Ես երկու շատ սիրելի մարդ ունեմ: Մեկը մայրիկս է՝ Լալան, մյուսը հայրիկս՝ Մինասը: Չեմ կարող ասել, թե նրանցից ում եմ ավելի շատ սիրում, որովետև, երբ մայրիկիս հետ վիճում եմ, ամենասիրելին հայրիկս է դառնում, բայց, երբ հայրիկիս հետ եմ վիճում, ամենասիրելին մայրիկս է: Շատ հաճախ լինում են այնպիսի իրավիճակներ, որ երկուսին էլ շատ եմ սիրում կամ երկուսին էլ չեմ սիրում: Երբ ես ընկնում էի, ձեռքս կամ ոտքս վնասում, առաջին օգնություն մայրիկս էր հասցնում, իսկ հայրիկս մոտենալով միշտ ասում էր.

-Կմեծանաս` կմոռանաս, բա ուզում ես ռազմահոգեբան դառնալ:

Ես ել նեղվում էի նրա խոսքերից: Հայրիկս ինձ փոքր ժամանակ շատ է երես տվել, իմ բոլոր ցանկությունները միանգամից կատարել է, բայց ես դրանից երես չեմ առել, այլ ընդհակառակը՝ ավելի եմ զգաստացել: Բայց մայրիկս միշտ հայրիկիս ասել է, որ շատ է ինձ երես տալիս, ու բավական է արդեն: Անկեղծ ասած, ինձ դուր էր գալիս, որ հայրիկս իմ ցանկությունները կատարում էր: Երբ նա իմ ցանկությունները կատարում էր, ես հասկանում էի, որ երբ մեծանամ, ես էլ իր ցանկությունները պետք է կատարեմ:

Թե հայրիկիս, թե մայրիկիս շատ եմ սիրում, բայց ամենաշատը հայրիկիս եմ սիրում: Պապիկ-տատիկներս ասում են, որ հայրիկները միշտ աղջիկներին են սիրում, և երբեք նրանց վրա չեն բարկանում, իսկ մայրերը ավելի խիստ են աղջիկների նկատմամբ:

Անկեղծ ասած, ես մի տեսակ կարեկցանքով եմ վերաբերվում նրանց, ովքեր տատ ու պապ չունեն, որովհետև մարդը, ով չի մեծացել տատիկ-պապիկների հեքիաթներով, կոնֆետներով ու սիրով, մի մեծ աշխարհ է կորցրել: Հիշում եմ, մինչև եղբորս ծնվելը տատիս միակն ու անկրկնելին ես էի, որովհետև ամբողջ օրն ինձ հետ էր լինում, միասին այգի կամ հարևանների տուն` սուրճ խմելու էինք գնում, ինձ էր միայն հեքիաթներ պատմում, գրպանի քաղցր ու անուշ կոնֆետները, ի վերջո, ինձ էին բաժին հասնում, որովհետև հորաքույրներիս երեխաները բավական մեծ էին, ու տատիկն էլ միայն ԻՄՆ էր: Երբ եղբայրս ծնվեց ու տատիս ուշադրությունը գրավեց, ես խանդում էի ու անընդհատ լաց լինում: Մերոնք զգացել էին դա, քանի որ ես չէի գնում եղբորս սենյակ, նրա հետ չէի խաղում, ու մայրս փորձեց բացատրել ինձ: Ես էլ կարծես հասկացա, թե ինչու են նրան բոլորը սիրում:

Երբ պառկում էինք քնելու, ես ու եղբայրս ստիպում էինք տատիս հեքիաթ պատմել` հաշվի չառնելով նրա հոգնածությունը: Տատս միշտ ընդառաջում էր մեզ, պատմում մեր սիրած հեքիաթները: Մի օր էլ ես տատիս խնդրեցի մի նոր բան պատմել: Նա ժպիտով նայեց ինձ ու սկսեց մի շատ հետաքրքիր հեքիաթ պատմել գյուղացու ու հրաշագործի մասին: Երբ հարցրի, թե ինչ է այդ հրաշալի հեքիաթի վերնագիրը, տատս նայեց ինձ ու խորը շունչ քաշելով ասաց. «Է՜խ,է՜խ…»: Վերջերս հեքիաթը միտքս էր ընկել, ու տատիս հարցրի, թե որտեղից է իմացել այն: Ի զարմանս ինձ՝ նա ասաց, որ ինքն էր հորինել…

Երբ պարապմունքի շտեմարանը ձեռքիս վերադառնում եմ տուն, տատս հարցնում է.

-Էսօր ի՞նչ ես սովորել:

Ես, իմանալով, որ տատիս լեզուն ու գրականությունը կարելի է «տասը» գնահատել, միշտ ասում եմ.

-Տատ, դու էս մեկը չգիտես:

-Հնարավոր չէ, ասա, տեսնեմ՝ որն է:

Ու միշտ, երբ սկսում եմ սովորածիս առաջին տողերն արտասանել, տատս ժպիտով ընկերակցում է ինձ այնքան, մինչև ես մոռանում եմ, իսկ ինքը առանց սխալների ավարտում է:

Ու ամեն անգամ ծիծաղելով ավելացնում է.

-Չէ, Լիլի ջան, իմ դասատուն քոնից լավն է եղել:

Տատս հինգ թոռ ունի, որոնցից երեքը արդեն մեծ կյանք են մտել: Նրանցից հետո ես եմ ու այս տարիների ընթացքում իմ նվաճումներով փորձում եմ հետ չմնալ նրանցից: Գրեթե միշտ տատիս հարցնում եմ.

-Տատ, էդքան խելացի թոռ ունես, ամենախելացին ո՞վ է:

Տատս միշտ նայում է ինձ ու ամեն անգամ մեկիս անունը տալիս, բայց այն հարցին, թե ում է ամենից շատը սիրում, միշտ մեկ սպառիչ պատասխան ունի՝ քեզ:

Երևի մեծ դեր է խաղում այն, որ հենց ես եմ կրում Լեյլի տատիս անունը ու չեմ սիրում, երբ աղավաղում են այն՝ ասելով Լեյլա՝ իմանալով, որ ընդունում եմ կամ Լեյլին, կամ Լիլին:

Երբ ընկերուհիներս մեր տուն են գալիս, խնդրում են տատիս, որ մի բան երգի: Անգամ երբ տատս տրամադրություն չի ունենում ու մերժում է մեզ, նայելով ինձ՝ դեմքին ժպիտ է հայտնվում, ու սկսում է իր անուշ ձայնով երգել: Զարմանում եմ տատիս երաժշտական կարողությունների վրա: Երբ ընտանիքով դիտում ենք «Երգ երգոց»-ը, տատս գրեթե բոլոր երգերը կամացուկ երգում է ու հանկարծ տեսնում, որ բոլորս ապշած իրեն ենք նայում:

Ախր, շա՜տ լավն է տատս, հատկապես, երբ տուն է գալիս ու ասում.

-Լիլի, գիտե՞ս քեզ ինչ եմ բերել:

Ու իմ՝ հետաքրքրությունից փայլող դեմքը էլ ավելի է պայծառանում, երբ տատս հանձնում է նվերս:

Երբ նա պատրաստվում է տեղ գնալ ու հագնում է իր՝ զգեստապահարանում խնամքով պահված զգեստները, որոնք ես չեմ էլ տեսել, միշտ հարցնում է.

-Լիլի, սիրո՞ւն է:

Ու երբ դրական պատասխան է ստանում, ասում է.

-Քեզ եմ տալու:

Եվ ես, լսելով այդ, ակամայից հիշում եմ մանկությունս, երբ հագնում էի տատիս երկարափեշ, ծաղկավոր զգեստները, որոնց վրայից օծանելիքի հոտ էր գալիս:

Սա հեքիաթ չէ, այլ իրական պատմություն:

Տարիներ առաջ, երբ սովորում էի ութերորդ դասարանում, բարեգործական նպատակով գնացել էինք Գյումրիի ծերերի տուն-ինտերնատ: Մենք հավաքեցինք` ինչ կարող էինք, ու գնացինք ծերերին այցելության: Շատ ճնշող էր այնտեղ. բոլորը ծեր էին, հիվանդ և մի տեսակ անպաշտպան: Երբ բաժանում էինք մեր տարած քաղցրավենիքը, իմ ուշադրությունը գրավեց մի պապիկ, որը հեռվում կանգնած լուռ նայում էր և չէր էլ մոտենում մեզ… Ես զգացի ինչ-որ պահանջ մոտենալու ու զրուցելու պապիկի հետ, սակայն չստացվեց, և ես մոռացա նրա մասին: Այդ այցելությունից անցավ երկու  տարի: Երբ հաճախեցի «Մանանա» կենտրոն, և ինձ առաջարկեցին  նկարահանել մի հետաքրքիր պատմություն, ես անմիջապես հիշեցի ծերերի տուն-ինտերնատի  բարի պապիկին, ով այդ օրը գրավել էր իմ ուշադրությունը: Եվ ես որոշեցի, որ իմ ֆիլմը հենց նրա մասին է լինելու:  Գնացիք տուն-ինտերնատ, գտանք իմ բարի պապիկին:  Նա ինձ հիշեց: Հարցրի՝ ինչպես է, ինչի կարիք ունի, նա պատասխանեց.

-Շատ լավ եմ, բալա ջան, ոչ մի բանի կարիք չունիմ:

- Ձեր անունն ի՞նչ է,- հարցրի պապիկին:

-Համիկ պապ,- պատասխանեց նա,- բայց երբ եկա էստեղ, հեչ պապ չէի:

-Իսկ ինչպե՞ս և ե՞րբ եկաք,- հարցրի  Համիկ պապին:

-Է~, բալամ, երկար պատմություն է,-ասաց Համիկ պապը, -մի վեպ կարելի է գրել իմ կյանքի մասին:

-Ոչինչ, պատմեք, Համիկ պապ,  հետաքրքիր է:

- Որ էդպես է, բալա ջան, նախ քեզ տանեմ, ցույց տամ, թե ես ոնց եմ խնամում էս այգին, էս պարտեզը:

Համիկ պապը հպարտությամբ ցույց տվեց ծերանոցի բակում իր աճեցրած այգին.  խնամված ծառերը, բանջարանոցը, պարտեզի գեղեցիկ ծաղիկները: Ամբողջ օրը նա զբաղված է այգին փորելով, ծառերը ջրելով, փոցխ անելով, մոլախոտերը պոկելով: Մի խոսքով, Համիկ պապը առավոտից մինչև ուշ երեկո զբաղված է:

- Համիկ պապ, այս բոլորը դո՞ւք եք խնամում,- հարցրի ես:

-Էս, օր կտեսնիս, բալա ջան, սաղ մեր ճաշարանի համար է; Ես կխնամեմ, հոգ կտանիմ, գեղեցիկ ծաղիկներ կաճեցնեմ: Չնայած՝ կյանքը դաժան գտնվավ իմ հանդեպ,  բայց սիրուն բան շատ կսիրեմ: Երկրաշարժին կորցրի  տունուտեղս, կնոջս ու միակ աղջկաս: Էդքան մեծ չէի, ընդամենը  քառասունյոթ տարեկան: Ուզում էի ինքնասպան լինել, ասի՝ էլ ում համար  եմ ապրում:  Բայց Արցախյան պատերազմը սկսվեց, ասի՝ գնամ, պատերազմի դաշտում զոհվեմ, գոնե մի բարի գործ արած կլինեմ հայրենիքիս համար: Բայց «գյուլլեն» ինձ չառավ: Շուշին գրավելուց հետո վերադարձա: Երկրաշարժից հետո մի «դոմիկ» էին տվել, բայց պատերազմում եղած ժամանակս էն էլ էին տարել: Ու էդպես մնացի անտեր ու անտուն:  Ասի՝ գնամ ծերանոց, բայց տարիքս էն չէր, հիսուներկու տարեկան էի: Եկա, տնօրենը բարի մարդ էր, իմացավ իմ պատմությունս, վերցրեց ինձ, տանիք եղավ գլխիս: Ես էլ ասի, մի հանրօգուտ գործ անեմ: Սկսեցի խնամել այգին, ծառ տնկել, բանջարանոց ստեղծեցի, որ մեր մրգերն ու բանջարեղենն ուտենք: Շներին ու կատվներին տիրություն  կենեմ: Անլեզու հայվաններ են, մեղք են, մեկը պիտի լինի՞ օր տիրություն անի նրանց: Սրանց մեջ էլ, ինչպես մարդկանց մեջ, կան բարի և համակերպվող, չար և իրարից փայ փախցնող կենդանիներ:  Այ ըսենց, բալա ջան, արդեն մոտ քսան տարի կապրիմ էստեղ: Իմ հարազատներն էս այգին, պարտեզը, շներն ու կատուներն են: Մի կին կար, մի քիչ «թլդիկ» էր, էստեղ էնքան էին նեղում նրան, որ մեղքս տվեց, ասի՝ արի ամուսնանանք իրար հետ, որ քեզ տիրություն անող լինի: Հիմա իրար հետ ապրում ենք, մեր կյանքի օրերը մաշում…

Լսեցի Համիկ պապի պատմությունն ու տխրեցի: Մտածում եմ՝ մարդը չունի ոչինչ, ոչ տունուտեղ, ոչ ընտանիք, ոչ երազանք, բայց այդքան  բարի է:  Նա ամբողջ օրը խոսում  է շների ու կատուների, ծաղիկների և ծառերի հետ, նրանց խնամում: Այդ ամենից հետո, նա ոչ թե չարանում, այլ ուրախանում է կյանքով: Չէ որ նա, ինչպես իմ պապիկը, կարող էր ունենալ երեխաներ ու թոռնիկներ, հարազատներ, հպարտանար նրանց հաջողություններով: Կյանքում տեսնել այդքան դառնություն և մնալ այդքան բարի, լինել իսկական քրիստոնյա…

Այդ օրը ինքս ինձ համար հայտնաբերեցի, որ մեծ, բարի ու անհատակ է մարդու հոգին`անկախ ամեն ինչից:

Հիշում եմ, երբ փոքր էի, իմ հայրական կողմի տատիկ-պապիկիս հետ էինք ապրում: Շատ էի սիրում նրանց երկուսին էլ, բայց հիմա իմ մեջ ավելի խոր հետք է թողել պապիկս, որին ես երբեք չեմ մոռանա: Նա մահացել է մոտ երկու տարի առաջ իննսուն տարեկան հասակում: Անունը Ռուբեն էր։ Հիշում եմ, պապիկս մեծ դժվարությամբ էր թողնում, որ բացակայեմ Ճամբարակից, միշտ ասում էր. 

-Չէ, մի գնա, մի թողեք՝ գնա երեխեն, ճանապարհին թուրքերը կկրակեն ավտոբուսին, մի թողեք՝ գնա։

Նրա մեջ դեռ ապրում էին թուրքերի հարձակումները։ Նա մասնակցել է Հայրենական պատերազմին ու միշտ ասում էր.

-Հիշում եմ, մտանք Բեռլին, մինչև Բեռլին հասել եմ։

Գիտե՞ք՝ ինչ հաճույքով էի լսում նրա պատմությունները, ցույց էր տալիս իր մեդալները և պատմում։ Հիշում եմ նաև՝ մենք երեք թոռնիկներ էինք, նա մեզ առանձնացնում էր բոլորից, մենք ունեինք յուրաքանչյուրս մեր բնավորությունը: Ամեն առավոտ արտասանում էինք, ես միշտ սկսում էի.

-Պապիկ, բարև, ո՞նց ես։ Ասե՞մ բանաստեղծությունս։

-Անուշ, դո՞ւ ես, լույս բարի, լավ եմ, լավ, հա, ասա, լսում եմ…

Հիշում եմ ժպիտը, ժպտում էր, և ես սկսում էի. «Դպրոցի ճամփան դժվար է, երկար…»: Հետո հեռացանք նրանցից, առանձին տանն էինք ապրում, բայց դա ինձ չէր խանգարում. ամեն առավոտ վազում էի պապիկիս տուն, մտնում նրա սենյակ, որպեսզի առաջինը ես բարի լույս ասեմ…

Անցան տարիներ… Մի օր էլ գնացի, ասացին, որ պապիկս հիվանդ է: Չէ, բայց ես զգում էի, որ նա ուղղակի հիվանդ չէ, նա թեկուզ անկողնային էր, բայց միշտ առույգ էր ինձ հետ…

Անցան օրեր, լսում էի թաքուն խոսակցություններ, որ նա մահանում է, բայց ես օրերս անցկացնում էի նրա մահճակալի կողքին: Մի օր արթնացա և կրկին գնացի: Սարսափելի էր այդ առավոտը. պապիկս ծայրահեղ վիճակում էր, գոռում էի.

-Չէ՜, չեմ ուզում, չեմ ուզում պապիկս մահանա, չէ՜…

Բոլորն ասում էին.

-Չէ, չի մահանա, ուղղակի հիվանդ է, էլի կառողջանա, շուտով բժիշկը կգա ու դեղեր կնշանակի…

Բայց ես հասկանում էի՝ ինչ է կատարվում…

Մոտ երեք օր լացով էին անցնում օրերս, չէի ուզում կորցնել նրան… Նա մահացավ… Ինձ համար սարսափելի էր այդ ամենը… Մահվանից հետո էլի բնազդաբար վազում էի նրա սենյակ, բացում դուռը և տեսնում դատարկ սենյակը: Պապիկս ինձ համար ամեն ինչ էր: Հա, մոռացա ասեմ, մահանալուց առաջ հորաքույրներիս ասաց.

-Անուշին լավ կնայեք, նա ձեր քույրն է, և ոչ թե եղբոր աղջիկ…

Տատիկս էլ ասում էր.

-Քո աղջիկներից մեկն է, լավ կնայենք…

Պապիկս ինձ համար ամեն ինչ էր…

Իմ ամենասիրելի մարդը մորաքրոջս ամուսինն է, ում ես փոքրուց պապիկ եմ ասել։ Բոլորը միշտ զարմանում էին, որ ես ասում էի պապիկ, բայց ժամանակի ընթացքում բոլորի համար սովորական էր դարձել։ Երբ նրա աղջիկը իրեն թոռ պարգևեց, բոլորը եկան նրանց շնորհավորելու։ Երբ պապիկը դուռը բացեց, բոլորն աչքալուսանք տվեցին՝ ասելով, որ պապիկ է դարձել, և նա ասաց, որ ինքը արդեն տասնչորս տարի է, ինչ պապիկ է։ Այդ օրվանից ես ավելի կապվեցի ու սիրեցի նրան: Երբ ինձ հարցնում են, թե ում եմ շատ սիրում, ես հպարտ պատասխանում եմ՝ պապիկիս։ Նրա անունը Աղաս է, նա շատ բարի մարդ է և ոչ բոլորը ունեն նրա բնավորությունից։ Նա այդքան էլ մեծ չէր, երբ ես ու քույրս նրան պապիկ ասացինք։ Ու ոչ բոլորին դա դուր կգար, սակայն նա այնքան բարի էր ու մեզ այնքան շատ էր սիրում, որ դարձավ մեր պապիկը, իսկ մենք՝ նրա թոռնիկները։ Հորեղբայրս միշտ ասում էր, որ ինքը ասել է Աղո պապի, այդ օրվանից ենք նրան սկսել պապիկ ասել, սակայն մենք միշտ հակաճառում էինք, որ դա այդպես չէ։ Հին վիդեոներ, տեսանյութեր նայելիս ես տեսնում եմ, թե նա ինչպես է խաղացել մեզ հետ, ինչպիսի գժություններ է արել մեզ համար, ու ես սկսեցի հասկանալ նրա կարևորությունը և դերը իմ կյանքում։ Միշտ շատ լավ եմ հիշում նրա ձեռքի մատանին։ Փոքր ժամանակ ես ասել եմ, որ երբ մեծանամ, ինձ տա այդ մատանին, և նա երբեմն կատակով ասում էր. «Բա, որ ես մահանամ, ու մատանին մատիցս դուրս չգա՞», և ես միշտ ասում էի, որ մատը կկտրեմ ու կհանեմ: Նա ժպտում էր այդ իմ խոսքերից։ Երբ մի անգամ նրա թոռնիկը ասաց. «Պապի, որ մեծանամ, մատանիդ կտա՞ս ինձ», -նա պատասխանեց, որ այդ մատանին արդեն տեր ունի, դա Անուշինն է։