Մանկանց երկիրը խորագրի արխիվներ
Միացրե՛ք ուրախ ալիքը
Գժվել կարելի է
Տրամադրությունս բարձրանում է այն ժամանակ, երբ իմ փոքր եղբայրը տանը չի լինում: Եթե նա տանն է, ապա միացված է լինում ձայնարկիչը և նույն ֆիլմը` «Մատանիների տիրակալը»: Նա այնքան է նայել այդ ֆիլմը, որ բառերն անգիր է արել: Այդ ֆիլմն այնքան ուժեղ է ազդել եղբորս վրա, որ նա ձեռքին բռնած փայտը` որպես թուր, թավայի կափարիչը` վահան, այսուայնկողմ է վազում և իրեն զգում է մարտի դաշտում: Էլ չեմ խոսում ներքևի հարևանի գլխացավի մասին:
Երբ ես դասավորում եմ գրքերը, եղբորս անպայման պետք է լինում այն գիրքը, որ դրված է լինում ամենաբարձր դարակի վերջին շարքի խորքերում: Նա դա հանում է, մնացածն էլ թողնում թափված, և ես նորից հավաքում եմ այդ գրքերը:
Այս օրինակները դառը իրականության կեսի կեսն են: Վատն էլ այն է, որ երկուսիս տանից բացակայելու ժամերը համընկնում են, և երբեք տանը մենակ չեմ մնում:
Արփեն Չիչակյան, 14 տ.
Ուրախ ալիքով
Երբ արձակուրդները սկսում են, իմ տրամադրությունը սկսում է «բոյ քաշել», քանի որ ես ստանում եմ լիարժեք ազատություն: Տնայիններ չեն լինում, առավոտյան ուշ եմ արթնանում և այլն: Հետո էլ մարդիկ հարցնում են` ինչու են մարդիկ տխուր, մանավանդ երեխաները: Իմ տրամադրությունը բարձրանում է նաև, երբ ես տանը մենակ եմ լինում: Ես կարողանում եմ անել իմ սիրած բաները. խոսում եմ հեռախոսով, խոսում եմ ինքս ինձ, երգում եմ, խաղում, հեռուստացույց դիտում, վախենում, մեկ-մեկ էլ` ծիծաղում, երբ տեսնում եմ, թե ինչ են անում հարևանները: Բայց պետք է նաև, որ տանն ուտելու համով բաներ էլ լինեն: Թե չէ` սովից կմեռնեմ:
Հովնան Բաղդասարյան, 12 տ.
Մի՞թե շատ բան էի ուզում
Մի օր ես ու եղբայրս «Sony Playstation-2»-ով «FIFA-08» էինք խաղում: Տասնութերորդ րոպեին ես խփեցի իմ առաջին գնդակը:
Ներքին հրճվանք ապրեցի, քանի որ անցյալ երեք խաղերում ես կրել էի մեկ պարտություն և երկու ոչ-ոքի: Վստահ էի, որ կհաղթեմ այդ խաղը, և իմ վստահությունն արտահայտեցին խփածս երկու գնդակներն ու եղբորս փռշտոցը: Սակայն երկրորդ խաղակեսի սկզբում եղբայրս, ստանալով 11 մետրանոց հարվածի իրավունք, գրավեց դարպասը:
Ես սկսեցի ավելի ու ավելի տխրել: Վատ մտքերն այցելում էին ինձ, և առանց թակելու, մտնում գլուխս: Եվ վերջապես այդ վատ մտքերն իրականություն դարձան: Խաղի 89-րդ րոպեին եղբայրս ստացավ տուգանային հարվածի իրավունք: Պիռլոն, մոտենալով գնդակին, հարվածեց, և գնդակը, ուրվագծելով պարաբոլը, հայտնվեց դարպասի ներքևի ձախ անկյունում: Խաղն ավարտվեց.
-Ոնց եք սիրում մարդու տրամադրությունը փչացնել,- ասացի եղբորս, կարծես ինքն էր մեղավոր, որ պարտվեցի:
Արամ Զատիկյան, 13 տ.
Միանգամից երկու տոն
Երբ մայրիկս ուրիշի ցուցահանդեսներն էր կազմակերպում, ես նրան ասում էի.
-Մամ, բա ե՞րբ ես իմ ցուցահանդեսը բացելու:
Մի օր նա ասաց, որ իմ ցուցահանդեսն է անելու ծննդյանս օրը, եթե ես շատ աշխատեմ և շատ նկարեմ: Ես ոգևորված նկարում էի:
Այդ օրը շատ լավ անցավ: Եկել էին իմ դասարանցիները, դասղեկը, ընկերները, բարեկամները: Ցուցահանդեսի ժամանակ մարդիկ ժապավենի շուրջը շրջան էին կազմել:
Մայրիկս ասում է, որ ես ծնված օրվանից նկարում եմ: Երբ ես փոքր էի, ինձ հարցնում էին.
-Ի՞նչ ես ուզում դառնալ:
Ես էլ ասում էի.
-Վրձին:
Տիգրան Մարտիրոսյան, 10 տ.
2008թ.
Ձախողված փախուստը
Ես շատ եմ լսել դասից փախչելու մասին: Բոլոր փախչողները պատմում են, որ հուզվում են. հանկարծ միջանցքում կամ դպրոցի մուտքի մոտ ուսուցիչը չհանդիպի: Սիրտդ սկսում է արագ աշխատել: Խիղճդ ասում է. «Դու պետք է գնաս դասի և ուշադիր լսես ուսուցչիդ»: Մանկական չարաճճիությունը մյուս կողմից հորդորում է. «Հետաքրքիր է, փախի՛ր, գնա՛ թեկուզ տուն, ոչ մի վատ բան էլ չի լինի»: Ես էլ եմ ցանկանում ապրել այդ զգացմունքները: Եվ ահա…
-Էրեխե՛ք, էսօր անպայման թռնում ենք,- ասաց Աննան:
-Ո՞ր դասից,- հարցրեց Կարենը:
-Ռուսերենից:
-Հաստա՞տ, թե՞ էլի դասարանի կեսը մնալու է:
-Չէ, բոլորով:
-Բա մատյա՞նը,- հարցրի ես:
-Կտանեմ ուսուցչանոց:
-Բայց ի՞նչ կասես:
-Մի բան կհորինեմ:
-Օրինակ՝ ի՞նչ:
-Դե…
-Ավելի լավ է` մատյանը չտանենք, թո՛ղ դասարանում մնա: Պահարանում կդնենք:
-Հետո ո՞վ է հետ գալու, որ մատյանը տանի ուսուցչանոց:
-Ես պարապմունքի եմ, կտանեմ:
Զանգը հնչեց: Պատմություն էր: Չնայած դասարանում տաք էր, բայց մենք արդեն հագել էինք վերարկուները, դրել գլխարկները և ձեռնոցները, որպեսզի դասամիջոցին դրա վրա ժամանակ չկորցնենք: Իմիջիայլոց, պայուսակներն էլ էինք գցել մեր ուսերին: Այդպես 40 րոպե արևոտ դասարանում վերարկուներով նստելուց հետո վերջապես զանգը հնչեց: Մենք մի վայրկյանում դուրս եկանք դասարանից: Դասարանում մնացել էին մի քանի հոգի, որոնք դեռ հագնվում էին: Մենք նրանց շտապեցնում էինք: Վերջապես բոլորով, կազմ ու պատրաստ, կանգնած էինք աստիճանների վրա` ամենավտանգավոր մասում, որտեղից ուսուցիչը հեշտությամբ կարող էր մեզ տեսնել: Որոշեցինք դպրոցից դուրս գալ խմբերով:
Վերջապես բակում ենք: Որոշեցինք արագ հեռանալ, քանի չենք փոշմանել, բայց…
-Երեխե՛ք, բա որ բարկանա՞ն:
-Վերջ, ես գնացի, ինչ ուզում եք, արեք,- զայրացա ես:
Այսքան կազմակերպված փախուստ և հետ վերադառնա՞լ, երբե՛ք: Սակայն, քանի որ նրանք բոլորը նորից դասարան գնացին, ուզած-չուզած ես էլ գնացի: Երևի ամեն օր այս սցենարը կրկնվում է: Ես ամեն օր որոշում եմ, որ հաջորդ օրը անպայման փախչելու եմ, սակայն միշտ հետ եմ կանգնում այդ որոշումից: Ինչո՞ւ: Ես էլ չգիտեմ: Բայց համոզված եղեք, վաղն անպայման պիտի փախչեմ, թեկուզ` մենակ: Երևի միտքս չեմ փոխի:
Նարինե Դանեղյան 13 տ., 2004թ.
Երբ փոքր էի
Մանկական մտքերիցս մի քանիսը դաջվել են հիշողությանս մեջ: Ուզում եմ դրանք պատմել:
Երբ փոքր էի, գյուղում ապրելով՝ շատ էի լսում նման գյուղերի անվանումներ՝ Մրգաշատ, Բամբակաշատ: Եվ միշտ պատկերացնում էի, որ այդ գյուղերը ուղղակի լեփ-լեցուն են մրգերով ու բամբակներով ու այն բաներով, որոնց վերջում ավելանում էր «շատը», ու եթե այդ գյուղերի անվանումները իմ սիրած որևէ բանով էր կազմված՝ ձգտում էի լինել այդ երանելի ու ճոխ վայրում: Հետո մի քիչ մեծացա ու հասկացա, որ այդպիսի «շատ»-ով վերջացող գյուղեր շատ կան ու հասկացա, որ մեր երկիրը առատության ու սիրուն, հետաքրքիր գյուղեր ունեցող երկիր է:
Երբ փոքր էի ու կռիվ կինոներ էի նայում, մտածում էի, որ կռվողները իրենց կյանքը կարող են փրկել, ապա ասեք՝ ինչպե՞ս: Դե, իհարկե, մտածում էի, որ մարտնչողը կարող է պառկել գետնին, ձևանալ մահացած ու իր կյանքը փրկել: Հետո մեծացա ու հասկացա, որ ավելի լավ է մեռներ, քան թե գետին պառկելով՝ կեղծ խաղ խաղար, չնայած՝ պառկելն իր հերթին վտանգավոր էր:
Երբ փոքր էի, շատ-շատ էի վախենում օձերից, ու միշտ ինձ թվում էր, որ նրանք դռան հետևում են, ու գրեթե ամեն անգամ, երբ մեկը ներս էր գալիս՝ դուռը ամուր, իրոք շատ ամուր փակում էի: Հետո սկսեցի հոգնել այդ իմ իսկ ստեղծած պարտականությունից, հետզհետե վախն էլ վերացավ, մեր մոտ գրեթե օձեր չկային, բայց ես չէի հավատում:
Երբ փոքր էի ու լսում էի, որ Հայաստանում աշխատանքի ընդունվելու համար աշխատանքային փորձ են պահանջում, բողոքում էի ու ասում, որ եթե առաջին անգամ չսկսեն աշխատել, որտեղի՞ց ունենան այդ խիստ կարևոր փորձը: Այդ միտքը մինչև հիմա էլ կա:
Երբ փոքր էի, քնելուց առաջ անպայման պետք է մեկ առ մեկ բոլորին բարի գիշեր մաղթեի, եթե չմաղթեի, ուղղակի նյարդայնանում էի ու ինքս ինձ նախատում:
Երբ փոքր էի, «Ֆորտ Բոյար» խաղի սիրահար էի, ինքս ինձ համար այդ խաղերին նման ինչ- որ բաներ էի ստեղծում ու միշտ ինքս ինձ պարտության էի մատնում, չգիտեմ էլ՝ ինչպես, չեմ հիշում:
Երբ տարրական դասարանում էի սովորում, հաջորդ օրվա առարկաների դասագրքերը հերթականությամբ շարում էի բարձիս տակ՝ իբր թե լավ կհիշեմ ու լավ կպատասխանեմ այդ դասերը ու քնում էի: Ճիշտ է, անհարմար էր, բայց, դե հավատում էի այդ գերբնական գաղափարին:
Գիտեք՝ ես հիմա էլ եմ մանուկ ու այդ մանկական արարքները ավելի գերզարգացած, վերափոխված կերպով կատարում եմ հիմա:
Ուզում եմ հանդիպել մանկությանս
Արթնացա մի տեսակ պակասի զգացումով: Քննախույզ հայացքով նայեցի չորս կողմս. ամեն բան իր տեղում էր ՝ գիրքը, որ ամբողջ գիշեր կարդացել էի, և ուժասպառ մատներս չէին էլ կարողացել մինչև վերջ ծալել էջը, որ հիշեի՝ որտեղ եմ կանգ առել: Փոքրիկ լուսամփոփս դեռ վառվում էր. խեղճն ամբողջ գիշեր աչք չէր փակել:
Ասես՝ թալանել էին ինձ, մի պահ քնով էի ընկել ու թալանվել ինչ-որ բնակարանային գողի կողմից, ով ներս էր մտել ու մի բուռ երջանկություն գողացել (իբր այնքան շատ էր):
Դուրս եկա տանից՝ փիլիսոփայական դատարկաբանություններով թունավորված: Հունվարյան օդում ձյուն էր պակասում, մարդկանց դեմքերին՝ ժպիտ, եղածներում էլ անկեղծության պակաս կար: Փողոցի անկյունի սրճարանից աշխատողը դուրս թռավ ու շտապեց մոտակա խանութը. սրճարանում էլ սուրճի պակաս կար:
Պակասի զգացմանը թևանցուկ՝ մոտեցա զբոսայգուն, ու երևի երկար կտանջեինք մայթերը, եթե անսպասելի մի հանդիպում չընդհատեր մեր մտերմիկ զբոսանքը: Ծիծաղկոտ աչքերով մի փոքրիկ վազում էր իր գույնզգույն գնդակի հետևից: Հենց այդ փոքրիկի զրնգուն ծիծաղն էր, որ շարժեց նախանձս, արթնացրեց մանկությանս հուշերը, որոնք այնքա՜ն անուշ քնով էին քնած:
Ահա՜ թե ինչ: Հոգիս համակած պակասը լրացնելու համար մանկությանս ծվեններն են պետք, մի կտոր կապույտ՝ նրա երկնքից, հոգուս կարկատաններ են պետք՝ մանկության թելերով:
Ոտքերս, միմյանց հերթ չտալով, ինձ կանգառ տարան: Մի քանի րոպե միայն նստեցի կանգառի նստարանին, բայց մի ողջ ֆիլմի սցենար ունեի արդեն: Մի կին երեխաների ձեռքից ամուր բռնած անհամբեր հետ ու առաջ էր անում ու կրկնում. «Ուշացանք, ա՛յ մարդ»: Հասկացա՝ երեխաներին էր տանում դպրոց, բայց ավտոբուսն ուշանում էր: Մի աղջիկ նստել էր նստարանին՝ կողքիս, ու արագ-արագ կրկնում էր դասը ու շտապ-շտապ նայում՝ հանկարծ ավտոբուսը չանցնի: Բայց նրա ավտոբուսն էլ չկար ու չկար, ու ինչպես ինքն էր ասում. «Հենց ինձ է պետք, չի գալիս»:
Բոլորի պես ես էլ էի շտապում, շտապում էի հանդիպման… Մանկությանս հետ: Բայց կանգառում էլ ավտոբուսի պակաս կար: Միևնո՜ւյն է, արժի սպասել:
Ուզում եմ այսքան տարի անց կրկին անշտապ քայլել մանկությանս բակով, տեսնել բոլոր նրանց, ովքեր ինձ հետ նույն բակն ու այգին էին կիսում այդ անհոգ տարիներին: Նրանց եմ ուզում հանդիպել, ովքեր հենց կողքիս, աչքիս առաջ վաճառում, ստիպված էին վաճառել իրենց մանկությունը մի հացի կամ մի կոշիկի գնով, որոնց մանկության վրա ցեխ էին նետում այն մեքենաների անվադողերը, որոնց պատուհաններից մի քանի մանրադրամ էր նետվում: Այն խեղճ տիկնիկին, որը լուռ տարել է իմ՝ սկսնակ վիրաբույժիս «վիրահատությունների», անդամահատումների չարչարանքները՝ միևնույն ժամանակ, չկորցնելով նախկին փայլն իմ աչքերում: Ուզում եմ ավարտին հասցնել այն բոլոր խաղերը, որոնք կիսատ մնացին (կամ ընկնում ու վնասում էի ինձ, կամ էլ վիճում էի ընկերուհուս հետ ու ասում՝ ես էլ չեմ խաղում):
Մանկությանս ամեն մանրուքին եմ ուզում հանդիպել: Առաստաղի անկյուններից մեկի խունացած հատվածին, որից, երևի, ժամերով աչքս չեմ կտրել՝ փորձելով յուրովի բացատրել գորշ «հյուրի» անսպասելի այցը համատարած ճերմակություն: Ուզում եմ հանդիպել այն սավանին, որի վրայի ծաղիկները բազմիցս փորձել եմ քաղել: Այն աթոռին, որից բռնվել ու առաջին անհաստատ քայլերս եմ արել:
Հանկարծ, ցանկություններիս լաբիրինթոսից դուրս գալով հասկացա, որ կանգառում մենակ եմ մնացել: Զգացի, որ հոգնել եմ, հոգնել եմ նաև այդ ըղձական եղանակից՝ հանդիպեմ, ասեմ, տեսնեմ: Սահմանական եղանակն ավելի հստակ է: Վերադարձա տուն և մի բաժակ տաք թեյն ու Դյումայի հերոսների «կրքոտ» ընկերությունը օգնեցին մի պահ մոռանալ կանգառը, մարդկանց, «պարտաճանաչ» ավտոբուսները: Իսկ մահացած հույսերիցս սա ծնվեց:
-Արի՛ գնանք,
-Ու՞ր:
-Մանկությո՜ւն:
-Ինչո՞ւ,
-Ինչո՞ւ…
Խո՜ր լռություն…
Չէ՞ որ այնտեղ երկուսով էինք.
«Ես», «դու» չկար, «մենք» էր, ու վե՜րջ,
Միասին էինք՝ առանց պատճառ,
Միասին էինք… Էլ ոչ մի բառ…
Նույնիսկ մտքում եմ վախենում խոստովանել.
Վախենում եմ լսես, զգաս,
Վախենում եմ միտքս կարդաս:
Դուրս եմ գալիս իմ մտքերից
Ու տեսնում եմ քեզ… քո դեմքին
Ու շուրթերին գրված մի հարց ՝ ինչո՞ւ:
Փոխվեց հրավերս.
-Արի՛ գնանք,
-Ու՞ր:
-Մանկությո՜ւն,
Բայց ոչ թե «մեր»
Այլ «իմ» ու «քո»:
Նամակներ Ձմեռ պապիկին
Վայոց Ձորի մարզի Գողթանիկ գյուղի ուսուցչուհի Լուսինե Հակոբյանն է մեզ գրել: Նա մեզ է ուղարկել Գողթանիկի հիմնական դպրոցի 8-10 տարեկան աշակերտների նամակները Ձմեռ պապիկին: Հուսանք, Ձմեռ պապիկը կարդում է, և առաջին նվերը ուսուցչուհուն է բերելու, որ այսպես սիրով իր աշակերտների նամակները տեղ հասցրեց:
Բարև՛, սիրելի Ձմեռ պապ: Ես Վոլոդյա Սիմոնյանն եմ և սովորում եմ Գողթանիկի հիմնական դպրոցում: Ես ցանկանում եմ Ձեզ խնդրել, որ այս տարի ինձ արթուն պահեք, որպեսզի ես Ձեզ վերջապես տեսնեմ:
Ձեզ սպասող՝
Վոլոդյա Սիմոնյան, 8 տարեկան
***
Բարև, սիրելի Ձմեռ պապ: Ձեզ գրում է Աստղիկ Հովսեփյանը: Ես արդեն 9-ը տարեկան եմ, բայց ոչ մի անգամ չեմ տեսել Ձյունանուշին: Շա՜տ եմ խնդրում, որ այս տարի Ձյունանուշի հետ մեր տուն գաք: Հակառակ դեպքում ես մի թակարդ կպատրաստեմ ձեզ բռնելու համար: Այդ ժամանակ Ձյունանուշը կգա ձեզ փրկելու, և ես նրան կտեսնեմ:
Ձեզ անհամբեր սպասող՝
Աստղիկ Հովսեփյան, 9 տարեկան
***
Բարև՛, Ձմեռ պապ: Ես Վահանն եմ: Ձմեռ պապ, ես շատ եմ տխրել և վիրավորված եմ Ձեզնից, որովհետև ես ընկերներ ունեմ, ում Դուք նվերներ չեք բերում: Խնդրում եմ, Ձմեռ պապ, որ այս տարի բոլորիս նվերներ բերեք:
Սիրով՝
Վահան Օհանյան, 8 տարեկան
***
Բարև, իմ շատ սիրելի Ձմեռ պապ: Ես Ձեզ շատ եմ սիրում և սպասում եմ, որ գաք և ուրախացնեք բոլոր երեխաներին: Եվ ուզում եմ Ձեզ խնդրել ինձ օգնեք, որ ես դառնամ նկարիչ: Շատ եմ ուզում հասնել իմ նպատակին:
Քո սիրելի Սիլվա
Սիլվա Իսկանդարյան, 10 տարեկան
***
Բարև՛, իմ շատ սիրելի Ձմեռ պապ: Ես շատ ուրախ եմ, որ Դուք կաք: Ես միշտ սպասում եմ, թե երբ կլսվի Նոր տարվա հրավառությունը, և ներս կմտնեք Դուք ու կուրախացնեք մեզ:
Ձեր Արուսիկ Իսկանդարյան, 9 տարեկան
***
Բարև՛, իմ սիրելի Ձմեռ պապիկ: Ձեզ է գրում Մերին: Ես միշտ մտածել եմ՝ Դուք իրականում գոյություն ունե՞ք, թե՞ ոչ: Եվ որոշել եմ այդ ստուգել:
Ես մայրիկիս խնդրել եմ, որ Ձեզ նամակ գրի, և այդ մասին ոչ ոքի չեմ ասել: Եթե Դուք պատասխանեք նաև մայրիկիս նամակին, ես կշարունակեմ հավատալ Ձեզ: Անհամբեր կսպասեմ Ձեր պատասխանին:
Ձեր Մերի Թումանյան, 8 տարեկան
***
Սիրելի Ձմեռ պապ, քանի որ մինչ Նոր տարի դեռ հաստատ ազատ ժամանակ ունես, շատ ենք խնդրում, ընթերցիր նաև Մերիի գրած առակը:
Գայլը
Գործը վաղվան որ մնաց, իմացիր՝ կորավ գնաց: Այս ասացվածքը հիշելով գայլը որոշում է գործ գտնել և աշխատել:
Նա շատ է քայլում թե քիչ, հանկարծ հանդիպում է աղվեսին:
-Բարև՛, խորամա՛նկ աղվես:
-Բարև՛:
-Խնդրում եմ, ինձ օգնի՛ր գործ գտնել, թե չէ ստիպված եմ գողություն անել և արժանանալ մարդկանց հալածանքին, – ասաց գայլը:
-Դժվար է, նույնիսկ ես գործ չունեմ, ուր մնաց քեզ օգնեմ, – ասաց աղվեսը և հեռացավ:
Գայլը մտածեց արջին դիմի, բայց հիշեց, որ արջը երկարատև քուն է մտել:
Գայլը մտամոլոր շարունակում է իր ճանապարհը, երբ սկյուռիկը ձայն է տալիս.
-Ի՞նչ է պատահել գա՛յլ, ինչո՞ւ ես տխուր:
-Գործ եմ փնտրում, բայց չեմ գտնում: Դու կարո՞ղ ես ինձ օգնել:
-Իհարկե, կօգնեմ: Վաղը առավոտյան կգաս, և ես քեզ կասեմ, թե ի՛նչ պետք է անես:
Առավոտյան եկավ գայլը և հարցրեց.
-Ի՞նչ պետք է անեմ, սկյուռիկ, ես երեկվանից սոված եմ:
- Դու պետք է գնաս անտառի խորքը, այնտեղ մի ծերուկ է ապրում: Նրա համար փայտ կկոտրես, իսկ նա քեզ կկերակրի:
-Շատ լավ է,- ուրախացավ գայլը և ճանապարհ ընկավ:
-Ճանապարհին գայլը հանդիպեց մի նապաստակի և վազեց նրա հետևից ասելով՝ «Գործը գայլ չի, անտառ չի փախչի»…
Մերի Թումանյան, 8 տարեկան
Պահի ազդեցությամբ
Նստած կարդում էի Ռուբեն Զարյանի հուշերը քսաներորդ դարի գրական գործիչների վերաբերյալ: Կարդում էի գրողների փոխհարաբերությունների, միմյանց ստեղծագործություններին գնահատական տալու մասին: Որոշեցի այդ մասին գրել, ուզում էի անցնել հետազոտությունների և ինձ զգում էի ինչպես Շերլոկ Հոլմսը՝ հերթական գործը բացահայտելիս, երբ հայրս դուռը բացեց հետևյալ խոսքերով.
-Բալես, մի հատ խանութ գնա:
Շքամուտքից դուրս եկա բակ, որտեղ սովորականի նման երեխաները խաղում էին: Նրանցից մի քանիսը պահմտոցի էին խաղում: Ուշադրությունս գրավեց գազարագույն շապիկով ու սև շորտով մի տղա, որն իր թաքնված տեղից կամաց մոտենում էր «փակելու» վայրին, որպեսզի ազատի իրեն, բայց փակողը նկատեց նրան ու «թքեց»: Տղան սկսեց կռվել ընկերների հետ՝ ասելով.
-«Թավը չի», ուշադիր ինձ էիք նայում, ու տեղս իմացավ:
Երբ վերադառնում էի խանութից, տեսա, որ արդեն տղան է հաշվում, իսկ նրա ընկերներից երկուսը կամաց մոտենում են նրան: Տղայի՝ հաշվարկը վերջացնելուց հետո այդ երկուսը միանգամից «թքեցին» իրենց: Ես մտածեցի, որ տղան կսկսի նորից կռվել, բայց ոչ, նա սկսեց փնտրել մյուս թաքնված ընկերներին:
Նայում էի նրանց և հիշում իմ ու ընկերներիս խաղը: Մենք պահմտոցի էինք խաղում ուշ ժամի, որ ավելի հետաքրքիր լինի: Սև շոր էինք հագնում, երբեմն էլ վերնաշապիկներով փոխվում էինք, որպեսզի փակողը շփոթվի ու սխալ անուն արտասանի: Շատ անգամ բակի մեծահասակներն էլ էին միանում, ու խաղն ավելի հետաքրքիր էր ստացվում: Մտորումների մեջ խորացած՝ չնկատեցի, թե ինչպես տուն մտա:
Այդ փոքրիկ միջադեպը երևի հետաքրքիր մի հոդված խլեց, բայց հիշեցրեց իմ մանկությունից մի ուրախ շրջան:
Քանի երեխա կա ձեր բակում
Երբ փոքր էի, մեր բակում իմ հասակակիցների թիվը շատ չէր՝ մենք երեքով էինք: Դե, երեքով այդքան էլ հետաքրքիր չէր խաղալը, իսկ մեր ավագ ընկերներն էլ մեզ չէին թողնում իրենց հետ խաղալ: Եթե անգամ խաղում էինք, միշտ երկրորդական դերում էինք լինում (մեր լեզվով ասած՝ ճուտլիկ): Երբ գնում էին «բաղերը», մեզ չէին թողնում իրենց հետ գնալ, սակայն մենք գաղտնի փորձում էինք գնալ նրանց հետևից: Բնականաբար, չէր հաջողվում: Մենք էլ որոշեցինք միջոցառումներ կազմակերպել և ակտիվ գործունեությամբ զբաղվել: Մեր հարևանի տունը հարմար էր այդ գործունեության համար: Տան դիմաց մի տարածք կար, որն էլ եղավ մեր դահլիճը: Շատ զգեստներ հավաքեցինք և որոշեցինք նորաձևության մրցույթ-ցուցադրություն կազմակերպել: Հրավիրեցինք մեր բոլոր հարևաններին, իսկ մեր ավագ ընկերներին, որոնք մեզ չէին խաղացնում, նշանակեցինք ժյուրիի անդամներ (քույրս էլ էր ժյուրիի կազմում): Մրցույթում հաղթեցի ես, և ընկերներիս թվում էր, թե քույրս կապ ունի իմ հաղթանակի հետ: Հետո տարբեր համերգներ ունեցանք:
Երբ մենք մեծացանք, որոշեցինք միջոցառում կազմակերպել փոքրերի հետ և նրանց մի որոշ ժամանակով կտրել այդ «սառը» էկրաններից: Մեզ դա որոշ չափով հաջողվեց: Հունիսի 1-ին երեխաների պաշտպանության միջազգային օրվան նվիրված միջոցառում կազմակերպեցինք, իսկ վերջում ոգևորելու նպատակով նրանց պատվոգրեր բաժանեցինք:
Հիմա շատ երեխաներ այնքան են տարվել համակարգչային խաղերով, որ նույնիսկ չգիտեն, թե քանի երեխա կա իրենց բակում, մոռացել են, թե ինչ է բակային խաղը և անգամ չգիտեն, թե ինչ է նշանակում մանուկ ժամանակ մեծերի կողմից «մերժված» լինելը:
Մուլտերը փոխվել են, իսկ սերը՝ ոչ
Արդեն չեմ էլ հիշում, թե քանի տարի առաջ էր, որ «Հեռուստացմփորիկներ» (տելեպուզիկներ) մուլտֆիլմը ցույց էին տալիս հեռուստացույցով: Երևի 4-5 տարեկան կլինեի: Շատ էի սիրում այդ մուլտֆիլմը, հատկապես՝ դեղին հեռուստացմփորիկին: Հաճախ, երբ ես քնած էի լինում, հայրիկս ձայնագրում էր «վիդեոյի» վրա: Այն ժամանակ հատուկ այդպիսի սարքեր կային, ճիշտն ասած, դրանց անունը չեմ հիշում, մենք ասում էինք «վիդեո»:
Հենց այդ հաստ «կասետների» վրա ունեինք նաև «Թոմն ու Ջերին», «Դե, սպասիր»-ը: Ամեն օր խնդրում էի ծնողներիս, որ միացնեն, դրանք էլ էի շատ սիրում: Դե, Թոմից ու Ջերրից Ջերիին էի շատ սիրում ու միշտ ուզում էի, որ փրկվի Թոմից: Միշտ լիաթոք ծիծաղում էի, երբ փոքրիկ մկնիկը ճարպկորեն ազատվում էր կատվից:
«Դե, սպասիր»-ը ավելի շատ էի սիրում: Այստեղ էլ միշտ նապաստակի կողմից էի: Սիրում էի, երբ նապաստակն ու գայլը հաշտվում էին, բայց ափսոս, որ դա շատ կարճ էր տևում: Մի դրվագ կա, որը երբեք չեմ մոռանա. գայլն ընկնում է հավանոց, ու աքլորը նրան մի լավ դաս է տալիս:
Հիմա էլ մեծ հաճույքով մուլտֆիլմեր եմ նայում փոքրիկ բարեկամներիս հետ, սկսած «Մաշան և արջ»-ից մինչև «Մոնիկա թոյ»-ը:
Մուլտերը փոխվել են, բայց մանուկների անհոգ հրճվանքն իրենց հերոսի նկատմամբ՝ ոչ:
Ջրահարսերի ժամանակաշրջանը
Ես իրավունք չունեմ դժգոհել իմ մանկությունից: Այն անցել է հիանալի: Մանկություն ասելով ես նկատի ունեմ մինչև այն տարիքը, երբ խաղում ենք մանկական խաղեր: Իսկ եթե ասեմ, որ մանկական խաղեր խաղացել եմ մինչև 11-12 տարեկա՞նը: Իսկ հիմա, եթե 11 տարեկան աղջկան հարցնեմ, թե խաղո՞ւմ է «Տուն- տունիկ», «բժիշկ-բժիշկ», «խոհանոց», կարծում եմ նա ինձ վրա կծիծաղի:
Իմ մանկության և ոչ միայն մանկության, այլ մինչև այսօր իմ կողքին է ընկերուհիս՝ Նաիրան: Մենք ծնված օրվանից միասին ենք: Մենք տարբերվել ենք մնացած բոլոր ընկերուհիներից: Մենք ժամերով նամակներ էինք գրում, նկարում, զարդարում և փոխանցում իրար:
Ուզում եմ մի երկու բան պատմել ձեզ մեր մանկությունից:
Եթե ասեմ, որ մենք գնում էինք, մտնում մեր տան հարևանությամբ գտնվող առվակի մեջ և… Եվ ուզում էինք դառնալ ջրահարս: Հավատում էինք, որ կդառնանք: Տարիներ անց, երբ քույրս էր արդեն այդ նույն տարիքի, հիշեցի սա և ասացի.
-Սյուզ, գիտե՞ս, որ մտնես առվակի մեջ, կդառնաս ջրահարս:
-Հա, հա, հա,- ծիծաղեց նա,-Ցնդե՞լ ես: Ի՞նչ ջրահարս:
Տխրեցի:
Մանկությունը մի ժամանակաշրջան է, երբ չես նախանձում: Մենք անկեղծ ուրախանում էինք, որ մեր ընկերոջը նոր «մեքենա» կամ «տիկնիկ» են նվիրել: Չէ՞ որ միասին էինք դրանցով խաղալու:
Մանկությունը մի շրջան է, երբ մայրիկի բարձրակրունկ կոշիկները հագնելը մեզ երջանիկ էր դարձնում: Մեզ երջանիկ էր դարձնում «մեծ» լինելու միտքը, իսկ այսօր մենք առավոտից երեկո այդքան երազած բարձրակրունկ կոշիկներով ենք, բայց թաքուն երազում ենք ջրափոսերի մեջ ոտաբոբիկ վազվզելու մասին: