Լուսինե Կարապետյանի բոլոր հրապարակումները

Հայրս

Հայրս երեւի այն միակ մարդն է, ով ինձ հասկանում է կես բառից կամ առանց խոսքի նույնիսկ: Եվ ես էլ նրան եմ հեշտությամբ հասկանում: Ասեմ, որ հայրս հիսուն տարեկան է, երեւի իմ հասակակիցներից ոմանց պապիկների տարիքին, բայց դա ինձ դուր է գալիս: Ինչքան ծնողները մեծ են լինում, այնքան նրանց երեխաները խելացի են լինում: Քույրս այս լսելով կասեր` եսասեր: Եսասերներն այն մարդիկ են, ովքեր մտածում են միայն իրենց մասին: Հայրս այդպիսին չէ: Ես պարզել եմ դա մեր զրույցներից:

-Պապ, ինչո՞ւ ես ուշ ամուսնացել:

-Երիտասարդության լավագույն տարիներս ստիպված անցկացրել եմ պատերազմական գոտիներում: Սկզբից տեղահանություն (Հայրս Նախիջեւանի վերջին հայկական գյուղից` Զնաբերդից, դուրս եկած վերջին հայն է), ստիպված դուրս եկած, որովհետեւ դիվանագիտական պատերազմն արդեն տանուլ էր տրված, հետո էլ` Ղարաբաղյան պատերազմը…

-Իսկ դու ամուսնանայիր պատերազմից առաջ:

-Իսկ եթե ճակատագիրը դաժան գտնվեր իմ հանդեպ, եւ իմ ապագա երեխաները մնային առանց հա՞յր…

Լռեցի, նա միանգամայն ճիշտ էր: Նա իմ նման եսասեր չէ: Մտածելէ անգամ իր ապագա կնոջ եւ դեռ չծնված երեխաների մասին:

Եթե ես լավ նկարել իմանայի, ապա հորս հիսունամյակին կնկարեի նրա դիմանկարը. բազնաթիվ կնճիռներ, բայց ամեն րոպե ուրախ ժպտալ կարողացող: Երեւի յուրաքանչյուր կնճիռ իր պատմությունն ունի. մեկը երեւի առաջացել է բնօրրանը վերջին անգամ տեսնելու վշտից, մեկը` մարտի դաշտում հաղթական քոչարի պարելու ուրախությունից, մեկը` ամուսնանալիս «Տեր եմ» ասելիս, մյուսը` առաջնեկի ծննդյան մասին իմանալիս: Չէ, իմ ծնվելիս երեւի այնքան էլ չի ուրախացել. տղայի էր սպասում:

Քարոտ

Գիտեք, թե ի՞նչ է կատարվում այս ահռելի ժայռերի ու ահասարսուռ ծերպերի միչև… Վայոցձորյան կյանքն է, ծանոթացի´ր: Այստեղ ժայռոտ ու քարոտ է ամեն ինչ. սարերը քարոտ են, ձորերը՝ նույնպես: Նույնիսկ քամին է քարոտ ու քարհոտ փչում: Բայց երևի սխալվեցի. թերևս մի բան կա այստեղ, որ քարոտ չէ: 

