Իմ էջը խորագրի արխիվներ

tatev tamrazyan erevan

Հանպատրաստից 12-երորդցին կամ խիստ լրագրողական

Ես, իհարկե, գիտակցում եմ, որ շատ ավելի գեղեցիկ թեմաներ կան գրելու, հիանալու ու ստեղծագործելու, բայց բարև քեզ, սիրելի դիմորդ, եթե դու էլ ես տասներկուերորդ անգամ խոստանում ինքդ քեզ, որ այս տարի շատ լավ ես սովորելու, ուրեմն բարև՜, ո՞նց ես:

Գիտես, ես լավ եմ, որովհետև դեռ չեմ կորցրել հավատս, թե կընդունվեմ, էն էլ՝ անվճար:

Չէ, ես ինքնավստահ չեմ, ճիշտ հակառակը, ասեմ ավելին՝ ինքնավստահ, հականիշը՝ Տաթև:

Դու հասցնո՞ւմ ես քնել, լավ, գոնե մեկ-մեկ, գոնե հազվադեպ պատահո՞ւմ է:

Եթե դու աղջիկ ես, հասցնո՞ւմ ես մազերդ հարդարել ու երեկոյան որոշել` ինչ ես հագնելու: Ա՜հ, կներեք, ինչ երեկո, լուսաբացին, լուսաբացին:

Իսկ եթե տղա ես, երևի չես հասցնում ընկերներիդ տեսնել:

Եթե դու հասցնում ես բոլոր տնայիններդ, վստահ ես, որ կընդունվես, ու միաժամանակ, այս ամենը համատեղում ես ապրելու հետ, այսինքն՝ զբոսնում ես, ֆիլմ ես նայում, Խորենացուց բացի ուրիշ գիրք ես հասցնում կարդալ, ուրեմն խնդրում եմ, գրիր ինձ, տուր անգին խորհուրդներդ: Սպասելու եմ:

Մի քանի ամիս առաջ գրել էի տասնյոթամյա աղջկա կյանքի սիրունությունների մասին, ամենօրյաների մասին. իրենք էլի կան, միշտ կան, բայց երկրորդ պլան են մղվել ու մի քիչ անտեսվել են տասնյոթամյայի կողմից: Ինձ օրվա մեջ սիրունությունն է պակասում, լույսը, զարմանքը: Բայց հոգուս մեջ միշտ կան, անբաժան են:

Ինձ հետ կռիվ տալուց, հեգնելուց, ամենավերջին ձևով պատժելուց, ինձնից նեղանալուց, ինձնից թաքնվելուց, փախչելուց, հեռանալուց, ինքս ինձ կարոտելո՜ւց հետո ինձ թեյ եմ լցնում, որ խմեմ, կուլ չի գնում. դասերս մնացել են:

Շարքայի՜ն, հերթակա՜ն, հասարա՜կ, ամենասովորակա՜ն շրջանավարտ լինելը ստիպում է վազել ժամանակի հետևից ու երբեք չհասնել: Ես անվերջ վազում եմ սլաքների հետևից ու չեմ հասնում, երևի ուրիշ ժամանակի մեջ եմ վազում, երևի պիտի մտքերս գրելու փոխարեն ինչ-որ դաս անեի, բայց չի ստացվում, սա ինձնից անկախ է ստացվում, ես կապ չունեմ, գրիչս էր` այս անգամ կապույտը:

Կներե՜ս, թուղթ, մի քիչ բարկացած էի ու քո վրա թափեցի չեղած թանաքս, ոչ կարևոր մտքերս, ու անլուրջ խոսքերովս նեղացրի քեզ:

Կներե՞ս:

Հ․ Գ. Ընդունվեմ, թե չէ, էլի երկնքի մասին կգրեմ…

tatevik haroyan

18 համարի ավտոբուսի տատիկը

-Ըհը, մեկը եկավ, սրանով էլ կգնամ, ոնց որ թե սա էլ է գնում,- մտածեցի ես ու նստեցի 18 համարի երթուղայինը կայարան հասնելու համար։

Առավոտից շատ էի քայլել, ու աչքերս փայլեցին, երբ բարձրանալով ավտոբուս, ազատ նստարան գտա, ու քանի որ տրամադրությունս էլ մի քիչ անհաջող էր, նստեցի և շրջապատին անտարբեր նայում էի պատուհանից, երբ հանկարծ հետևում մեկն ասաց.

-Էս հասնում ա, չէ՞, կայարան։

Ակամա պտտվեցի, տեսա մի տատիկի։ Կողքինից հետաքրքրվում էր, թե ավտոբուսը հաստատ հասնո՞ւմ է կայարան, ու ես չթողեցի ուրիշը պատասխաներ։

-Հա, հասնում է, ես էլ էնտեղ պետք ա իջնեմ, որ հասնենք, կասեմ՝ միասին կիջնենք։ Եկեք կողքիս նստեք, ավելի լավ է։

Տատիկը արդեն կողքիս էր, ասում է՝ գյումրեցի եմ, եկել էի գործերով, հիմա էլ հետ եմ գնում տուն։

Չգիտես՝ ինչու, այնքան ջերմ թվաց տատի ներկայությունը, որ առանց երկար-բարակ մտածելու՝ դու-ի անցա, ու սկսեցինք խոսել։

Տատիկի անունը Ասյա է, նա գյումրեցի է, երկրաշարժի պատճառով հիմա «դոմիկում» է ապրում։ 75 տարեկան է Ասյա տատիկը։ Ապրում է միայնակ, բայց սիրտը լիքն է ջերմությամբ ու սիրով։ Երբ նայեցի նրա դեմքին, այնքան շնորհակալ հայացքով էր նայում ինձ։ Ու հիշեցի, որ պապս ասում էր, թե մեծերը նման են երեխաների, որոնք իրենց երջանիկ են զգում մի փոքր ջերմ վերաբերմունքից անգամ։ Նրանք շնորհակալ են զգում, նրանք երջանիկ են լինում։
Տատիկը շնորհակալ էր, ես երջանիկ էի։

Միասին իջանք կանգառում։

-Բալա ջան, դե գնա, ես կգնամ արդեն։

-Չէ, է՜, տատի, ես քեզ հետ եմ գալիս։ Համ էլ չասացիր՝ անունդ ի՞նչ է։

-Ասյա։

-Իմ անունն էլ Տաթև է։

-Վայ, Տաթև ջան, Տաթև վանք։

Միասին, ոնց ասեմ, երկու ընկերուհիների պես զրուցելով քայլում էինք, ուղղակի տատիկն ասաց, որ ընկել է, ու ոտքը ցավում է, չի կարող արագ քայել։

-Դու իմ ոտով չես կարա քայլես։

-Ինչի չէ որ, դանդաղ կքայլենք, համ էլ երկար կզրուցենք։

Չնայած իմ ճանապարհն այլ կողմում էր, ես տատիկին տարա մինչև անցումը։

-Տաթ ջան, համար ունե՞ս։

-Հա, տատի ջան։

-Դե, գրիչ հանի, գրեմ մոտս, որ գնամ տուն, կզանգեմ քեզ։

-Հա, հա, գրի տատի ջան, սպասի՝ քոնն էլ ես գրեմ։

Դե ինչ, տատիկի նոթատետրում գրվեց համարս, կողքին` Տաթև, Կայարան։ Ինչի՞ կայարան։ Բա որ հիշի, թե որ մեկն եմ, որովհետև բոլոր համարներն էդ գրքույկի մեջ էին։ Իսկ ես գրեցի` Ասյա տատիկ։ Մենք շատ երջանիկ էինք այդ պահին, գրկախառնվեցինք։ Շատ ջերմ։ Երկար։ Հոգատար։ Հարգանքով։ Քնքշանքով։ Դե ինչ, մենք բաժանվեցինք, ու չնայած, որ ես մինչ այդ մռայլ էի ու երեսիցս կայծակ էր ցայտում, տատիկից բաժանվելիս անկախ ինձանից ժպտում էի, ուրախ էի ու եթե մոռանայի տարիքս, կցատկոտեի։

Չէ, լուրջ, մի ծիծաղեք, այդպես է, երբ արածդ սրտովդ է, ու ոչ միայն քո սրտով է, դու քեզ երջանիկ ես զգում։ Կապ չունի՝ այդ պահին ինչ տրամադրություն ունես, կապ չունի, որ ոչ մեկին չես ուզում տեսնել այդ պահին, միայն մի փոքրիկ ջերմ վերաբերմունքը դրա կարիքը զգացողին ցույց տալը քեզ էլ հաստատ կուրախացնի ու կխաղաղեցնի։

Երբ դու փոքր էիր, առաջին քայլերդ ուղեկցում էին ծնողները` բռնելով ձեռքիցդ։ Երբ մեծանում ես ,ու քայլերդ դանդաղում են, ուզում ես, որ ձեռքդ բռնեն։

lilit vardanyan

Չտաքացնող կոշիկներով ջրափոսի մեջ

Ձեռքերս չորացել են: Ոտքերս մշտապես սառն են: Իսկ բակի ծիրանենու տերևները չորացել ու թափվել են:

Արդեն կարող եմ հագնել ոտքերս չտաքացնող աշնանային կոշիկներս ու տրորել չորացած տերևները: Քայլում եմ մեջքս ուղիղ, արագ, վստահ: Այնպես, որ աշնանային, ոտքերս չտաքացնող կոշիկների ձայնը որքան կարելի է համահունչ ու բարձր լսվի: Կանգնում եմ իմ դիմաց հայտնվող յուրաքանչյուր տերևի վրա, որ լսեմ աշնան ձայնը:

Քայլում եմ աշնանային անձրևի ժամանակ, որպեսզի զգամ աշնան անձրևի հոտը: Չտաքացնող կոշիկներով մտնում եմ ջրափոսի մեջ: Մեկ է, ոտքերս չեն թրջվի: Մեկ է, ոտքերս միշտ սառն են:

Արդեն կարող եմ հագնել իմ սիրած վերնաշապիկներն ու ջինսե վերարկուն:

Սեպտեմբեր, հոկտեմբեր, նոյեմբեր: Այնքան սիրուն է հնչում: Ամիսներ, երբ չեմ անհանգստանում արևից ալերգիայիս համար: Բայց նաև չեմ բողոքում արևի բացակայության համար:

Աշուն, երբ սպասում եմ աշնանային անձրևներին, այն օրվան, երբ կարող եմ հագնել ոտքերս չտաքացնող աշնանային կոշիկները, անհամբեր սպասում եմ՝ երբ կարող եմ ուտել ցիտրուսային մրգեր: Թե երբ կարող եմ նարինջ, մանդարին ուտել, կիտրոնով թեյ խմել: Ցիտրուսներից ալերգիան իմ աշնանային ալերգիան է: Միակ ալերգիան, որից երբեք չեմ զզվի:

Հաշվում եմ, թե երբ է գալու ծննդյանս օրը: Սիրում եմ նոյեմբերը: Այդ ժամանակ արդեն կան ցիտրուսներ: Արդեն կարող եմ հագնել իմ գնած նոր աշնանային շորերը: Կարող եմ դնել աշնանային գլխարկներս: Կարող եմ ընտրել՝ կարմիր, թե մոխրագույն, որովհետև պահարանումս միայն այդ գույներն են: Կարող եմ նոր սանրվածք անել: Էլ ոչ ոք չի հարցնի, թե ինչու են մազերս սպիտակ, որովհետև աշնանը սպիտակ մազերս չեն փայլում:

Նոյեմբեր: Այդ ժամանակ ձեռքերս շատ չոր են, իսկ ոտքերս ավելի սառը, քան սեպտեմբերին:

Աշուն: Երբ ուզում եմ փաթաթվել տաք ծածկոցի մեջ, խմել կիտրոնով թեյ, գիրք կարդալ ու լսել աշնանային անձրևի ձայնը: Երբ կարող եմ նկարագրել այս իրավիճակը, բայց երբեք չիրականացնել:

Աշուն է: Ես ծնվել եմ աշնանը: Աշնանը ես այնպիսին եմ, ինչպիսին կամ, որովհետև ձեռքերս միշտ չոր են, իսկ ոտքերս երբեք չեն տաքանում:

Lilit tovmasyan

Հիսուներեք տարի առաջ

Տատս ու պապս 53 տարի է, ինչ միասին են։ Նրանք իրենց երկար ու ձիգ համատեղ կյանքի ընթացքում ունեցել են երեք որդի։ Այժմ երջանիկ վայելում են իրենց ծերությունը, որովհետև ունեն 9 թոռ և 3 ծոռ։ Հաճախ եմ կատակով պապիկիս ասում.

-Պա՛պ, բա էդ ո՞նց տատիկին հավանեցիր։

-Է՛, շան աղջիկ, էդ ինչե՞ր ես խոսում։

-Լավ, տատ, դու պատմիր։

-Ա՛յ մարդ, երեխուն մի նեղացրու։ Ես կպատմեմ, բալես։ Ուրեմն մի անգամ աղի բլիթ կերա ու երազումս պապիդ տեսա։

-Ո՞նց թե, տատ։ Ի՞նչ ես ասում, աղի բլիթը լրիվ սուտ բան ա։

-Սուտ չի, Լիլ ջան։ Ուրեմն պապդ կարմիր «սպարտիվկով» ինձ ջուր տվեց, ես էլ խմեցի։

-Տատ, ի՞նչ կարմիր «սպարտիվկա», հնարավոր չի։

-Հո չե՞մ խաբում, հաջորդ օրը նույն շորերով պապիդ տեսա, ու սիրահարվեցինք։

-Տատ, մեկ ա՝ չեմ հավատում, ի՞նչ աղի բլիթ, ի՞նչ կարմիր «սպարտիվկա»։

-Տո, այ բալա, խաբում ա, էլի: Տեսավ՝ սիրուն հարուստ տղա եմ, միանգամից սիրահարվեց։

-Պապ, բա դու չսիրահարվեցի՞ր։

-Լիլիթ աղջիկ, հաջորդ թոշակից քեզ մի մանեթ չեմ տալու։

-Լավ պապ, էլ չեմ հարցնի, բայց միևնույնն է, չիմացա՝ ո՞նց եք սիրահարվել։

Ու էլ պատասխան չստացա:

davit gorgoyan

Քիթ

-Արս, իմ արև, դու նեղվելու տեղ չունես. Տիգրան Մեծինը իրա անվան պես ա եղել,- մի աննորմալ պատռում էր կոկորդը, ինչպես Արքիմեդը լողանալուց կբացականչեր էվրիկան:

Մի քանի րոպե ուշադիր զննելուց հետո աչքերը պտտեցրեց այն հուսահատ հայացքով, որը առանց տարիների իմաստնության ու փորձի կտեսնեիր մեկի աչքերում, ում դիմաց ֆրանսիական թեորիայով անկաշկանդ համբուրվում են իր սիրած էակն ու ինչ-որ լպրծուն, ու թերությունը չընդգծելու համար կամաց ասաց․

-Լավ չես, իմին չի հասնի: Մաքսիմում քոնին:

Լռեց, մտածեց, նայեց, մտածեց, շարունակեց․

-Հա, բայց իմը բնական ա, քոնը ռինգի մեջ են թրծել:

-Ասե՞մ:

-Ասա:

-Սենց ավելի սիրուն ա, քան կլիներ: Թարս էլ մի նայի, ես ճաշակով տղա եմ:

Կենտրոնական բանկում դրամներն էինք խոշորացույցով ուսումնասիրում, երբ դեպքը պատահեց:

Արսենը դպրոցական ընկերս է՝ հասարակ տղա, որը լսում է ռուսական ախմախություն, սիրում` աղջիկներին, օձիքով վերնաշապիկ ու մեծ դրամապանակներ, բայց խնայում է ընդմիջման փողը դրամապանակը լցնելու համար: Հիմա էլ քոլեջում ենք սովորում, էլի իրար հետ: Ես ատում եմ Արսենի ճաշակը: Աննորմալն էլ դու ես:

Իններորդ դասարանում հայոց լեզվի ուսուցչուհին հանձնարարեց գրել, թե ինչ կփոխեինք մեր կյանքում, մեր մեջ: Արսենն առանց մտածելու, լայն ժպիտով, հիմար հայացքով ասաց.

-Քիթս:

Ուսուցչուհին շփոթմունքը ցույց չտվեց ու խրախուսելու համար գրել տվեց գրատախտակին, Արսենն էլ խրախուսվեց ու մինչև հիմա ամփոփում է իր էությունը գրատախտակին տառերով գրված իր քթի մեջ:

Արսենի քիթը տառերով գրվեց գրատախտակին ու չջնջվեց իմ հիշողությունից, որովհետև ամեն անգամ դասի ժամանակ արևելք նայելիս ես ակամա ստիպված եմ հիշել ու ժպտալ: Արսենը կողքիս է նստում: Երբեմն:

Ըստ իս՝ մարդու քթի ձևը արտացոլում է նրա բնավորությունը: Ինչպես չես կարող բացատրել զգացողությունը, որ ստանում ես երեխաներին դրսում հողով կամ գնդակով խաղալիս տեսնելուց կամ հենց նոր հայտնաբերած երգից մնացած բոլոր անգամները լսելու ցանկությունը մեկում սեղմելու անունակության հաճույքը, այնպես էլ քթի ու բնավորության հարաբերությունն եմ անկարող բացատրել: Պիտի նայես ու զգաս: Աննորմալն էլ դու ես:

Սյունեն՝ Ազնավուրին բնութագրող իր ֆեյսբուքյան ստատուսներից մեկում, բավականին գեղեցիկ կերպով նկարագրել է․ «Իր ներկա ստանդարտներով՝ երիտասարդ ժամանակ խիստ համեստ արտաքին տվյալներով խելքահան էր անում ամենագեղեցիկ կանանց, որոնք իր երաժշտության պես էսթետիկ էին՝ առանց ավելորդ բացվածքների, գռեհկության հասնող սեքսուալության, որովհետև ինքն էլ երբեք ստանդարտներին համապատասխանող կանանց չի սիրել: Տարբեր կանանց հետ լուսանկարներ թերթեք, մեկը բարակ շուրթերով է, մյուսը՝ լայն կոնքերով, երրորդը՝ մեծ քթով: Ու էդ ամենով հանդերձ սիրունիկ են, գրավիչ են, իսկապես ձգող են: Ու մտածում ես՝ էդ ինչ շքեղ դետալ-առանձնահատկություն են ունեցել, որով Ազնավուրը գերվել է, երանի-երանի մեկը մի օր մեզ էդպես նայի, մեր թերությունների մասին էդպես երգի»։

Դու էլ երևի Արսենի պես շարքային ոչ ստանդարտ քիթ ունեցող հայ ես, ով կոմպլեքսավորվում է ինչ-որ դիրքից նկարներ ունենալուց կամ հավանած աղջկա դիմաց մի որոշ դիրքով նստելուց: Դու քեզ ազատորեն վերագրում ես նրա ճաշակի տեր ու քննադատում ինքդ քեզ՝ նպաստելով ինքնագնահատականիդ անկմանը:

Ուզում եմ ասել քեզ, որ շարքայինը ոչ թե քո հարթուփոս քիթն է, այլ դու ու քո մոտեցումը արտասովորին: Ու քեզ առանձնապես ոչինչ չի տարբերում քառանկյուն հայացքներով սահմաններ գծող էն ոչնչությունից, ով ի զորու է ձայնի բոլոր ելևէջները օգտագործել ուսուցչին նվաստացնելու ու լսարանի առաջ «բեթմեն» խաղալու համար, ու քեզ համար էլ երևի հակառակ սեռը զուտ հաճույքների բավարարման աղբյուր է, իսկ խնջույքներին միայն մոր կենացը խմելը՝ հարգանքի չափանիշ:

Դու էլ այն շարքային հասարակն ես, ով խեղկատակ է պիտակավորում մեկին, ով ցույց է տալիս միանգամայն տարբերվող երգացանկը կամ ասում, որ սիրում է կարճ կտրվածքով ու դեղին մազերով աղջիկներին:

Վերջին մրցումներից հետո տուն մտնելիս մայրս սարսափած աչքերով նայեց ուռած, կապտած ու կիսաջարդած քթիս: Ժամանակի ընթացքում հայելու դիմաց կանգնելու ու սանրվելու հետ համատեղ չսիրված լինելու վախի փոխարեն փայլող աչքերով ես նայելու խորդուբորդ քթիդ: Քո՝ ինքդ քեզ գնահատելուց ես կախվածության մեջ դնում շրջապատի գնահատականը:

Գժվելիք են հայկական սիրուն, սապատավոր արծվաքթերը, գիժ եք դուք:

Seroj araqelyan

Մեր գյուղի իմ ուսուցիչները

Մինչև հիմա հիշում եմ, բայց այդպես էլ չեմ կարողանում հասկանալ, թե ինչու էինք փոքր ժամանակ դպրոցից դուրս ուսուցչին տեսնելիս թաքնվում, ճանապարհ փոխում, որպեսզի չհանդիպենք կամ էլ հանդիպելիս կարմրում, ամաչում, մի կերպ զոռով ասում` բարև Ձեզ, ու անցնում: Անընդհատ մտածում էինք, որ ուսուցիչները մեզ նման մարդիկ չեն։ Նրանք շատ խիստ են, նրանք արգելում են աշակերտներին գրքից կտրվել, գնալ խաղալու։ Երբ մեզ խաղալիս տեսնում էին, մտածում էինք՝ մեզ տեսել են մեղք գործելուց, բայց միաժամանակ մեզ ստիպում էինք հաջորդ օրը լավ սովորած գնալ դասի, որպեսզի չասեն՝ ամբողջ օրը խաղացել ենք, դաս չենք արել: Այո, անցան այդ տարիները, անցավ տասներկու տարի: Ունեցանք բազմաթիվ ուսուցիչներ և նրանցից սովորեցինք կյանքը կառավարող ղեկն օգտագործելու ձևը:

Ես միշտ տարբերություն եմ դրել ուսուցիչների մեջ, և մինչև հիմա էլ ոչ մեկից չեմ թաքցնում, որ եղել են ուսուցիչներ, որոնք ինձ համար եղել են անտանելի։ Գյուղում և քաղաքում տարբեր են ուսուցիչները: Քաղաքում, օրինակ՝ պատմության կամ աշխարհագրության ուսուցչին կտեսնես միայն դպրոցում կամ պատահմամբ քաղաքում: Իսկ գյուղում շատ ժամանակ կգնաս տուն և կտեսնես, որ հենց քո պատմության ուսուցչուհին՝ ընկեր Վարդանյանը, նստած սուրճ է խմում և զրուցում մայրիկիդ հետ, և այդ ժամանակ ոչ թե՝ բարև Ձեզ, ընկեր Վարդանյան, այլ՝ բարի օր, Ալվարդ տոտա: Չէ, չէ, ես անկարգ չեմ, ուղղակի ընկեր Վարդանյանը կամ նույն Ալվարդ տոտան, մեր շատ մոտ հարևանուհին է, որին ճանաչում եմ հենց ծնվածս օրվանից: Երբ գյուղում տեսնում էինք ուսուցչի, որն այգում գործ է անում, զարմանում էինք՝ ասելով․ «Վայ, ինչպես, ուսուցիչը այգի է գնում, վայ, նայեք, երեխեք, ինքը ռեզինե «սապոգներ» ա հագել, նայեք-նայեք՝ ոնց ա ձեռքով խոտ պոկում»։ Մի շարք հասարակ բաներից զարմանում էինք, թե ինչպես կարող է ուսուցիչը դասից դուրս գործ անել և այլն: Բայց ես երբեք չեմ մոռանա, որ մեզ մոտ՝ հենց սահմանամերձ Բաղանիսում, ուսուցիչ(ուհին) ոչ միայն դաս է սովորեցնում, այլ նաև կրում է մեծ պատասխանատվություն, երբ կրակոցների ժամանակ դասերն է կառավարում կամ դասերից հետո հարկ եղած դեպքում աշակերտների կամքին հակառակ պահում է նրանց դպրոցում, որպեսզի առանց ինչ-որ մի փորձանքի, կրակոցներից ապահով հասցնի տուն:

Սա դպրոցի ուսուցիչները: Մենք ունենք նաև մեկ այլ ուսուցիչ, չէ՞, մասնագիտական, որի մոտ գնում ենք պարապմունքի, որպեսզի ավելի հմտանանք և ավելի հեշտ ընդունվենք բարձրագույն ուսումնական հաստատություն: Իմ նկարչության ուսուցիչը, որի շնորհիվ ես ընդունվեցի համալսարան, եղել է ընկեր Մելքոնյանը: Ես ընդունվել եմ, արդեն երկրորդ կուրսում եմ, դպրոցում, կյանքում, և արդեն որոշ չափով՝ համալսարանում, ճանապարհ ունեմ անցած: Ես հիմա ինչ անցել եմ, հասել եմ ուսուցիչների խորհուրդներով, ծնողներիս դաստիարակության և իմ մասնագիտական ուսուցչի շնորհիվ, բայց մի բան եմ հասկացել․ ինչքան էլ սովորեցնեն, ճանապարհի վրա դնեն քեզ, դու ես քո ուսուցիչը ու դու ես քեզ դնում քո ընտրած ճանապարհի վրա, իսկ հետո հանգիստ խղճով կամ ընդունում ես հաղթանակած ուղիդ, կամ էլ անհաջողության պատճառով մեղքը չես բարդում ուրիշի վրա, այլ վերցնում ես քեզ վրա և փորձի շնորհիվ դառնում ուսուցիչ: Շնորհավոր տոնդ, Ուսուցիչ։

Artyom Avetisyan

Նրանք ուղղակի ուսուցիչներ չեն

Այսօր Ուսուցչի տոնն է: Այս տարի առաջին անգամ ես այդ տոնը իմ դպրոցում չեմ, հայրենի Լիճքից հեռու եմ: Ես ուսանող եմ արդեն: Հեռվից գուցե ավելի լավ է երևում, թե ինչ կարևոր ու մեծ գործ են կատարում ուսուցիչները: Այսօր ես հիշում եմ Ձեզ:

Ժպիտը դեմքին, դանդաղ քայլերով, մատյանը ձեռքին դասարանին է մոտենում հայոց լեզվի և գրականության ուսուցչուհի ընկեր Ավետիսյան Նելլին: Դասարան մտնելուն պես նա մեզ բոլորիս է փոխանցում իր դրական էներգիան, հասկանում յուրաքանչյուրիս և բարի խոսքերով գնահատում ամեն մեկի կատարած աշխատանքը: Իր մասնագիտության մեջ չկա այնպիսի մի բան, որ նա չիմանա, և իր գիտելիքը նա փորձում է ամեն կերպ մեզ բացատրել ու հասկացնել։

Նա միշտ ասում էր. «Երեխաներ, այս ամենը ես գիտեմ, ինձ համար չեմ ասում ու կրկնում, ձեզ համար եմ ասում, ձեզ է վաղը պետք գալու, դուք եք քննություններ տալու ու ձեզ համար եք սովորում»: Ա՜յ, հիմա նոր հասկանում եմ ընկեր Ավետիսյանի ասած խոսքերի իմաստը և ափսոսում եմ, որ ժամանակին լուրջ չեմ ընդունել դրանք:

Ընկեր Ավետիսյանն այն մարդն է, ում շնորհիվ ես այսօր ուսանող եմ, նա այն անձնավորությունն է, ով իմ ընդունելության քննությունների ժամանակ ինձ ճիշտ հանձնարարություններ և ճիշտ խորհուրդներ տվեց: Շնորհակալություն, ընկեր Ավետիսյան։

Բացի գետեր, լճեր, պետություններ հայտնաբերելը, ես հայտնաբերեցի բարի, կամեցող ու բարեկիրթ ավագ քույր, ով ամեն կերպ ինձ դաստիարակել է իր խոսքերով ու գործունեությամբ՝ դեռևս 5-րդ դասարանից: Խոսքս աշխարհագրության ուսուցչուհի ընկեր Գևորգյան Սոֆիի մասին է: Չգիտեմ՝ ում համար՝ ոնց, բայց ինձ համար նա եղել և մնում է այն յուրահատուկ ուսուցիչներից, որոնք ամեն ինչ արել են, որպեսզի մեզ համար ամեն բան հասկանալի և դյուրին լինի: Սիրում էի նրա դասաժամերը, հատկապես այն պահերը, երբ նա մեզ հետ խոսում, ծիծաղում, բայց մեկ էլ հոպ՝ անցնում էր դասին ու սկսում մատյանով դաս հարցնել: Այդ պահերը հենց նոր աչքերիս առջևով անցան, ու վերապրեցի… Ափսոսում եմ, որ Ձեր դասաժամերը քիչ են եղել, բայց միևնույնն է, Դուք մեզ տվել եք այն գիտելիքը, որը անհրաժեշտ է եղել: Շնորհակալություն, ընկեր Գևորգյան։

Քառաբաժան մեթոդով դասեր, տեղից դաս պատմել, հոգատարություն, տվյալ մարդու դրության մեջ մտնել, այս ամենը բնութագրում է պատմության և հասարակագիտության ուսուցչուհի ընկեր Սարգսյան Ջուլիետային: Հիմա նոր հասկանում եմ, թե ինչ է «երկրորդ մայր» ասվածը: Դասարանում չկար այնպիսի մեկը, ով նրա դասին պատրաստ չլիներ ու չպատասխաներ դասը: 45 րոպեի մեջ ամբողջ դասարանը նրան էր ներկայացնում դասը: Չգիտեմ՝ ոնց, բայց հասցնում էինք պատասխանել դասը, և դա գալիս էր թե՛ փոխադարձ հարգանքից, թե՛ նվիրվածությունից, թե՛ խրախուսող ու ոգևորող խոսքերից: Ընկեր Սարգսյանը հասկանում էր բոլորիս և ժպտադեմ, բարի դեմքով ու ըմբռնումով էր մոտենում յուրաքանչյուրիս: Մի տեսակ կարոտեցի նրա դասաժամերը, բայց ինչ արած… Շնորհակալություն, ընկեր Սարգսյան։

«Երբ ես ժպտում եմ, ես բարկացած եմ, իսկ երբ բարկացած եմ, ես ուրախ եմ»,- ընկեր Արզումանյան Չարենց՝ պատմաբան: Սիրում էի լսել ընկեր Արզումանյանի ասած ամեն մի թևավոր խոսքը, որոնցից մեծամասնությունը վերաբերում էր կյանքին, և կյանքի դաս էր մեզ համար: Աշխարհում չկա այնպիսի մի բառ, չկա այնպիսի մի խոսք, որով կկարողանամ ներկայացնել նրան: Նա աննկարագրելի անձնավորություն է՝ գեղեցիկ մտքերով ու գաղափարներով լեցուն, միշտ ճիշտը ասող, բարի ու կատակասեր մարդ: Ես շատ ուրախ եմ, որ ճանաչում եմ նրան և շփվել եմ նրա հետ, հպարտ եմ, որ նրա աշակերտներից եմ եղել և հպարտ եմ, որ նման ուսուցիչ եմ ունեցել: Երբեք չեմ մոռանա Ձեր խոսքերը՝ երբե՛ք, երբե՛ք, երբե՛ք չհանձնվեք: Շնորհակալություն, ընկեր Արզումանյան։

Այսպիսով, նրանք էին այն ուսուցիչները, որոնք իմ կյանքում դրական, բարի, ազդեցիկ ու յուրատեսակ գեղեցիկ հետք են թողել: Ուզում եմ ամեն անգամ մտնել դպրոց, ու դուք միշտ լինեք այնտեղ, մատյանները ձեր ձեռքերին, ժպտաք և ձեր աշխատանքին նվիրված անցնեք գնաք…

Հ. Գ. Ուզում եմ նաև իմ խորին շնորհակալությունը հայտնել «Մանանային», որ այն գոյություն ունի, որի շնորհիվ ես և հարյուրավոր երիտասարդներ կարողացանք մեր մտքերը հանրությանը հասանելի դարձնել:

Անկախության տոնը Երևանում

shushan stepanyan portret

Մեկնում ենք

Մի քանի ժամ ու ես «Մանանա» կենտրոնի իմ լրագրող հինգ ընկերների հետ կլինեմ Գերմանիայում` մասնակցելու «Տվյալների վրա հիմնված պատմություններ մարդու իրավունքների մասին» թեմայով սեմինարներին։ Ասեմ, որ առաջիկա օրերին, մենք 17.am կայքում կվարենք օրագիրը, չմոռանաք հետևել:

Շատ ուրախ ու միաժամանակ շատ լարված եմ: Ինչպես միշտ, ամեն ինչ թողնում եմ վերջին պահի հույսին, ու այս անգամն էլ բացառություն չէ։ Դեռ ոչինչ չեմ արել ու տարօրինակ անհանգստությամբ նստել ու շուրջս եմ նայում. դատարկ ճամպրուկ, կոշիկներ, կիսաբաց պահարան ու մամայի ջղային հայացք: Մինչ ես վեր կկենայի անկողնուց ու հազիվ, մի կերպ ինչ-որ գործ կանեի, մաման ամեն ինչ արել է, ու մի կաթիլ հոգնածություն չկա դեմքին, լուռ համբերում է, թե երբ պիտի անցնեմ գործի: Մի քանի րոպե գրեմ ու սկսեմ իրերս հավաքել:

Երբ իմ ծանոթ-բարեկամներն իմացան գնալուս մասին, բոլորը շատ ուրախացան ու զանգում, շնորհավորում էին: Երբ իմացա, որ հաստատ գնում եմ, մամային խնդրել էի, որ ոչ մեկին չասեր. մի տեսակ և դեռ չէի հավատում, և մտածում էի, որ հենց մեկին էլ ասեմ, չի ստացվելու գնալս: Ինչքան ծրագրի որ դիմել եմ, դեռ չգիտեի՝ կանցնեմ, թե` չէ, բոլորին արագ ասում էի այդ մասին, ու վերջում պարզվում էր` չեմ անցել:

Դե պատկերացրեք ինձ այն պահին, երբ բոլորին պիտի ասեմ, որ` չէ, այս անգամ էլ չստացվեց: Ու քանի որ այս անգամ չէի ուզում էլի անհարմար դրության մեջ լինել, որոշեցի ոչ մեկին չասել:

Ու հիմա, երբ արդեն գնում եմ, իրոք, հավատում եմ ու վերջապես առաջին անգամ անհարմար ու նեղված դրության մեջ չեմ. երազանքս կատարվել է. ես Գերմանիա եմ գնում:

Շատերը ինձնից նեղացել են, ասում են՝ յա, Շուշան, էդ մեզ չես հա՞ վստահում, ինչի՞ չես շուտ ասել:

Հարցը վստահել-չվստահելու մեջ չէ, ուղղակի այս անգամ ուզում էի վերջնական համոզված լինել ու նոր ասել: Ու հետո, ինչ-որ ծրագրով մի երկիր գնալը շատերն են կարողացել ու կարող են, բայց այ, որ տիեզերք թռչեի, նոր մոլորակ բացահայտելու գնայի, հաստատ արժեր այդքան ուրախանալ ու զարմանալ:

Ասելու շատ բան կա հիմա, բայց, այ, ժամանակ չկա: Վերջում միայն մի բան կասեմ. երկու տարի առաջ սենյակիս պատին գրել-կպցրել էի. «Շուշան, դու հաստատ Եվրոպա ես գնալու ինչ-որ ծրագրով»: Գրել, կպցրել էի ու ամեն օր ապրում էի այդ տողերը կարդալով: Իսկ շատերը կարդում ու ծիծաղում էին, ու ասում. «Վայ, Շուշան, դու տենց էլ չմեծացար»…

Սպասեք նյութերիս:

marina soloyan

Ինքնաճանաչում

Մեր մեքենան հանգիստ ընթանում էր Տավուշի ճանապարհներով: Ճանապարհներ, որտեղ ծառերի, բնության կարոտ մարդը որքան էլ նայի, չի կշտանա, թեև մեր Լոռին էլ պակաս գեղեցիկ չէ… Մարզ, որտեղ կա իրեն միշտ հատուկ զով եղանակ, որտեղ արևի շողերը երբեմն սպրդում են ծառերի արանքից:

Մարդը անընդհատ փորձում է ինքն իրեն ճանաչել, ես՝ նույնպես, և հաճախ եմ ճանապարհներ անցնում ինքս ինձ հետ: Ինքնաճանաչվելու համար պետք է ճանապարհ անցնես, մի որոշ ժամանակ մնաս ինքդ քեզ հետ, զգաս, հասկանաս, թե դու ինչի ես ընդունակ: Եղանակը մռայլ էր, ու արևին շարունակ խնդրում էի, աղոթում էի, որ հայտնվի: Անտառում կարծում էինք, թե մենակ ենք, ծառերը կորել էին մառախուղի մեջ, կարծես ոչ թե օգոստոսյան եղանակ էր, այլ աշնանային։ Ճանապարհը ձգվում էր երկար, հեռվում մեզ Լաստիվերն էր սպասում։ Որքան քայլում էի առաջ, այնքան լիցքավորվում էի հայաստանյան չքնաղ բնության շնչով, նրա տվածով։ Իսկ ի՞նչ էր տալիս նա ինձ, նրա շունչը։ Շշնջում էր, թե երկիր սիրելը որքան կարևոր է, մի՞թե ինքնաճանաչման ճանապարհներից մեկը քո երկրի ճանապարհներով անցնելը չէ:

Ես երբևէ չէի մտածի, որ գրելու կարողություն ունեմ, դա թաքնված էր իմ մեջ, թաքուն պահված, մինչև մի օր չգտա նուրբ ու բարակ թելը, որը կապում էր ինձ իմ հայրենի երկրի բնությանը: Երբ աշնան պարզ մի օր նայեցի իմ պատուհանից դուրս ու ավելի քան երբևէ զգացի ինձ բնության զավակ: Ճանաչեցի ինձ, թեև մասամբ։ Դեռ որքան տեղ ունենք մեզ ճանաչելու, փոքրիկ քայլերի արվեստը սովորելով՝ կամաց-կամաց կբացահայտենք ինքներս մեզ այլ ճանապարհների վրա ու այլ վայրերում, բայց կա մի բան, որը մեզ թևում է, թե անպատճառ չի փոխվի ու կմնա․ սխալներ գործելը, կատարյալ չլինելու զգացումը, ու ի վերջո՝ հանգիստ թքած ունենալը: Հը՜մ, երևի կմնա:
Զգացողություններիցս մի կերպ ազատվելով՝ նայեցի ձախ կողմս, մշուշը քաշվել էր։ Հիմա իմ առջև ողջ անտառն էր իր փարթամ ծառերով, ու հեռվում լսվում էին ջրվեժի խշշոցը, մարդկանց ձայները… Այո՜, սա Հայաստանն է՝ անբացատրելի շնչով, շատ հայեցի տարրերով: Երբ օդում էի՝ պարանից կախված, թռչում էի անտառի մի կետից մյուսը, ազատությունը զգացի լրի՜վ: Զգացի ինձ բնության հետ ներդաշնակ ու հասկացա, որ ինքնաճանաչման համար մի ողջ կյանքը չափազանց քիչ է… Դա կգա ինքն իրեն, հաճախ քո վերջին ու միակ հույսը հենց ինքդ ես: Հենց դու պիտի լինես ճանապարհումդ իշխողը՝ մի կողմ թողնելով թուլություններդ ու վախերդ:
Բայց և լավ տարբերակ է քաշվել երկրիդ մի անտառում, վրան խփել, թեյ խմել, գիշերել մի քանի օր քո ունեցած վախերի ու մտքերի հետ, նստել ու լռել… Եվ աստղազարդ երկինքը կօգնի թեթև ժպիտ ծռել շուրթերիդ: Հաշվի նստել էն մտքի հետ, որ ինչքան քեզ ճանաչել ես՝ բավ է սկզբի համար… Դեռ էլի կան, անխոս, անեզր թվացող ոլորաններ: