Ճիշտ է, ես Կոլումբոսը չեմ, բայց, ինչպես Կոլումբոսը կիրակի օրը հայտնաբերած կղզին անվանեց Դոմինիկա, որը նշանակում է՝ կիրակնօրյա, այնպես էլ ես որոշեցի իմ օրը այդպես անվանել՝ Դոմինիկա, քանի որ օրը կիրակի էր։

Դուրս եկա, շտապում էի խանութ, ավելի կոնկրետ՝ դեղատուն։ Դեղը վերցրի։ Շարժվեցի առաջ՝ դեպի եկեղեցի։ Դե, կիրակի էր և Սուրբ Պատարագ։ Մոմ էլ վառեցի, կողք կողքի հարմարեցրի, դրանք իմ աչքին անշարժ էին, բայց հետո չգիտեմ՝ ինչ կլինի, մոմը անդունդի եզրին կհայտնվի, թե՝ ոչ։

Եկեղեցուց դուրս եկա, վթար էր։ Ձեռքումս ջուր կար, իսկ պայուսակումս՝ դեղ։ Ջուրը նրանց թողեցի, իսկ դեղը դեռ պայուսակումս է։ Գլուխս դեպի նրանց՝ գնում էի։ Կանգ առա, դիմացս՝ մի մեծ խանութ, բայց այս անգամ պայուսակների, մտածեցի՝ կարող է պայուսակս փոխելու ժամանակն է, բայց ձեզ հավատացնում եմ, որ ոչ։

Դոմինիկան շարունակվում է։

-Բարև Ձեզ։

Բարևն Աստծունն է, բարևեք ժպտալով, այդ բառի խորհուրդը գիտակցելով, անկախ ներսի ցեխաջրերից, եթե այդ մարդը նույնիսկ ձեր ազգականը չէ։

-Բարև։

Անունը Օֆելյա էր, նրա հոր սիրած բուժքրոջ անունը, բայց մոր սիրտը շահելու համար ասում էր, թե «լյա» նոտան լսվում է, և անուն էլ հնչեղ անուն է։

Օրվա կապույտի մեջ արևի ոսկին էլ էր երևում, և մարդիկ խայտաբղետ էին աչքիս երևում։ Օֆելյային տեսնելով՝ Արևաշատին հիշեցի, երբ նրանց տունը ծմակ էր, հայրը որոշեց անունը Արևաշատ դնել, որ տունը մի քիչ լուսավորվի։

Օրս թաթախված էր դեղատան, եկեղեցու, պայուսակների, Օֆելյայի, հիշողությունների և ամենակարևորը՝ Դոմինիկայի մեջ։ Կոլումբոսի պես կղզի չհայտնաբերեցի, որ մի անուն էլ ես տայի, բայց արդեն ուշ է, պետք է քնեմ։

-Բարի լույս։

Բարև, բարեկամս, ինչպե՞ս ես, գործերդ լա՞վ են: Նեղվա՞ծ ես, մենա՞կ ես, ընկերներդ հեռացե՞լ են, ուզում ես չարանա՞լ: Չէ, բարեկամս, ներքուստ բարի ես, չփորձես ատելությամբ լցվել:

Քեզ կասեն, որ քո կյանքը հիասքանչ է, չնայած խնդիրներիդ, որովհետև կան ավելի մեծ խնդիրներ ունեցողները, բայց նաև գիտեմ, որ դա քեզ չի մխիթարի, գիտեմ, որ սրտիդ եղածը չի թեթևանա:

Պարզապես, գիտե՞ս, լինում են պահեր, որ ուզում ես չլինել, հա, հենց չլինել:

Գիտեմ, որ տխրությունդ ցրելու համար կմիացնես սիրելի ֆիլմդ, ասենք՝ Воровка книг, ու արդեն հազարերորդ անգամ քեզ կբռնացնես էն մտքի վրա, որ տխրությունդ ավելանում է, որովհետեւ հենց առաջին պահից կզգաս, որ ժպիտի միջից հոսում են արցունքները, որովհետև ապրում ես էդ ֆիլմով, որովհետև զգում ես հերոսների ցավը՝ քոնին հավասար, կամ գուցե ավելին…

Կմիացնես սիրելի երաժշտությունդ, բայց դա նույնպես չի օգնի, որովհետև, գիտեմ, սիրելի երաժշտությունները մի թերություն ունեն՝ հիշեցնելու ուրախ պահերդ, ու նորից աչքերիցդ արցունքներ քամել…

Ամբողջ օրը հեռախոսդ ձեռքիցդ ցած չես գցի, սպասելով որևէ մեկի հաղորդագրությանը կամ զանգին, թեկուզ՝ անծանոթ մեկի, բայց հեռախոսդ անվերջ կլռի… Ու դու քեզ լքված ու անվերջ մենակ կզգաս…

Գիտե՞ս, արի պարզապես գրողի ծոցն ուղարկիր բոլորին, պարզապես մի քանի ժամով անջատիր հեռախոսդ ու գրքեր կարդա: Կապ չունի, թե ինչ, բայց կարդա…

Ասենք, կարող ես մի փոքր վան Գոգի կյանքից կարդալ, հետո՝ մի փոքր Տերյան կամ Սահյան, կարող ես հին աստվածներին ու աշխարհի վրա եղած բոլոր կրոնները ուսումնասիրել, հավատալ կամ չհավատալ աստծուն (կամ աստվածներին), կարող ես աստղագիտություն ուսումնասիրել ու ատել, ասենք՝ աշխարհագրությունը:

Նկարիր, լսել եմ՝ լավ է ստացվում, հը՞ն… Խառնիր բոլոր գույները թղթի վրա, ու տիեզերք կստացվի, կամ քո սիրելի տարօրինակ մարդկանց նկարիր՝ կարմրած այտերով ու կարմրած մատներով…

Տխրիր, բայց սիրուն… Գիտե՞ս, դա երբեմն նույնիսկ հաճելի է:

Եղիր տարօրինակ, ուրիշներից չհասկացվող, դա բնավ սարսափելի չէ: Հավատա… Հա, հավատա ինքդ քեզ, մի փակվիր սենյակումդ ու դժգոհիր կյանքիցդ, պարզապես կարողացիր կյանքից վերցնել ամենասիրունը, ամենադրականը… Ապրիր… Հա, հենց ապրիր:

Բարձրացիր տանիքներ ու աստղերին նայելով երազիր: Գիտե՞ս, ես հենց էդպես եմ անում: Ստեղծիր քո համաստեղությունները ու ոչ ոքի մի պատմիր դրանց մասին, թող քոնը լինեն, քո մասնիկը:

Ամուր գրկիր փափուկ արջուկիդ ու կարոտդ առ նրանից, ով նվիրել է քեզ արջուկը: Այ, որ մի փոքր էլ նրա օծանելիքից ցանես… Դե, էն մեկը, որ մեկնելուց առաջ թողեց սենյակումդ։

Նայիր լուսանկարներին ու կարոտիր… Դրանից սիրուն զգացմունք չկա աշխարհիս երեսին: Հետո դիր շրջանակի մեջ ու կախիր մահճակալիդ կողքին, որ ամեն անգամ քնելիս և արթնանալիս նայես ու համեմատես դիմագծերը: Ու ամեն անգամ քեզ բռնացնես էն մտքի վրա, որ չնայած արտաքնապես նման եք, բայց ներքուստ՝ ավելի: Կհիշես, որ երկուսդ էլ սիրում եք, երբ քնելիս խաղում են մազերի հետ, դու՝ իր, ինքը՝ քո: Ու էդպես էլ քնում էիք, իսկ մայրդ գալիս ու զգույշ, որպեսզի չարթնանաք՝ ծածկում էր երկուսիդ ու համբուրում…

Կնայես լուսանկարին ու կզգաս, որ աչքերը, հայացքը, ժպիտը, բոլորը նույնն են, միայն… Միայն մի փոքր մազերն են պակասել: Հա ծիծաղելի է, գիտեմ, բայց չէ՞ որ հենց էսպիսի մանրուքներով է չափվում կարոտը:

Կհիշես ու նորից կզգաս, որ թաց են աչքերդ: Քեզ նորից կասեն, որ միայն դու չէ, որ խնդիրներ ունես, իսկ դու կամաչես արցունքներիցդ: Քեզ կամաչեցնեն իրենց անտարբեր հայացքներով կամ էլ քմծիծաղով: Իսկ դու հպարտացիր զգացածովդ, ուրախացիր, որ էդպես սիրուն ու գունավոր զգալ գիտես: Մի չարացիր, պարզապես ժպտա բոլորին, մի նեղացիր, երբ անտեսում են: Չէ՞ որ ինքդ քեզ ունես, չէ՞ որ ունես նրան, ով հեռվում քեզ է կարոտում: Ով քեզ «պստլոս» է ասում: Ով ամեն անգամ հեռախոսազրույցի ավարտից հետո ավելացնում է՝ «պաչիկ եմ անում», չնայած նրան, որ արդեն մեկ տարի է՝ ֆիզիկապես դրա հնարավորությունը չունի, ու ավելացնում է՝ «Շուտ քնիր, քաղցրս»: Ու հետո ժամերով վիճում եք, թե ով պիտի առաջինը անջատի հեռախոսը: Սրանից այն կողմ էլ ի՞նչ է քեզ հարկավոր, հը՞ն, պստլո:

Դե, արագ մաքրիր արցունքներդ, հլը ժպտա՛: Մի տես, թե ինչ սիրուն ժպիտ ունես: Գրկիր արջուկիդ, նայիր լուսանկարին, մի փոքր ավելի կարոտիր, որ հանդիպելիս խեղդելու աստիճան ամուր գրկես, վզից կախվես ու բաց չթողնես: Չնայած, արդեն իրենից բոյով ես, էլ չես կարող վզից կախվել:

Երեկոյան, երբ կուզենա տանից դուրս գալ, արտիստիկ կլացես ու կխնդրես, որ մնա ու հետդ ֆիլմ նայի, դե, կամ էլ քեզ էլ իր հետ տանի, գիտեմ:

Շոգ ա, եկել պառկել ես ուղիղ պատուհանի տակ դրված մահճակալիդ, որ ի՞նչ։ Վայ լավ, եթե անելու ուրիշ ոչ մի բան չունես, սերիալներիդ ու ֆիլմերիդ պաշարն էլ սպառվել ա, իհարկե ներելի ա, հանգիստ պառկիր, շոգն էլ թող գնա գրողի ծոցը, չէ՞ որ հիմա մտքերդ արագ-արագ կսկսեն գալ, լցվել ուղեղդ՝ առանց անգամ հարցնելու, հարմա՞ր ա քեզ, թե չէ։ Նորմալ ա։ Հաշված վայրկյաններ հետո դու կհայտնվես տիեզերքի դեռ չբացահայտված մասում կատվի դեմքով, Հարրի Փոթերի ակնոցով (միայն թե քո ակնոցի ապակիները սև կլինեն) ու Մայքլ Ջեքսոնի կեդերով (եթե իհարկե երբևէ ունեցել է, էլի)։ 5, 4, 3, 2, 1 ու… Վյու, վյու, վյու…

Ո՞նց ա ինքնազգացողությունդ (ռուսերեն ավելի սիրուն ա հնչում), կապը լա՞վ ա էդտեղ, բա ինտերնե՞տը, հուսամ՝ մեր տան ինտերնետից լավ ա, որովհետև եթե չէ, քո տեղը լինեի՝ հետ կգայի։ Գիտե՞ս, հիմա էնքան արագ կմտածես, ինչքան ասենք, փոքրիկ, դեռ նոր վազել սովորած ձիուկ վարելիս, երբ պարսիկ հարբած փղերի մի ամբողջ բանակ հետևիցդ սլանար, իսկ դու Վարդան Մամիկոնյանը չլինեիր։ Հա, հիշում եմ, միշտ էլ ատել ես պատմությունը. համարյա էնքան, ինչքան «սնիկերսն» ես ատում, բայց դա հեչ։

Հիշո՞ւմ ես, երբ ես ծնվեցի, մերոնք մեր վերջին կովը մորթեցին։ Չնայած որտեղի՞ց հիշես, կովիկի նահատակվելու ժամանակ դու անգամ ծնված էլ չէիր։ Ինչևէ։ Ուզում եմ ուղղակի ասել, որ հենց էդ կովի կաթից շատ համով «սնիկերս» դուրս կգար, բայց քո համար ի՞նչ տարբերություն, չէ՞ որ դու «սնիկերս» չես սիրում: Իսկ երբ հինգ-վեց տարեկա՞ն էիր, հիշո՞ւմ ես, հիմարի պես վախեցնում էիր մեր մատղաշ հավերին, ինչից հետո խեղճերը լվիճոտվեցին ու սատկեցին, ի՞նչ «սնիկերս» կլիներ առանց իրենց հավկիթների, բայց դե քո համար մեկ ա, դու «սնիկերս» համարյա այնքան ես ատում, ինչքան վաճառողն է ատում հովանալու կամ տաքանալու պատրվակով խանութ մտած ու ինչ-որ կարևոր բան փնտրողի «ձև բռնած» հաճախորդներին։ Դե, դա արդեն մի ուրիշ արվեստ ա, խելքիդ բանը չի։

Այ, օրինակ՝ ամբողջ օրը համակարգչով խաղ ես խաղում, ու իմիջիայլոց, միշտ նույն խաղը, ի՞նչ էր էդ հիմարության անունը՝ Վարֆե՞յս, Վարդե՞յս, Վար… Բարբարա՞։ Հա լավ, իրականում անունն ինձ այնքան էլ չի հուզում, դու միշտ դրանով ես զբաղված՝ թքած ունենալով թե՛ դասերիդ, թե՛ ապագայիդ վրա, բայց էս ամենի մեջ գիտե՞ս՝ կարևորը որն է, այո՝ այն, որ դու ատում ես, երբ քեզ վրա կրակում ու դուրս են հանում խաղից։ Երևի ավելի պատկերավոր համեմատություն չկարողանամ անել, քան խաղից «թռնելդ» «սնիկերսի» հետ համեմատելն է: Չէ՞ որ տանել չես կարողանում էդ «պոպոկ-պնդուկ-շոկոլադ» երևույթը, որի անունը էդպես հպարտությամբ «սնիկերս» են դրել։ Ու ընդհանրապես, հաց-պանիր-վարունգը 40 անգամ ավելի լավ է, քան դա։ Ալի Բաբայի 40 ավազակներն էլ են ոտով-գլխով համաձայն, իբր էդ ի՞նչ ուտելու բան ա։

Զարմանում եմ՝ որտեղի՞ց քեզ էդքան միտք, ախր, դու մտածել էլ չես սիրում։ Ամեն անգամ, երբ տրամաբանական հարց եմ տալիս, մի քանի վայրկյան չանցած՝ ասում ես՝ չգիտեմ, ասա պատասխանը։ Սիրելիս, ախր, էդ փոքրիկ, բոլոր օրգանները կառավարող բանը մտածելու համար էլ է, հո մենակ «սնիկերս» ատելով չի՞։ Դու էդ խելքից դուրս շատ շաքարավազ պարունակող քաղցրեղենը երևի ատես այնքան, ինչքան ես եմ ատում, ասենք, մեղրը։ Հիշում ես, չէ՞, փոքր ժամանակ գդալի ծայրով մեղր կուլ տալու համար առատ վարձատրվում էի, ու «արդար քրտինքով վաստակածս» վատնում «սնիկերսների» վրա, իսկ դու, չնայած ինձնից մի տարի փոքր էիր (դե, որքան էլ զարմանալի ա, մինչև հիմա մեր տարիքային տարբերությունը մեկ տարին ա), պահանջում էիր, որ քո ներկայությամբ «սնիկերս» չուտեմ, որովհետև դա ահագին տհաճ էր քեզ համար։ Ինչ արած, ճիշտ էդպես էլ անում էի, ու չնայած դու «սնիկերսն» ատում ես համարյա էնքան, ինչքան…

-Ա՞ստղ։

-Հա՞, մամ,-թուհ, հեսա կապը կընդհատվի։

-Էդ ի՞նչ ես անում ախպորդ հետ, հիպնոսո՞ւմ ես էլի։ Չեմ ասե՞լ քեզ՝ ինչ կինոներում տեսնում ես, էդ երեխու վրա մի փորձարկի։ Ու հա, դու քո բաժին «սնիկերսն» արդեն կերել ես, թող ինքն էլ իրանն ուտի, էլի, տնաշեն։ Գիտես՝ շատ ա սիրում։

Երբ մեր շրջապատում ամեն բան կրկնվում է, պարզապես տարբեր հաճախականությամբ, մենք սկսում ենք նկատել այնպիսի մանրուքներ, որոնք միշտ եղել են, բայց դրանց ուշադրություն չենք դարձրել։

Վերջերս մի փոքրիկ ուսումնասիրություն արեցի՝ կապված մարդկանց հավատքի հետ։ Խոսքս, իհարկե, պետք չէ հասկանալ ուղիղ իմաստով, որովհետև խոսելու եմ արտասովոր հավատքի մասին՝ հավատալիքների։ Նկատելի է, որ մարդիկ հավատում են այնպիսի սովորությունների, կամ գուցե դրանք սովորություններ չեն, որոնք իրականում մեծ նշանակություն չունեն։ Սրան չեմ կարող որևէ անվանում տալ և չեմ կարող հակիրճ ասել, թե հավատքը առ ինչ է։ Պարզապես կփորձեմ բերել օրինակներ, որոնք լսել կամ նկատել եմ ամենից հաճախ։
Օրինակ՝ մարդիկ հավատում են, որ նորածին կամ մի քանի ամսեկան երեխայի ոտքի տակը չի կարելի համբուրել, որովհետև նա չի քայլի։ Կամ չի կարելի հենց այդ նույն ամսեկան երեխայի մազերը սանրել, որովհետև նրա ատամները հետագայում ծուռտիկ կլինեն։ Երեխայի գլխավերևով չի կարելի բաժակով ջուր կամ ուտելիք անցկացնել, որովհետև դա էլ պարզապես վատ բան է խորհրդանշում։ Այս մի քանի «չի կարելի»-ները փոքր երեխաների մասին, բայց կան նաև այնպիսիները, որոնք իսկապես տարօրինակ են։
Օրինակ՝ չի կարելի սատկացնել տանը հանդիպող սարդերին, որովհետև դրանք հարստություն են բերում։ Իհարկե, սա չգործող փաստ է, այդ պարագայում գոնե բոլոր գյուղացիները փողի խնդիր չէին ունենա, եթե ոչ՝ նաև քաղաքացիները։ Կամ օրինակ՝ չի կարելի սեղանը սրբել անձեռոցիկով, որովհետև այն խլում է հաջողությունը։ Եթե հարևանը կամ որևէ մեկը սոխ կամ սխտոր է խնդրում, ապա չպետք է նրան առձեռն տալ, կարելի է դնել սեղանին կամ որևէ այլ տեղ և ասել, որ ինքը վերցնի։ Սա խորհրդանշում է, որ նրան քո տան լացն ես տալիս։ Մեկ այլ կերպ բացատրվում է, թե այդ մարդուն քո ձեռքով դառնություն ես տալիս։ Նույն կերպ չի կարելի տան վերջին կտոր հացը տալ ուրիշի։ Իհարկե, ոչ այն դեպքում, երբ տանը հյուրեր կան, և պետք է հյուրասիրել վերջին հացով, այլ երբ մեկ ուրիշը գալիս և խնդրում է այն։ Պարզապես սա նշանակում է, որ «տան հացը կկտրվի», այսինքն՝ այլևս հաց չի լինի կամ էլ սակավ կլինի։ Մեկ այլ «չի կարելի» այն մասին, որ երեկոյան ուշ ժամի չպետք է տան աղբը տանել և թափել։ Սա տարօրինակ է, բայց չունի որևէ կոնկրետ բացատրություն, պարզապես չի կարելի։

Իհարկե, հավատալիքներին բացատրություն ոչ ոք չի տալիս, պարզապես կապում են նախնիների հավատքի հետ, իբր այս սովորույթները եկել են դեռևս հեթանոս ժամանակներից և պահպանվում են։ Նոր սերնդի ներկայացուցիչներից շատերը, իհարկե, չեն հավատում այդ սովորույթներին, բայց ամեն դեպքում մտքում ծանր ու թեթև անելուց հետո գալիս են մի եզրահանգման, որ եթե մեծը ասում է, ուրեմն մի բան գիտի։