Գիտե՞ս, ես կարող եմ լցնել այս անդունդներն ու, որտեղ և մենք ենք ապրում: Չկարծեք, թե ամենազոր ու հզոր եմ, պարզապես տասնվեցամյա վայոցձորցի եմ, բայց մի  բան հաստատ գիտեմ. այն բարությունն ու սերը, որ գտնվում է մեր ձորակիցների սրտերում, կծածկի բոլոր գագաթները նույնիսկ: Այո, վայոցձորյան սիրտը քարից լինել չի կարող: Դա բամբակ է, թավիշ կամ մետաքս…
Հետաքրքրե՞ց քեզ մեր  կյանքը, ապա խնդրեմ, համեցի´ր ժայռային թագավորություն ու ունկնդրի´ր այս ժայռային սիմֆոնիան: Վայոց ձորի պատմությո՞ւնն ես ուզում իմանալ, գնա´, նստի´ր մի քարաժայռի վրա, վերցրու մի բուռ հող ու մոտեցրու քեզ: Հողը հոտ ունի՝ արյան, քրտնքի, պատերազմի, բայց խաղաղ դաշտերի ու բերրի այգիների հոտն էլ կզգաս: Մեր հողը մեր պես է, մեր դեմքն ու դիմագծերն են. կնճռոտված  «երիտասարդի», որ այնուամենայնիվ բարի ու հոգատար ժպտում է: Հողը ձայն էլ ունի, խոսել գիտի, բայց ոչ բոլորին է հասու այդ ձայնը: Եթե նրա ասելիքը համընկնի քո հոգու ասելիքի հետ, միասին լեզու կգտնեք, նա կսկսի քեզ պատմել մեր կյանքը, մեր պատմությունը, մեր հոգին: Բացենք մեր պատմության գիրքը, որը կոչվում է Վայոց ձոր: Մենք արևի որդիներ ենք, այս քարերն ու ժայռերը այնքան հին են, որքան Երկիր մոլորակը: Հենց այստեղ ապրող ցեղի անունից է այս տարածքը այդպես կոչվում: Արևորդիներ ենք, գեղեցիկ է հնչում, չէ՞: Հենց այդպես էլ մենք առաջացանք: Անցան տարիներ, մենք կոչվեցինք վայոցձորցիներ, տարածքը՝ Վայոց ձոր: Պատմություններ ու ավանդազրույցներ լսելով է, որ ես ձեռք եմ բերում վիթխարի թևեր: Եվ ես թռչում եմ ժամանակ կոչվող թակարդի միջով, թերթում եմ այս գիրքը, թերթում էջեր, թերթում դարեր: Ինձ անասելի հետաքրքրում է, թե ինչ է տեղի ունեցել մեզանից, օրինակ, 1600 տարի առաջ:
Լուսավոր օր էր: Ժայռերի ծերպերը մեղմիվ շոյում էին կապուտակ երկնքի ամենավերին շերտը: Իսկ արևն իր շոյող շողերով հաստատում էր այդ միությունը: Երկու պարթևահասակ   տղամարդ անցնում էին վարդապետի հագուստով: Ամբոխն էլ եկել էր նրանց դիմավորելու: Ովքե՞ր էին այդ տղամարդիկ. մեզ համար ուղղակի պատմական անուններ, այդ մարդկանց համար անուսում մթության մեջ լուսավոր կետեր: Հովսեփ Վայոցձորցին ու Մեսրոպ Մաշտոցն էին: Մեծ քայլ կատարենք, ընդամենը 1-2 էջ: Ամեն ինչ սարսափելի երկրաշարժի արգասիքն է՝ դիակներ, արյուն, լաց ու կոծ: Հենց այդ ժամանակ էր, երբ համընկավ մեր արև Վայոց ձորը, Վայերի ձորի հետ: Դա ընդամենը համընկնում էր. մենք մեր ձորը չէինք անվանակոչի դժբախտության պահին, եթե կային ավելի լավ ու հաջողակ օրեր: Թերթենք, անցնենք այս էջերը նույնպես: Օրբելյաններ, Պռոշյաններ… Երևելի տոհմեր են, լսած կլինեք նրանց մասին: Այս գիրքը շատ հետաքրքիր է, իսկապես: Մեկը մյուսին հաջորդող սև ու սպիտակ էջեր, սև ու սպիտակ դարեր: Ցավալին այն է, որ երբ գրքը փակում ես, ընդհանուրը սև է լինում . սևերը գերակշռում են սպիտակներին: Էլի թերթենք, հասնենք մեր օրեր: Սրանից հետո  սպիտակ էջեր են, քանի որ վերջին էջում մեր ձորակիցներին և մեզ կտեսնես…

***
Փոքրիկ հողակտոր լցված սարերով ու անդնդախոր ձորերով: Երբ փոքր էի,սերը բնօրրանիս նկատմամբ մի առողջ սերմ էր, իսկ գեղեցիկ բնօրրանը պարարտ հող, բնականաբար, կարող էր ծլել: Չէր ծլի,եթե չլինեին հյուրասեր քաղաքացիներիս ջերմ հոգիները, դա հենց այդ ջերմությունն է, որ պետք է յուրաքանչյուր ծլած բույսի: Դե, ջերմությունը բոլոր ժամանակներում է անհրաժեշտ: Պատանեկության տարիներին այդ բույսը դարձավ մի ծառ: Ճիշտ է, ծառիս ճյուղերը կես թիզաչափ էլ չկային, բայց արմատները խորն էին . ծառս ամուր կանգնած էր հողին: Իսկ հիմա և՛ արմատներն են հաստատուն, և՛ ճյուղերը փարթամ, և՛ բերքը առատ:
Ծառը տեղահան անել, հավատացեք, անհնար է:

Առանց նորին մեծության

Մեր քաղաքը նման է մնացած քաղաքներին …տարբերվելու աստիճան: Այստեղ գիշերները երկինքը տարբերվում է: Կմտածեք, թե նույն երկինքն է, նույն Լուսինը, բայց… իսկապես այստեղից  յուրօրինակ է:Դե լավ, իջնենք երկնքից: Իմ քաղաքը՝ չնայած իր փոքր լինելուն, ավելի շատ զբաղմունքներ ունի, թերևս երեխաների համար: Եվ յուրաքանչյուր ծնող իր  սրբազան պարտքն է համարում իր երեխային ընդունել, օրինակ, արվեստի դպրոցի ինչ-որ բաժին՝ տաղանդ բացահայտելու: Ես էլ էի այդ «տաղանդ որոնողների» շարքին դասվում: Առաջին դասարան . կատարյալ հրաշք: Այդտեղ դրախտային ներդաշնակությամբ էր դասավորված ամեն ինչ և´դաշնամուրի 85 ստեղները, որտեղ սպիտակները իրենք տաքուկ գրկում տեղ են հատկացրել սևերի համար, և´ հնգագիծը, որ այնքան մեծ գործ էր կատարում` իր վրա կրելով այդ հսկայական «սև կեռասներին»  (ես մինչև հիմա նոտաներին կեռաս եմ անվանում): Բայց ամենաներդաշնակը այդ դպրոցում սոլի բանալու նուրբ գալարներն էին և ուսուցչուհուս թավշյա ձեռքերը: Հետաքրքիր էր . ամեն անգամ դաշնամուրի ստեղներն հաշվելիս ուրիշ թիվ էի ստանում ՝84, 86, 83 , բայց ոչ` 85, իսկ երբ սկսում էի հաշվել դպրոցի դաշնամուրների ստեղների թիվը, դառնում էր իրական քաոս: Ինձ թվում էր կամ էլ դա իսկապես նմանվում  էր հանրահաշվական այն խնդիրներին , որոնք ինչքան էլ լուծեիր, միևնույնն է, չէիր ստանա այն ճիշտ պատասխանը , որը գրված էր գրքի հետևում: Ինչպես մնացած բնագավառներում այնպես էլ այստեղ վրա հասավ նորին գերազանցություն ձանձրույթը: Դաշնամուրը ձանձրացավ ինձնից, թե ես նրանից, այնպես էլ չհասկացանք  ո´չ ես, ո´չ դաշնամուրս: Իմիջիայլոց, նորին գերազանցությունը վրա հասավ, երբ երկրորդ դասարան էի: Եվ դժբախտաբար, իմ ուսուցչի ջանքերը զուր էին. նա մինչև յոթերորդ դասարան  փորձում էր իմ մեջ արթնացնել այն դաշնամուրասեր Լուսինեին, որն առաջին դասարանում բոլորի մեջ զարմանք էր առաջացնում ՝ այդքան դժվար դասերը, այդքան վարպետորեն նվագելով, երբ բոլորը ակնածանքով էին նայում և´ ինձ, և´ ուսուցչուհուս: Բայց զուր. նրա նուրբ մատները դեռ երկար էին իմ մատներին օգնելու իրենց «հասանելիք» նոտան փնտրել: 

Մայիսի վերջն էր : Արդեն երկու տարի էր արդեն, ինչ ավարտել էի : Դասերը շուտ ավարտեցինք, ու դա մեզ հնարավորություն տվեց այցելելու մեր ընկերուհուն, որը երաժշտական դպրոցի ամենաերտասարդ ուսուցչուհին է: Բախտի բերմամբ , թե պատահմամբ, նա այնտեղ չէր, և մենք միջանցքում նստած վայելում էինք քաոսային ներդաշնակություն. մի դռնից լսվում էր  Բախի, մյուսից` Մոցարտի ստեղծագործությունները,  մեկ այլ դռնից էլ աստղային զրույցին միանում էր Շոպենը: Իսկ այդ զրույցը անէացնում էր մեր ուսուցիչներից մեկի բարձր ծիծաղը, որն այնքան տաքուկ ու միևնույն ժամանակ, այնքան ճնշող է: Այդտեղ ներդաշնակ էր ամեն ինչ. չէ որ դպրոցը կոչվում էր արվեստի. արվեստն առանց ներդաշնակության նույնն է, ինչ ներդաշնակությունն առանց արվեստի, այսինքն, անհնար է: Չգիտես ինչու, աչքերս լցվեցին, ցանկացա նորից հետ բերել ժամանակը , նորից սովորել, նորից, բայց առանց նորին մեծության …Բայց այնուամենայնիվ չհապաղեցի, գտա երաժշտության նոտաներ ու…
-Բարև Ձեզ, ընկե´ր Ավագյան, կարելի՞ է ներս գալ: Այո´, այո´ դա ես եմ՝ չստացված դաշնակահարս:

Իմ առաջին «ընկերը»

Լուսանկարը` Մուշեղ Վարդանյանի

Բոլորիս հայացքները անընդհատ ճամբարային հարցեր քննարկելուց մռայլվել էին, ու միանգամից Ասպրամի ձայնը (Ասպրամը մեր`ջոկատավարներիս ջոկատավարն էր).

-Բայց դուք իսկապես… Դե…

-Մենք լիովին պատրաստ ենք,- գրեթե միաձայն գոչեցին տասներկու «ցավին անտարբեր, դավին անտեղյակ» երիտասարդներ:

Դուրս եկանք մեր հիմնական հանդիպման վայրից, ու մեր հանդիպումը մի քանի րոպե անց շարունակվեց արդեն օնլայն: Հետաքրքիր հանդիպումներ են. այդտեղ ավելի հանգիստ էր, մեկս մյուսի ձայնի հուզումնալից ելևէջները չէինք լսում,  ուղղակի կարդում էինք հայտարարվածներն ու վերջ:
«Լա′վ, անցանք քնելու, շուտ պիտի արթնանանք»: Չգիտեմ, թե ով գրեց, բայց հաստատ ես լսեցի նրա ձայնի խիստ տոնը, որը ինձ այնքան էլ չճնշեց, քանի որ համակարգիչը դեռ երկար էր ինձ իր մոտ պահելու: Իսկ առավոտյան քույրս էր.
-Դե, արթնացիր, ուշացանք:
Բարեբախտաբար նա էլ է ջոկատավար, այլապես ես ո′չ կարթնանայի, ո′չ էլ ջակատավար կլինեի…

Լուսանկարը` Մուշեղ Վարդանյանի

Երեխաները հավաքվել էին, ջոկատավարները` նույնպես: Սկսեցինք յուրաքանչյուրս իր ջոկի երեխաներին հավաքել և աշխատել: Ջոկի անուն, ջոկի նշան, առաջաբան, լոգո: Մոտավորապես 15 երեխաների բերել ընդհանուր հայտարարի, երբ յուրաքանչյուր երեխա ունի 2-3 տարբերակ. իսկապես բարդ գործ է:
-Դե, էլ ի՞նչ հարցեր ունեք,- մի կերպ երեխաների պահանջները ավարատած` ասացի ես:
-Ընկե′ր Լուսինե, իսկական պարադոքս է ամառային դպրոց-ճամբար. ամառային ճամբարը հանգստանալու համար է, դպրոցը`անհանգստանալու:

Մի պահ զարմանք պատեց ինձ, թե ինչպես է ութամյա երեխան սովորական երևույթներից, որի վրա մենք երբեք չէինք մտածել , պարադոքս ստեղծել: Դե, դա երեխաների մենաշնորհն է. անսովորից տարբերակել սովորականը, իսկ սովորականից`անսովորը: Բայց իմ զարմանքի գագաթնակետը նրա` ինձ «ընկեր»-ով դիմելն էր: Իմ միակ «ընկեր»-ը, որն ինձ անասելի ուրախացրեց` չնայած դրան, որ այլևս չէի կարողանում ուրախանալ հոգնած լինելու պատճառով: Իրոք, ինչքան անհետաքրքիր ու գորշ կլիներ աշխարհն առանց երեխաների:
Ջոկատավարները ինչպես միշտ հավաքվել էին ու շարունակում էին իրենց քննարկումը` այս անգամ ավելի մռայլ դեմքերով. մեկը հոգնել էր, մեկի գլուխն էր ցավում, իսկ մեկն էլ անհոգ նստել էր` երջանիկ ժպտալով: Հրճված էի երեխաների պարզությունից ու մաքրությունից: Բայց եթե Ասպրամը նորից կրկներ նույն հարցը, թե արդյոք ուզում ենք աշխատել, ապա կասկածի տակ կդրվեր մեր ճամբարի հետագա կյանքը: Առողջապահության օրը փոխարինեց հումորի օրվան, հումորի օրը` սպորտի օրվան, երկրորդ օրը` երրորդ օրվան, երրորդը`չորրորդին և այսպես շարունակ: Բայց հարմարվեցինք և′ մենք, և′ երեխաները: Մենք էլ չէինք սպասում Ասպրամի հարցին, իսկ երեխաները պարադոքսներ էլ չէին փնտրում: Յոթերորդ օրը վրա հասավ: Գրկախառնություններով ու հրաժեշտի խոսքերով լի օր: Նույնիսկ հուզվեցինք` չնայած դրան, որ բոլորս էլ Վայքում էինք ապրում և ամեն օր մեկս մյուսին տեսնում էինք: Մենք կարոտելու էին մեր «Նավաստիներին», «Ադամանդներին», «Իմաստուններին» և բոլոր ջոկատներին, կարմիր քարտերին, նկատողություններին ու խրախուսական միավորներին…
Անփորձ էինք` փորձեցինք, անտեղյակ` տեղեկացանք: Հիմա այստեղից մենք վերցնում ենք մեծ աշխատափորձ, որը չենք ստանա ուրիշ ինչ-որ տեղից`աշխատել երեխաների հետ: Թե կարողանում ես աշխատել երեխաների հետ, կաշխատես նաև ցանկացածի հետ: Ամենքիս ներսում բարեբախտաբար դեռ երեխա է ապրում…

Առավոտյան զբոսանք Վայքում

Լուսանկարը` Դավիթ Ասլանյանի

Լուսանկարը` Դավիթ Ասլանյանի

Էլի ականջակալներս վերցրի ու …

-Հաջող, մամ, ես գնացի
-Այդքան շո՞ւտ: Դեռ 8:05 է:
-Դե, տնօրենն ասաց, որ հաջորդ անգամ նախավարժանքին չհասնեմ, դպրոցի շուրջը երեք շրջան պիտի վազեմ … Գիտե՞ս ինչքան մեծ է մեր դպրոցը:
-Լավ, բարի օր քեզ:
-Քեզ էլ, մամ…
Բայց ես այնքան էլ չէի ուշանում, պարզապես սկսել եմ դանդաղ քայլել ու հիանալ փոքրիկ ու հանգիստ քաղաքովս: Ասեմ, որ ապրում եմ Վայքում: Ընկերներս ամեն օր ասում են, որ օրերն են հաշվում, թե երբ պետք է վերջացնեն դպրոցը ու գնան Երևան՝ ուսումը շարունակելու, իսկ ովքեր արդեն Երևանում սովորում են, ասում են, որ օրերն են հաշվում, թե երբ է արձակուրդ լինելու, որ գան Վայք: Սրանից կարելի է լավ հետևություն անել. ուղղակի սիրել այն վայրը, որտեղ ապրում ես: Իսկապես հրաշալի տեղ է Վայքը, երբ այս ժայռերին ու քարերին նայում ես տուրիստի աչքերով: Քանի որ տուն-դպրոց ճանապարհը երկար է, և ես նախընտրում եմ դպրոց հասնել քայլելով, ճանապարհի կեսից փոքրիկ քաղաքը սկսում է ակտիվանալ: Փոքրիկ քաղաք, որտեղ իրար հետ կողք-կողքի ապրում են տարբեր տարիքի ու խառնվածքի մարդիկ: Մարդիկ, ովքեր նարդի են խաղում, մարդիկ, ովքեր հաց են առաքում, մարդիկ, և ինձպեսներ, ովքեր ուղղակի քայլում են , հիանալով փոքրիկ քաղաքի գեղեցիկ անկյուններով: Եվ իսկապես այն շատ գեղեցիկ է, յուրօրինակ գեղեցկություն ունի: Երբ նայում ես Վայքի ընդհանուր համայնապատկերին, աչքերի խորքում ժպիտ պահած տխուր մարդու կերպար ես պատկերացնում: Նա կարոտում է իրենից հեռացողներին և անհամբերությամբ սպասում նրանց վերադարձին:
Օ՜, իմ սիրած երգը  Louis Armstrong What A Wonderful World: Ինչ լավ է, որ ականջակալներս վերցրի, այլապես առանց մտքում մենախոսելու կհասնեի դպրոց :
Այս երգի հնչյունների տակ ուղղակի անհնար է չընկնել մանկության գիրկը: Մանկություն , որտեղ ամեն ինչ այնքան անրջային էր , այնքան հեքիաթային: Մանկություն, երբ ծնողների հետ քայլում էինք փողոցով ու վայելում գիշերային քաղաքի լույսերը: Տարիքն է ուղղակի մեծանում  ու, չգիտես ինչու, տարիքիդ hետ մեկտեղ  մարում են քաղաքի լույսերը ևս: Ու ամենացավալին այն է, որ ես էլ, ընդամենը մեկ տարի հետո ստիպված կլքեմ այս քաղաքը, լոկ այն պատճառով, որ ցանկանում եմ ուսումս շարունակել,  ցանկանում եմ բարձրագույն ուսում ստանալ…
-Լուսինե, նորից ուշացար…
-Կներեք ընկեր Հակոբյան, էլ չի կրկնվի:

…Այս փոքրիկ ու դժգույն քաղաքում,
Քամին է միայն լուռ ոռնում,
Քաղաքը շշմում ու լուռ քնում,
Անուշ երազ է տեսնում իր քնում:

Քնի մեջ այգիներն են գալիս,
Շենքերն են ուրախությունից լալիս:
Հիշում է փոքրերին խաղալիս,
Մեծերին էլ անհոգ քայլելիս:

Հիշում է փառքերն իր երբեմնի,
Հիշում է ջահերն իր արթմնի,
Հիշում ու տխուր լալիս,
Քաղաքում անձրև է գալիս:

Սարսափ ֆիլմերի գլխավոր հերոսը

3 պոլիէթիլենային տոպրակ 2 մթերքի համար, որոնք 30 րոպե օգտագործումից հետո ուղղակի դառնում են դեն նետելու աղբ: Իսկ մենք, դրանք նետում ենք այնտեղ, որտեղ ցանկանում ենք՝փողոցում, նույնիսկ աղբամանների կողքին: Ինձ հուզում է այդ պոլիէթիլենային տոպրակների ու պլաստիկ շշերի հետագա կյանքը, վերջում որտե՞ղ են դրանք հայտնվում, ի՞նչ է լինում դրանց հետ. չէ՞ որ դրանք դժվարությամբ են քայքայվում:

Շատ գեղեցիկ պար է ստացվում, երբ պոլիէթիլենային տոպրակը սկսում է պարել օդում, քամու երաժշտության տակ: Այն անընդհատ օրորվում է, մինչև չհայտնվի մեկի տանը՝որպես անկոչ հյուր, կամ էլ կախված մնա ծառի ճյուղերին իբրև տոնածառի խաղալիք:Եթե Վայքում ապրելիս լինեիք կամ  մեկ անգամ  ոտքով գնայիք Վայքի եկեղեցի, ապա ճանապարհի մի հատված ձեր ուշադրությունը ավելի կգրավեր, քան հենց եկեղեցին: Մի փոքրիկ տարածք ամբողջությամբ լցված է պլաստիկ շշերով: Նման տարածքներ Վայքում շատ կան: Իսկ միջոցառումներ, բնապահպանական թեմաներով սեմինարներ, կրեատիվ գաղափարներ աղբը արդյունավետ օգտագործելու համար նույնպես շատ են, բայց սայլը տեղից դժվար է շարժվում, որովհետև մեզանից յուրաքանչյուրը չի գիտակցում, որ կարող է փոխել ինչ-որ բան: Չէ՞ որ մենք՝ամեն մեկս, մեկն ենք այն 7 միլիարդ ռեժիսորներից, որոնք որոշում են երկրի ապագան: Եթե յուրաքանչյուրս մտածենք միայն մեր մասին, ապա այս ֆիլմը կդառնա մի սարսափ ֆիլմ, իսկ գլխավոր հերոսներ կդառնանք ոչ թե մենք, այլ՝աղբը:

Գողացված Ֆեմիդան

Հոգնեցրել էին այդ խանութի փափուկ խաղալիքներն ու անիմաստ շարված գունավոր տետրերը: Բայց սկզբից մի անտարբեր հայացքով շոշափեցի, իսկ հետո մոտեցա ու սկսեցի մանրակրկիտ ուսումնասիրել արձանը: Այդ արձանի մետաղե դեմքը ծանոթ էր, չնայած աչքերը փակված էին «մետաղե լաթով» : Մի քանի վայրկյան ևս և…
- Ֆեմիդա˜ն…,-բարձր ու զարմացած ճչացի ես:
Սկզբից մայրս մոտեցավ, հետո աշխատակիցները:
-Մա՛մ, մա՛մ նայիր, Ֆեմիդան, արդարության Ֆեմիդան…
-Ի՞նչ Ֆեմիդա, ո՞ր Ֆեմիդան…
Ես մատնացույց արեցի գեղեցիկ արձանը:
- Արդարության, օրինականության Ֆեմիդան:
Մորս վախվորած աչքերը լցվեցին ուրախությամբ, որովհետև ես ուրախացել էի. գտել էի երկու շաբաթ փնտրած Ֆեմիդային:
-Սա Ֆեմիդան չէ, սա կշեռք համաստեղությունն է:
-Ի՞նչ կշեռք, սա Ֆեմիդան է , աստվածուհի է, հասկանո՞ւմ եք…
Ու երկար-բարակ սկսեցի պատմել Ֆեմիդայի մասին: Բայց աշխատակցի անտարբեր հայացքից հասկացա, որ նա արձանի մեջ միայն կշեռքն է նկատել, իսկ Ֆեմիդայի մասին չի հասցրել կարդալ…
-Դե՛, մի երկարացրու , ես սա գնում եմ քեզ համար, ուղղակի նվեր…
-Չէ՛, մամ , ես սա իմ փողերով պետք է գնեմ:
-Դու չես աշխատում, չէ՞:
-Բուֆետի փողերը  չեմ ծախսի, կհավաքեմ:
-Իսկ դպրոցում սոված կմնա՞ս, առողջությանդ հետ խա՞ղ ես անում:
-Առավոտյան կուտեմ, կքայլեմ, առողջ ապրելակերպ, և կխնայեմ նաև տրանսպորտի փողը:
-Իսկ ինչքա՞ն է արձանը:
-2000 դրամ, 10 աշխատանքային օր, 2 շաբաթ, հա մա՛մ , խնդրում եմ, արդարության աստվածուհու արձանը մայրիկիդ փողերով չէ , որ պետք է գնես:
-Լավ, լավ, լավ…
Խանութը դադարեց լսել մեր խոսակցությունը, և շարունակվեց այնտեղ տիրող անառևտուր լռությունը:
«Երկու շաբաթ: 2000 դրամ: Ամեն ինչ ճիշտ է»:
Ուրախ, առողջ, և որ ամենակարևորն է, նպատակասլաց երկու շաբաթ: Ամենադժվարը երկուշաբթին էր. մի քիչ հոգնեցուցիչ, բայց հարմարվեցի 200+200+200…=2000: Այդ երկու շաբաթվա ընթացքում Ֆեմիդան այնքան սիրալիր հայացքներ ստացավ, որ երբևէ չէր ընդունել: Ինչ լավ է , որ նրա աչքերը փակ էին, թե չէ մետաղե արձանը կշիկներ…
…-Բուֆետ կգա՞ս:
-Չէ՛, բուֆետ չէ,- ասացի ես ու կիսաուրախ, կիսահեգնական նայեցի դրամապանակիս 2000 դրամին:
-Գոնե դուրս գանք՝ մաքուր օդ շնչելու:
-Լավ, լավ գնացինք:
Եթե չլսեի ընկերուհուս և դուրս չգնայի  կամ եթե դրամապանակս սեղանին չթողնեի, ապա այդ օրը տուն վերադառնալիս կգնեի Ֆեմիդայի արձանը: Բայց ամեն ինչ այդպես չեղավ, ու դրամապանակս այդ օրը դատարկվեց գողության պատճառով: Չհետաքրքրվեցի, թե ով է վերցրել, չէի ուզում ինչ-որ մեկին մեղադրել գողության մեջ…
Խանութի կողքով անցնելիս Ֆեմիդայի վրա մի արհամարհական հայացք էի ձգում…Ինչ լավ էր, որ աչքերը փակ էին , և ավելի լավ էր, որ աչքերը փակ էին «մետաղե լաթով»: Մանկական պատկերացումներս կյանքի արդարության մասին բախվեցին անարդար կյանքին…Անարդար կյանք, որտեղ Ֆեմիդան ոչինչ փոխել չի կարող:

Իմ ընտանիքը

Ընտանիքը մեծ հասկացություն է: Տարիքի հետ այդ հասկացության իմաստը էլ ավելի է մեծանում: Իմ ընտանիքն էլ է նման բոլորի ընտանիքներին, և միևնույն ժամանակ, տարբերվում է բոլորինից: Իմ ընտանիքը միշտ լի է, ու այդտեղ հնարավոր չէ մրսել: Լի՝ բառիս բուն և փոխաբերական իմաստներով: Երբ փոքր էի, ինձ թվում էր, թե դա սովորական ընտանիքի մոդել է, բայց իմ մանկական պատկերացումները լիովին փոխվեցին, երբ սկսեցի այցելել իմ այն ընկերուհիների տները, որոնց ընտանիքի անդամների թիվը չէր անցնում երեքից: Զարմանալի է, նույն մեծության տները ինձ թվում էին ավելի մեծ ու ճնշող, որտեղ միշտ մրսում ես, չնայած լավ ջեռուցմանը: Ընտանիքի իմ պատկերացումներից միայն մի երկու դեպք եմ հիշում իմ մանկությունից (դե, մանկությունը այն ժամանակահատվածն է, երբ ամեն ինչ դրոշմվում է քո ենթագիտակցության և վարքի վրա): Առաջինը, երբ երկրորդ դասարանում իմ ուսուցչուհին մեզ հանձնարարեց նկարել մեր ընտանիքները: Իսկ իմ նկարած նկարը ոչ միայն ուղղակի նկար էր, այլ, կոպիտ ասած, դասակարգում, ըստ տարիքի ու վայելած հարգանքի: Բազմոցին նստած էին տատիկն ու պապիկը, բազկաթոռներին՝ մայրիկն ու հայրիկը, իսկ մենք՝ ես, քույրս ու եղբայրս` աթոռներին ու գետնին: Դա է իմ երազած ընտանիքի իդեալը: Հարգանք, սեր, մեկը մյուսին զիջելու ունակություն… Ահա այն ամենը, ինչ անհրաժեշտ է ընտանիքներին, հայկական ընտանիքներին: Իսկ մյուսը երևի ավելի լավ է տպավորվել իմ մեջ:

Մի վիրավոր ճնճղուկ ձեռքս փողոցից եկա տուն: Մայրս զայրացավ՝արգելելով տանը պահել թռչունին, իսկ ես լացակումած ու

ի հակադրություն մորս, վերցրի թռչունին և փակվեցի սենյակումս: Ընտանիքիս մնացած անդամները հավաքվել էին կողպված դռան մյուս կողմում և խնդրում էին, ինչու չէ, նաև պարտադրում, որ դուռը բացեմ և ազատեմ թռչունին: Բայց ասեմ, որ փոքր ժամանակ էլ էի համառ ու չէի բացի, եթե չլսեի տատիկիս ասածը:

-Տոտոն (այդպես էին ինձ դիմում), տե՛ս, հիմա դու նեղսրտած ես, և

մենք բոլորս անհանգստանում ենք քեզ համար, իսկ այդ ճնճղուկի ընտանի՞քը, չէ՞ որ նրանցն էլ է ընտանիք, նրանք էլ են անհանգստանում, երևի իրենց վիրավոր երեխայի համար կեր պիտի հայթայթեն, իսկ դու նրան վերցրել ու բերել ես տուն:

Ես լցված աչքերով նայեցի ճնճղուկին, հետո կողպեքին, բացեցի դուռը, դուրս հանեցի միայն ձեռքս, ճնճղուկը ափիս մեջ դրած, տվեցի տատիկին, հետո շարունակեցի լաց լինել: Բայց ոչինչ, փոքրիկ ընկերս ինձնից չէր նեղանա, ես կարող էի լաց լինել նաև ցածր գնահատական ստանալու պատճառով: Բայց այդ պատմությունը վառ օրինակ էր ընտանիքի միասնականության:

Այո՛, սա իմ ընտանիքն է, և միևնույն ժամանակ, երջանիկ ընտանիքի իդեալը: