Սոնա Աբունցի բոլոր հրապարակումները

sona abunts

Մի քիչ եղանակի տեսությունից

Փորձեք անջատել ձեր հեռախոսները և նետել այն կողմ գոնե երկու օր, եթե իհարկե, այդքան համարձակություն ունեք։ Չունեք, գիտեմ, կամ էլ միգուցե շատերը չունեն։ Ես էլ չունեմ։ Բայց հեռախոսս ինձնից ոչինչ չհարցրեց փչանալուց առաջ՝ արդյոք ինքն ինձ պե՞տք է, ինչո՞վ կարող է օգտակար լինել այս շատ կարևոր ժամանակահատվածում։ Փոխարենը մի լավ վնասեց գնալուց առաջ։ Ինչքան էլ ծեծված, կամ էլ դուք որակավորեք, թվա, մեր կյանքը ուղիղ, պիրկ կապերով կապված է տեխնիկայից։ Լավ է, դա, թե ոչ, միանշանակ, անգամ աննշանակ չեմ կարող պատասխանել։ Դրա պատասխանը տալիս են փաստերը։ Դրանք են՝ առավոտ վաղ արթնանում ես, հանգիստ քեզ համար պատրաստվում, նայում ես ժամին ու տեսնում ես արդեն 9-ն է, իսկ դու 9։30 պետք է լինես համալսարանում։ Արագ հագնվում ես, պոկվում կանգառ։ Ճանապարհին խցանում, հասնում ես դասի 9։50։ Բարձրանում ես հինգ հարկ, շունչդ փորձելով կարգավորել, սրտի տրոփյունով բախում ես լսարանի դուռը, բացում․․․

Այ, այստեղ մի վայրկյան կանգ առեք։ Ուրեմն նախորդ օրը, քանի որ մոտս հեռախոս չկար, այսինքն կար, բայց մահացած,առիթ չեղավ ֆեյսբուք մտնելու։ Հիմա վերադառնանք լսարան։ Ի՞նչ լսարան, մեր լսարա՞ն։ Դուռը բախեցի, ներս մտա շտապ-շտապ՝ ոչ մեկի դեմքին չնայելով, հատկապես դասախոսի՝ խուսափելով հնարավոր ճառից։ Փորձեցի տեղ գտնել, տեղավորվել, մեկ էլ մեկը կողքից ասում է․
-Սխալ լսարան եք մտել ոնց որ, այս ժամին դուք երկրորդ հարկում եք դասի։
Օ, ոչ, մեղմ ասած, իսկ մի քիչ բարկացած՝ թու։ Ո՞նց, ինչի՞ համար։ Հեչ, պարզապես ֆեյսբուք չմտնելու համար։ Խնդրեմ, ինչի՞ համար։ Դասամիջոցին ծնունդ ենք նշելու ֆեյսբուքով, դասացուցակը հրապարակվում է ֆեյսբուքով, լսարանը փոխվում է ֆեյսբուքով, դասախոսները փոխարինվում են ֆեյսբուքով․ այնինչ՝ ֆեյսբուքն է մեզ փոխում։

Դաժան, սթրեսային, հուզված, գերէմոցիոնալ, նաև ձանձրալի, զգացմունքների անկանոն առատ տեղումներով օրեր են սպասվում նրանց համար, ովքեր ունեն կախում, բայց փորձում են, կամ ստիպված են չկախվել։ Հագնվեք տաք, վերցրեք անձրևանոցները, Հյուսիսային Սառուցյալ օվկիանոսից սաստիկ բքաբեր ցիկլոն է ձեզ մոտենում։ Չմոռանաք նաև ձեզ հետ ունենալ արևային որակյալ ակնոցներ, թեթև հագուստ, արևային տրամադրություն, քանի որ ներքևից՝ Հնդկական օվկիանոսից, ձեզ պատրաստվում են հյուրընկալվել շոգ հոսանքները։ Խառն եք լինելու․․․Բարեխառը:
Հ․Գ․Ամեն դեպքում, կեցցե ֆեյսբուքը՝ թուղթ ու գրչին վերադարձնելու համար։

sona abunts

Իղձեր ու երազանքներ

… Բարձրահարկ երկու շենք՝ իրար միացած ամուր պարանով: Շուրջս մարդիկ են. եկել են ինձ երկրպագելու, ուժ տալու: Պատրաստվում եմ քայլել այդ թելի վրայով և մի շենքից հասնել մյուսին: Վախս հաղթահարելու օրն է: Հանում եմ կոշիկներս, վերցնում եմ երկար ձողս, որով պետք է հավասարակշռությունս պահեմ լարախաղացի պարանի վրա, նաև վերցնում եմ հեռախոսս: Երազանքս է այդ բարձրության վրա, այդ պարանի վրա ունենալ սելֆի: Այո, հանգիստ ասացեք` ապուշ երազանք է, անհեթեթ, կյանքին վտանգ սպառնացող: Բայց դե ի՜նչ արած, իմ սիրտն էլ դա՛ է ուզում: Ծափահարություններ… Եվ ես բարձրացա: Ճոճվում եմ աջ, հետո` ձախ, հետո նորից` աջ, այնուհետև` հետ ու առաջ…

Մի քանի րոպե հետո շտապօգնության մեքենան կանգնած է լինում ներքևում, տասնյակ մարդիկ են հավաքվում: Ինչո՞ւ: Երևի զգում են, թե ինչ է կատարվելու: Աջ, ձախ, ա՜, թըմփ… Վերջ:
Հետո չեմ հիշում՝ ինչ է կատարվել, որովհետև ոտքերիս ուժեղ ցավից տեղիցս վեր եմ թռչում. երազն ավարտված է: Ու ես մտածում եմ՝ ինչքան անպիտան ու թույլ եմ ես. անգամ երազում չեմ կարողանում երազանք իրականացնել:
Գլուխս իջեցնում եմ բարձին, շարունակում քունս ու փորձերս:
…Ծով է, քամի, ավազ ու արև: Մեր նավը լողում է օվկիանոսի կենտրոնում: Ես արդեն հագել եմ ռետինե լողազգեստը և պատրաստվում եմ սուզվել ջրի խորքը: Ցա՛տկ: Մեկ, երկու, երեք, չորս հինգ… Այսպես մինչև վաթսունը հաշվեք, ու շունչս կկտրվի:
Հիսունհինգ, հիսունվեց, հիսունյոթ, հիսունութ, հիսունինը… Բավական է: Ինձ կոտորում եմ ջրի տակ, չգիտեմ` ինչ անել, որ փրկարարները իջնեն ու դուրս հանեն ինձ: Անխելքները չեն մտածել, որ անփորձ է, կարող է` խեղդվի, կարելի է հետը սուզվել: Մինչ ես ինձ կկոտորեմ, մեկ էլ տեսնեմ սպիտակ շնաձուկ կոչվածը երախը բացած շտապում է ինձ մոտ:
Նորից մեկից սկսեք հաշվել, մինչև հասնեք երեքին, ես էլ չեմ լինի:
Մեկ, երկու, երեք… Ա՜, հա՛մփ:
Շնաձկան ատամների ծակոցից վեր եմ թռչում տեղիցս: Աստվա՜ծ իմ, կրկին չստացվեց: Ո՞նց բաց թողեցի ջրի տակ լինելու և վայելելու հնարավորությունը: Բայց, ինչո՞ւ չեք ասում, որ ես մեղավոր չեմ, շնաձուկը ինձ կերավ: Թե չէ` հաստատ դեռ երկար էի ջրի տակ մնալու, դե՛, գիտեք հնարավորություններս:
Գլուխս իջեցնում եմ բարձին, շարունակում քունս ու փորձերս:
…Փոքրիկ պատուհան, կողքիս անծանոթ թռչող, պատուհանից կարծես սպիտակ սավան է կախած. դուրսը ամպեր են, ուրիշ ոչինչ: Ինքնաթիռում եմ, արդեն պատկերացրիք: Հաջող վայրէջք ենք կատարում: Նստում եմ օդանավակայանից Փարիզ տանող ավտոբուսը: Հասնում եմ Փարիզ: Ավելին, հասնում եմ Էֆոիս աշտարակը: Մեքենան դեռ չկանգնած ես դուրս եմ թռչում մեքենայից, գլորվում գետնին, վեր կենում ու ինչքան ուժ ունեմ վազում դեպի աշտարակը: Վազում եմ, հասնում եմ, անվերջանալի աստիճաններով եմ արդեն բարձրանում: Իմ երազանքը ավելի շատ ոչ թե աշտարակը տեսնելն է, այլ աշտարակից բացվող տեսարանը տեսնելը: Բարձրանում եմ, բարձրանում, չեմ հասնում, չի վերջանում: Հերթական արագ քայլերս եմ անում, ու մեկ էլ… Այս անգամ էլ` դը՛մփ: Ահաբեկիչներն էին: Պայթեցրին երազանքս: Պայթյունը տեղում վառում է ինձ ու շպրտում իրականություն: Քրտնախաշ եղած արթնանում եմ, մի քիչ սթափվում, ընկալում, որ ընդամենը ցավոտ երազ էր, անկատար երազանք:

Կտրվի երևակայությունս, որ ոչ մի կերպ չի թողնում ուզածիս հասնեմ: Այս անգամ գլուխս բարկացած եմ դնում բարձին ու փորձում շարունակել փորձերս, որոնք, ինչպես ինքս ինձ խոստացա, պետք է ցանկացած գնով իրականություն դարձնեմ: Հասկացե՛ք, արդեն քինախնդրության հարց էր, «սկզբունք» կոչվածի: Գլուխս խոնարհում եմ բարձիս: Գնացինք:
…Սառնամանիք, բուք ու բորան, ծովի մակարդակից 2500 մ բարձրության վրա եմ գտնվում: Ուժեղ քամին գետնից հավաքում է ողջ ձյունը և դրանով ուժեղ ապտակներ տալիս: Բայց ես դիմանում եմ, ընկնում եմ, հետո, ուժերս հավաքելով, վեր եմ կենում ու շարունակում ճամփաս: Արդեն կեսում եմ: Արարատի մեջտեղում եմ: Կողքովս Աբովյանի ուրուն է քայլում, բարձր ձայնով հետը զրուցում եմ ու շարժվում առաջ:
-Աբովյա՛ն ջան, ո՞ւր ես, չկաս այսքան տարի:
-Եթե ուզում եք ինձ տեսնել, եկեք այստեղ՝ Արարատ: Իմ հոգին այստեղ է: Ով ի սրտե ցանկանա ինձ տեսնել ու գա այստեղ, ես կհանեմ նապաստակի մորթու նման ճերմակ իմ անտեսանելի ծածկոցը, և նա կտեսնի ինձ:
-Իսկ այսպիսի ցրտի պայմաններում ո՞նց ես մնում:
-Կանգնի՛ր, չշարժվես: Տե՛ս, դիմացդ արևմուտքն է, որտեղ գտնվում է Հայաստանը: Այստեղից միշտ ջերմություն է փչում: Հետևումդ արևելքն է՝ Թուրքիան, այստեղից սառնամանիք է գալիս: Հայաստանից եկող տաքությունը չեզոքացնում ու ոչնչացնում է թուրքական սառնամանիքը, ես էլ հանգիստ ապրում եմ: Նայի՛ր, քիչ մնաց, հասնում ենք գագաթին:
-Բարև ձեզ, հարգելի հեռուստադիտողներ, ուղիղ եթերում դուք դիտում եք «Հայաստան-Չեխիա» ֆուտբոլային մրցախաղը:
Հայրիկս միացրեց հեռուստացույցը… Արթնացրեց:
Այլևս չեմ դիմանում, ուզում եմ բարձր լացել, ախր, ինչքա՞ն կարելի է տապալել երազանքներդ:
Չէ՛, երևի արթնանամ ու իրականում սկսեմ պայքարել ու իրագործել դրանք: Թե չէ` երազելով բան դուրս չի գա:

sona abunts

Գաղտնալսում կատվի ձագ ուտողին

-Տե’ս` ինչ եմ ասում, գորիսեցիք «կլյաուզնիկ» են: Դու չէ, բայց մարդդ` հա, իրան էլ եմ ասել, էնպես որ, թաքցնելու բան չունեմ:
-Ո՞վ ա տենց բան ասել, չկա նման բան: Մարդ հպարտանում ա, երբ գորիսեցի ա լինում:
-Է~, տենց ա էլի, ամեն մեկին մի անուն են տալիս: Օրինակ մեր յանի (Ախալքալաքի) ժողովրդին ասում են «կատվի ձագ ուտողներ»:
-Ո՞նց թե:
-Հա, էդպես: Ուրեմն պատմում եմ, լսիր:
Դե էս առաջվա հարսները սուսիկ-փուսիկ են էղել, բան չեն խոսացել, մեծերին չեն պատասխանել: Մի օր էս սկեսրայրը էնքա~ն կխոսի հարսի վրեն, որ սա ջղայնությունից կբռնի կատվի ձագին մեջից երկու կես կանի: Զարմանքից, վախից քար են կտրում: Սկեսրայրը կնոջը կասի, թե`
-Բեր սրան տնից հանենք, սա որ կատվի ձագին սենց ա անում, մի օր էլ մեզ կճղի:
Ու տենց բռնին հարսին տնից հանին:
Հ.Գ. Մի նեղվեք մականուններից, առավել ևս, եթե արժանացել եք դրան:

sona abunts

Կյանքով արբած

Տը՜զ, ֆը՜շ, խը՜շ, թը՜շ, բը՜զ, զը՜, կու-կու, ծուղրուղու՜, հա՛ֆ-հա՛ֆ, մե՜…
Ձայնային ֆոնը քիչ թե շատ ապահովեցի, պատկերացրեք, էլի, դժվար չէ դաշտ պատկերացնել, ճիշտ է, մի քիչ աբսուրդ է, բայց հավերով, շներով ու աքլորներով, որովհետև այդպես եմ ուզում:
Մոլորակի կենտրոնում եմ գտնվում, ամենագեղեցիկ բնության գրկում: Կանգնած տեղիցս դիմացս  փռված հորիզոնը նման է գունավոր, ծիածանանման գորգի: Ու մոտավոր պատկերացնում եմ այդ տեսարանը վերևից՝  ծաղիկներից հյուսված ծիածան՝ փռված դաշտի վրա, որի վրա վեր եմ խոյանում ես: Երկնքում ծիկրակող արեգակը իր տաքությամբ հաճելիորեն ու աստիճանաբար թմրեցնում է ինձ: Էլ չասեմ շուրջս  շշնջող բնության ձայնի մասին: Թմրությունից ոտքերս այլևս չեն պահպանում, և ձգողականության ուժը ինձ գեղեցիկ տապալում է գետնին: Մեջքիս վրա փռվում եմ գորգիս վրա և խրվում ծաղիկների հյուսվածքի մեջ: Հողը այնքան փափուկ է, անգամ անկողինս այդքան փափուկ ու հաճելի չէ, երևի մի գիշեր առաջ անձրև է խմել ու դեռ չի հասցրել չորանալ: Հողի բույրը, օդում սահելով, գալիս մտնում է քիթս ու հասնում ուղեղիս: Ձեռքերս բացված մեկնված են գորգին: Զգում եմ՝ ինչպես են մրջյուններն ու զատիկները վեր ու վար անում. ա՛յ քեզ հաճույք: Օդում ճոճվող քամին շոյում է դաշտերի չքնաղ ծաղիկներն ու խոտերը, որոնք էլ իրենց հերթին շոյում ու խուտուտ են տալիս ինձ: Դաշտի զեռունները հերթով գալիս են բարձրանում մարմնիս վրա, հետո հանգիստ սահելով իջնում ու հեռանում: Չէ՛, չեմ վախենում զեռուններից: Արևը արդեն կուրացրել է աչքերս: Դա զգում եմ ,երբ փորձում եմ շուրջս նայել. ամեն ինչ մութ է: Բայց ես հո՞ գիտեմ, թե ինչ է շուրջս կատարվում: Շուրջս կյանքն է եռում, բնական, անսկիզբ, անվերջ հրաշք կյանքը:
Սովորաբար ասում են, թե դաշտի ծաղիկներից լավ հոտ չի գալիս: Ասողները չարաչար սխալվում են: Դաշտի ծաղիկներից կյանք է բուրում, ազատություն ու բնություն:  Դաշտային ծաղիկը քաղելու ու տուն տանելու համար չէ: Դաշտային ծաղկից պետք է թագեր հյուսես ու քեզ պսակես բնության թագով՝ անմահության: Քեզ թույլ տաս զգալ որպես նրա բարի ծնունդ, որպես դաշտի մի ծաղիկ, որ փոքրիկ բաղադրիչն է այդ չքնաղ գլուխգործոց արվեստի՝ բնության: Զգաս քեզ գեղեցիկ, անուշաբույր և օգտակար, ինչպիսին դաշտի ծաղիկներն են: Օգտակար, ինչպիսին նրանք են՝ մեղուների ստնտուները. չէ՞ որ այդքան նեկտար են ընծայում փոքրիկ, արհեստավարժ մասնագետներին: Զգաս քեզ ինքնավստահ, ինչպիսին կարմիր վարդն է, պայծառ, ինչպիսին բարի արեգակն է, պարզ, ինչպիսին թափանցիկ ամպն է, խաղաղ, ինչպիսին ծավի երկինքն է, կյանքով լի, ինչպիսին ինքը՝ Աստված է:
Համեղ է բնությունը: Եկեք ձեր ախորժակները մի փոքր գրգռեմ: Պատկերացրեք  նստած եք երկար, լայն սեղանի առաջ ու ձեր առջև դրված է գառի խորոված, տապակած ճուտ, հարիսա, Քյավառի քյուվթա, «Իշլի քյուվթա», խեցգետնի պոչի քաբաբ, թփով տոլմա, աջափսանբալ, տժվժիկ, ավելուկի աղցան, պանիր, զեյթուն, գոմեշի մածուն, ավելուկի գնդիկներ, ղավուրմա, փախլավա:
Չէ՛, սա իրականում հիմար, դաժան կատակ էր, ու ոչ մի կապ չունի մեզ հետ:
Պատկերացրե՛ք. տաք-տաք, թարմ, լավ թխված արևի կտոր, հալած պաղպաղակի նման արևի ջերմությունից հալած կապտասառը երկնքի մի կծելու փայ, փափուկ, պաղ, քառակուսի կտրված հողի մաս իր բաղադրիչ համեմունքներով՝ մրջյուն, միջատ ու էլի, ասած տատիկիս, զըռթ-զըբիլ, ընդերքից բխող մի բուռ հեքիաթային ջուր, որը խմելով հնարավոր է Սասնա ծռերի Ծովինարի օրը ընկնես, և որպես նախուտեստ՝ քաղցրահամ, անուշահոտ խորտիկներ՝ վարդեր, մանուշակներ, նորածիլ խոտեր, դաշտային բազմատեսակ ծաղիկներ:
Ախորժելի է, այնպես չէ՞: Գոնե ինձ համար հաստատ այո՛, համեղ է: Եթե այսպիսի սեղան գցված լինի, ապա հաստատ մի կողմ կդնեմ ձևական քաղաքավարությունն ու  չափավոր չտեսությունը և կհարձակվեմ սեղանի վրա: Կուտեմ ոտքերով ու ձեռքերով, ամբողջ երեսս կլղոզեմ, ոտքից գլուխ կկեղտոտվեմ այն աստիճանի, որ եթե մայրս ինձ այդպես տեսնի, առանց հարցնելու կմտցնի լվացքի մեքենայի մեջ ու ամբողջ լվացքի փոշին, ժավելն ու անուշահոտ հեղուկները կլցնի վրաս:
Ա՛յ, այսքան շատ եմ քեզ սիրում, Բնությու՛ն: Քո գրկում կյանքով արբենում եմ: Քո գրկում ցանկանում եմ բարձր գոռալ ու վայելել քո սփռվածությունը:
Ով մի անգամ բնության գրկում բա՜րձր, շա՜տ բարձր գոռացել է, ու զգացել բնության անսահմանությունը, հզորությունն ու տարածվածությունը, ուրեմն նա կյանքով արբած եղել է:

Կյանքով արբած եմ մի այլ տեսակ…

sona abunts

Հաջորդ կանգառը՝ «Ուսանողական»

Գլուխս հենում եմ երթուղայինի պատուհանին, որ բաժանում է ինձ ձախակողմյան իրականությունից, և նայում անիվների տակով սահող ճանապարհին։ Աչքերիս տակով վազում են ճանապարհի սպիտակ գծերը, շվշվացնելով անցնում են լուսարձակող մեքենաները, հեռվում` հորիզոնին, շառագունած երկինքն է՝ իր գունային սիմֆոնիկ խաղերով, իսկ երթուղայինի ներսում խավարոտ լույսն է թրթռում։

-Չըխկ,- դուռը բացեցին, «Էս մի հատ ստացեք»-ից հետո՝

-Դըխկ,-դուռը փակեցին։

-Ա՜խ,-ասացի ես` գլուխս հարվածելով պատուհանին։ Հետո նորից հարմար տեղավորվում եմ, գլուխս հարմար հենում եմ պատուհանին՝ ամեն պահ զգուշանալով կրկին հարվածելուց։
Հենում եմ և շարժվող հարակից իրականության հետ միաժամանակ սուրում առաջ։ Կտրում-անցնում եմ միջանցիկ իրականությունը` հետևում թողնելով հինն ու անցածը և ընդառաջ գնալով նորին, ապագային։

Կյանքի մեր նոր երթուղին երթուղայինի արագությամբ սլանում է դեպի ժամանակի անդունդը։

Մեզ` նորեկ ուղևորներիս՝ ուսանողներիս, մնում է զգոն լինել և ճիշտ պահին ասել.

-Կանգառում կպահեք։

Հ.Գ. Դե չասեմ, որ իջնելուց առաջ վճարելը պարտադիր է,  եթե անգամ մի ոտքիդ վրա կանգնած ես անցել ճանապարհդ։

sona abunts

Մեր տված խոստման մասին

Ընկերական հերթական զբոսանքի ժամանակ զրույցով տարված հայտնվել էինք կիսակառույց մի շենքի մոտ:  Առաջին հայացքից երկրաշարժից մնացած պատեր էին: «Այսքան տարի ապրում ենք Գորիսում ու չգիտենք՝ ինչ շենք է»,- բարձրաձայն մտահոգվեց ընկերուհիս: Շենքի մուտքի մոտ կանգնած կինը սկսեց իբր ինքն իրեն խոսել՝ այդպես պատասխանելով  ընկերուհուս հարցին: Խոսում էր շենքի պատմության, իր կյանքի պատմության և այդ երկու պատմությունների հատման մասին, թե ինչպես է հայտնվել այդ շենքում որպես բնակիչ: Մոտեցանք նրան, ջերմ բարևեց և սկսեց ինչքան հնարավոր է գրական խոսել: Մենք տեղացիների տպավորություն չէինք թողել, ուստի սկսեցին մենք էլ գրական զրուցել: Մի քիչ հարցուփորձ արեցինք  շենքի մասին: Պարզվեց ժամանակին դպրոց է եղել, հետո հրդեհից դարձել է երրորդ կարգի վթարային շենք: Հրավիրեց ներս, մտանք տուն:  Մեզ ցույց էր տալիս տան պայմանները, պատմում  աղջկա կյանքի պատմությունը, պատահաբար ձեռք բերված հեռուստացույցի մասին:  Լրագրողական-հետաքննական հարցերով տարված խոսքումս վրիպեցի և բարբառային բառեր օգտագործեցի: Կնոջ դեմքին կասկած նկատվեց:

-Խոխե՞րք, բա ասում եք` տեղացի չեք: Սո՞տ եք ասալ,- հիասթափված ու հուսակտուր հարցրեց կինը:
-Չէ, չենք խաբել, ուղղակի Սոնան արմատներով Գորիսից է ու բարբառով կարողանում է խոսել,- կողմնորոշվելով պատասխանեց ընկերուհիս:
Տան ներկայացումը ավարտելուց հետո մեզ դիմեց մի խնդրանքով՝ օգնենք, որ այդ շենքից դուրս գան, նորմալ տուն ստանան և վերջապես ազատվեն սոցիալական ծանր պայմանների բեռից:  Մենք էլ խոստացանք, որ մի բան կանենք, հրաժեշտ տվեցինք ու… Հեռացանք՝ մեր խոստումը թողնելով այդ կիսականգուն պատերից ներս:
Թող Աստված ների մեզ սուտ խոստման համար: Մենք դեռ փոքր էինք ու ոչինչ անել չէինք կարող:
Բայց հարցը մինչ օրս մնում է օդից կախված:
Լուծել Գորիսի վթարային շենքերի հարցը, ապահովել բնակիչներին տնային նորմալ պայմաններով: