Իմ բնակավայրը խորագրի արխիվներ

emma miqayelyan-2

Հը՞ն, թատրոն գնացի՞ք…

Պարի խմբով գնում էինք Գավառ՝ նախընտրական քարոզարշավի ժամանակ թեկնածուին դիմավորելու:

-Երեխե՛ք, հլը հրապարակը նայեք, ի՜նչ սիրուն մարզկենտրոն ա,- հիացած բարձրաձայնեցի ես:

-Մեր Հրազդանը կերազի հասնի սրանց, հլը ծաղիկները ի՜նչ սիրուն են, ուզում եմ՝ մերն էլ սենց լինի,- երազելով ասաց կողքիս աղջիկը:

-Մեր հրապարակում ո՞ւր ա տեղ, ավելի շատ ընտրական շտաբ կա, քան ծաղկանոց,- ասաց տղաներից մեկը:

-Երեխե՛ք, աչքիս գամ Գավառում ապրեմ, ոնց որ աչքս մնաց ծաղիկների վրա,- ասաց վարդի անունով աղջիկը:

-Երեխե՛ք, ցուցանակներին նայեք, ուր էր մեզ սենց բախտ՝ մենք էլ ունենայինք սրանցից,-ասաց աղջիկներից մեկը:

Տղաներից երկրորդն ավելացրեց.

-Մենք մեր փողոցների անունները չգիտենք, որ մի հյուր ենք ունենում տան ճանապարհը խանութներով ու գազալցակայաններով ենք բացատրում, գոնե կսովորենք։

Համերգն ավարտվեց․ հույս ու երազանք Գավառում թողած՝ վերադարձանք Հրազդան:

Ապրիլ ամիսն է՝ համերգով գնում ենք Գյումրի: Մայրս 88-ից առաջ եղել էր Գյումրիում ու հիմա, երբ կրկին այստեղ է, ասում է, որ Գյումրին շատ է փոխվել, գեղեցկացել, բայց ցավի հետքերը դեռ կան:

Ավտոբուսի պատուհաններից «կախվել ենք», բերաններս բաց է մնացել, ի՜նչ գեղեցկություն:

-Մա՛մ, նայի ի՜նչ սիրուն ծաղիկներ են, ինչ խնամքով են էտում ծառերը,- նախանձելով հիանում եմ ես:

Մայրս նախատում է.

-Մի քիչ տեսած քեզ պահի:

-Ախր, նայի, խոտերը սարքով են կտրում:

-Էմմա՛, մենք էլ ունենք, հիշացրու՝ ցույց տամ,- մայրս ծիծաղում է:

-Մա՛մ, մենք ունենք, բայց մեր քաղաքապետարանը չունի, մեր հրապարակի խոտերը ոչ թե սարքով են հավասարեցնում, այլ կովերը՝ իրենց ատամներով: Որտե՞ղ կա մեր մարզկենտրոնից, մերը միակն է և անկրկնելին, մնացածը դժբախտ են՝ իրենց հրապարակում կով չեն տեսել, դե թող իրանք էլ մեզ նախանձեն,- ասացի ես:

Մտնում ենք Գյումրու Վարդան Աճեմյանի անվան դրամատիկական թատրոն՝ մի գեղեցկություն, մի մշակույթ, մի արվեստ ու մի պարային համար: Շուտ դուրս եկանք, համերգը չէր ավարտվել: Նկարներ էինք անում, ինչ պատահի նկարում էինք՝ ծառ-ծաղիկ, նույնիսկ՝ այգեպանին, նրանից էլ չունենք մեր քաղաքում: Թատրոնի դիմաց Մհեր Մկրտչյանի արձանն է կանգնած, նայում եմ ու նախանձում, ինչի մենք էլ չունենք:

Մի օրում այնքան էր շատացել Գյումրու հանդեպ նախանձս, որ նույնիսկ ինձ էի նախանձում, որ տեսել եմ Գյումրին:

Վերադառնալիս ցուցանակներին ենք նայում, նույնիսկ դրանցից էլ էր մշակույթ կաթում, իսկ մեր քաղաքում՝ «Կազինո Senator 2 կմ Ծաղկաձորում»:

Գյումրուց դուրս էինք գալիս, ցուցանակի վրա Մհեր Մկրտչյանի նկարն է, որ հարցնում էր.

-Հը՞ն, թատրոն գնացի՞ք…

Երեխաներով շրջվեցինք, մի անգամ էլ նայեցինք Գյումրուն ու ասացինք.

-Այո՛, գնացինք:

Ես լոռեցի եմ

Լուսանկարը՝ Անի Ղուլինյանի

Լուսանկարը՝ Անի Ղուլինյանի

Լոռին Հայաստանում աղքատության մակարդակով զբաղեցնում է առաջին տեղը, ծնելիության մակարդակով՝ վերջինը, այստեղից ամենաշատն են արտագաղթում: Հյուսիսից Լոռվա ձորը ամեն օր աղտոտում է Ալավերդու գործարանը՝ նույնիսկ դեռ չծնված երեխաներին ենթարկելով անբուժելի հիվանդություն ունենալու ռիսկին: Ամեն աշուն կատարվում են մեծամասշտաբ ծառահատումներ։ Գյուղերը դատարկվում են, իսկ հանրապետության համար առանցքային նշանակություն ունեցող Ալավերդի-Վանաձոր մայրուղու շինարարության ավարտն անընդհատ ձգձգվում է:

Սա Լոռին է, բարեկամներ:
Վերջիվերջո, ի՞նչ է մարզը. վարչատարածքային միավոր, որը ի՞նքն է ղեկավարում իր ներքին կյանքը՝ միևնույն ժամանակ, լինելով տվյալ երկրի մասնիկը: Բայց մարզերի մեջ մինչև օզոնի շերտ հասնող պատեր չկան, օդն էլ է նույնը, ջուրն էլ: Ալավերդու գործարանի ծուխը, մեր մարզի տարածքը ճեղքելիս, սահմաններին չի նայելու, Ամուլսարից աղտոտված գետերը մի օր մեզ էլ են հասնելու, ու չի կարելի այսքան փոքր պետությունում մարզային սահմաններով առաջնորդվել ու անմասն պահել քեզ լոռեցու խնդիրներից միայն այն բանի համար, որ դու, օրինակ, Սյունիքից ես՝ մի քանի տասնյակ կիլոմետր հեռու:

Լուսանկարը՝ Անի Ղուլինյանի

Լուսանկարը՝ Անի Ղուլինյանի

Չնայած ոչ այնքան մաքուր օդին, որը շնչում եմ, չնայած ամեն օր գյուղիցս գնացող ու օրվա հացը ապահովելուց ավելիի հնարավորությունը չունեցող մարդկանց, ես սիրում եմ իմ երկիրը, իմ մարզն ու գյուղը: Ինչո՞ւ: Ուղղակի, որովհետև դրանք իմն են: Որովհետև ես այստեղ եմ ծնվել, ու ինձ դեռ փոքր տարիքից ասել են իմ ազգության մասին: Կրոնը, ինչ-որ տեղ նաև լեզուն և այն մշակույթը, որով ցանկանում ենք ապրել, մենք ենք ընտրում, իսկ ազգությունը՝ ոչ: Դրա համար էլ իմ սիրելի վայրերը չթողնել-չգնալը, ինձ հուզող խնդիրները լուծելը իմ պարտքն է: Ես չգնալն ու ինչ-որ բան փոխելը իմ պարտքն եմ համարում, բայց բոլորովին չեմ կարող քննադատել մարդկանց, ովքեր չեն կարող մնալ կամ չեն ուզում։ Չէ՞ որ ամեն մարդ ինքն է որոշում՝ հանուն ինչի պայքարել ու հանուն ինչի ապրել:

Շենգավիթից սահման

Վերնագիրը կարդալուց երևի մտածեցիք ես փշալարեր եմ կտրել և եսիմ ուր գնացել: Չէ, չէ, նման բան չկա՝ գնացել եմ սովորական սահման, որտեղ միշտ կրակոցներ կան, ավելի ճիշտ՝ Տավուշ, իսկ եթե ավելի խորանանք՝ Բաղանիս: Երբ իրերս տեղավորում էր վարորդը տաքսու մեջ, ես օգնելու փոխարեն նայում էի շենքին, շրջակա տարածքին և սպասում, որ շենքի հետևով մետրոն կանցնի՝ մի հատ էլ ձայնը կլսեմ, նոր կգնամ տուն: Բայց ստիպված նստեցի մեքենան: Եթե դա վարորդին ասեի, կասեր՝ տղա ջան, էդտեղ ի՞նչ կա լսելու, որ լսես: Բայց գնացքը ոչ եկավ, ոչ էլ լսեցի, ոչ էլ հավես ունեի բացատրելու, որ կարող է գնամ բանակ ու 2 տարի չլսեմ նրա ձայնը: Թաղամասից դուրս գալիս նայեցի խանութին, որտեղից միշտ հաց եմ առնում, հարակից սուպերմարկետին, որտեղից մեկ-մեկ շոկոլադ էի գնում: Մի քիչ անցանք, տեսա մետրոյի աստիճանները: Վա՜յ, քանի անգամ եմ էստեղով անցել ու սայթաքել շտապելու պատճառով, որ դասից չուշանամ: Լավ դե, ձեր տուն ես գնում: Ժպտա՝ ասացի ինքս ինձ  ու ժպտալով գնացի Բաղանիս:
Շարժվեցինք դեպի գյուղ: Սպասում եմ րոպե առաջ մտնել իմ գյուղ: Չմտածեք, որ ասում եմ գյուղ, ուրեմն կտրված մի տեղ է՝ ոչ, հենց մեր գյուղով է անցնում Երևան-Թբիլիսի ավտոճանապարհը: Ահա և հասանք գյուղ: Էլի վրացական պետհամարանիշներով ավտոմեքենաներ են կանգնել ու չեն կողմնորոշվում, թե որ ճանապահով գնան, որ ապահով լինի, բայց ինչպես մեր գյուղացիք են կատակով ասում.

-Էս մինը վտանգավոր ա, էն մինն էլ «ապասնի», դվորը ուզըմ ես՝ գնա, քու ղսմաթը քու հետ ա:

Երբ հասնում էի գյուղ, արդեն զանգեցի մայրիկիս, որ համով բան պատրաստի՝ գալիս եմ: Էլ չի հարցնում՝ ինչ սարքեմ: Ինքը գիտի արդեն՝ տապակած կարտոֆիլ հավով: Դե, արդեն եկա տուն, տեղավորվեցի, հերթը եկավ դուրս գալուն:

-Պապ, ավտոն կտա՞ս:

-Չէ, տեղ պետք ա գնամ:

-Լավ

Ես դուրս եկա տանից ու սկսեցի ամեն ինչին ուրիշ աչքով նայել, կամ ավելի ճիշտ, երևանցու աչքով: Փաստորեն լիքը հետաքրքիր բան կար մեր գյուղում: Դե, եթե կա հետաքրքիր բան, ապա բացում ենք հեռախոսի խցիկը: Բացում ենք, նկարում և ուղարկում հենց այստեղ, այս կայք, որտեղ կարդում ես նյութս: Ուրախ քայլում էի գյուղով: Հանդիպեցի նրանց, ում երկար ժամանակ չէի տեսել, չտեսա նրանց, ովքեր արդեն գնացել էին արտագնա աշխատանքի: Անցավ մի քանի օր, և էլի ամեն ինչն նույնն է. էլ երևանցու աչքով չեմ նայումգյուղիս: Չգիտեմ ինչու, բայց չէի ուզում վերադառնալ Երևան: Տնից լավ տեղ չկա, ուր ուզում ես՝ գնա: Անգամ եթե գիշերով տանից դուրս գալ չես կարող, որովհետև կրակոցներ կլինեն, վտանգավոր է: Բայց քանի որ ուսանողական արձակուրդներս վերջանում են, պիտի վերադառնամ Երևան:
Կեսօրին տաքսին սպասում էր, և էլի իրերը դասավորելիս մեր տանն էի նայում, բայց չէի սպասում մետրոյի ձայնին: Այ հիմա կարող ես ֆոտոներս նայել: Խոստանում եմ մյուս անգամ ավելի շատ նկարել, որ ավելի լավ պատկերացնես Տավուշի գեղեցկությունը: Ի տարբերություն Երևանի, Բաղանիսում ցուրտ էր, սար ու հանդը՝ ցեխ: Մյուս անգամ:

artur janvelyan

Քաչալ քար

Ես մեծերից լսել եմ մի պատմություն Քաչալ քար անունով տեղամասի մասին, որտեղ ապրել է մի ընտանիք։ Քաչալ քարը գտնվում է սարի գագաթին, որն իր վրա կրում է կայծակների և տարիների հետքերը։

Այդ վայրը գտնվում է Տավուշի մարզի Կոթի գյուղին պատկանող սարում։ Այնտեղ ապրող ընտանիքը ըմբոստացած է եղել այն ժամանակվա կառավարության դեմ, ինչն էլ պատճառ է հանդիսացել նրա փախուստին դեպի սարեր՝ երեք ամսական երեխայի հետ։ Նրանք Քաչալ տաղի գլխին՝ Քաչալ քարում, գտել են իրենց փոքրիկ օթևանը։ Ինչպես նշեցի՝ երեխան դեռ փոքր էր, նրան անկողնում քնեցնելը դարձել էր մեծ գլխացավանք ծնողների համար։ Այդ իսկ պատճառով ծնողներն սկսեցին հարմար վայր փնտրել, որտեղ կարող էին ճոճ գցել երեխայի համար։ Հիմա այդ վայրը հայտնի է Հատկի ճոճատեղ անվամբ։ Այնտեղ կա նաև ձիու մեծ ոտնահետք, որն, ըստ ավանդության, պատկանում է Վարդան Մամիկոնյանի ձիուն։

Քաչալ քարը կարծես լինի օթևան, որը տրված է մարդուն Աստծո կողմից, որպեսզի նա կարողանա պաշտպանել իր կյանքը։ Մոտ 150 տարի առաջ իշխանությանն ընդդիմացած մարդկանց անվանում էին ղաչաղներ։ Քաչալ քարի գլխին տարբեր ձևերի և չափերի մի քանի փոսեր կան, որտեղ պատսպարվել են ղաչաղները։

Երևանի ճարտարապետության նրբերանգները

argam movsisyan

Ամանորից մինչև Վանաձոր ու մինչև հայրենիք հասկացությունը

-Մի քանի օր առաջ՝ ամսի 20-ին, մեր գլխավոր տոնածառի լույսերը վառեցին: Մի րոպե, քեզ նկարներ ուղարկեմ: Կտեսնես, որ սիրուն են սարքել ամեն ինչ: Հիմա քաղաքը շքեղության մեջ ոնց որ լինի:
-Մեր մոտ ամսի 25-ին են վառելու:
-Բա ինչի՞ էդքան ուշ:
-Որ Նոր տարվա շունչը մնա:
-Ըհն, նայի: Էս էլ Վանաձորս:
-Հրաշք է Վանաձորը: Իսկական ապրելու տեղ:
-Հա, ճիշտ ես: Էդքան ճոխ չի, բայց մեր քաղաքի համար ընտիր է:
-Նենց լավ ա, որ մարդ իր քաղաքը սիրում ու գնահատում է:
-Դե գիտե՞ս ոնց… Հա, ես սիրում եմ իմ քաղաքը, բայց մեկ-մեկ մտածում եմ, որ էս ապրելու տեղ չի, որ ինչ-որ մի բան պակաս է ամեն տեղ, ու մի բան փոխել էլ չի լինում:
-Չէ, ապրելու լավ էլ տեղ է: Առաջինը ինքդ քեզ պիտի փոխես: Մոռանո՞մ ես. 15 տարի է էդտեղ ես ապրում:
-Օրինակ՝ ես կուզեի ուրիշ երկրներ գնայի, բայց երևի մի ամսից արդեն կկարոտեի Վանաձորը: Կուզեի շուտ հետ գալ: Ուզում եմ ասել՝ շատ բարդ կլիներ ինձ համար ուրիշ տեղ ապրելը:
-Ասենք՝ Եվրոպայի կամ Ամերիկայի որևէ քաղաք:
-Հա, հասկացար, չէ՞, ինձ:
-Համ էլ էդ քաղաքների տոնածառները կտեսնեիր: Բայց ինչքան էլ սիրուն, բարձր ու շքեղ լինեն, քո հարազատ քաղաքի տոնածառին չեն հասնի, չէ՞:
-Ախր, որ ասում են՝ հայրենիք … Հենց էդ է հայրենիքը. էն քաղաքը, որտեղ ծնվել ես, էն տունը, որտեղ ապրում ես: Հայրենիքը էն բակն է, էն դպրոցը, որտեղ ամբողջ կյանքդ է անցել: Նույնիսկ էն նստարանը, որի վրա ընկերներիդ հետ նստել ես: Ու նույնիսկ էն գլխավոր տոնածառը, որ տարին մի անգամ ես տեսնում: Այ, ինձ համար էդ է հայրենիքը:
-Ինչ ճիշտ բաներ ես ասում: Տեսնո՞ւմ ես. կամաց-կամաց սկսում ես մտքերդ փոխել, այսինքն՝ ինքդ քեզ:
-Ուրեմն, արդեն կսկսեմ հա՛մ քաղաքս ավելի շատ սիրել, հա՛մ փորձել իր համար ինչ-որ լավ բան անել:

 

Գորիսում տոնածառի լույսերը վառեցին

Լուսանկարը՝ Իզա Ասծատրյանի

Լուսանկարը՝ Իզա Ասծատրյանի

Օրեր առաջ` դեկտեմբերի 20-ին, Գորիսում ևս վառվեցին տոնածառի լույսերը: Գրիգոր Տաթևացու անվան հրապարակում, մեծ միջոցառում էր կազմակերպվել, որին մասնակցում էին երգիչներ` Համլետ Գևորգյանը, Դավիթ Սասունցին, Պաշ Սարդան և այլոք:

Հրապարակը լեփ-լեցուն էր, միջոցառմանը հանդես եկավ նաև Սյունիք պարային համույթը:

Միջոցառման ընթացքում օդապարուկներ էին թռցնում օդ, ավելի տոնական մթնոլորտ ստեղծելու համար:

Լուսանկարը՝ Իզա Ասծատրյանի

Լուսանկարը՝ Իզա Ասծատրյանի

Գորիսը ավելի էր գեղեցկացել, ողջ քաղաքը զարդարված էր, բոլորը լուսանկարվում էին, պարում:

Երեխաները նույնպես մասնակցում էին միջոցառմանը, բոլորի ձեռքին փուչիկներ և այլ խաղալիքներ կային:

Լուսանկարը՝ Իզա Ասծատրյանի

Լուսանկարը՝ Իզա Ասծատրյանի

Մի խոսքով` տոնական տրամադրություն էր տիրում ողջ քաղաքում:

Լուսանկարը՝ Իզա Ասծատրյանի

Լուսանկարը՝ Իզա Ասծատրյանի

Համերգային ծրագիրը ամփոփեց DJ Smoke-ը, իր ռիթմիկ միքսերով, իսկ օրվա ավարտը, ազդարարվեց հրավառությամբ:

Երևանն այս օրերին

MYcorner, տոնավաճառ ու Հրազդան

Լուսանկարը՝ Միլանա Գեւորգյանի

Լուսանկարը՝ Միլանա Գեւորգյանի

Վերնագիրը կարդալով՝ հրազդանցիները հաստատ զարմացան: Հըմ, դե տոնավաճառ ու Հրազդան բառերը մի փոքր անհամատեղելի են: Մենք՝ հրազդանցիներս, տոնավաճառ, վերջին անգամ չենք էլ հիշում՝ երբ է եղել, իսկ չենք հիշում, որովհետև չի էլ եղել:

Անցնեմ օրվա, այսինքն՝ դեկտեմբեր ամսվա մեգանորությանը: Մեկ՝ մեծ ու տաքուկ անկյունում՝ MYcornerում են հավաքվել Հայաստանի Հանրապետության տարբեր ընկերություններ, որովհետև ամանորյա տոնավաճառ է:

Ամանորյա տոնավաճառին միացել են Etre, Ծիրանէ, Lusine Harutyunyan , Նուռիկ և Apricote Armenian ընկերությունները։

Լուսանկարը՝ Միլանա Գեւորգյանի

Լուսանկարը՝ Միլանա Գեւորգյանի

Քանի որ մենք՝ հրազդանցիներս, ամեն օր չենք լինում Երևանում, Երևանն էլ սիրում է մեզ, որոշել է Լևոնի ու MYcorner-ի միջոցով նվերներ ուղարկել: Է՛լ տեսակ-տեսակ զարդեր, է՛լ կտավներ, է՛լ ձեռագործ աշխատանքներ ու խաղալիքներ ու այսպես շարունակ։ Մնացածը չեմ ասի, որովհետև անձամբ պիտի տեսնեք:

Ինչո՞ւ եմ այսքան ուրախ: Ուրախ եմ, որովհետև այն, ինչը չէի գտնում մեր քաղաքի խանութներում, գտա տոնավաճառի ժամանակ: Ուրախ եմ ու այն էլ շատ, որովհետև տոնավաճառը, կարծես բոլոր հրազդանցիներին համախմբել է, ու բոլորը շրջում են տաղավարների կողքով, գտել են ընդհանուր որևէ թեմա՝ քննարկում են խնդիրներ, լուծումներ են փնտրում, որոշում են՝ ինչ ու ինչպես անել: Հրազդանցիները խոսում են: Այսպիսի երևույթ, տոնական տրամադրություն քիչ է լինում Հրազդանում, որովհետև փողոցում բոլորը շտապում են աշխատանքի, դասի, պարապմունքի, ու ոչ ոք չի խոսում:

Բառերի կարոտ են քաղաքիս շենքերը:

Այս մի քանի օրվա ընթացքում երջանիկ աչքերս հասցրել են հազարավոր ընտիր ու զարմացած հայացքներ ֆիքսել: Հրազդանցիները սիրում են իրենց քաղաքը, ու ինչքան էլ ես կամ Վարդուշ տատը բողոքում ենք քաղաքի անգույն լինելուց ու բողոքում ենք նաև մեր բողոքելուց ու հոգնում ենք, որ բողոքում ենք նաև բողոքելուց, միևնույնն է, շատ ենք սիրում մեր անկյունը: Հրազդանցիներին լուսավորություն է պետք, կյանքից չկտրված լինել է պետք: Հրազդանին, անշուշտ, Երևանից մի քանի գրախանութ է պետք, մի քանի սրճարան, մի քանի վերանորոգված մանկապարտեզ ու Լևոններ են պետք: Քչություն է անում կյանքը:

Լուսանկարը՝ Միլանա Գեւորգյանի

Լուսանկարը՝ Միլանա Գեւորգյանի

Քանի որ Ամանոր է, ու ես էլ գրել եմ քաղաքիս մասին, մի երազանք ունեմ Հրազդանի հետ կապված։ Շատ եմ ուզում, որ 2018 թվականին ակտիվ երիտասարդների թիվը մեծանա։

Միացե’ք մեզ: Եկե՛ք գունավորենք քաղաքը: Մենք ներկա սերունդն ենք, ու չեմ էլ ուզում մտածել, որ ապագա սերունդը անգույն երկրում ու քաղաքում պիտի ապրի: Մեզանից հետո թեկուզ ջրհեղե՞ղ: Չէ՛: Մեզանից հետո պիտի լուսավորություն լինի: