Հարցազրույց խորագրի արխիվներ

Շատ սիրուն ու հեռացող մի դարաշրջան

Մի օր զրուցում էի տատիկիս հետ, և նա պատմեց իր ուսուցչի՝ ընկեր Գրիշա Ադամյանի մասին: Պարզվեց, որ նա ողջ է և մոտ 90 տարեկան է: Ընկեր Ադամյանն ինձ շատ հետաքրքրեց, ծանոթ մարդկանց միջոցով տեղեկություններ հավաքեցի և գնացի հարցազրույցի: Ցավոք, ընկեր Ադամյանը չպատասխանեց իմ բոլոր հարցերին, քանի որ արդեն ծեր էր և չէր կարողանում մտքերը հավաքել: 

Ընկեր Ադամյանը՝ Ադամյան Գրիշան, երկար տարիներ դասավանդել է հայոց լեզու և գրականություն    Ապարան քաղաքի Դերենիկ Դեմիրճյանի անվան թիվ 1 դպրոցում: Վաղ տարիքում զրկվել է հորից և մորից: Նրան միայնակ պահել և մեծացրել է տատիկը: Որբ երեխան, ճրագի լույսի տակ սովորելով, գնացել է Երևան և ընդունվել Խ. Աբովյանի անվան պետական մանկավարժական համալսարան: -Ես հիմա ասես մեռած լինեմ, աչքերս քոռցե, բան չտենամ:

-Գիտե՞ք այնպիսի աշակերտների, ում դուք դասավանդել եք, և նրանք Ձեր ճանապարհով են գնացել: 

-Մեր մոտ Ավետիքն էր շատ սիրում լեզու: Գիշեր-ցերեկ գրքեր ուներ, բերում կարդում էր: Էն ներքի թաղերն էլ կան: Մանուկյան Մարատն էր: Նույնիսկ իմ աղջիկն էլ՝ Գայանեն (թոռնուհին): Գայանեն լավ լեզու գիտի: Աղջկերքի մեջ էնի շատ լավ գիտի: Իմ մասնագիտությունով Հովհաննեսն ա (քանի որ ընկեր Ադամյանը ինձ չէր ճանաչում, բնականաբար չիմացավ, որ Հովհաննեսը իմ հարազատ հորեղբայրն է, ես էլ չընդհատեցի նրան): Քանի տարի ա Բլխեր (Շենավան) դաս ա տալիս: Որ սիրտ ունենայի՜, բալա ջան: Ինձնից մի նեղվի: Տենում ես իմ հալը: Հետո մի հատ աղջիկ էլ կար Հարթավանում: Քանի տարի դաս կիդեր: Բայց թույլ էր: Էնի ըսկի իրա անուն գրել չգիտի: Էնի տղաներով ա զբաղված: Մեր դպրոցում Ավետիքի երեխեքն էին ընդունակ, ինքն էլ էր ընդունակ:

1952 թվին ընդունվա համալսարան: Վեց տարի սովորեցի: Էն Մարգարյանի մոտ կարաս գնաս: Էնի նայած լավ ա, ոչինչ: Ոչ թե լավ ա, նա ինձնից փոքր ա: 10-16 տարի փոքր ա: Նա դեռևս մի 10 տարի կապրի: Նրա փեշը բռնի: Լավերից նա ա մնացել: Քեզ մի քիչ ուղղություն ցույց կտա: Իմ գրքերուց էնի տարավ, միջև հիմա հլը չի տվել: Դու լավ մարդու աղջիկ ես: Ես քեզ կօգնեի:

-Ի՞նչ տարբերություններ կան Ձեր ժամանակվա երեխաների և ներկա սերնդի միջև:

-Էն վախտ լռություն կար: Ավետիքն էր: Շուտ մահացավ, շուտ: Կարճ տևեց նրա կյանքը: Մենք պլաններ ունեինք՝ ուր գնայինք: Էն լճափ գնայինք: Ավետիքի հետ գնայինք ամենուր, բայց Աստված չթողեց: Դու Մարգարյանի մոտ գնա: Էդ երկուսի: Մեկ էլ Հովհաննեսի: Հովհաննեսն էր գալիս ինձ մոտ, խորհուրդներ հարցնում, գրքերս կարդում: Առաջվա մանկավարժներից Ղարաքիլիսեն կար, Բլխեր: Հիմա ոչ մեկը չկա: Մենակ Ավետիքը լավ լեզու գիտեր, էն էլ էդպես կարճ տևեց: Ես էլ լալ ու կյառ եմ դարձել: Տենում ես, Անուշ ջան: Ես սիրով քեզ կօգնեի, բայց վիշտս ծանր ա: Գիտես՝ կին չունեմ, անտեր: Ի՞նչ անիմ, ինչպե՞ս ապրիմ, ինչպե՞ս շնչիմ: Որ նույնիսկ չկարողանամ սափրվեմ, Անուշ ջան: Էդպես: Սրանք որ գրել ես, էս հարցադրումնե՞ր են: Ինչ սիրուն գրել ես, աչքերս լավ չի տեսնում (ասելուց հետո վերցրեց տետրը ձեռքիցս և առանց ակնոցի կարդաց հարցերը):

-Ձեր աշակերտներից կա՞ն մարդիկ, որ հիմա հայտնի են դարձել:

-Գրիգորյան Լյովան: Գլխավոր բժիշկ ա: Իրա սեփական հիվանդանոցն ունի: Ես էն վախտ հազար կտոր գիրք ունեի, իսկ հիմա մի կտոր գիրք կա: Մեր տան լրիվ գրքերը սաղ տարած: Իմ կինս էլ մահացավ, ես էլ թոռոմա: Իմ գրքերը սաղ տարած, թալանած:

-Ինչպիսի՞ն էր Ձեր վարվելաձևը աշակերտների հետ: 

-Բարի եմ եղել, շատ լավ հասկացրել եմ, սովորեցրել եմ: Առանց ինձ ոչ մի տեղ չէին գնա, Անուշ ջան: Լավ, գերազանց սովորեցրել եմ: Էդքան հաց չէի ուտում, մի կտոր հաց չէի առնի, ուտեի, որ գիրք առնեի: Գրքերս սաղ գողցան ավազակները:

-Ինչո՞վ եք տարբերվել մյուս ուսուցիչներից: 

-Լեզվի ճոխությամբ: Լեզու ես շատ լավ գիտեմ: Ես լավ կարդացել եմ ու բացատրել եմ: Ով եկել ա գյուղ, խոսացել եմ: Թաղման տեղերին իմ նման խոսող չկար, եթե ուզում ես իմանաս: Այ, դրանով եմ տարբերվել: Սեր ունեի, սեր: Գիշեր-ցերեկ կարդում էի, սեր ունեի, Անուշ ջան:

-Կպատմե՞ք Ձեր դպրոցական և ուսանողական կյանքից: 

-Է՜, այ քու տունը շեն, էտի ըսկի Կամոն չկռնա պատմա (այդպես էլ չկարողացա իմանալ՝ ով է այդ Կամոն): Ասեմ, որ ուսանողական 6 տարիներին սովորածիցս 6 րոպե չմոռցա: Ինչքան գիրք կար էդ գրադարանները, ես բոլորը կարդացի, Անուշ ջան: Հետո եկան ուսանողական տարիները, արդեն ավելի պարտաճանաչ դարձա, ավելի շատ դժվարություններ եղան: Հա, մեր շրջանից մեկը կար՝ Քերոբյան Քերոբ: Մեր դպրոցի դիրեկտորն էր: Չնայած էտի էս եռսուն տարի ա՝ մեռել ա: Մեր էս գյուղի դպրոցի հիմնադիրն ա: Մեր դպրոցում էդ վախտ տեղացի դիրեկտոր չի եղել: Ես որ գնացել եմ դպրոց, հիշում եմ՝ Սաման անունով կին կար: Մահացել գնացել ա: Մադաթյան Մադաթ, Մադաթյան Սերոբ: Հիմա մարդ չկա, կենդանի են Ռազմիկը, Մարգարյանը: Կարաս՝ Չապաևի մոտ գնա: Էն էլ լեզու լավ գիտեր, լավ զբաղվում ա, կարդում ա, գրում ա:

-Ինչպիսի՞ն կուզեիք տեսնել մեր լեզուն, մեր երկիրը: 

-Մեր լեզուն լավն ա, մեր լեզուն փառահեղ է և մի քանի ածականներ կկպցնես՝ կգնա, էլի: Մեր հայոց լեզուն լրիվ անաղարտ, մաքուր, լավ լեզու է: Բոլորը սիրել են: Մեր լեզուն աշխարհի հարուստ լեզուներից մեկն է: Հարուստ:

-Ինչպիսի՞ն էր երկիրը 1940-ական թվականներին:

-Վայ, ցավով, ցավով: Հայրենական պատերազմը սկսվավ 1941 թվականին, ավարտվեց 1945-ին: Ես պատերազմ չեմ եղել: Ես պատերազմ չգնացի, որովհետև մեր տանից 3 հոգի գնացին և զոհվեցին: Մենակ ես մնացի պուպու (միայնակ):

-Ովքե՞ր էին: 

-Իմ հայրը և հարազատ եղբայրները: Անհայտ կորան, գնացին ու գնացին: Մեր գյուղում ամենից շատ մեր տանը վնաս եղավ: Լավ չանցավ, էլի, կյանքս: Էս վերջին տարիներին էլ կնոջս մահը: Գիշեր-ցերեկ լաց եմ լինում, Անուշ ջան: Ինչի՞ հիմա Ավետիքը չըլներ, նստեինք ավտոն, քշեինք: Ղարաքիլիսա քշեինք, Աթմագյուղ, ուտեինք, խմեինք, ուրախանայինք, վերադառնայինք: Արդեն 90-ն անց եմ: 1927 թվին եմ ծնվել:

-Ի՞նչ սիրած գրողներ եք ունեցել: 

-Է՜, ծով ա: Թումանյան, Չարենց, Իսահակյան, Նարեկացի… Ամենից շատ Թումանյան եմ սիրել. նրա հայերեն բանաստեղծությունները: Է՜, կյանքս գնաց, բան չհասկացա: Հազար կտոր գիրք ունեի, էդ էր…

Ես այլևս հարցեր չտվեցի, թեև շատ էի պատրաստվել այդ հարցազրույցին: Մի բան ընկեր Ադամյանն անընդհատ հիշում էր ցավով. իր գրքերը, վաղ մահացած ընկերոջն ու սիրելի կնոջը…

Երազում եմ դառնալ օլիմպիական չեմպիոն

Հարցազրույց հունահռոմեական ոճի ըմբշամարտիկ Կարեն Ասլանյանի հետ

Լուսանկարը՝ Անի Աճեմյանի

Լուսանկարը՝ Անի Աճեմյանի

-Որքա՞ն ժամանակ է, ինչ զբաղվում եք սպորտով և ինչպե՞ս եղավ, որ ընտրեցիք հունահռոմեական ըմբշամարտը:

-11 տարի է, ինչ զբաղվումեմ այս սպորտաձևով: Եղբայրս նույնպես հաճախել է հունահռոմեական ըմբշամատի, և ահա այդ տեղից է գալիս իմ սերը այդ սպորտաձևի նկատմամբ:

-Ի՞նչ հաջողությունների եք հասել հունահռոմեական ըմբշամարտի բնագավառում:

-2011 թվականին Եվրոպայի փոխչեմպիոն դարձա Լեհաստանում, Աշխարհի առաջնությունում 3-րդ մեդալակիր դարձա Հունգարիայում, 2012 թվականին Եվրոպայի չեմպիոն դարձա Լեհաստանում, 2013 թվականին Աշխարհի Երիտասարդական առաջնության չեմպիոն դարձա Բուլղարիայում, 2014 թվականին Աշխարհի առաջնության փոխչեմպիոն՝ Խորվաթիայում և բազում այլ մրցաշարերի հաղթող եմ եղել:

-Հետաքրքիր է, կա՞ն արդյոք աղջիկներ, և ինչպե՞ս եք ընդունում նրանց ներկայությունը նման կոպիտ սպորտաձևում։

-Կարծում եմ աղջիկների համար դա շատ դժվար, միաժամանակ, շատ գեղեցիկ սպորտաձև է:

-Հիասթափության պահեր եղե՞լ են:

-Չնայած իմ ունեցած պարտություններին, ես ոչ մի անգամ չեմ հիասթափվել:

-Եթե չընտրեիք այս մարզաձևը, ապա ի՞նչ այլ սպորտաձև կընտրեիք:

-Այդ մասին չեմ մտածել:

Լուսանկարը՝ Անի Աճեմյանի

Լուսանկարը՝ Անի Աճեմյանի

-Արդյո՞ք Ձեր ընտրած սպորտաձևը համապատասխանում է Ձեր բնավորությանը:

-Ես բնավորությամբ շատ նպատակասլաց եմ, երբ մի բան մտքիս եմ դնում, ամեն հնարավոր բան անում եմ դրան հասնելու համար: Բնավորությամբ մի փոքր կոպիտ եմ, որն ամենաբնորոշ գիծն է իմ ընտրած սպորտաձևի հետ:

-Ի՞նչ երազանքներ ունեք:

-Օլիմպիական չեմպիոն դառնալ:

amalya harutyunyan

Բողոքս հայտնում եմ գրականության միջոցով

Անի Սիմոնյանը, նույն ինքը` Անի Յավրենցը, երիտասարդ գրող է:
Սիրում է կարդալ, գրել, ստեղծագործել, իրեն համարում է «ջրված արև»: -Ինչպե՞ս ես սկսել ստեղծագործել, և կա՞ն ընտանիքում մարդիկ, ումից ժառանգել ես քո տաղանդը:
-Ստեղծագործական առաջին փորձերս եղել են 9-10 տարեկանում, երբ հեքիաթներ ու առակներ էի գրում: Գրելուս հիմնական նպատակը պապիկիս նմանվելն էր: Ինքը գրող էր, ու ինձ դուր էր գալիս իրեն հատուկ միամտությունը, աշխատասենյակը, գրելաոճը: Սակայն 11 տարեկանում «գրողի կարիերաս» կանգ առավ: Ստեղծագործելու կարողությունը որպես «ժառանգություն» դիտարկելը փոքր ինչ հակասական պատկեր կստեղծի: Չեմ կարող ասել, որ ժառանգել եմ այն: Քանի որ շատ էի կապված պապիկիս հետ, իր մահը մեծ ազդեցություն թողեց աշխարհայացքիս ու էությանս վրա: Իր մահից հետո մի պահ կանգ առա ու որոշեցի, որ պիտի իր կիսատ մնացած տողատակերը շարունակեմ: Սկզբում գրում էի իր համար, թղթին ասում էի էն, ինչ պիտի ասեի պապիս, բայց չհասցրի ասել: Հետո նորից մի ժամանակահատված կանգ առա ու սկսեցի հղկել գրելաոճս, հստակեցնել, կապ ստեղծել ընթերցողի հետ, ուսումնասիրել, կարդալ: Ու էդպես սկսեցի գրել ոչ թե բացառապես իմ, այլ իմ ու ընթերցողիս համար, ու սկսվեց ստեղծագործական կյանքս:

-Ո՞ր զգացմունքներն են մղում գրելու:
- Երբեք չեմ մտածել էդ հարցի շուրջ, բայց կարծում եմ այն բողոքը, պայքարը, որը ես չեմ կարողանում բարձրաձայնել, հայտնում եմ գրականության միջոցով:

-Ո՞վ է առաջին ընթերցողդ և ի՞նչու:
- Առաջին ընթերցողս եղել ու շարունակում է լինել քույրս՝ Մարիամը: Դժվարանում եմ պատասխանել, թե ինչու՞: Ուղղակի, ես երևի իրեն նույնականացնում եմ ինձ հետ ու իր կողմից տրված քննադատություններն ինձ համար շատ կարևոր են: Ինքն իմ գրվածքներին նայում է հարազատի աչքերով: Էն, ինչը ինձ համար օտար կթվար, ինքն զգում է ու հավանական փոփոխության մասին հայտնելիս՝ միշտ նշանակետին է խփում:

-Ի՞նչպես ես վերաբերվում քննադատություններին:
-Էս հարցը շատ եմ սիրում: Ցեխ շպրտելը քննադատությունից պիտի տարբերվի: Այսինքն, եթե ասվում է, որ խնձորը վատն է, ապա պիտի հիմնավորվի՝ ինչո՞ւ է արդյոք վատը և ինչպե՞ս ավելի լավը կլիներ: Քննադատությունը, որպես էդպիսին, շատ զիլ գաղափար է, որովհետև չի թողնում նույն տեղում դոփես, ու անընդհատ շարժվում ես առաջ:

-Ո՞րն է քո ամենանվիրական ցանկությունը:
- Ցանկություններ, երազանքներ շատ ունեմ, բայց ամենանվիրականը՝ ունենալ սեփական խմբագրություն:

-Ի՞նչն ես համարում քո երջանկությունը, և ի՞նչը կարող է քեզ ուրախություն պարգևել:
-Երջանկություն է ունենալ մի սենյակ, որի մի պատը շոկոլադ է, մյուս երեքը՝ ամերիկյան ու հայ գրականություն…

-Քեզ համարո՞ւմ ես հաջողակ մարդ, և ըստ քեզ, ո՞րն է քո հաջողության գրավականը:
-Լինել բացարձակ հաջողակ, կնշանակի հեռու մնալ ամենատարբեր փորձություններից, որ կյանքը կարող է քեզ մատուցել: Բայց անհաջողակն էլ մի բան չէ: Դրա համար ես ինձ կհամարեմ կիսահաջողակ:

-Քեզ համար ո՞րն է մարդկային ամենաբարձր զգացմունքը, և ունե՞ս արդյոք իդեալներ:
- Իդեալներ չունեմ: Ընդհանրապես աշխատում եմ հերքել իդեալականացված կյանքի ու գաղափարների երևույթը: Ստեղծված իդեալները խոչընդոտ են հանդիսանում՝ գաղափարների զարգացման հարցում: Էդ պատճառով չունեմ իդեալներ:

-Ո՞ր սկզբունքով ես առաջնորդվում կյանքում:
-«Որդան Կարմիր» խումբը մի երգ ունի, ասում է՝ «Քայլ արա՛»: Գաղափարը, որպես էդպիսին շատ զիլ է: Այսինքն, դու քայլ արա, եթե ստացվի, ալտերնատիվ տարբերակներ կգտնես: Կյանքի տարբեր փուլերում հասկանում ես, որ էդ քայլը օդի ու ջրի պես պետքական մի բան է: Էդ քայլերն են, որ քեզ տանում են դեպի հաջողություն:

-Սիրածդ հեղինակը, գիրքը, և ինչո՞ւ:
-Սիրածս հեղինակը՝ Բուկովսկի, Քերուակ, Չարենց: Գիրքը՝ Ֆրանսուա Սագան «Մի քիչ արև պաղ ջրի մեջ»: Գիրքն ինձ համար ծայրահեղ հոգեհարազատ է, երևի որովհետև կարդացի այն կյանքիս կարևորագույն ժամանակաշրջանում:

-Ի՞նչ արժեք ունի քեզ համար հայ գրականությունը և ո՞ւմ ես համարում հայ գրականության գագաթնակետը:
-Կարծում եմ գրականությունը էն ոլորտն է, որտեղ չպիտի լինեն գագաթներ ու իդեալներ: Որպես էդպիսին Չարենցին համարում եմ հայ գրականության հանճար, բայց կարծում եմ պետք չի սառեցնել «հայ գրականության գագաթ»ի գաղափարը:

-Գրականությունը քեզ համար ճանապարհ է փրկությա՞ն, թե՞ հարցադրում, բողոք:
-Կարծում եմ ավելի շատ՝ հարցադրում, բողոք: Չես կարող միանշանակ ասել, որ գրականությունը կփրկի ժողովրդին, ազգին, բայց այն, որ գրականությունն ունակ է արթնացնելու բողոք, պայքար, դա միանշանակ է:

-Ի՞նչն է մեզ պակասում այսօր:
-Մենք այսօր ինֆորմացված երիտասարդների պակաս ունենք: Երիտասարդներ, ովքեր ունակ կլինեն լսել, ընկալել, բանավիճել ու զարգանալ: Թվում է, թե 21-րդ դարում ինֆորմացիայի պակաս պիտի չլինի. այո՛, բայց կա սահմանափակության երևույթը: Պիտի չբավարարվել սահմանափակ ինֆորմացիայով, պիտի ունակ լինեն վերցնել էնքան, ինչքան հնարավոր է: Բացի այդ, կարևոր է գրականությունը մտցնել արդի կյանք: Մենք ժամանակակից գրականության հրաշալի ներկայացուցիչներ ունենք, ովքեր ստվերում են մնում: Կարծում եմ, իրավիճակը շտկելու համար պետք է կոտրել դպրոցների սառեցված գաղափարները: Եկող սերնդին հասկացնել, որ կարելի է հիմա էլ ստեղծագործել, գրել ու մոտ լինել արվեստին:

«Հարկավոր է միայն ազատ կամք»

Հարցազրույց Բջնիի հոգևոր առաջնորդ, Սուրբ Աստվածածին եկեղեցու հովիվ Տեր Արիստակես քահանա Բաղալյանի հետ: 

Լուսանկարը` Մարթա Մինասյանի

Լուսանկարը` Մարթա Մինասյանի

-Ինչու՞ որոշեցիք դառնալ հոգևորական: 

-Դպրոցական տարիքում երեխաները իրենց առջև դնում են մի հարց. ի՞նչ դառնալ: Ու հետաքրքիրն այն է, որ առաջին մասնագիտությունը, որը գրավում է երեխաներին, լինում է ուսուցչի մասնագիտությունը: Իսկ երեխաների մյուս մասի համար օրինակ են լինում իրենց ծնողները: Իմ ծնողները նույնպես մեծ ազդեցություն ունեցան իմ ընտրության հարցում: Իմ ընտանիքի բոլոր անդամները քրիստոնյա մարդիկ էին, ու մենք հաճախ էինք գնում եկեղեցի, Պատարագի էինք մասնակցում ու երբեմն էլ մատաղ էինք անում: Էդ ամեն ինչը նպաստեց իմ մեջ հոգևորական դառնալու ցանկության առաջացմանը: Սակայն իմ որոշումը դեռևս հաստատ չէր, մինչև չծանոթացա ու չընկերացա ճեմարանում սովորող տղաների հետ: Այդ ժամանակ կամքս վերջնական հաստատվեց: Ինձ գրավեցին նրանց գիտելիքները, հաստատակամությունը, աշխարհընկալումն ու Աստվածճանաչողությունը. դա ավելի ամրապնդեց իմ ցանկությունը: Քննություններ հանձնելուց հետո դարձա ճեմարանի սան:

-Որքա՞ն ժամանակ է, ինչ դուք ծառայում եք եկեղեցուն: 

-Սկզբում ծառայել եմ Մայր Աթոռում, որպես սարկավագ, հետո որպես քահանա: Իսկ յոթ տարի առաջ տեղափոխվել եմ Բջնի:

-Ի՞նչ կպատմեք ձեր գյուղի ու եկեղեցու մասին: 

-Գյուղը կոչվում է Բջնի, եկեղեցին՝ Սուրբ Աստվածածին: Գյուղում կա բերդ, որը Բջնին երկու մասի է բաժանում ՝ Մեծ Բջնի ու Փոքր Բջնի: Սուրբ Աստվածածին եկեղեցին գտնվում է Մեծ Բջնիում: Այն կառուցվել է 1031 թվականին: Սկզբում եղել է վանք, հետո դարձել է եկեղեցի: Բջնին հայտնի է իր խաչքարերի ու եկեղեցիների բազմազանությամբ, սակայն այստեղ գտվող երեսունից ավելի եկեղեցիներից գործող է միայն Սուրբ Աստվածածին եկեղեցին: Երբ եկեղեցին վանական համալիր էր, նրա ձայնը որոշիչ էր կաթողիկոսական ընտրությունների ժամանակ:

Կա մի պատմություն, որ Լենկթեմուրի արշավանքի ժամանակ եկեղեցում փակված ժողովուրդը գաղտնուղու միջով անցնելով, հասել է բերդի մոտ ու փրկվել: Մենք գիտենք, որ եկեղեցին ծառայում է որպես հոգու փրկության միջոց, սակայն որոշ դեպքերում ծառայում է նաև մարմնական փրկության համար:

«Քարից հաց քամող» արտահայտությունն էլ լիարժեք ներկայացնում է բջնեցուն:

-Ի՞նչ եք կարծում, հավատացյալների թիվը գնալով քչանո՞ւմ է: 

-Յուրաքանչյուր մարդ, անկախ ամեն ինչից, հավատում է Աստծո գոյությանը, անգամ աթեիստը գիտակցում է, որ կա մի գերբնական ուժ ՝ ամենակարող Աստված, որին հավատում են շատ մարդիկ, իսկ ինքը ՝ իրեն բացառություն համարելով, հերքում է նրա գոյությունը:

-Իսկ տարիքային ո՞ր խմբի ներկայացուցիչներն են ավելի հաճախ գալիս եկեղեցի՝ Պատարագի: 

-Տարիքային բոլոր խմբերից էլ մարդիկ են գալիս. թե՛ փոքրերը, և թե մեծերը: Մարդիկ գալիս են այն դեպքում, երբ ունեն դրա կարիքն ու պահանջը:

-Ի՞նչ է անհրաժեշտ հավատացյալ մարդուն, որպեսզի նա շփվի Աստծո հետ: 

-Դրա համար հարկավոր է միայն ազատ կամք: Իսկ շփման միջոցը աղոթքն է:

Եթե մենք մի որևէ տեղից անընդհատ մի բան ենք վերցնում, այն սպառվում է, իսկ Աստծո օրհնությունը անսպառ է:

Կյանքը մարդուն մի անգամ է տրվում: Այն պետք է օգտագործել արդյունավետ: Եվ այնպես ապրել, որ երբեք չզղջաս քո որևէ քայլի համար: Մարդիկ ձգտում են բարեկեցության և կատարելության, իսկ լիարժեք կատարելության կարելի է հասնել միայն Աստծո ներկայությամբ:

Հարցազրույցը վարեցին Եվա Խեչոյանը և Ասպրամ Փարսադանյանը

Միջինք

Այս օրերին Մեծ Պահքի Միջինքն են նշում: Դա նշանակում է, որ անցել է պահքի ուղիղ կեսը: Մեր գյուղում՝ Արագածում, սովորություն կա Միջինքի գաթա թխելու: Նուշիկ տատս այս տարի էլ միջինք թխեց, և մինչ նա թխում էր, ես լուսանկարում էի և հարցազրույց անում Նուշիկ տատիկի հետ:

-Տատ ջան, այս տարի պատրաստեցիր միջինքի գաթա: Կպատմե՞ս միջինքի մասին:

-Միջինքը մեր հին ադաթներուց եկած օրենք ա: Փոքրուց հիշում եմ միշտ միջինք թխել ենք մեր տներում: Նույն էլ ես եմ կրկնել ու միջինք թխեր իմ: Միջինք թխում ենք կանեփով ու մեջն էլ դնում ենք առաջ կոճակ, իսկ հիմա կոպեկ: Ում փայաբաժնի մեջ, որ էտ կոպեկը կընգներ, էդ տարի նրան լավ հաջողություն կեղներ: Միջինք կթխեինք, մի օր կմներ, մյուս օրը կդնեինք փոքր երեխու շալակը, յոթ փաթ շրջան հայաթով կամ տան կողերով կըֆռռեր, հետո իրիկունը կբերեինք տուն, տան մեծը միջինքը կկտրեր: Ում փայաբաժնի մեջ կընկներ, իրան հաջողություն կեղներ:

-Երբևիցե գաթայի նշանը քեզ բաժին հասե՞լ է:

-Ինձ չեմ հիշում, որ հասել ա: Մանկության տարիներին էլ չեմ հիշում՝ հասել ա, թե չի հասել, բայց էս վերջին տարիներին մի լավ, արտակարգ դեպք տեղի ունեցավ միջինքի արարողության ժամանակ: Այդ տարի իմ փոքր տղեն ավարտում էր դպրոցը: Միջինքը կտրելուց ընկավ իրա փայաբաժնի մեջ, և այդ տարի ինքը ընդունվավ մանկավարժական համալսարան: Դրանից հետո ես ամեն տարի պարտադիր միջինք թխում եմ հաջողության համար: Մարդ կա, ասում ա, որ միջինքը մեր տան համար լավ չէ, որ թխենք, բայց ինձ համար շատ լավ ա: Ես ամեն տարի պարտադիր միջինք թխում եմ:

-Եղե՞լ է ինչ-որ դեպք, երբ իմանաս նշանի տեղը և դիտմամբ այդ բաժինը տաս քո նախընտրած անձին:

-Չէ, բալա ջան, ըտենց որ էղնի, արդեն սխալ կլինի: Միջինքը պիտի պատահական էղնի, որ միջինքի արարողությունը ճիշտ էղնի: Եթե տեղն ըսինք, ամեն մեկն իրանց հանին, էլ դրա իմաստը ո՞րը կըլնի:

-Այս տարի ևս պատրաստեցիր: Ո՞ւմ բաժին հասավ նշանով կտորը:

-Այս տարի պատրաստեցի և ընկավ իմ փոքր թոռանը՝ Սոնային: Մեջը դրել էի կոպեկ, ու ընկավ փոքր տղուս աղջկան:

-Ապրես, տատ ջան: Հեսա արագ նյութս ուղարկեմ 17.am–ին:

-Աբրիս, բալա ջան: Սենց լավ բաներ շուտ-շուտ արա:

Գրադարանը դպրոցի սիրտն է

Լուսանկարը` Արտյոմ Ավետիսյանի

Լուսանկարը` Արտյոմ Ավետիսյանի

Կրկին հարցազրույց, որը այս անգամ կապված է Լիճքի դպրոցի գրադարանի և գրադարանավարի հետ: Գրադարանն անվանակոչված է Բեգլար Հայրապետյանի անունով: Նա եղել է մեր դպրոցի պատմության ուսուցիչը: 

 Գրադարանում շատ են թե՛ դասագրքերը, թե՛ գեղարվեստական գրքերը՝ տարբեր գրական ուղղություններով, շատ են արկածային և ֆանտաստիկ ժանրի գրքերը, կան նաև այլ աշխատություններ ու գրվածքներ: Գրադարանը հարուստ է նաև հանրագիտարանի 13 մասերով և դեռ Խորհրդային Միությունից մնացած ԼենինիԵրկերի լիակատար ժողովածուի բազմաթիվ հատորներով: Գրադարանում կարելի է հանդիպել նաև արտասահմանյան հեղինակների գրքեր, որոնց մի մասը համարվում են գրադարանի գանձերը:

Գրադարանի անցյալը եղել է շատ «թախծոտ», իսկ ներկան աշխույժ է, և հուսով եմ, որ ապագան կլինի ևս այդպիսին:

 Եվ այս ամենը մեծ հետաքրքրություն առաջացրեց, և ես որոշեցի հարցազրույց վարել մեր դպրոցի գրադարանավարի՝ Մանուշ Հոխիկյանի հետ:

-Ընկեր Հոխիկյան, մի քանի խոսքով կպատմե՞ք գրադարանի մասին: Քանի՞ տարվա վաղեմություն ունի այն, ե՞րբ է հիմնադրվել:

-Արտյոմ ջան, դպրոցը հիմնադրման օրվանից ունեցել է իր աղքատիկ գրադարանը, որը իր բարեխիղճ գրադարանավարների շնորհիվ պահպանվել է մինչև օրս: Ներկայիս գրադարանը մոտ 7 տարվա վաղեմություն ունի: Սկզբում դպրոցի գրադարանը իր հիմնական տեղում չէր, չուներ ընթերցասրահ, և նեղվածք էր թե՛ դասագրքերի, թե՛ գեղարվեստական գրքերի, թե՛ աշխատողների և ընթերցասեր երեխաների համար: Սակայն, շնորհիվ դպրոցի նախկին տնօրեն Աշոտ Հոխիկյանի, 2010թ. դպրոցի գրադարանը տեղափոխվեց ավելի ընդարձակ տեղ և վերանորոգվեց: Այժմ ունենք ընթերցասրահ, հարուստ գրականություն, գրապահարաններ և անհրաժեշտ ամեն բան, ինչպես նաև գրադարանին վայել պայմաններ:

-Կպատմե՞ք գրադարանի ֆոնդերի մասին, քանի՞ միավոր գիրք կա: Կա՞ն մարդիկ, որոնք աջակցում են գրադարանին:

-Գրադարանը ունի մոտ 4000 օրինակ գեղարվեստական և 500 և ավելի մանկական գրքեր:

Լուսանկարը` Արտյոմ Ավետիսյանի

Լուսանկարը` Արտյոմ Ավետիսյանի

Դպրոցի գրադարանը համալրվել է մեր դպրոցի լավագույն շրջանավարտների՝ Լևոն Պողոսյանի, Հակոբ Հակոբյանի, Ռոբերտ Ադիբեկյանի շնորհիվ: Նրանց աջակցությամբ և ձեռնարկած միջոցներով գրադարանը լրացվել է մի շարք գրքերով, աշխատություններով ու մատյաններով:

-Որքա՞ն հաճախակի է համալրվում գրադարանը ժամանակակից հեղինակների գործերով:

-Արտյոմ ջան, ցավոք ասեմ, որ ժամանակակից հեղինակների գրքեր և նոր տպագրվող գեղարվեստական գրականություն գրադարանը չունի, բայց մեր աշակերտները սիրով օգտվում են դպրոցի ունեցած գրքերից, լինի դա հայ, թե արտասահմանյան հեղինակների ստեղծագործություններ:

-Ովքե՞ր են հանդիսանում հիմնականում ձեր ընթերցողները: Ի՞նչ գրականություն են ցանկանում ընթերցողները:

- Չնայած այսօրվա զարգացած տեխնոլոգիաների դարում, մեր աշակերտները սիրով և հաճույքով են օգտվում գրքերից: Հիմնականում ընթերցողները բարձր և կրտսեր տարիքի են, պահանջում են հայ գրողների գործեր: Կան աշակերտներ, ովքեր նախընտրում են ֆանտաստիկ և արկածային ժանրը:

Լուսանկարը` Արտյոմ Ավետիսյանի

Լուսանկարը` Արտյոմ Ավետիսյանի

-Իսկ գրադարանում կազմակերպվո՞ւմ են միջոցառումներ:

-Այո, գրադարանում կազմակերպվում են տարբեր միջոցառումներ, որոնք հիմնականում նվիրված են տոներին, հիշատակության օրերին, հայ գրողներին և հայոց մեծերին, ինչպես նաև նշանակալից օրերին: Աշակերտները մասնակցում են գրադարանում կազմակերպվող գրական, երաժշտական միջոցառումներին, որոնք կրում են հայրենասիրական, ուսուցողական բնույթ:

-Եվ, ի՞նչ է Ձեզ համար գրադարանը:

-Գրադարանը ինձ համար տեղեկության, ինֆորմացիայի և ամենակարևորը՝ գիտելիքի գանձարան է: Ես գրադարանը համարում եմ հենց դպրոցի սիրտը, որովհետև առանց դրա դպրոցը դատարկ է: Եվ ոչ միայն դպրոցը, այլև աղքատ է մարդ էակը, և ինչու ոչ, նաև համայնքը:

Նկարչի աշխարհը

Տարիներ առաջ գարնանային արևոտ մի օր ես որոշեցի ձնծաղիկ հավաքելու գնալ՝ մայրիկիս նվիրելու: Հետաքրքրասիրությունս շարժեց մի անծանոթ մարդ, ով հովանոցի տակ կանգնած նայում էր հեռուները: Մոտեցա նրան, և տեսա, որ  նկարում էր մեր գյուղի զարթնող բնությունը: Ձնծաղիկներն այնքա՜ն գեղեցիկ էին:

Այդ օրվանից ես սկսեցի հաճախակի տեսնել այդ անծանոթին:

Նա ժամերով կանգնում էր ու անվերջ նկարում՝ նույնիսկ եթե շատ շոգ էր կամ շատ ցուրտ: Շուտով նա արժանացավ գյուղացիների համակրանքին, վայելեց թե մեծերի եւ թե փոքրերի հարգանքը: Նրան սկսեցին կոչել նկարիչ Հակոբ: Հիշում եմ, երբ նրան տեսնում էի նկարելիս, իմ գույնզգույն մատիտները վերցնում և վազում էի նրա մոտ, փորձում էի ինքս էլ նկարել:

Գուսանագյուղցիները շատ են հարգում իրենց նոր համագյուղացի նկարիչ Հակոբին և համարում են, որ նա մեր գյուղի պատվավոր նկարիչն է:

Հարցազրույց նկարիչ Հակոբ Հովհաննիսյանի հետ

-Նախ, կուզենայիք պատմեք Ձեր մասին. ինչպե՞ս որոշեցիք զբաղվել նկարչությամբ:

-Դե, ես բոլորի նման փոքր ժամանակից նկարչական դպրոց եմ գնացել՝ Գյումրիի Մերկուրովի անվան նկարչական դպրոց: Երևանում էլ եմ սովորել, հետո սկսել եմ նկարել: Երկար տարիներ ապրել եմ ՌԴ-ում, շատ երկար՝ մի  20-22 տարի, հետո եկա Գյումրի 2003թ., իսկ ավելի ուշ այս գյուղը՝ Գուսանագյուղ, ու շատ սիրեցի, ցանկացա այստեղ ապրել և նկարել:

Նկարում եմ, ցուցահանդեսների եմ մասնակցում: Շատ եմ սիրում այս գյուղը, գյուղացիներին: Ինձ համար Գուսանագյուղը ոգեշնչող է: Ես էստեղից եմ ստանում իմ էներգիան: Էստեղ կա նկարչական խորհուրդ, երեխաներին եմ դասավանդում՝ շատ լավն են: Այս գյուղը իմ մանկության կորցրած գյուղն է: Ես որ փոքր էի, իմ ծնողները թույլ չէին տալիս գնալ իմ տատիկ-պապիկի մոտ: Երբ եկա այստեղ, ասես հետ բերեցի իմ կորցրած տարիները և իմ մանկությունը վերապրեցի:

-Իսկ դուք այս գյուղի՞ց եք եղել արմատներով:

-Ոչ, իմ տատիկն ու պապիկը Ջաջուռ գյուղից էին: Երբ եկա էստեղ, շատ նմանություն գտա, ցանկություն առաջացավ ապրել այստեղ, և տուն գնեցի:

Այստեղ ես հիմնականում բնանկար եմ նկարում, քանի որ բնանկարն է ամենից շատ ինձ հուզում, բայց առաջ ես շատ ժանրերով էի նկարում, իսկ հիմա դա է ամենից շատ  ինձ հուզողը:

-Ասացիք, որ հիմնականում բնանկար եք նկարում, և մեր շատ հայ նկարիչներ, որ բնանկար են նկարում, հենց Շիրակից են: Բայց Շիրակը առանձնապես գունառատ չէ: Ինչո՞վ դա կբացատրեք:

-Շիրակը գունառատ է, դուք դա չեք նկատում: Գիտե՞ք ինչու: Դուք նկարիչ չեք: Գունառատը հարաբերական է: Շատ միստիկ, հետաքրքիր մարզ է Շիրակի մարզը: Եթե դուք ունենայիք նկարչի աչք, ապա կտեսնեիք, որ լույսը, տարածքը և ռելիեֆը շատ հետաքրքիր են: Էստեղ լավ նկարիչներ են եղել՝ Մինաս Ավետիսյան, Հակոբ Հակոբյան, Անանիկյան… Որ էստեղ խաղող չկա, դա չի նշանակում, որ էստեղի բնությունը վատն է: Շիրակի մարզը շատ խորհրդավոր տարածք է: Եթե մի քիչ շատ ման գաք, ուսումնասիրեք, կհամոզվեք, որ նկարչական իմաստով այն գեղեցիկ տարածք է: Ավետիք Իսահակյանն էլ է էստեղից, պոետ Աշոտ Ավդալյանն էլ: Գյուղում աշնանը, վաղ գարնանն է սիրուն, նույնիսկ էս ցեխոտ փողոցները սիրուն են: Ուղղակի դա պետք է տեսնել:

-Մինասին հենց նայում ենք, ամբողջությամբ վառ, պայծառ գույներ են: Իսկ Շիրակում այդ գույները չես հանդիպի

-Ես անձամբ շփվել եմ Մինաս Ավետիսյանի հետ: Դա գիտե՞ք ինչից է: Էդ վառ գույներով չի, որ Մինասը լավ նկարիչ է, կարելի է վառ գույներով նկարել, բայց վատ նկարել: Դրանից չէ, որ Մինասը, Սարյանը լավ նկարիչներ են: Նրանց հակառակ, կա Մարտին Պետրոսյան: Դուք տեսե՞լ եք նրա նկարները: Նա փառահեղ նկարիչներից է: Կան բաներ, որ կախված է ընդհանուր գունային համադրությունից, նկարչի տեսակից: Էնպես որ, ոչ միայն Սևանում կարելի է հանգստանալ, այլ նաև այստեղ: Պարզապես դա տեսնել ու զգալ է պետք:

Էս տարածքը շատ խիստ է: Ոչ միայն բնությունը, մարդիկ էլ են այս բնության պես խիստ: Արարատյան դաշտավայրում ուրիշ են: Էստեղի բարբառը, լեքսիկոնը ուրիշ է: Ինչ մնում է տարածքին, այն շատ սիրուն է նկարչական առումով: Դուք որ նկարիչ լինեիք, կհասկանայիք: Էդ կարմիր-կապույտ գույները, որ Մինասը տեսել է, նույն գյուղն է, ուղղակի նկարիչը մի քիչ ուրիշ տեսակ է տեսնում սառը-տաք հարաբերությունները: Սառը կապույտի տեղը նա կարող է դնել ուրիշ գույն, տաքի տեղը, ասենք, դեղին: Տեսնել միայն նկարելով դա քիչ է: Նկարը պիտի զգաս, դա ֆոտո չէ: Արտանկարելը ուրիշ է: Նկարիչը վերարտադրում, իր միջով է անցկացնում, նկարում է զգալով: Մինասի նկարների մեջ էնտեղի բնությունը էդպես չի: Սարյանը, երբ որ նկարել է, կինը ծիծաղել է, թե կարմիր ծառ կամ դեղին գետ կա՞:

-Կպատմե՞ք ձեր նկարչական խմբի մասին: Ինչպե՞ս եք երեխաներին հավաքել, ի՞նչ եք սովորեցնում:

-Նկարչական խումբը դպրոցի երեխեքն են, իրենց ցանկությամբ են գալիս: Նկարում ենք, մեկ-մեկ ներկայացումների ու ցուցահանդեսների, նկարահանումների ենք գնում: Իրենք շատ են սիրում նկարել, տարբերվում են քաղաքի երեխաներից: Կապված են բնության հետ, առանց երկմտելու կարող են նկարել, օրինակ, կով, ոչխար: Իսկ քաղաքի երեխեքը չեն կարող: Նրանք պիտի նկարեն գրքերից, մուլտերից: Շնորհալի, ակտիվ ու տաղանդավոր են մեր երեխեքը: Նրանք ակադեմիական կրթություն չեն ստանում, նրանք փոքրերն են: Նրանցը մինչ ակադեմիականն է, այսինքն, շեշտը դրված է երևակայության վրա: Մենք իրենց չենք սովորեցնում համաչափություն, գունատեսություն, ծավալի հասկացություն: Կարևոր չէ, թե նրանք ոնց են նկարում: Կարևորն այն է, թե նրանք ոնց են մտածում ու ինքնաարտահայտվում: Ակադեմիական կրթության ժամանակ, օրինակ, շեշտը դրված է, թե ոնց են նկարում խնձորը, կճուճը, չափը, ձևը, գունային համադրությունը… Ամեն ինչ նշանակություն ունի: Տարբերությունը դա է փոքրերի ու մեծերի մեջ:

-Իսկ երեխաների մեջ կա՞ն այնպիսիք, որոնք հետագայում նկարչությամբ կզբաղվեն

-Հիմա դա չի երևա. նրանք առաջին անգամ են շփվում ներկի, գույնի, վրձնի հետ: Դա նրանց հեքիաթային մանկությունն է: Կարող է նկարիչ չդառնան, բայց նրանց մեջ ճաշակ է ձևավորվում: Նկարիչ դառնալու համար խմբակները կարևոր չեն: Լավ է իմանաս նկարչության մասին: Արամ Խաչատրյանը ավարտել է ֆիզիկայի ֆակուլտետը, բայց հետո սովորել է կոնսերվատորիայում: Քչերի մոտ կստացվի էդ համապատասխանությունը: Իմ կորցրած մանկությունը ես վերականգնել եմ գյուղ գալով: Եթե հայրս թողներ, որ ես գնայի-գայի գյուղ, ես էդ պակասը չէի զգա: Իմ մեջ կարոտը դեպի գյուղ մնացել էր: Երաշխիք չկա, որ երեխաները կդառնան նկարիչներ: Ոչ ոք չի ծնվել ինչ-որ մասնագետ դառնալու համար, այն ընտրում են տարիների ընթացքում: Ընտրությունը բարդ բան է:

-Դժվար չէ՞ր քաղաքից գյուղ տեղափոխվել, հարմարվել:

-Գիտե՞ք ես ինչ քաղաքներում եմ ապրել: Ես ապրել եմ Ս.Պետերբուրգում 22 տարի: Էնտեղ աշխատում էի: Էս գյուղը ձեր պատկերացրածը չի, որ ես տեսնում եմ: Էական չի սոցիալական վիճակը, հարմարությունը: Ստեղծագործող մարդու համար քիչ բան է պետք. քաղաքից դուրս հանգիստ տեղ ապրել, ստեղծագործել: Ես մենակ չեմ. ինձ նման շատ կան հասարակ մարդիկ, ու շատ լավ է էստեղ ապրելը:

-Իսկ ստեղծագործելու առումով ո՞րն է քաղաքի և գյուղի տարբերությունը:

-Քաղաքում կարող է ձեր նման մի քանի խումբ մոտենա, ճանաչի քեզ, ուզենա զրույցի բռնվել: Իսկ էստեղ քիչ են գալիս, և ինձ համար դա լավ է: Շատ ես ուզում մնալ մենակ՝ ինքդ քեզ հետ, զբաղված ես, ունես աշխատելու ժամանակ ու ստեղծագործելու: Քաղաքում բարդ է: Հոգնել եմ քաղաքում ապրելուց:  Քաղաքում ես մասնակցում եմ ցուցահանդեսների, շփվում եմ այլ նկարիչների հետ ու նորից վերադառնում իմ գյուղ:

-Ձեր կարծիքով Դուք գտե՞լ եք ձեր կոչումը որպես նկարիչ:

-Ես փոքր հասակից՝ 5-6-րդ դասարանից նկարել եմ մեծ սիրով: Ամեն ինչ շատ բարդ է. պետք է ասելիք ունենաս ու ցանկություն, թե չէ ոչ մի բան չի լինի: Եթե նորից ծնվեի, կնկարեի նորից: Կան բաներ, որ քո մեջ պիտի լինի, ոչ թե սովորեցնում են: Պիտի ազատ մնաք, որպեսզի դուք էլ գտնեք ձեր մասնագիտությունը: Գործը միայն փող աշխատելով չէ: Շատ պոետներ չեն սովորել: Շիրազը չի սովորել. նա բանասեր չէր: Լավ մասնագիտությունը լավ մարդն է՝ անկախ նրա պաշտոնից: Նա լավատես է, ուրախ է ամեն լավ բանի համար:

-Երբ մենք ներս մտանք, հայ-ճապոնական ցուցահանդեսի պաստառ տեսանք: Համագործակցո՞ւմ եք տարբեր ազգերի նկարիչների հետ:

-Ցուցահանդես եղավ Տոկիո-Երևան: Սկզբում մեր ցուցահանդեսն էր, հետո իրենք եկան Հայաստան՝ մասնակցեցին: Նրանք մոտ 20 հոգի էին: Մենք մասնակցում ենք զանազան ցուցահանդեսների Եվրոպայում, Ճապոնիայում, Ամերիկայում: Կապ չունի, թե որտեղ է ապրում նկարիչը: Մի ռուս գրող կար՝ Սոլժենիցինը, նրան քաղաքական հայացքների համար ժամանակին վտարեցին Խորհրդային Միությունից: Գնաց Ամերիկա, հետո հեռուստատեսությամբ ցույց տվեցին: Մի խուլ տեղ էր ապրում, էս իմ ապրած տեղը ավելի լավ էր. ոչ պարիսպ կար, ոչ բան: Հեռվում դրված էր տեսախցիկ, որ չմոտենային տանը… Կիսափլված տան մեջ էր ապրում: Պարիսպը փշոտ ծառեր էին:

-Իսկ Ձեր կարծիքով հայ նկարիչները տարբերվո՞ւմ են այլազգի նկարիչներից և ինչո՞վ:

-Իհարկե, այո: Մենք անգամ փոքր Հայաստանի մեջ ենք տարբերվում իրարից: Ասացի, չէ՞, Շիրակի մարզն ու Արարատյան դաշտավայրը օրինակ: Ամերիկայի, Եվրոպայի և Հայաստանի նկարիչներն էլ բնականաբար տարբերվում են իրարից մշակութային առումով:

Հարցազրույցը վարեցին՝ Մերի Հարությունյանը, Արթուր Սահակյանը, Դիանա Շահբազյանը, Լիլիթ Կարապետյանը 

Հարցազրույցը գրի առավ՝ Մերի Հարությունյանը

«Թող ոչ մի կին չունենա այն զգացումը, որ ինքը իր երեխային ինչ-որ բան չի կարողացել տալ»…

Հարցազրույց «Հորովել» երգի և պարի անսամբլի երաժշտական մասի ղեկավար, քանոնահարուհի Էլմիրա Կռոյանի հետ:

-Ինչպե՞ս է սկսվել Ձեր ուղին որպես արվեստագետ: 

-Իմ ուղին սկիզբ է առել հենց իմ ընտանիքից: Հայրս դուդուկահար է եղել, և մանկուց ես շրջապատված եմ եղել ժողովրդական երգով, պարով: Երիտասարդ տարիներին զբաղվել եմ պարով և եղել եմ բավականին մեծ հաջողությունների հասած պարուհի: Մասնակցել եմ տարբեր հանրապետական մրցույթների և առաջին ոսկե մեդալս ստացել եմ որպես մենապարուհի` 16 տարեկան հասակում: Դրան զուգահեռ ես ստացել եմ դաշնամուրային կրթություն: Բեմը դարձել էր ինձ համար մի հարազատ վայր, որը երբեք չէի ցանկանա լքել: Բայց ինչպես հայտնի է` պարարվեստը երիտասարդ արվեստ է, և գիտակցելով, որ կգա մի ժամանակ, երբ ես էլ չեմ պարի, և բացի այդ հայրս էլ կողմ չէր, ես որոշեցի ընտրել մի այնպիսի մասնագիտություն, որով դեռ երկար կմնամ բեմում: Արդյունքում ես ընտրեցի ամենագեղեցիկ ժողովրդական գործիքը` քանոնը:

-Որտե՞ղ եք սովորել, ովքե՞ր են եղել ձեր ուսուցիչները:

-Սովորել եմ երաժշտական ուսումնարանի ժողգործիքների բաժնում: Իմ ուսուցիչը եղել է հանրապետության ժողովրդական արտիստ` Անժելա Աթաբեկյանը: Ամեն շաբաթ ես գնում էի նրա մոտ դասեր վերցնելու, և հենց նրանից էլ ստացել եմ այն բոլոր մասնագիտական որակները, որոնք հիմա ունեմ: Հաջորդ վարպետս եղել է Խաչատուր Ավետիսյանը, ով սովորեցրել է ինձ ժողովրդական նվագարանների գործիքավորումը: Խաչատուր Ավետիսյանից ես ստացել եմ այնպիսի հմտություններ, որոնց ոչ բոլորն են տիրապետում: Նման ուսուցիչներ ունենալը ես մեծ հաջողություն եմ համարում:

-Ո՞րն եք համարում Ձեր ամենամեծ ձեռքբերումը որպես արվեստագետ և որպես կին:

-Ե’վ որպես կին, և’ որպես արվեստագետ ինձ համար ամենամեծ ձեռքբերումը իմ ընտանիքն է: Մեծ երջանկություն է տեսնել քո երեխաների հաջողությունները որպես արվեստագետներ: Ես երջանիկ եմ, որ իմ երեխաները սիրեցին արվեստը այնպես, ինչպես սիրում եմ ես, ինչպես սիրել են ծնողներս: Երեխաներիցս մեկը գերազանց ավարտել է երաժշտական ուսումնարանը, այնուհետև կոնսերվատորիան, իսկ մյուսը դաշնակահարուհի է: Թոռներս նույնպես շարունակում են մեր ընտանեկան գործը: Տասնհինգամյա տղա թոռս արդեն 5 միջազգային մրցույթների դափնեկիր է:-Ո՞վ է կնոջ Ձեր իդեալը:

-Ինձ համար իդելական կնոջ մարմնացում է մայրս: Մայրս եղել է բարի, քնքուշ, բայց նաև խիստ մայր: Նա է եղել այն մարդը, ով ստիպել է վերցնել գործիքը և նվագել, աշխատել սեփական որակների վրա: Մայրս է մեր մեջ սերմանել սերը արվեստի հանդեպ, նա է դաստիարակել մեզ, և նրանից ենք ժառանգել շատ մարդկային որակներ, որոնք պետք է ունենա յուրաքանչյուր կին և մայր: Նա եղել է այն մեկը, ում կարելի էր ընդօրինակել և ումից կարելի էր սովորել:

-Դուք նաև մեծ նվագախումբ եք ղեկավարում: Հե՞շտ է համատեղելը ընտանիքն ու աշխատանքը:

-Չեմ կարող ասել, որ հեշտ է: Բայց, ի երջանկություն ինձ, ամուսինս ըմբռնումով է մոտեցել այդ հարցին և միշտ փորձել է աջակցել և քաջալերել ինձ: Մենք արդեն 45 տարի է ամուսնացած ենք, և նա երբեք չի խանգարել իմ աշխատանքին ու միշտ կանգնած է եղել իմ կողքին, և ես շնորհակալ եմ նրան այն ամենի համար, ինչ նա արել է:

՞նչ կցանկանաք մաղթել կանանց:

-Բոլոր կանանց կցանկանայի մաղթել երջանկություն: Յուրաքանչյուր կին երջանիկ կլինի, եթե երջանիկ լինեն իր երեխաները: Ես ցավ եմ ապրում, երբ տեսնում եմ կանանց, ովքեր ստիպված կատարում են ծանր աշխատանք, որպեսզի կարողանան տալ իրենց զավակներին այն ամենը, ինչ անհրաժեշտ է: Թող ոչ մի կին չունենա այն զգացումը, որ ինքը իր երեխային ինչ-որ բան չի կարողացել տալ: Կարևորը սերն է: Եվ հենց սեր էլ կմաղթեմ բոլոր կանանց: Սիրե’ք և եղեք սիրված:

janna araqelyan hrazdan

Հայրիկս գործարար է

Հարցազրույց հայրիկիս՝ «Վիլֆուդ» պահածոների գործարանի հիմնադիր տնօրենի` Արմեն Առաքելյանի հետ։

-Հայրի՛կ, խնդրում եմ պատմիր, թե ինչպես ծագեց սեփական գործարանն ունենալու միտքը։ 

-Նախ և առաջ ուզում եմ ասել, որ մի բան է բիզնեսի մասին երազելը, մեկ այլ բան` այդ բիզնեսը ստեղծելը, իրականություն դարձնելը։ Հայաստանը զարգացման հեռանկարները տեսնում է գյուղմթերքի վերամշակման, արտադրության և վերջնական արտադրանքը սպառողին հասցնելու մեջ։

-Որո՞նք են եղել քո առաջին քայլերը բիզնեսի հիմնադրման և զարգացման գործընթացում։ 

-Առաջին համեմատաբար լուրջ բիզնեսը եղել է Սևանի շաքարի գործարանի կառուցումը (2001թ.)։ 1988թ.-ի Սպիտակի երկրաշարժի ժամանակ ավերվեց հանրապետության միակ շաքարի գործարանը, որը տարածաշրջանում միակ շաքարավազ արտադրողն էր։ Սա էլ հիմք հանդիսացավ մեկ այլ գաղափարի առաջացմանը, որը տարիներ հետո պետք է իրականություն դառնար։ Գեղարքունիքի մարզի տարածաշրջանում սկսեցինք ճակնդեղի վերամշակումը։ Այն իր մասշտաբներով առաջինն էր տարածաշրջանում, սակայն, ցավոք սրտի, գործարանը երկար կյանք չունեցավ։

Այս ամենից հետո գաղափար հղացա ստեղծելու մեկ այլ, սակայն սեփական բիզնես, որը նույնպես պետք է գործեր հայրենի հողում։ Որոշվեց կառուցել գործարան, որը պետք է ամրապնդեր այն կարծիքը, որ որակը պետք է գերազանցի գնին։

-Արտադրանքը ո՞ր երկրներ է արտահանվում։ Ո՞ր երկրում է սպառողների թիվը ավելի մեծ։ 

-Մեր նշանաբանն է՝ ստեղծել որակով և մատչելի արտադրատեսակ։ Տարեցտարի ավելանում են արտադրության ծավալները։ Առաջին տարում արտահանում էինք միայն Ռուսաստանի Դաշնություն, երկրորդ տարում աշխատեցինք հայկական շուկայի վրա, իսկ վերջին մի քանի տարիների ընթացքում սկսեցինք արտահանել ապրանքանիշը Եվրոպա և ԱՄՆ։ Ինչ վերաբերում է սպառողների թվին, միանշանակ, հայկական շուկան առաջին հորիզոնականում է, իսկ միջազգային շուկայում մենք դեռևս մեծ ճանաչում չենք վայելում, ինչը ժամանակի խնդիր է։

-Կարո՞ղ եք նշել` քանի՞ տեսակի արտադրանք ունեք պահածոների գործարանում։ Ո՞րն է ամենապահանջված արտադրատեսակը։ 

-Ներկայումս ունենք 45 տեսակի ապրանք։ Բոլոր տեսակներն էլ ունեն իրենց սպառողը, սակայն տեղական շուկայում ամենաշատը սպառում են «իմամբայալդին» և տոմատի մածուկը։

-Քանի՞ աշխատակից ունի գործարանը։ 

-Գործարանը ունի 100-ից ավելի աշխատող։ Պլանավորում ենք, որ այս տարի` նոր արտադրամասի վերագործարկումից հետո, աշխատակիցների քանակը կավելանա։

-Ինչպես հասկացա՝ աշխատանքը սեզոնային է։ Արդյո՞ք ներկայումս գործարանը աշխատանքի մեջ է։

-Գործարանը այժմ աշխատում է, կատարվում է տոմատի մածուկի շշալցում։ Դրանից հետո կանցնենք հարկադիր պարապուրդի, որից հետո՝ մայիսին, կվերսկսվի սեզոնային արտադրությունը։

-Հումքը որտեղի՞ց եք գնում։ 

-Ամեն մի արտադրատեսակ իր հայրենիքը ունի։ Օրինակ՝ խաղողի թուփը մթերվում է Արմավիրի մարզից, քանի որ այնտեղ են գտնվում սորտային խաղողների տերևները։ Լոլիկը մթերվում է Արարատի մարզից, ելակը՝ Աշտարակից։

-Ի՞նչ խոչընդոտների եք հանդիպում աշխատանքում։ 

-Ոչ մի խոչընդոտ չկա։ Ամենաբարդ խնդիրը ժամանակին գյուղմթերքի ձեռքբերումն է։ Կառավարությունը ամեն կերպ աջակցում է, որ գործարանը հաղթահարի խոչընդոտները։

Հայրիկ, հուսով եմ, որ թե՛ հայկական, թե՛ համաշխարհային շուկայում էլ ավելի մեծ առաջընթաց կգրանցես։ Ես հպարտանում եմ քեզնով:

«Այժմյան սերունդն ավելի ազատ է իր որոշումների մեջ»

Հարցազրույց Ներքին Գետաշենի թիվ 1 միջնակարգ դպրոցի տնօրեն՝ Ջուլիետա Երեմյանի հետ

Լուսանկարը՝ Անուշ Աբրահամյանի

Լուսանկարը՝ Անուշ Աբրահամյանի

-Տիկի՛ն Երեմյան, մինչև դպրոցի տնօրեն դառնալը երկար ժամանակ եղել եք ֆիզիկայի ուսուցչուհի:

-Այ՛ո, ես երկար տարիներ աշխատել եմ որպես ֆիզիկայի ուսուցչուհի։ Իմ վարած դասը հագեցած է եղել լաբորատոր փորձերով, ցուցադրություններով։ Աշխատել եմ դասապրոցեսում ընդգրկել բոլոր սովորողներին: Այն ժամանակ գոյություն ուներ շերտավոր ուսուցում, այսինքն, յուրաքանչյուր աշակերտից պահանջել իր ընդունակություններին համապատասխան: Նաև աշխատել եմ ինտերակտիվ մեթոդով:

-Ի՞նչ եք կարծում գոյություն ունե՞ն կատարյալ դասարաններ:

-Կարծում եմ, որ լավ և քրտնաջան աշխատանքի դեպքում բոլոր դասարաններն էլ կատարյալ կլինեն: Վատ աշակերտ չկա, ցավոք սրտի, կա գործը չսիրող ուսուցիչ և, ի ուրախություն մեզ, այդ ուսուցիչների քանակը նվազել է:

-Արդյո՞ք գյուղում սովորող աշակերտն ունի նույն հնարավորությունները, ինչ քաղաքում սովորող աշակերտը, եթե ոչ, ապա ի՞նչ կարելի է անել այն հնարավոր դարձնելու համար:

-Բնականաբար նույն հնարավորությունները չունեն, որովհետև քաղաքում կան բազմաթիվ մշակութային, սպորտային, երաժշտական կենտրոններ, իսկ գյուղում դրանք բացակայում են: Գյուղում նույնպես կարելի է հնարավորության սահմաններում ստեղծել նման օջախներ, բայց դա պետք է անի պետությունը:

-Արդյո՞ք մասնավոր դպրոցներում նույն վիճակն է, ինչ հանրակրթական դպրոցներում:

-Ես չեմ աշխատել մասնավոր դպրոցում և ոչինչ չեմ կարող ասել այնտեղ գործող համակարգի մասին, սակայն մտածում եմ, որ միատեսակ պայմանների և սրտացավ մանկավարժների աշխատանքի դեպքում նրանք կգտնվեն հավասար նժարներին; Իհարկե, թե՛ հանրային, թե՛ մասնավոր դպրոցներն ունեն տարբեր խնդիրներ:

-Բազմաթիվ տաղանդավոր երախաներ չեն կարողանում դրսևորել իրենց ունակություններն ու կարողությունները դպրոցում բավարար պայմանների բացակայության պատճառով, ինչպե՞ս լուծել այդ խնդիրը:

-Խնդիրը լուծելու համար հարկավոր է բարելավել դպրոցի հնարավորությունները; Տարիներ առաջ մեր դպրոցում կային գորգագործության դասեր, դպրոցն ուներ նաև երկու ավտոմեքենա, երեխաները սովորում էին մեքենա վարել ու ստանում էին համապատասխան գրքույկ: Հիմա դպրոցին հարկավոր է նյութական բազա:

-Ըստ Ձեզ, կա՞ այնպիսի հիմնահարց, որ միչև այժմ լուծում չի ստացել, եթե այո, ապա ինչո՞ւ:

-Այո՛, դպրոցի կառուցվելուց ի վեր սպորտդահլիճը փոքր է եղել ու հիմա էլ այն հագեցած չէ համապատասխան մարզագույքով: Այդ հարցը մինչև այժմ լուծում չի ստացել, բայց պետությունը պատրաստվում է կառուցել նոր դպրոց, որտեղ երկու հերթը կփոխարինվի մեկ հերթով և կբավարարի մեր պահանջներին:

-Ձեր տնօրինության ընթացքում նկատե՞լ եք ուսուցիչ-աշակերտ հարաբերությունների մեջ փոփոխություն, ինչպիսի՞ն էին դրանք առաջ և ինչպիսի՞ն են հիմա։

-Իհարկե, փոփոխություն շատ կա: Հիմա աշակերտն ավելի ազատ է կարծիք հայտնելու մեջ, տարիներ առաջ այդպես չէր: Այն ժամանակ աշակերտները լավ գիտեին իրենց պարտականությունները, իսկ հիմա աշակերտներն ավելի լավ գիտեն իրենց իրավունքները:

-Որևէ հետաքրքրիր դեպք կարո՞ղ եք պատմել Ձեր ուսուցչության տարիներից:

-Լավ եմ հիշում մի դեպք: Ավարտական դասարանում հերթական ֆիզիկայի դասաժամն էր, այդ օրը պետք է դաս հարցնեի մի տղայի, ով մի քանի անգամ խոստացել էր պատասխանել դասը, բայց չէր սովորել: Այդ անգամ էլ կանչեցի գրատախտակի մոտ ու, տեսնելով, որ կրկին չի սովորել, բարկանալով ասացի․

-Ա՛յ տղա, այս գիրքը դու գոնե մեկ անգամ թերթե՞լ ես։

-Ո՛չ,- ասաց գլուխը կախելով։

-Բա ի՞նչ ես մտածում։

-Կթերթեմ, ընկե՛ր Երեմյան,–կտրուկ պատասխանեց նա ու էլի գլուխը կախեց:

Այստեղ տիկին Երեմյանը ժպտաց, և ես նկատեցի, թե ինչպես մտովի տեղափոխվեց այդ ժամանակահատված և ես, հասկանալով, որ նա իր աշակերտների մեջ տեսնում է նաև մեզ, արագ հարցրի․

-Որո՞նք են մեր սերնդից ունեցած ձեր սպասելիքները

-Այժմյան սերուդն ավելի ազատ է իր որոշումների մեջ, և ես հուսով եմ, որ նրանք կծաղկեցնեն մեկ երկիրը, ես ակնկալում եմ, որ նրանք կվերականգնեն Հայաստանի իրական դիմագիծը: