժիսորներ և ֆոտոլրագրողներ:

Եթե հետևում եք մեր կայքին, ապա նկատած կլինեք, որ արդեն մեկ տարուց ավելի է, ինչ կենտրոնը «Երիտասարդների արտահայտման ազատությունը քաղաքացիական լրագրության միջոցով» ծրագրի շրջանակներում դասընթացներ է անցկացնում Հայաստանի տարբեր մարզերի պատանիների համար, որի արդյունքում ստեղծվել է Հայաստանի պատանի թղթակիցների ցանցը և www.17.am-ը՝ շուրջ յոթ հարյուր թղթակիցներով: Ծրագիրը ֆինանսավորվել է Եվրամիության կողմից: Հիմա ամառ է: Մեր թղթակիցներն ունեն շատ ժամանակ և լիքը-լիքը գաղափարներ: Մեդիա ճամբարը հրաշալի հնարավորություն է դրանք իրագործելու համար:

Եթե ձեզ հետաքրքրում է, թե  ինչպես են ստեղծվում մեր նյութերը, ֆիլմերն ու լուսանկարները, ովքեր են մեր թղթակիցները, ինչ են ուզում պատմել ձեզ իրենց նյութերով, ֆիլմերով և ֆոտոպատմություններով, ովքեր են վարպետության դասեր անցկացնելու մեզ համար, ապա հետևեք մեր աղվերանյան մեդիա ճամբարի օրագրին. գուցե հենց այս օրերի ընթացքում կնկարահանենք ձեր ամենասիրելի ֆիլմը, լուսանկարը կամ կգրվի ….

-Շուշա՛ն, նյութ եմ գրել, կնայե՞ս…

IMG_7793-7

Եվրոպայի օր. «Մանանա» կենտրոնը ներկայացնում է

Ամեն ինչ սկսվեց քսանմեկ տարի առաջ մի փոքրիկ սենյակում: Այն ժամանակ, երբ հույս չկար վաղվա համար, մարդիկ կային, ովքեր երազանքներ ունեին, ովքեր հավատում էին, ու հենց այդ մեծ երազանքից էլ ծնվեց «Մանանան»: Սկսելով լրագրության դասընթացներից՝ «Մանանայի» սաները սկզբում հրատարակում էին իրենց ամսագիրը՝ «Խաբարբզիկը»: Հետո որոշեցին, որ իրենց պատմությունների համար լուսանկարներ են հարկավոր: Այսպես բացվեցին ֆոտոլրագրության, իսկ հետագայում նաև` կինոյի և անիմացիայի ստուդիաները:

DSC_0354-18Ani Voskehat-8Երկար տարիներ այս ամենը կենտրոնացված էր Երևանում, և մարզերի երիտասարդներին հասանելի չէր, սակայն Եվրամիության աջակցությամբ «Արտահայտման ազատության խթանումը քաղաքացիական լրագրության միջոցով» ծրագրի շրջանակներում արդեն երկրորդ տարին է, կենտրոնը դասընթացներ է կազմակերպում նաև մարզերի 14-24 տարեկան երիտասարդների համար: Սկզբում «Մանանայի»  թիմի անդամները հանդիպումներ են կազմակերպում մարզային տարբեր քաղաքներում ու գյուղերում, պատմում ծրագրի մասին: Այնուհետև բազմաթիվ նամակներ ենք ստանում, որտեղ ցանկություն են հայտնում դառնալ Հայաստանի պատանի թղթակիցների ցանցի անդամ:

Սրանից հետո կազմակերպվում են դասընթացներ, որտեղ մասնակիցները գործնական գիտելիքներ են ստանում ֆոտոլրագրությունից, կինոյից, անիմացիայից և լրագրությունից, իսկ առավել ակտիվները մասնակցում են նաև մեդիա ճամբարներին, որտեղ հնարավորություն են ստանում ավելի խորացնել իրենց գիտելիքները, հանրապետության լավագույն կինոգործիչների, ֆոտոլրագրողների և լրագրողների վարպետության դասերին մասնակցել, համատեղ ֆիլմեր նկարահանել իրենց եվրոպացի հասակակիցների հետ, հանդիպել տարբեր մարզերում ապրող իրենց հասակակիցներին: Այսպիսով, ծրագրի արդյունքները կարող եք տեսնել մեր կայքում՝ www.17.am-ում: Այս ամենը կարճ նկարագիրն է այն ամենի, ինչն արվում է:

IMG_6794-4

Այնքան հեշտ է թվում մի քանի բառով պատմել դա, սակայն իրականում ամեն ինչ այդքան էլ պարզ ու հեշտ չէ: Սկսելով որպես ծրագրի մասնակից՝ արդեն երկար ժամանակ է, ես էլ եմ միացել թիմին և օգնում եմ կազմակերպել այդ ամենը: Այս ընթացքում տարբեր մարդկանց եմ հանդիպել՝ տարբեր երազանքներով ու հոգսերով: Մեր պատմությունները մեր մասին են, մեր աշխարհի, մեզ հուզող, անհանգստացնող, հետաքրքրող խնդիրների մասին: Մենք գրում ենք, լուսանկարում ու ֆիլմեր պատրաստում այն մասին, ինչը մեզ ծանոթ է, ինչն անմիջապես մեզ է առնչվում: Մենք միաժամանակ և՛ ազգային ենք, և՛ կոսմոպոլիտ, որովհետև կարծում ենք, որ աշխարհին հետաքրքիր ենք ոչ միայն նրանով, ինչով նման ենք, այլև նրանով, ինչով տարբերվում ենք…

IMG_6824-6

Մեր մասին ևս մեկ անգամ պատմելու հնարավորություն ստեղծվեց հունիսի 5-ին՝ Եվրոպայի օրը: Այս տարի այն նվիրված էր երիտասարդներին ու նրանց հիմնախնդիրներին: Որպես ամենաերիտասարդական կազմակերպություններից մեկը, մենք էլ էինք ներկայացնում մեր տաղավարը, որտեղ պատմում էինք բոլոր հետաքրքրվողներին ծրագրի մասին, նվիրում մեր ամսագրերը:

IMG_6789-3IMG_6783-27Չէ՛, պատկերացնու՞մ եք մեր ուրախությունը, երբ մեզ մոտենում էին լրիվ անծանոթ մարդիկ ու ասում, որ ծանոթ են մեր կազմակերպությանը, որ տեսել են, կարդացել մեր նյութերը: Եվ ոչ միայն անհատներ, նաև կազմակերպություններ, որոնք հետաքրքրվում էին մեզնով, համագործակցության առաջարկներ անում: Մենք միշտ բաց ենք համագործակցության համար և կարծում ենք, որ հետաքրքիր ծրագրեր դեռ կունենանք նրանց հետ:

Լուսանկարը՝ Սարգիս Մելքոնյանի

Լուսանկարը՝ Սարգիս Մելքոնյանի

Չգիտեմ՝ քանի՞ մարդու եմ պատմել այդ օրը մեր ծրագրի մասին, բայց կողքից լսողին երևի կթվար, որ լրիվ ուրիշ բանի մասին եմ պատմում, ամեն անգամ նոր «Մանանայի», որովհետև այնքան շատ բան կար պատմելու, որովհետև դրանք կենդանի պատմություններ էին նրա մասին, ինչն իսկապես սիրում ենք:

IMG_6806-5

Հ.Գ.  Հրաշալի օր ունեցանք, սակայն դեռ այնքան չասված բաներ են մնացել, այնքան զգացողություններ ու հետաքրքիր պատմություններ:

Եթե դու էլ 14-24 տարեկան ես, հետաքրքրված են ֆոտոյով, կինոյով, լրագրությամբ և անիմացիայով, ապա գրի՛ր մեզ. այնքա՜ն շատ բաներ ունեմ քեզ պատմելու, խորհուրդներ տալու և օգնելու ինտեգրվել մեր մեծ ընտանիքին: 

Ինքնության որոնման ճանապարհին

Յուրաքանչյուր մարդ ցանկացած տարիքում կարիք ունի ինքնաարտահայտման: Տարբեր մարդիկ տարբեր կերպ են փորձում ինքնաարտահայտվել, հետևաբար, ինքնաարտահայտման հարթակները ու ձևերը միշտ չէ, որ նույնն են: Օրինակ, իմ տարիքի մեկը կարող է ինքնահաստատվել լավ սովորելով, մյուսը` ասենք, լավ  պարել, երգել  իմանալով կամ այլ հմտություն կիրառելով, հաջորդը՝ հասարակական աշխատանքներում  ներգրավվելով, մեկ ուրիշը՝ հասարակության մեջ ագրեսիվ վարք դրսևորելով կամ, ասենք, ծխելով ու ոգելից խմիչք օգտագործելով: Սակայն կարծում եմ, որ խնդիրը տվյալ պարագայում ճիշտ  հարթակ գտնելու մեջ է: Եվ ինչո՞ւ ոչ, նաև հասանելիության: Սահմանամերձ գյուղում ապրող իմ տարեկիցը չունի այն հնարավորությունները, ինչը, ասենք, ես կամ, օրինակ` ես չունեմ այն հնարավորությունները, ինչը Երևանում ապրող իմ տարեկիցը: Տվյալ պարագայում  մեզանից  յուրաքանչյուրն ունի բնությունից օժտված նույն կարողությունները, բայց  ինքնաարտահայտման ձևերը սահմանափակ են մեզանից շատերի համար: Երևույթը կարելի է դիտարկել նաև այլ կողմից: Խնդիրը նաև քո կարծիքը չամաչել արտահայտելու, ճիշտ ներկայացնելու, չկոմպլեքսավորվելու մեջ է, իսկ դա յուրահատուկ մշակույթ է, դաստիարակություն, որը պետք է ձևավորվի դեռ փոքր հասակից: Խնդիրն այն է, թե ինչպես սովորեցնել երիտասարդին խելամտորեն արտահայտել իր տեսակետը, ինչպես օգտվել եղած ինֆորմացիայից, ինչպես կիրառել այն: Որպես ամփոփում, ինքնաարտահայտման ազատությունը ինձ համար հասանելիությունն է և դրանից ազատ  ու ճիշտ օգտվելու կարողությունը:

Ինձ համար ինքնաարտահայտման յուրահատուկ պլատֆորմ միշտ եղել է բեմը: Սիրում եմ նաև հասարակական գործերում ներգրավվել, մասնակցել տարբեր ծրագրերի, իմ կարողությունները ներդնել մրցության մեջ: Վերջին տարիներին իմ և իմ տարեկիցներին ինքնաարտահայտման հարթակ տվեց նաև «Մանանա» կենտրոնի  ծրագիրը, հատկապես www.17.am  կայքը, որտեղ մենք բոլորս հնարավորություն ստացանք ազատ արտահայտել մեր մտքերը, կիսվել մեր փորձով, խոսել մեզ հուզող  խնդիրների մասին ֆիլմերի, լուսանկարների և հոդվածների տեսքով: Դա ինձ հնարավորություն տվեց բացահայտել իմ կարողությունները, զարգացնել ստեղծագործական, վերլուծական  կարողություններս, մտնել հասարակական շփումների մեջ, այսինքն՝ լավագույնս ինքնաարտահայտվել:

Բյուրականյան մեդիա ճամբար. նորից նկարահանումներ…

Լուսանկարը՝ Դիանա Շահբազյանի

Լուսանկարը՝ Դիանա Շահբազյանի

Մեդիա ճամբարի ամենահետաքրքիր ու հակասական պահը ինձ համար նկարահանումներն էին: Ֆիլմ նկարելը իրականում հեշտ բան չէ, սակայն իրավիճակն ավելի է բարդանում, երբ ստիպված ես լինում աշխատել ֆիլմի մասին լրիվ ուրիշ պատկերացումներով մարդկանց հետ:

Մենք աշխատելու էինք հայ-սերբական հարաբերությունների մասին դոկումենտալ ֆիլմի վրա: Այնպես ստացվեց, որ ստիպված եղա համագործակցել գլխավորապես սերբական թիմի հետ: Մտածում էի, որ հետաքրքիր ու բացի այդ նոր փորձառություն կլինի իմ՝ ապագա դոկումենտալիստի համար այլ կինոդպրոցի հետ շփվելը, բայց ցանկացած նոր բան իր հետ դժվարություններ է բերում: Այս անգամը ևս բացառություն չէր: Որքանով հասկացա, մեր սերբ գործընկերներն ավելի շատ հակված էին խաղարկային ֆիլմին ու նույնիսկ դոկումենտալ ֆիլմում փորձում էին խաղարկային ֆիլմի տարրեր մտցնել: Հենց նախապատրաստական փուլում, երբ քննարկում էինք  ֆիլմի հիմնական ուղղությունները, համաձայնվեցի մի քանի զիջումների գնալ որպես հյուրընկալող կողմի ներկայացուցիչ և նույնիսկ մի քանի կադրում խաղալ: Էլ ի՞նչ իմանայի, որ պիտի ամբողջ դոկումենտալ ֆիլմում դերասան լինեի, ու ֆիլմը պիտի դառնար իմ պատմությունը:

Նախ, իմ փորձի ընթացքում ես սովորել էի, որ դոկումենտալիստը չպիտի իրեն դնի սցենարային կաղապարների մեջ, որովհետև արվեստը ստեղծագործական գործընթաց է և ազատություն է սիրում, հատկապես դոկումենտալ կինոն: Եթե ինչ-որ բան չկա նախապես պլանավորված սցենարում, բայց նկարահանումների ընթացքում հասկանում ես, որ կարող է ֆիլմին օգտակար լինել, կարելի է ավելացնել և հակառակը, եթե նախապես պլանավորել ես, բայց զգում ես, որ կարող է ավելորդ լինել, վատ չէր լինի առանց խղճի խայթ զգալու ազատվել այդ հատվածից: Սակայն սերբ գործընկերներս պնդում էին նախապես պլանավորված սցենարով շարժվել, ու հենց այստեղից էլ սկսվում էին մեր հակասությունները: Բացի այդ, իմ կարծիքով, եթե ֆիլմը, լուսանկարը կամ ասենք թեկուզ հոդվածը ամբողջական է, ապա այն կարիք չունի բացատրությունների, մեկնաբանությունների: Ճիշտ կադրը ինքնին պիտի տեսանելի ու հասկանալի լինի նայողին  առանց բառերի, իսկ այս ֆիլմում ես անընդհատ պիտի բացատրեի՝ ինչ եմ անում, ուր եմ գնում, ում հետ եմ խոսում: Ամենից շատ դա ինձ դուր չէր գալիս: Այդպես ֆիլմը դուրս է գալիս իր սահմաններից ու մոտենում հեռուստառեպորտաժին, ինչը դոկումենտալ ֆիլմի որոշ ուղղություններում ընդունված ձև է, բայց ոչ ցանկալի:

Ինձ համար դոկումենտալ ֆիլմը արկած է, ռիսկ: Դոկումենտալիստը պիտի նախ կարողանա նյութի լավ ընտրություն կայացնել, հետո ճիշտ լույսի տակ հրամցնել հանդիսատեսին: Նկարահանման ընթացքում պիտի կարողանաս իրականությունից «գողանալ» կադրը և ներկայացնել քո ուզած իրականության մեջ: Ռեժիսորը իր հերոսին պիտի կարողանա դնել իր ուզած իրավիճակում, պիտի ստեղծի իրավիճակ, որովհետև աշխատում է իրական մարդկանց հետ, ոչ թե դերասանների, իսկ դա ճկունություն է պահանջում: Ըստ իս կյանքը մեզ տալիս է ամեն ինչ, ուղղակի արվեստի ճիշտ ըմբռնում է պետք, ճիշտ լուծում: Ես սիրում եմ, երբ դոկումենտալ ֆիլմում ամեն մի կադրը իրական է, երբ զգում ես ռեժիսորի ներկայությունը, բայց չես տեսնում…

…Նկարահանուների փուլը շատ բուռն անցավ, սակայն մեր խմբի ղեկավարը՝

Միլիցան, ասաց, որ սա երբևէ ամենահեշտ, հաճելի  ու լավ կազմակերպված նկարահանումն է եղել, որ ինքը երբևէ ունեցել է: Պակաս բուռն չէր նաև մոնտաժի փուլը: Այս ընթացքում ավելի շատ կարևորեցի մոնտաժի դերը ֆիլմում: Դա այն փուլն է, երբ վերջնական տեսքի ես բերում, սարքում ես ֆիլմը, քո ուզած տրամադրությունն ու գույնը հաղորդում դրան:

Վերջապես պրեմիերա…

Ֆիլմը վերջնական տեսքով նայելիս հասկացա նաև իմ՝ որպես դերասանի թերությունները, ինչը ես անպայման հաշվի կառնեմ հաջորդ անգամ: Իմ՝ռեժիսորի որոշ դեպքերում ունեցածս անհամաձայնությունները ազդել էին մի քանի կադրերի վրա ու կեղծ երանգ տվել խաղիս:

Կարծիքները տարբեր էին ու նույնպես հակասական: Ինչևէ… Կարծում եմ՝ երկու կողմերի համար էլ հետաքրքիր էր աշխատել միասին…

Սիրելի՛ ընթերցող, շուտով ֆիլմը կներկայացվի նաև քո դատին, և դու ինքդ հնարավորություն կունենաս գնահատելու, արդյո՞ք ստացված է, թե՞՝ ոչ…

Բյուրականյան օրագիր. վարպետության դաս Վահրամ Մխիթարյանից

Ցանկացած ասպարեզում, հատկապես կինոյի ոլորտում, շատ կարևոր է փորձի փոխանակումը: Լավ կինոռեժիսոր դառնալու համար բավարար չէ միայն քո անձնական փորձը: Ռեժիսորը մարդ տեսակի հասունացման գործընթաց է, որը պահանջում է երկար ժամանակ, ջանք, ինքնակրթություն և իհարկե պրոֆեսիոնալների փորձ: Յուրաքանչյուր ոլորտի համար շատ կարևոր է, որ փորձի փոխանակման շղթան   չընդհատվի, սակայն էլ ավելի կարևոր է, որ քեզ խորհուրդներ են տալիս այն մարդիկ, ովքեր անցել են քո անցնելիք ճանապարհով: 

Երեկ մեր հյուրն էր «Մանանա» կենտրոնի նախկին  անդամ, իսկ այժմ Գդանսկի համալսարանի պրոֆեսոր, կինոռեժիսոր  Վահրամ Մխիթարյանը: «Այս  ճանապարհը, որ ընտրել եք պարտությունների ճանապարհ է, և եթե դուք պատրաստ չեք պարտության, կարող եք թողնել այս ոլորտը»,- մեջբերեց կինոռեժիսորը իր պրոֆեսորի խոսքերը հենց հանդիպման սկզբում: Հետո սկսեցինք խոսել մեդիայում աշխատելու դժվարությունների, հատկապես մեդիա «հիվանդության» մասին:  Նա ասաց, որ կարևորը իրականության զգացումը չկորցնելն է այս ասպարեզում: Երբեմն  շատերը  մոռանում են անվտանգության մասին ու ինչ-որ կադր անելու կամ նյութ ստանալու համար հայտնվում են էքստրեմալ ու վտանգավոր իրավիճակնրում: «Եղել են դեպքեր, որ լուսանկարիչը վտանգել է ոչ միայն իր կյանքը, այլ նաև իր հերոսի: Իրական դեպք եմ պատմում , որ լուսանկարիչը խնդրել է իր հերոսին խրամատից դուրս գալ, որ նկարի, ու թշնամին կրակել է»,-նշեց նա:

Հետո սկսեց պատմել իր հաջողությունների ու անցած ճանապարհի մասին: Ասաց, որ բացի ռեժիսոր լինելուց զբաղվել է լուսանկարչությամբ  և լրագրությամբ, որն էլ հենց իրեն շատ է օգնել կինոյի ասպարեզում: «Փոքր ժամանակ վախենում էի մթությունից: Հայրս ինձ ապարատ նվիրեց, ու ես սկսեցի  փորձարկումներ անել` մթության մեջ նկարելով: Դրանից հետո լուսանկարչությունը ինձ համար դարձավ վախերս հաղթահարելու, ինձ ճանաչելու միջոց»: Խոսեցինք նաև լրագրության մասին, ու նա խորհուրդ տվեց մեզ չտրվել նեգատիվ կամ պոզիտիվ լրագրությանը, այլ լինել լուծումներ առաջարկող, ինչ-որ բան փոխող լրագրող…

Սակայն հանդիպման ամենասպասված  մասը ֆիլմարտադրության մասին էր: Կինոռեժիսորը Հայաստան էր եկել «Ոսկե ծիրանի» շրջանակներում, և նրա ֆիլմերը նույնպես ցուցադրված էին փառատոնում: Իր հետ բերել էր 2 ֆիլմ` մեկը` դոկումենտալ`«Հովվի երգը», որն այս տարի «Ոսկե ծիրան» փառաոտոնի մրցույթային ծրագրում էր, մյուսը` խաղարկային` «Կաթնեղբայր», որը բազում մրցանակներ է ստացել տարբեր միջազգային կինոփառատոներում: Նախքան ֆիլմերի դիտումը  հեղինակը մեջբերեց հայտնի դոկումենտալիստ Յացեկ Բլավուտի խոսքերը, որ դոկումենտալ ֆիլմը պիտի նկարել որպես խաղարկային ֆիլմ, իսկ խաղարկային ֆիլմը պիտի անել որպես դոկումենտալ: Ապա ավելացրեց, որ իր ֆիլմերը նույնպես փորձել է այդ սկզբունքով նկարել:

Ֆիլմերը բավականին հաջողված էին թե’ թեմաների ընտրությամբ, թե’ հետաքրքիր ռեժիսորական լուծումներով, և թե’ կադրերի ու պատկերի ընտրությամբ: Ֆիլմում ցանկացած կադր կարող էիր հանել, ու դա կլիներ առանձին նկար: Սակայն բոլորիս հատկապես գրավեց ֆիլմերից մեկում օգտագործված երաժշտությունը, որը, ինչպես հետո իմացանք, գրել էր երիտասարդ կոմպոզիտոր Արսեն Բաբաջանյանը, ով նույնպես «Մանանայի» սաներից է եղել: Այդ  պահին այնքան ջերմություն զգացինք բոլորս: Դե, դա գաղտնիք չէր, որ «Մանանան» մեզ համար զուտ   ինչ-որ դպրոց կամ կազմակերպություն չէ, այլ թիմ, ընտանիք, գաղափար, որն իր շուրջ մարդկանց  է համախմբում: Եվ այդ փաստը կարծես մեկ անգամ ևս գալիս էր ապացուցելու, որ այստեղ մարդիկ միշտ պահում են իրար:

Բավականին ակտիվ քննարկում ունեցանք ֆիլմերից հետո: Հարցեր հնչեցին դոկումենտալ և խաղարկային ֆիլմերի տարբերությունների, դրանցում առկա սահմանների, մոնտաժի փուլի, նյութի ընտրության, տեխնիկական հմտությունների և այլնի մասին:  Կինոռեժիսորն ասաց, որ ավելի շատ նախընտրում է խաղարկային ֆիլմեր նկարել, որովհետև այդտեղ ռեժիսորն ունի ավելի մեծ ազատություն, իսկ դոկումենտալ ֆիլմն ավելի բարդ է, որովհետև դու աշխատում ես իրական կերպարների ու մարդկային ճակատագրերի հետ, և հաճախ չես կարողանում քո ուզած կադրը ստանալ: Պատահում է  նաև, որ դոկումենտալիստը կապվում է իր հերոսի հետ ու կարծես պատասխանատու է դառնում նրա ճակատագրի համար: Դոկումենտալ ֆիլմը դժվարանում է այն ժամանակ, երբ ռեժիսորը նաև օպերատորն է ֆիլմի, որովհետև մոնտաժի ժամանակ հաճախ հսկայական նյութ է հավաքվում, ու պիտի կարողանաս հեշտությամբ ազատվել դրա մի մասից, նույնիսկ եթե այն լավն է…

Հանդիպման վերջում խնդրեցինք  խմբակային լուսանկար անել: Չմերժեց, ավելին` լուսանկարվելու պահին  հասցրեց մի քանի գործնական խորհուրդներ էլ տալ մեզ լույսի հետ «աշխատելու» հմտությունների հետ կապված:  Դե, «Մանանայից» Է եղել, չէ, ինքն է մեր կենտրոնի ֆոտոստուդիան հիմնադրել, հո պահը իզուր չէ՞ր կորցնելու…