Ազատ տարածք խորագրի արխիվներ

«Պահպանվում է» պետության կողմից

Վերջերս այցելել էի Կարենիսի (Գյումուշ) հանգստյան գոտի: Հանկարծ աչքովս ընկավ մոտակայքում գտնվող մի քարաշեն փոքրիկ կառույց և նրա վերևում նշմարվող մետաղե խաչ: Հետաքրքրասիրությունս զսպել չկարողացա. դժվարությամբ մոտեցա եկեղեցուն: Սարդոստայններով պատված վանդակի ճաղեր հիշեցնող փոքրիկ դուռը բացելով՝ մի պահ քարացա: Գորշ պատերը սարսուռ էին փոխանցում: Խորանի վերևի քարերը ցած էին գլորվել: Եթե դիմացի սեղանիկների վրա իրար մոտ շարված սրբապատկերները չլինեին, դժվար կլիներ կռահել, որ գտնվում եմ եկեղեցում: Սրբապատկերների կողքին դրված էր նաև Գարեգին Բ-ի լուսանկարը:

Ցավալի է: 5-րդ դարում կառուցված եկեղեցին եկել հասել է 21-րդ դար և գտնվում է անմխիթար վիճակում: Եթե անգամ մեկ բալանոց երկրաշարժ լինի տեղանքում, մոտ 1600 տարեկան եկեղեցին կհավասարվի հողին:

Պահպանվում է պետության կողմի՞ց: Իսկ ինչո՞ւ է նման սոսկալի վիճակում: Միգուցե նրա համար, որ «պահպանվում է» պետության կողմից:

gayane movsisyan erevan

Դոմինիկա

Ճիշտ է, ես Կոլումբոսը չեմ, բայց, ինչպես Կոլումբոսը կիրակի օրը հայտնաբերած կղզին անվանեց Դոմինիկա, որը նշանակում է՝ կիրակնօրյա, այնպես էլ ես որոշեցի իմ օրը այդպես անվանել՝ Դոմինիկա, քանի որ օրը կիրակի էր։

Դուրս եկա, շտապում էի խանութ, ավելի կոնկրետ՝ դեղատուն։ Դեղը վերցրի։ Շարժվեցի առաջ՝ դեպի եկեղեցի։ Դե, կիրակի էր և Սուրբ Պատարագ։ Մոմ էլ վառեցի, կողք կողքի հարմարեցրի, դրանք իմ աչքին անշարժ էին, բայց հետո չգիտեմ՝ ինչ կլինի, մոմը անդունդի եզրին կհայտնվի, թե՝ ոչ։

Եկեղեցուց դուրս եկա, վթար էր։ Ձեռքումս ջուր կար, իսկ պայուսակումս՝ դեղ։ Ջուրը նրանց թողեցի, իսկ դեղը դեռ պայուսակումս է։ Գլուխս դեպի նրանց՝ գնում էի։ Կանգ առա, դիմացս՝ մի մեծ խանութ, բայց այս անգամ պայուսակների, մտածեցի՝ կարող է պայուսակս փոխելու ժամանակն է, բայց ձեզ հավատացնում եմ, որ ոչ։

Դոմինիկան շարունակվում է։

-Բարև Ձեզ։

Բարևն Աստծունն է, բարևեք ժպտալով, այդ բառի խորհուրդը գիտակցելով, անկախ ներսի ցեխաջրերից, եթե այդ մարդը նույնիսկ ձեր ազգականը չէ։

-Բարև։

Անունը Օֆելյա էր, նրա հոր սիրած բուժքրոջ անունը, բայց մոր սիրտը շահելու համար ասում էր, թե «լյա» նոտան լսվում է, և անուն էլ հնչեղ անուն է։

Օրվա կապույտի մեջ արևի ոսկին էլ էր երևում, և մարդիկ խայտաբղետ էին աչքիս երևում։ Օֆելյային տեսնելով՝ Արևաշատին հիշեցի, երբ նրանց տունը ծմակ էր, հայրը որոշեց անունը Արևաշատ դնել, որ տունը մի քիչ լուսավորվի։

Օրս թաթախված էր դեղատան, եկեղեցու, պայուսակների, Օֆելյայի, հիշողությունների և ամենակարևորը՝ Դոմինիկայի մեջ։ Կոլումբոսի պես կղզի չհայտնաբերեցի, որ մի անուն էլ ես տայի, բայց արդեն ուշ է, պետք է քնեմ։

-Բարի լույս։

«Արևորդի 2018»

Լուսանկարը՝ Նարեկ Բաբայանի

Լուսանկարը՝ Նարեկ Բաբայանի

Եթե դու սիրում ես ֆիլմեր, հետաքրքրված ես բնապահպանությամբ ու ցանկանում ես բացահայտել Հայաստանը, ուրեմն «Արևորդի» միջազգային բնապահպանական կինոփառատոնը հենց քո տեղն է։ Այս տարի իր ութամյա գործունեության ընթացքում փառատոնն առաջին անգամ դուրս էր եկել Երևանի սահմաններից և հասել էր Վարդահովիտ գյուղ։

Ամեն ինչ սկսվեց այսպես. ես նստեցի մի սպիտակ ավտոբուս՝ լցված անծանոթ մարդկանցով, և ուղևորվեցի Վարդահովիտ։ Հասանք Վարդահովիտ, երբ կեսգիշերը վաղուց էր անցել, ու միանգամից քնեցինք։ Առավոտյան վաղ արթնացանք ու անցանք գործի։ Տեղադրեցինք մասնակիցների համար նախատեսված վրանները, կահավորեցինք մշակույթի տունը, ծանոթացանք գյուղի ու նրա բնակիչների հետ։ Ի դեպ, բնակիչները մեզ աջակցում էին փառատոնի ողջ ընթացքում։ Փոքրիկները տեղափոխում էին տարբեր իրեր, իսկ տատիկներն ու պապիկները սիրով տրամադրում էին իրենց ունեցած-չունեցածը։

Հաջորդ օրը փառատոնի բացման օրն էր։ Ժամանեցին մասնակիցները՝ Հայաստանի տարբեր քաղաքներից ու գյուղերից, մի քանի կամավորներ և միջազգային ժյուրիի կազմը։ Շատ արագ ծանոթացանք ու շարունակեցինք օգնել կազմակերպիչներին՝ առանց ջանք խնայելու։ Խոսում էինք անգլերեն, քանի որ միջազգային էր ոչ միայն ժյուրիի ու մասնակիցների, այլև կամավորների կազմը։

Լուսանկարը՝ Նարեկ Բաբայանի

Լուսանկարը՝ Նարեկ Բաբայանի

Միջոցառման երկրորդ օրն ամենածանրաբեռնվածն էր։ Տեղի ունեցան աշխատարաններ տարբեր թեմաներով, դիտեցինք մրցույթին մասնակցող ֆիլմերից մի քանիսն ու ամենակարևորը, նշեցինք Վարդավառն ըստ հին հայկական ավանդույթների։ Օրն ավարտեցինք խարույկի մոտ ուրախ երգելով ու պարելով։

Երրորդ օրվա առավոտը սկսվեց փոքրիկ թեյախմությամբ՝ ամենատարբեր թեյերով։ Հաջորդիվ սկսվեց դասընթաց, որն անցկացնում էր ժյուրիի կազմից Նինոն։ Նա բացատրեց մասնակիցներին, թե ինչ կարևոր քայլեր է անհրաժեշտ ձեռնարկել ֆիլմ նկարահանելու համար։ Պատասխանեց բոլոր հարցերին, անցկացրեց փոքրիկ հարցումներ ու ներկայացրեց հաջողության իր ուղին։ Երեկոյան տեղի ունեցավ միջոցառման փակումը։ Հանձնվեցին մրցանակներ հաղթողներին, ու ելույթ ունեցավ «Տիեզերք» բենդը՝ իր տիեզերական երաժշտությամբ։

Վերադարձա տուն սպիտակ ավտոբուսով՝ լի հարազատ մարդկանցով, գրպանումս՝ անթիվ հիշողություններ, կատակներ, քիթս ու ձեռքերս՝ արևից կարմրած։

Լուսանկարը՝ Նարեկ Բաբայանի

Լուսանկարը՝ Նարեկ Բաբայանի

«Արևորդի» բնապահպանական կինոփառատոնն առաջին հերթին մի մեծ կամուրջ էր աշխարհի բոլոր մշակույթների ու ազգերի միջև։ Ես ինքս ծանոթացա գյուղական կյանքին, սովորույթներին ու, ինչու չէ, նաև կարծրատիպերին։ Փառատոնն ինձ տվեց ամենաընտիր հմտությունները, ամենաանմոռանալի փորձը և լիքը-լիքը նոր ընկերներ (մի քանիսն էլ տասնյոթցի)։

Դե ի՞նչ, սպասում եմ քեզ հաջորդ տարի «Արևորդի» բնապահպանական կինոփառատոնի Ինֆո-Տնակի մոտ կանգնած։

tina maqoyan kotayq

Ձոն մտքերի

Բարև, բարեկամս, ինչպե՞ս ես, գործերդ լա՞վ են: Նեղվա՞ծ ես, մենա՞կ ես, ընկերներդ հեռացե՞լ են, ուզում ես չարանա՞լ: Չէ, բարեկամս, ներքուստ բարի ես, չփորձես ատելությամբ լցվել:

Քեզ կասեն, որ քո կյանքը հիասքանչ է, չնայած խնդիրներիդ, որովհետև կան ավելի մեծ խնդիրներ ունեցողները, բայց նաև գիտեմ, որ դա քեզ չի մխիթարի, գիտեմ, որ սրտիդ եղածը չի թեթևանա:

Պարզապես, գիտե՞ս, լինում են պահեր, որ ուզում ես չլինել, հա, հենց չլինել:

Գիտեմ, որ տխրությունդ ցրելու համար կմիացնես սիրելի ֆիլմդ, ասենք՝ Воровка книг, ու արդեն հազարերորդ անգամ քեզ կբռնացնես էն մտքի վրա, որ տխրությունդ ավելանում է, որովհետեւ հենց առաջին պահից կզգաս, որ ժպիտի միջից հոսում են արցունքները, որովհետև ապրում ես էդ ֆիլմով, որովհետև զգում ես հերոսների ցավը՝ քոնին հավասար, կամ գուցե ավելին…

Կմիացնես սիրելի երաժշտությունդ, բայց դա նույնպես չի օգնի, որովհետև, գիտեմ, սիրելի երաժշտությունները մի թերություն ունեն՝ հիշեցնելու ուրախ պահերդ, ու նորից աչքերիցդ արցունքներ քամել…

Ամբողջ օրը հեռախոսդ ձեռքիցդ ցած չես գցի, սպասելով որևէ մեկի հաղորդագրությանը կամ զանգին, թեկուզ՝ անծանոթ մեկի, բայց հեռախոսդ անվերջ կլռի… Ու դու քեզ լքված ու անվերջ մենակ կզգաս…

Գիտե՞ս, արի պարզապես գրողի ծոցն ուղարկիր բոլորին, պարզապես մի քանի ժամով անջատիր հեռախոսդ ու գրքեր կարդա: Կապ չունի, թե ինչ, բայց կարդա…

Ասենք, կարող ես մի փոքր վան Գոգի կյանքից կարդալ, հետո՝ մի փոքր Տերյան կամ Սահյան, կարող ես հին աստվածներին ու աշխարհի վրա եղած բոլոր կրոնները ուսումնասիրել, հավատալ կամ չհավատալ աստծուն (կամ աստվածներին), կարող ես աստղագիտություն ուսումնասիրել ու ատել, ասենք՝ աշխարհագրությունը:

Նկարիր, լսել եմ՝ լավ է ստացվում, հը՞ն… Խառնիր բոլոր գույները թղթի վրա, ու տիեզերք կստացվի, կամ քո սիրելի տարօրինակ մարդկանց նկարիր՝ կարմրած այտերով ու կարմրած մատներով…

Տխրիր, բայց սիրուն… Գիտե՞ս, դա երբեմն նույնիսկ հաճելի է:

Եղիր տարօրինակ, ուրիշներից չհասկացվող, դա բնավ սարսափելի չէ: Հավատա… Հա, հավատա ինքդ քեզ, մի փակվիր սենյակումդ ու դժգոհիր կյանքիցդ, պարզապես կարողացիր կյանքից վերցնել ամենասիրունը, ամենադրականը… Ապրիր… Հա, հենց ապրիր:

Բարձրացիր տանիքներ ու աստղերին նայելով երազիր: Գիտե՞ս, ես հենց էդպես եմ անում: Ստեղծիր քո համաստեղությունները ու ոչ ոքի մի պատմիր դրանց մասին, թող քոնը լինեն, քո մասնիկը:

Ամուր գրկիր փափուկ արջուկիդ ու կարոտդ առ նրանից, ով նվիրել է քեզ արջուկը: Այ, որ մի փոքր էլ նրա օծանելիքից ցանես… Դե, էն մեկը, որ մեկնելուց առաջ թողեց սենյակումդ։

Նայիր լուսանկարներին ու կարոտիր… Դրանից սիրուն զգացմունք չկա աշխարհիս երեսին: Հետո դիր շրջանակի մեջ ու կախիր մահճակալիդ կողքին, որ ամեն անգամ քնելիս և արթնանալիս նայես ու համեմատես դիմագծերը: Ու ամեն անգամ քեզ բռնացնես էն մտքի վրա, որ չնայած արտաքնապես նման եք, բայց ներքուստ՝ ավելի: Կհիշես, որ երկուսդ էլ սիրում եք, երբ քնելիս խաղում են մազերի հետ, դու՝ իր, ինքը՝ քո: Ու էդպես էլ քնում էիք, իսկ մայրդ գալիս ու զգույշ, որպեսզի չարթնանաք՝ ծածկում էր երկուսիդ ու համբուրում…

Կնայես լուսանկարին ու կզգաս, որ աչքերը, հայացքը, ժպիտը, բոլորը նույնն են, միայն… Միայն մի փոքր մազերն են պակասել: Հա ծիծաղելի է, գիտեմ, բայց չէ՞ որ հենց էսպիսի մանրուքներով է չափվում կարոտը:

Կհիշես ու նորից կզգաս, որ թաց են աչքերդ: Քեզ նորից կասեն, որ միայն դու չէ, որ խնդիրներ ունես, իսկ դու կամաչես արցունքներիցդ: Քեզ կամաչեցնեն իրենց անտարբեր հայացքներով կամ էլ քմծիծաղով: Իսկ դու հպարտացիր զգացածովդ, ուրախացիր, որ էդպես սիրուն ու գունավոր զգալ գիտես: Մի չարացիր, պարզապես ժպտա բոլորին, մի նեղացիր, երբ անտեսում են: Չէ՞ որ ինքդ քեզ ունես, չէ՞ որ ունես նրան, ով հեռվում քեզ է կարոտում: Ով քեզ «պստլոս» է ասում: Ով ամեն անգամ հեռախոսազրույցի ավարտից հետո ավելացնում է՝ «պաչիկ եմ անում», չնայած նրան, որ արդեն մեկ տարի է՝ ֆիզիկապես դրա հնարավորությունը չունի, ու ավելացնում է՝ «Շուտ քնիր, քաղցրս»: Ու հետո ժամերով վիճում եք, թե ով պիտի առաջինը անջատի հեռախոսը: Սրանից այն կողմ էլ ի՞նչ է քեզ հարկավոր, հը՞ն, պստլո:

Դե, արագ մաքրիր արցունքներդ, հլը ժպտա՛: Մի տես, թե ինչ սիրուն ժպիտ ունես: Գրկիր արջուկիդ, նայիր լուսանկարին, մի փոքր ավելի կարոտիր, որ հանդիպելիս խեղդելու աստիճան ամուր գրկես, վզից կախվես ու բաց չթողնես: Չնայած, արդեն իրենից բոյով ես, էլ չես կարող վզից կախվել:

Երեկոյան, երբ կուզենա տանից դուրս գալ, արտիստիկ կլացես ու կխնդրես, որ մնա ու հետդ ֆիլմ նայի, դե, կամ էլ քեզ էլ իր հետ տանի, գիտեմ:

Պատրիկը

Լուսանկարը՝ Դուխիկ Ալոյանի

Լուսանկարը՝ Դուխիկ Ալոյանի

Ուզում եմ պատմել մի հիանալի մարդու մասին, որին ճանաչելու օրից մինչ այժմ տպավորված եմ: Պատրիկը իմ առաջին ճամբարի կամավորն է: Նշեմ, որ իմ առաջին ճամաբարը կոչվում է Հայկական ճամբար (Armenian camp) և գտնվում է Արտանիշ գյուղի մոտակայքում: Իսկ իմ ճամբարի անունը, որի շրջանակներում ես գտնվել եմ Հայկական ճամբարում և ծանոթացել ու ընկերացել եմ Պատրիկի հետ, կոչվում է Ready To Access Opportunities Regional Camp 2018: Պատրիկը բելգիացի է, և չնայած դրան՝ շատ է սիրում Հայաստանն ու հատկապես Սևանա լիճը: Նա Հայաստանի մասին բավականին շատ է տեղյակ: Նա Բելգիայում ունի ընտանիք՝ կին, երեխաներ և թոռներ, բայց ամեն ամառ հյուրընկալվում է Հայկական ճամբարի կողմից և կամավորություն անում: Նա այնքա՜ն բարի է, այնքա՜ն ընկերասեր, այնքա՜ն հոգատար: Նա ամենից շատ հոգատար է Սևանա լճի նկատմամբ, ինչը նկատելը շատ հուզիչ էր: Մի անգամ հարցրի նրան.

-Ինչո՞ւ եք առավոտյան արթնանալուց հետո գնում դեպի Սևան։

Նա ասաց.

-Երբ աչքերս բացում եմ և չեմ գնում դեպի ծով՝ լողալու, օրս օր չէ:

Երբ մի օր նա բոլորիս տարավ էքսկուրսիա դեպի «Կիլիկիա» նավը և պատմեց նավի պատմությունը, ես փշաքաղվեցի: Ես, հայ լինելով, չգիտեի այն պատմությունը: Նա այնքա՜ն շատ էր սիրում Սևանն ու «Կիլիկիա» նավը, որ ամեն օր քարեր էր հավաքում և փորձում էր «Կիլիկիայի» նման նավ ստանալ՝ թեկուզ փոքրիկ:

Յուրաքանչյուրը, ով կճանաչի Պատրիկին, հաստատ ինչ-որ լավ բան կվերցնի նրանից:

Անգամ եթե փաստաբանը ձեր ընկերն է

Առհասարակ մարդն իր կյանքում որոշումներ կայացնելիս պետք է լինի հաստատակամ: Հարցն առավել լուրջ է, եթե այն վերաբերում է մասնագիտության ընտրությանը:
Ավելի քան երեք տարի առաջ էր, երբ որոշեցի, որ ուզում եմ իրավաբան դառնալ, այն էլ այն դեպքում, երբ ընտանիքիս անդամները առավելապես մաթեմատիկական ուղղվածության ջատագովներ են: Ինչևէ , երեք տարի է անցել , ու իմ սերը դեպի իրավաբանություն եռապատկվել է: Ասածս լոկ խոսքեր չեն: Իմ օրը սկսվում, զարգանում ու ավարտվում է իրավաբանության հետ, անգամ երազում եմ զգում…
Դե, համալսարանում ամեն ինչ խորապես ուղղորդում է մեզ դեպի իրավաբան դառնալը ու հաստատուն գիտելիքներ ունենալը: Դասախոսություններ,  սեմինարներ, սիմուլյացիոն խաղեր, բանավեճեր: Ինչպես մեզ մոտ են ասում` եթե ուսանողի մեջ առկա է ցանկություն, կան մտավոր բավարար կարողություններ, ապա աշխատելու արդյունքում հաջողությունը իրեն երկար սպասեցնել չի տա: Համաձայն եմ, քանի որ մեր աչքի առաջ են հրաշալի մասնագետներ, ովքեր իրենց աշխատասիրության արդյունքում ձեռք են բերել ուսանողների սերն ու հարգանքը:
Դե իսկ ես` նոր ձևավորվող իրավաբանս, փորձում եմ ամեն սովորածս կիրառել առօրյայում: Գիտե՞ք ` ինչպես, օրինակ` մեր շենքի բոլոր բնակիչներին մեր նախաձեռնող հարևաններից մեկը առաջարկում էր կնքել պայմանագիր, որով մենք պարտավորվում ենք վճարել տնաձայների համակարգի համար, որը նոր պիտի տեղադրվեր մեր շենքում ` մեր իսկ անվտանգությունը ապահովելու համար: Մենք ապրում ենք երկրորդ հարկում: Ըստ կողմերի համաձայնության ` մեզ նախօրոք տեղյակ էին պահել, որ մեզ ևս այցելելու են` պայմանագիրը կնքելու համար: Հնչեց դռան զանգը: Ես բացեցի:
- Աղջիկ ջան, բարև’: Պայմանագիրը բերել եմ: Կստորագրե՞ս:
- Բարև’ Ձեզ: Մեկ վայրկյան,- ասացի ես ` ինձնից գոհ վերցնելով պայմանագիրը:
Անցավ մոտ 5-10 րոպե: Մեր հարևանը դեռ կանգնած էր մեր դռան մոտ ու,  մերթընդմերթ դժգոհության ձայնարկություններ հանելով, հետևում էր, թե ես ինչպես եմ մանրակրկիտ ուսումնասիրում վերոհիշյալ պայմանագիրը: Արդեն վերջացնում էի, երբ հարաբերական անդորրը խախտեց մեր հարևանը.
- Աղջի’կ ջան, կարո՞ղ ա դու իրավաբան ես:
- Հա’: Ի՞նչ իմացաք:
- 9- րդ հարկից մինչև 2-րդ հարկ սաղ բնակարանները հերթով մտնելով, ստորագրություն վերցնելով դուրս եկա` մենակ դու որոշեցիր, որ պետք ա կարդաս էս պայմանագիրը,- նույն դժգոհ դեմքով ասաց մեր հարևանը ու հեռացավ` իր հետ տանելով արդեն իսկ հարազատ դարձած պայմանագիրը:
Հա, բայց ես ի՞նչ անեմ, ես կիրառում եմ այն, ինչ սովորել եմ. ցանկացած պայմանագիր ստորագրելուց առաջ հարկավոր է ուսումնասիրել պայմանագրով նախատեսված պայմանները` անբարենպաստ հետևանքներից խուսափելու համար:
Մի օր էլ հորաքրոջս հետ գնացել էինք գնումներ կատարելու: Լիքը բան էինք գնել, այդ թվում և հագուստ, և կանխատեսելի էր, որ դրանցից մեկը փոխանակելու կամ հետ վերադարձնելու կարիք կլինի: Բայց հորաքույրս խանութի աշխատակցուհու կամ մենեջերի հետ ոչ մի պայմանավորվածություն ձեռք չէր բերել այդ մասով: Սակայն ի՞նչ կարիք կա մտածելու, եթե կողքիդ ունես քաղաքացիական իրավունքը բոլորովին վերջերս լավ սերտած ուսանող: Մեր գնած վերնաշապիկներից մեկը հետ վերադարձնել էր հարկավոր: Մտանք խանութ: Հորաքույրս , մանկավարժին բնորոշ լավատեսությամբ ու մարդասիրությամբ, խնդրեց խանութի աշխատակցուհուն, որ հետ վերցնի վերնաշապիկը ու վերադարձնի վերջինիս համար վճարած գումարը: Խանութի աշխատակցուհին չհամաձայնեց` պատճառաբանելով, որ արդեն իսկ վերնաշապիկի կոդը ֆիքսվել է համակարգում` իբրև գնված ապրանք, և հնարավոր չէ հետ վերցնել այն:
- Հարգելիս, ՀՀ Քաղաքացիական օրենսգիրքը նախատեսում է, որ գնորդը իրավունք ունի ապրանքը իրեն հանձնելու պահից 14 օրվա ընթացքում փոխանակելու կամ վերադարձնելու, եթե ապրանքը չի օգտագործվել, և առկա են ապրանքը հենց այդ վաճառողից գնելու անհրաժեշտ ապացույցներ:
Մի պահ խանութի աշխատակցուհու շվարած դեմքը տեսնելով` մտածեցի, որ լավ կլիներ, եթե ոչ մի բան էլ չասեի, սակայն վերջինս համաձայնեց հետ վերցնել վերնաշապիկը:
Մեկ ուրիշ դեպք էլ պատմեմ:
Անցած տարի մի գեղեցիկ լուսանկար էի արել ու տեղադրել իմ ֆեյսբուքյան էջում` նշելով, որ ես եմ նկարել այն: Տուրիստական գործակալություններից մեկը, վերցնելով իմ կողմից արված լուսանկարը, օգտագործելով այն, հեղինակել էր իր ֆիրմային նշանը և սոցիալական էջերում հանդես էր գալիս դրանով` առանց նշելու, որ լուսանկարի հեղինակը ես եմ: Դե, ի՞նչ էր մնում ինձ անելու: Իհարկե, պաշտպանել իմ հեղինակային իրավունքները:

Լավ մշակված դիրքորոշում գրելուց ու երկարատև բանակցելուց հետո ինձ հաջողվեց վերականգնել իմ խախտված իրավունքները: Բա հո էդպես չէի՞ թողնելու:
Եվ այսպես շարունակ:
Իրավաբանի մասնագիտությունը չափազանց հետաքրքիր է ու, միևնույն ժամանակ, բարդ, պետք է պարզապես սիրով համեմել յուրաքանչյուր պահը:
Մենգետին ասում էր, որ եթե անգամ փաստաբանը ձեր ընկերն է, այնուամենայնիվ հիշեք, որ նա փաստաբան է:
Իսկ ես ասեմ ավելին.հիշե’ք, որ եթե անգամ իրավաբանը Ձեր ընկերն է, այնուամենայնիվ նա իրավաբան է…

astgikHunanyan

Շարքային բլբլոց՝ ձեր էկրաններին

Շոգ ա, եկել պառկել ես ուղիղ պատուհանի տակ դրված մահճակալիդ, որ ի՞նչ։ Վայ լավ, եթե անելու ուրիշ ոչ մի բան չունես, սերիալներիդ ու ֆիլմերիդ պաշարն էլ սպառվել ա, իհարկե ներելի ա, հանգիստ պառկիր, շոգն էլ թող գնա գրողի ծոցը, չէ՞ որ հիմա մտքերդ արագ-արագ կսկսեն գալ, լցվել ուղեղդ՝ առանց անգամ հարցնելու, հարմա՞ր ա քեզ, թե չէ։ Նորմալ ա։ Հաշված վայրկյաններ հետո դու կհայտնվես տիեզերքի դեռ չբացահայտված մասում կատվի դեմքով, Հարրի Փոթերի ակնոցով (միայն թե քո ակնոցի ապակիները սև կլինեն) ու Մայքլ Ջեքսոնի կեդերով (եթե իհարկե երբևէ ունեցել է, էլի)։ 5, 4, 3, 2, 1 ու… Վյու, վյու, վյու…

Ո՞նց ա ինքնազգացողությունդ (ռուսերեն ավելի սիրուն ա հնչում), կապը լա՞վ ա էդտեղ, բա ինտերնե՞տը, հուսամ՝ մեր տան ինտերնետից լավ ա, որովհետև եթե չէ, քո տեղը լինեի՝ հետ կգայի։ Գիտե՞ս, հիմա էնքան արագ կմտածես, ինչքան ասենք, փոքրիկ, դեռ նոր վազել սովորած ձիուկ վարելիս, երբ պարսիկ հարբած փղերի մի ամբողջ բանակ հետևիցդ սլանար, իսկ դու Վարդան Մամիկոնյանը չլինեիր։ Հա, հիշում եմ, միշտ էլ ատել ես պատմությունը. համարյա էնքան, ինչքան «սնիկերսն» ես ատում, բայց դա հեչ։

Հիշո՞ւմ ես, երբ ես ծնվեցի, մերոնք մեր վերջին կովը մորթեցին։ Չնայած որտեղի՞ց հիշես, կովիկի նահատակվելու ժամանակ դու անգամ ծնված էլ չէիր։ Ինչևէ։ Ուզում եմ ուղղակի ասել, որ հենց էդ կովի կաթից շատ համով «սնիկերս» դուրս կգար, բայց քո համար ի՞նչ տարբերություն, չէ՞ որ դու «սնիկերս» չես սիրում: Իսկ երբ հինգ-վեց տարեկա՞ն էիր, հիշո՞ւմ ես, հիմարի պես վախեցնում էիր մեր մատղաշ հավերին, ինչից հետո խեղճերը լվիճոտվեցին ու սատկեցին, ի՞նչ «սնիկերս» կլիներ առանց իրենց հավկիթների, բայց դե քո համար մեկ ա, դու «սնիկերս» համարյա այնքան ես ատում, ինչքան վաճառողն է ատում հովանալու կամ տաքանալու պատրվակով խանութ մտած ու ինչ-որ կարևոր բան փնտրողի «ձև բռնած» հաճախորդներին։ Դե, դա արդեն մի ուրիշ արվեստ ա, խելքիդ բանը չի։

Այ, օրինակ՝ ամբողջ օրը համակարգչով խաղ ես խաղում, ու իմիջիայլոց, միշտ նույն խաղը, ի՞նչ էր էդ հիմարության անունը՝ Վարֆե՞յս, Վարդե՞յս, Վար… Բարբարա՞։ Հա լավ, իրականում անունն ինձ այնքան էլ չի հուզում, դու միշտ դրանով ես զբաղված՝ թքած ունենալով թե՛ դասերիդ, թե՛ ապագայիդ վրա, բայց էս ամենի մեջ գիտե՞ս՝ կարևորը որն է, այո՝ այն, որ դու ատում ես, երբ քեզ վրա կրակում ու դուրս են հանում խաղից։ Երևի ավելի պատկերավոր համեմատություն չկարողանամ անել, քան խաղից «թռնելդ» «սնիկերսի» հետ համեմատելն է: Չէ՞ որ տանել չես կարողանում էդ «պոպոկ-պնդուկ-շոկոլադ» երևույթը, որի անունը էդպես հպարտությամբ «սնիկերս» են դրել։ Ու ընդհանրապես, հաց-պանիր-վարունգը 40 անգամ ավելի լավ է, քան դա։ Ալի Բաբայի 40 ավազակներն էլ են ոտով-գլխով համաձայն, իբր էդ ի՞նչ ուտելու բան ա։

Զարմանում եմ՝ որտեղի՞ց քեզ էդքան միտք, ախր, դու մտածել էլ չես սիրում։ Ամեն անգամ, երբ տրամաբանական հարց եմ տալիս, մի քանի վայրկյան չանցած՝ ասում ես՝ չգիտեմ, ասա պատասխանը։ Սիրելիս, ախր, էդ փոքրիկ, բոլոր օրգանները կառավարող բանը մտածելու համար էլ է, հո մենակ «սնիկերս» ատելով չի՞։ Դու էդ խելքից դուրս շատ շաքարավազ պարունակող քաղցրեղենը երևի ատես այնքան, ինչքան ես եմ ատում, ասենք, մեղրը։ Հիշում ես, չէ՞, փոքր ժամանակ գդալի ծայրով մեղր կուլ տալու համար առատ վարձատրվում էի, ու «արդար քրտինքով վաստակածս» վատնում «սնիկերսների» վրա, իսկ դու, չնայած ինձնից մի տարի փոքր էիր (դե, որքան էլ զարմանալի ա, մինչև հիմա մեր տարիքային տարբերությունը մեկ տարին ա), պահանջում էիր, որ քո ներկայությամբ «սնիկերս» չուտեմ, որովհետև դա ահագին տհաճ էր քեզ համար։ Ինչ արած, ճիշտ էդպես էլ անում էի, ու չնայած դու «սնիկերսն» ատում ես համարյա էնքան, ինչքան…

-Ա՞ստղ։

-Հա՞, մամ,-թուհ, հեսա կապը կընդհատվի։

-Էդ ի՞նչ ես անում ախպորդ հետ, հիպնոսո՞ւմ ես էլի։ Չեմ ասե՞լ քեզ՝ ինչ կինոներում տեսնում ես, էդ երեխու վրա մի փորձարկի։ Ու հա, դու քո բաժին «սնիկերսն» արդեն կերել ես, թող ինքն էլ իրանն ուտի, էլի, տնաշեն։ Գիտես՝ շատ ա սիրում։

laura sekoyan

Նախնիների հավատալիքներից

Երբ մեր շրջապատում ամեն բան կրկնվում է, պարզապես տարբեր հաճախականությամբ, մենք սկսում ենք նկատել այնպիսի մանրուքներ, որոնք միշտ եղել են, բայց դրանց ուշադրություն չենք դարձրել։

Վերջերս մի փոքրիկ ուսումնասիրություն արեցի՝ կապված մարդկանց հավատքի հետ։ Խոսքս, իհարկե, պետք չէ հասկանալ ուղիղ իմաստով, որովհետև խոսելու եմ արտասովոր հավատքի մասին՝ հավատալիքների։ Նկատելի է, որ մարդիկ հավատում են այնպիսի սովորությունների, կամ գուցե դրանք սովորություններ չեն, որոնք իրականում մեծ նշանակություն չունեն։ Սրան չեմ կարող որևէ անվանում տալ և չեմ կարող հակիրճ ասել, թե հավատքը առ ինչ է։ Պարզապես կփորձեմ բերել օրինակներ, որոնք լսել կամ նկատել եմ ամենից հաճախ։
Օրինակ՝ մարդիկ հավատում են, որ նորածին կամ մի քանի ամսեկան երեխայի ոտքի տակը չի կարելի համբուրել, որովհետև նա չի քայլի։ Կամ չի կարելի հենց այդ նույն ամսեկան երեխայի մազերը սանրել, որովհետև նրա ատամները հետագայում ծուռտիկ կլինեն։ Երեխայի գլխավերևով չի կարելի բաժակով ջուր կամ ուտելիք անցկացնել, որովհետև դա էլ պարզապես վատ բան է խորհրդանշում։ Այս մի քանի «չի կարելի»-ները փոքր երեխաների մասին, բայց կան նաև այնպիսիները, որոնք իսկապես տարօրինակ են։
Օրինակ՝ չի կարելի սատկացնել տանը հանդիպող սարդերին, որովհետև դրանք հարստություն են բերում։ Իհարկե, սա չգործող փաստ է, այդ պարագայում գոնե բոլոր գյուղացիները փողի խնդիր չէին ունենա, եթե ոչ՝ նաև քաղաքացիները։ Կամ օրինակ՝ չի կարելի սեղանը սրբել անձեռոցիկով, որովհետև այն խլում է հաջողությունը։ Եթե հարևանը կամ որևէ մեկը սոխ կամ սխտոր է խնդրում, ապա չպետք է նրան առձեռն տալ, կարելի է դնել սեղանին կամ որևէ այլ տեղ և ասել, որ ինքը վերցնի։ Սա խորհրդանշում է, որ նրան քո տան լացն ես տալիս։ Մեկ այլ կերպ բացատրվում է, թե այդ մարդուն քո ձեռքով դառնություն ես տալիս։ Նույն կերպ չի կարելի տան վերջին կտոր հացը տալ ուրիշի։ Իհարկե, ոչ այն դեպքում, երբ տանը հյուրեր կան, և պետք է հյուրասիրել վերջին հացով, այլ երբ մեկ ուրիշը գալիս և խնդրում է այն։ Պարզապես սա նշանակում է, որ «տան հացը կկտրվի», այսինքն՝ այլևս հաց չի լինի կամ էլ սակավ կլինի։ Մեկ այլ «չի կարելի» այն մասին, որ երեկոյան ուշ ժամի չպետք է տան աղբը տանել և թափել։ Սա տարօրինակ է, բայց չունի որևէ կոնկրետ բացատրություն, պարզապես չի կարելի։

Իհարկե, հավատալիքներին բացատրություն ոչ ոք չի տալիս, պարզապես կապում են նախնիների հավատքի հետ, իբր այս սովորույթները եկել են դեռևս հեթանոս ժամանակներից և պահպանվում են։ Նոր սերնդի ներկայացուցիչներից շատերը, իհարկե, չեն հավատում այդ սովորույթներին, բայց ամեն դեպքում մտքում ծանր ու թեթև անելուց հետո գալիս են մի եզրահանգման, որ եթե մեծը ասում է, ուրեմն մի բան գիտի։

European Youth Press` հնարավորություններ երիտասարդ լրագրողների համար

Ավստրիայում մասկանցելով Media Moving Forward ծրագրին՝ որոշեցի բաց չթողնել հնարավորությունը և հետաքրքիր զրույց ունենալ մեր ծրագրի կազմակերպիչ, European Youth Press-ի ծրագրերի ղեկավար Մարտին Մաշկայի հետ։

-Ներկայացեք խնդրեմ, պատմեք Ձեր, Ձեր մասնագիտության, European Youth Press-ում Ձեր աշխատանքի մասին։

-Ես Մարտին Մաշկան եմ, սովորել եմ միջազգային հարաբերություններ և քաղաքագիտություն, դա է իմ մասնագիտությունը, սակայն մինչ դա սովորել եմ լրագրություն նույնպես։ Աշխատում եմ European Youth Press-ում արդեն հինգ տարի է։ Սկսել եմ որպես մասնակից, հետո ընտրվել եմ ֆինանսների և ծրագրերի պատասխանատու։ Հիմա աշխատում եմ որպես ծրագրերի ղեկավար, գրում եմ ծրագրեր, պատասխանատու եմ դրանց կազմակերպման, ադմինիստրատիվ հարցերի և նեթվորքինգի համար։

-Պատմեք Youth Press-ի մասին, ի՞նչ կազմակերպություն է դա, ե՞րբ է ստեղծվել և ինչպես է աշխատում։

-European Youth Press-ը Եվրոպայում գործող մեդիա կազմակերպությունների ցանց է, ստեղծվել է 2004 թվականին երեք կազմակերպությունների՝ Youth Press Germany, Youth Press Austria, Youth Press Switzerland-ի կողմից։ Կային նաև այլ կազմակերպություններ, որոնց թիվը գնալով աճում և աճում է։ Այժմ մենք ունենք 29 անդամ կազմակերպություն 26 եվրոպական երկրներից, ներառյալ Հայաստանը։ Մենք նաև փնտրում ենք նոր կազմակերպություններ ոչ միայն Եվրոպական միությունից, մենք կապ ենք հաստատում մեդիա կազմակերպությունների միջև ԵՄ-ում, ԵՄ-ից դուրս, արևելյան և արևմտյան Եվրոպայում։ Ունենք նաև երկու կոմիտե, որոնցից մեկը կոչվում է Menac, այն կենտրոնացված է Միջին Արևելքի ու Հյուսիսային Աֆրիկայի վրա: Նրանք այժմ բլոգ են հրապարակում, բայց կարող են նաև ծրագրեր իրականացնել այդ շրջանում։ Երկրորդ կոմիտեն Orange magazine-ն է, որը օնլայն ամսագիր է։ Մենք համագործակցում ենք որոշ կազմակերպությունների հետ, և երբ նրանք կազմակերպում են որևէ մեդիա-ֆորում, մենք ընտրում ենք լրագրողներ, որոնք գնալու և լուսաբանելու են տվյալ միջոցառումը։ Դա էլ մենք հրապարակում ենք ինչպես Orange Magazine-ում, այնպես էլ մեր կայքում։

-Ի՞նչ ծրագրեր է իրականացնում Youth Press-ը։

-Մենք կազմակերպում ենք 7-9-օրյա դասընթացներ, որոնք ներառում են սեմինարներ և վորքշոփեր, բայց կարևորագույն մասը հենց թղթակցությունն է։ Մենք մարդկանց տալիս ենք տարածք մեդիայի հետ աշխատելու համար, օրինակ՝ դուրս գալ փողոց և հարցազրույցներ անել այն ֆորմատով, ինչպես որ կուզեն, նկարել վիդեոներ, դոկումենտալ ֆիլմեր։ Այսինքն՝ կարևորը մնալ դասընթացի թեմայի շրջանակներում, իսկ թե ինչպես կներկայացնեն՝ ընտրում են մասնակիցները։ Օրինակ՝ հիմա, մեր թեման է՝ թվային տեխնոլոգիաները և հավելվածները, այլ թեմաներ ծրագրերի համար կարող են լինել մարդու իրավունքները, միգրացիան, մեդիագրագիտությունը, մեդիայի ազատությունը, շրջակա միջավայրի պաշտպանությունը, առաջնորդությունը՝ ինչպես գտնել փող ծրագրեր իրականցնելու համար և այլն։ Այսինքն՝ մեր ծրագրերը լինում են ոչ միայն լրագրողների համար, թե ինչպես թղթակցել, այլ նաև մեդիա կազմակերպությունների առաջնորդների, թե ինչպես զարգացել իրենց կազմակերպությունը, ինչպես փող գտնել լրագրողական ծրագրեր իրականացնելու համար, ինչպես սկսել դրանք, կառավարել։ Մեր ամենայուրահատուկ ծրագիրը, որը կարող եմ առանձնացնել European Youth Media Days-ն է, որը տեղի է ունենում ամեն տարի Եվրախորհրդարանում։ Հրավիրում ենք հարյուր լրագրողների, որոնք անցնում են ինտենսիվ վորքշոփ տպագիր մամուլի, հեռուստատեսության, մուլտիմեդիայի, ֆոտոյի բնագավառներում։ Նրանք ընտրում են թեման, կատարում որոշակի աշխատանք, իսկ վերջում էլ զեկույց ներկայացնում։

-Ո՞րն է Youth Press-ի առաքելությունը, գաղափարը։

-Մեր առաքելությունը սոցիալական պատասխանատու մեդիայի ձեռքբերումն է, մեդիայի ոլորտում աշխատողների ձեռքբերումը, պատրաստումը, որոնք էլ պետք է նպաստեն հասարակության զարգացմանը այն երկրներում, որտեղ իրենք գործում են։ Երկրորդ մասն այն է, որ մենք ուզում ենք կրթել քաղաքացիներին՝ հասկանալու մեդիան, այդ պատճառով էլ մեդիագրագիտությունը մեր հիմնական առաքելությունն է։ Որպես հիմնական առաքելություն՝ մենք նշում ենք երեքը՝ կրթություն (ոչ ֆորմալ կրթությունը՝ մարդկանց տալու թղթակցելու գիտելիքներ և հմտություններ, մեդիագրագիտություն), նեթվորքինգ` տարբեր երկրների համանման կազմակերպությունների միջև կապերի ստեղծում և զարգացում (կապել մարդկանց տարբեր երկրներից, նրանց տալ հնարավորություն սովորելու մեկը մյուսից, համագործակցելու, որովհետև յուրաքանչյուր երկիր տարբեր փորձ ունի), ունակությունների զարգացում (կազմակերպությունը մասնակցում է ոչ թե մեկ թրեյնինգի, այլ շարունակում է իր համագործակցությունը Youth Press-ի հետ, ինչը հնարավորություն է տալիս տվյալ կազմակերպությանը աճել ու աճել, ինչպես նաև հետագայում դառնալ ոչ թե մասնակից, այլ կազմակերպիչ)։

-Ի՞նչ ապագա պլաններ ունի Youth Press-ը։

-Այս տարի իրականացնելու երեք ծրագիր ունենք․ Training on data journalism Բեռլինում, European Youth Media Days՝ Բրյուսելում, Training on NGO development՝ Պոդգորիցայում։ Մյուս տարի իրականցվելիք ծրագրերի վրա մենք դեռ աշխատում ենք։ Այս ծրագրերը պետք է լինեն շարունակական, այսինքն՝ ոչ թե մեկը, այլ նույնը՝ մի քանի անգամ։ Թվարկածս ծրագրերը, հավանական է, որ կիրականացվեն մյուս տարի նույնպես։ Խոսելով մեր ապագա պլանների մասին՝ կուզենայի նշել նմանատիպ ծրագրերի մասին այլ եվրոպական կառույցներում։ Մենք խոսում ենք Եվրոպական աուդիտորների պալատի (European Court of Auditors) մասին, այս կառույցը նույնպես հետաքրքրվում է նմանատիպ գործունեությամբ և իրականացնում է միջոցառում երիտասարդ լրագրողների համար Լյուքսեմբուրգում։ Ինչպես նաև մենք փնտրում ենք նոր համագործակցություններ մեդիա կազմակեպությունների հետ։ Ունենք նաև փոխականման ծրագիր պրոֆեսիոնալ մեդիա ոլորտում աշխատողների համար։ Ծրագրի հիմքում ընկած է տարբեր երկրների մեդիա կազմակերպությունների միջև համագործակցությունը։ Հինգ հոգանոց լրագրողների խումբը մի երկրից գնալու է մեկ այլ երկիր՝ աշխատելու մի որևէ խմբագրությունում կոնկրետ թեմայի վրա, և երկրորդ երկրից էլ մի խումբ գնալու է առաջինը։ Սա պարզապես փոխանակում է երկու երկրների մեդիա աշխատողների միջև։ Մեկ այլ պլան է European Youth Press քարտի ստեղծումը, որը շատ օգտակար կլինի, քանի որ շատ երկրներում իսկապես դժվար է լրատվամիջոցի քարտ ստանալը, իսկ այս մեկը կունենա նույն չափանիշները բոլոր երկրների համար։ Սա մեր ամենաերկարաժամկետ պլանն է, քանի որ շատ ժամանակ է պետք դրա վրա աշխատելու համար։ Այնուամենայնիվ, առաջնային պլանը ավելի ու ավելի շատ համագործակցություններ, ծրագրեր ունենալն է։

-Անդրադառնանք այս ծրագրին՝ Media Moving Forward: Ինչո՞ւ ընտրեցիք հենց այս թեման։

-Այստեղ պատմություն կա դրա հետևում․ 2015 թվականին մենք դարձանք European Youth Award փառատոնի գործընկեր, ես հրավիրվեցի Գրաց՝ տեսնելու, թե ինչպես է իրականացվում փառատոնը, անելու որոշ հարցազրույցներ։ Այնտեղ մենք մտածում էինք նոր, ավելի շատ լրագրողներ ունենալու մասին, բայց չունեինք ոչ մի հովանավոր, ֆինանսավորող։ Եվ այդ ժամանակ ես մտածեցի գրել Erasmus + ծրագիր, որն էլ թույլ կտար լրագրողներին՝ գնալ Գրացի փառատոնին։ Այնտեղ լինելու են նաև սեմինարներ, վորքշոփեր, որոնք կարճ են լինելու։ Այդ պատճառով էլ որոշեցի, որ դա գուցե բավարար չէ, և մեզ պետք է մեկ այլ թրեյնինգ, որը կնախապատրաստի լրագրողներին դրան։ Այդպես էլ զարգացավ այս ծրագրի գաղափարը, որի հիմնական նպատակն է՝ թույլ տալ լրագրողներին մասնակցելու այդ փառատոնին և լուսաբանելու այն։

-Քանի՞ երկիր և կազմակերպություն է մասնակցում այս ծրագրին։

-Այստեղ են 45 մասնակիցներ 9 եվրոպական երկրներից, ամեն երկրից՝ մի կազմակերպություն, իսկ Ավստրիայից՝ երկուսը, որոնք էլ կոորդինացնում են այս ծրագիրը և կապը European Youth Award-ի հետ։

-Ինչո՞վ է այս ծրագիրը կարևոր մասնակիցների համար։

-Կարծում եմ՝ նրանք իսկապես կարող են ինչ-որ նոր բան սովորել, շատ կարևոր է նաև հասկանալը, թե ինչպես են թվային տեխնոլոգիաները և հավելվածները զարգացել այս տարիների ընթացքում և գրել դրա մասին սեփական ձևով։ Դա կարևոր է, որովհետև հիմա շատ են թյուրըմբռնումները այն բանի, թե ինչպես է այս ամենն աշխատում։ Այս թեմայով այդքան էլ շատ չեն լրագրողական թրեյնինգները, այդ պատճառով եկեք անենք նման մի բան, և անենք դա՝ համագործակցելով European Youth Award-ի հետ։ Ձեր հոդվածների միջոցով դուք կարող եք նաև կրթել այլ մարդկանց։ Երբ դու ծրագրավորող ես, դու մտածում ես այն ձևով, որով սովոր ես մտածել դեռևս համալսարանից՝ տեխնիկական ձևով, բայց մյուս մարդիկ չունեն այդ կրթությունը, որպեսզի հասկանան ծրագրավորողների մտքերը։ Այս պարագայում լրագրողները պետք է լինեն միջնորդը այս կոմունիկացիայի, նրանք պետք է թարգմանեն այս ամենը ավելի ընդհանուր լեզվով։ Երբ լրագրողները սովորեն, թե ինչպես են ծրագրավորողները մտածում, լսեն նրանց զեկույցները և հասկանան, նրանք կարող ենք նաև հանրամատչելի դարձնել այլ մարդկանց համար։