seda harutyunyan

Վայելեք կյանքը, անմահներ

Երկար դադարից հետո բարև, 17: Ես քեզ շատ էի կարոտել: Մի քանի ամիս առանց քեզ: Կներես ինձ, եթե կարող ես: Ես էլ չեմ կորչի:

Այս ամիսների ընթացքում հասկացա, թե ինչ է նշանակում լինել ուսուցիչ, բայց ոչ մանկավարժ, ընկեր, բայց ոչ հարազատ, բարեկամից էլ լավ հարևան, ընտանեկան երջանկություն և հաղթահարելի վիշտ:
Իմ կյանքում երկարատև դադար էր: Արցունքները, տխրությունը և անկարողությունը դարձան իմ ընկերները: Ես դադարեցի կյանքից սպասել լավը, գեղեցիկը: Սկսեցի ատել քոլեջը որոշ «մանկավարժների» շնորհիվ, ընկերոջս մեջ բացահայտեցի նախանձն ու արհամարհանքը: Շատերն սկսեցին հարցնել. մի՞թե հոգնել եմ կյանքից:
Ո՛չ, երբեք ու ոչ մի դեպքում մարդ, ով ապրում է կյանքը վայելելու, ընտանիքին երջանկություն պատճառելու, նպատակներն ի կատար ածելու համար, մարդ, ով չի ապրում միայն սեփական ես-ի համար, մարդ, ով սիրում է բոլորին ու այն ամենը, ինչ շրջապատում է իրեն, մարդ, ով ոչ թե սիրում է միապաղաղ կյանքը, այլ իրենն է ստեղծում՝ չի կարող հոգնել կյանքից, երբեք…
Շնորհակալ եմ, որ կա իմ ընտանիքը, կան իմ ընկերները, կաս դու, որ կարդում ես իմ հոդվածը: Առանձնահատուկ շնորհակալություն նրանց, ում ես չեմ սիրում ու տանել չեմ կարողանում: Ձեր շնորհիվ ես գիտեմ ինչպիսին երբեք չեմ լինի:

Ինչպես ասում են՝ հարկավոր է ապրել այնպես, կարծես թե երբեք չես մեռնելու…

Դե՛, վայելեք ձեր կյանքը, անմահներ..

Nelli Khachatryan

1+1=2, իսկ մնացածը տրամաբանական է

Մաթեմատիկա։ Ըստ գիտնականների՝ մարդկության 20%-ը ունի ֆոբիա մաթեմատիկայից, ինչն արտահայտվում է, օրինակ, վերջույթների թուլացմամբ կամ ստամոքսում թիթեռների, չէ՝ դինոզավրերի ի հայտ գալով մաթեմի քննության ժամանակ։ Ես որպես մասնագիտություն ընտրել եմ, ըստ շատերի, այդ սթրեսաբեր մասնագիտությունը, ու չհարցնեք՝ ինչու, որովհետև երբեք այլ ուղղությամբ չեմ էլ մտածել։

Եթե ասում ես, որ այս առարկան չես սիրում, ես քեզ մարտահրավեր եմ նետում՝ ապացուցիր, որ հասկանում ես, նոր ասա, որ չես սիրում։ Կամ ուղղակի, արի միասին փորձենք հասկանալ բարդ թվացող հասարակ բաներ։

Մի քանի նյութ կգրեմ ու կփորձենք միասին համոզվել, որ մաթեմատիկան շատ փափուկ ու սիրուն բան է։

Սկսենք ամենասկզբից։ Մարդկանց համար բնական պահանջ էր հաշվելը ու լիքը տարբերակներ փորձելով ու տանջանքներով մարդիկ սկսեցին օգտագործել էն թվային համակարգը, որ հիմա մենք ենք օգտագործում: Ու էդ տարբերակների ու տանջանքների սկիզբը հաշվելու համար սովորական գիծ քաշելն էր, այսինքն՝ մի առարկան մեկ գիծ, երկուսը՝ երկու և այլն: Ճիշտ ես, լավ չեն մտածել, խեղճերի կյանքի կեսը անցել է թիվ գրելու վրա: Պետք էր այնպիսի բան, որ կհեշտացներ ու ժամանակ կխնայեր: Մեր թվարկությունից մոտ 500 տարի առաջ մարդիկ սկսեցին օգտագործել հռոմեական թվերը, բայց, օրինակ՝ 1998 թիվը գրվում էր էսպես՝ MCMXCVIII։ Չի փայլում հարմարությամբ, այսինքն՝ պետք էր առանձին գրել 1000-ը, հետո՝ 900-ը, հետո՝ 90-ը, հետո՝ 8-ը, այսինքն՝ արաբական թվերով տրամաբանությունն էսպիսին էր՝ 1000900908: Հա, իսկ որո՞նք են արաբական թվերը․ էն, ինչ մենք ենք օգտագործում: Իրականում, էդ թվերը 5-րդ դարում առաջինը գրեցին հնդիկները, 9-րդ դարում արաբները սկսեցին օգտագործել, ու 12-րդ դարում այն տարածեցին Եվրոպայում, որտեղ էլ իր հերթին թվերի ստեղծումը վերագրեցին արաբներին ու դրանք անվանեցին արաբական։ Բայց եկեք երախտամոռ չլինենք ու գոնե իմանանք, որ իրականում թվերի գյուտը հնդիկներինն է:

Թվերը ստեղծեցինք, մնաց դրանք ուսումնասիրելը: Խոսենք բնական թվերից: Էն, որ արհեստական չեն, մեջը հավելանյութեր ու անհասկանալի բաներ չկան… Էն թվերը, որոնցով հաշվում ենք, ու քանի որ մենք ոչ մի բանը չենք կարող հաշվել, հիշենք, որ 0-ն բնական թիվ չի համարվում: Դրանք սկսվում են 1-ից ու անվերջ շարունակվում:

Բնական թվերի հետ գումարման գործողությունը կարծես թե հեշտ է, ինչպես դասախոսիս մի ուսանող է ասել. «1+1=2, իսկ մնացածն արդեն տրամաբանական է»: Այսինքն՝ մաթեմատիկան քեզ շղթա է տալիս, որից կառչելով՝ ինքդ կարող ես ճանապարհը գտնել:

Բազմապատկման հետ կարծես թե նույնպես խնդիր չկա, քանի որ գումարումը գիտենք, օրինակ՝ 2*3-ը 3 հատ 2-ների գումարն է, կամ 2 հատ 3-ի գումարը (1+1=2-ի տրամաբանական շարունակությունն է):

Հիմա, երբ փորձենք հանման գործողությունը, օրինակ՝ 2-5, կհասկանանք, որ բնական թվերը մեզ չեն հերիքում: Պրակտիկայում, պատկերացրեք, խանութում ձեր փողը չի բավարարում ու պարտք եք վերցնում, այ էդ չունեցածից պարտք վերցնելու հասկացությունը բացասական թվերն են: Ու բացասական թվերի դուռը բացելու բանալին 0 թիվն էր, որն էլ հենց կանգնեց դրական ու բացասական թվերի սահմանին:

0-ն, բացասական և դրական թվերն անվանեցին ամբողջ թվեր:

-,+,*… պակասում է բաժանման գործողությունը, որը պակաս պրոբլեմատիկ չէր, քանի որ տորթը 3 մասի բաժանելուց հետո մի կտորը արտահայտող թիվ չկար: Ստեղծվեցին ռացիոնալ թվերը՝ այն թվերը, որոնք կարելի էր արտահայտել կոտորակի տեսքով: Կոտորակից վերև գրվող թիվը համարիչն է, իսկ ներքև գրվողը՝ հայտարարը: Հայտարարը ցույց է տալիս, թե քանի մասի է բաժանված առարկան, իսկ համարիչը՝ քանի մասն ես վերցնում բաժանված կտորներից: Դպրոցից հիշում ենք, որ հայտարարը՝ բաժանարարը պետք է հավասար չլինի 0-ի: Հասկանանք, որ եթե համարիչը՝ բաժանելին հավասար է բաժանարար*քանորդ, բաժանարարը 0 լինելու դեպքում բաժանելին նույնպես միշտ հավասար կլինի 0-ի, հենց դրա համար էլ հայտարարը 0 չպետք է լինի:

Ռացիոնալ թվերը իրենց մեջ պարունակում են ամբողջ թվերը, իսկ ամբողջ թվերը՝ բնական թվերը: Այսինքն՝ ցանկացած ամբողջ թիվ կարելի է ներկայացնել ռացիոնալ կոտորակի տեսքով, իսկ բնական թվերը ամբողջ թվերի մի մասն են: Սա հազարամյակներ առաջ արդեն հայտնի էր շատ փիլիսոփաների ու մաթեմատիկոսների, որոնք մտածում էին, որ մաթեմատիկան իր մեջ պահում է տիեզերքի շատ գաղտնիքներ, բայց առաջ բերվեց իռացիոնալ թիվ հասկացությունը, որը խախտում էր իդեալական տիեզերքի մասին պատկերացումները…

Էտյուդներ

Լուսանկարը` Սերյոժա Առաքելյանի

Լուսանկարը` Սերյոժա Առաքելյանի

Պատկերացնո՞ւմ ես, մի 5 օր միայն նույն տեղում էինք եղել։ Չես հիշի։ Հոգ չէ։ Չէ՞ որ դա 3 տարի առաջ էր։ Եթե նույնիսկ տեսել եմ քեզ այն ժամանակ, չես տպավորվել, ու նույնը եղավ նաև այս անգամ։ Բայց ոչ այն օրը։ Չէ, չեմ ասելու, թե հենց որ օրը։ Չէ՞ որ շատ հաճախ մենք պիտի լռենք, որպեսզի դիմացինը փորձի դա հիշել։ Հետաքրքիր է։ Ինչպե՞ս կարող եմ նամակներ գրել, բայց և չուղարկել։ Ինչպե՞ս կարող եմ քեզ դարձնել պատմվածքիս հերոսը, իսկ դու չնկատես դա։ Գուցե պատճառն այն է, որ չես էլ կարդում էջումս հաճախ տեղ գտած պատմվածքներս։ Ի՞նչ կարիք կա կարդալու մեկի գրածները, երբ նա քեզ համար ոչ մի արժեք չի ներկայացնում։ Երբ մի 2 ամիս առաջ դու լրիվ ուրիշ հայացքով էիր նայում այդ աղջկան։ Իսկ հիմա՞։ Դե լավ, ինչ եմ խորացնում, հրապուրանք էր, անցավ ու գնաց։ Տեսնես այս պահին, կամ օրվա որևէ պահի մտածո՞ւմ ես դու իմ մասին։ Հետաքրքիր է, թե ինչպես էինք մենք ուղիղ 4 ամիս առաջ այս ժամին խոսում, իսկ հիմա, երկուսս էլ ցանցում լինելով, լռում ենք։ Հրապուրանք էր, որ անցավ, գնաց։

***

Ամեն օրվա պես պարապմունքից հոգնած տուն եմ գալիս։ Քայլում եմ Երևանի ամենաաղմկոտ ու մարդաշատ փողոցներով։ Ինչպես միշտ, անբաժան ընկերներս՝ ականջակալներս ինձ հետ են։ Գերագույն հաճույք է, երբ լսում ես ամենասիրելի երգդ ու հետևում ես քաղաքի անցուդարձին։ Նայում եմ մարդկանց դեմքերին՝ փորձելով հասկանալ նրանց տրամադրությունը։ Մեծերից շատերի դեմքին տխրության հետքեր եմ նշմարում, երևի ինչ-որ բան կա, որ անհանգստացնում է նրանց։ Հետո նայում եմ մեզանից ընդամենը երկու-երեք տարով մեծ աղջիկներին ու տղաներին։ Շատերն իրենց սիրելիների ձեռքը բռնած քայլում են, ժպիտներն էլ շողում են դեմքերին։ Ասես իրենց սիրած էակի ձեռքը բռնելն այն ամենն է, ինչ իրենք ուզում են ամբողջ աշխարհից։ Ոչ սառը քամին է իրենց խանգարում, ոչ էլ այն փաստը, որ այսօր կիրակի է, ու վաղը մի նոր ու ծանր աշխատանքային շաբաթ կսկսվի։ Իրենք այս պահին երջանիկ են, ու դա է կարևորը։ Իսկ ե՞ս… Ես մտածում եմ՝ գուցե օրերից մի օր մենք էլ կքայլենք նույն փողոցներով, ու ինչպես հիմա ես եմ թաքուն հետևում բոլորին, այդպես էլ մի աղջիկ լուռ կքայլի ու կհետևի, թե ինչպես է մեր Երևանում սերն իշխում։

Լուսանկարը՝ Նանե Եղիազարյանի

«Ձնեմարդուկ» փառատոն 2018

Լուսանկարը՝ Նանե Եղիազարյանի

Լուսանկարը՝ Նանե Եղիազարյանի

Արդեն 6 տարի է, ինչ Ջերմուկում անց է կացվում «Ձնեմարդուկ» երկօրյա փառատոնը։ Այս տարի այն մեկնարկեց փետրվարի 17-ին։ Փառատոնի մասնակիցներն սկսեցին իրենց աշխատանքը հենց առավոտյան։ Այս տարի նույնպես փառատոնին մասնակցեցին Փ. Թերլեմեզյանի անվան քոլեջի աշակերտները, ինչպես նաև մի քանի այլ քանդակագործներ։

Լուսանկարը՝ Նանե Եղիազարյանի

Լուսանկարը՝ Նանե Եղիազարյանի

Փառատոնի առաջին օրվա ընթացքում Ջերմուկի երիտասարդական կենտրոնի կամավորները պարում ու օտարերկացիներին սովորեցնում էին մի քանի հայկական ազգագրական պարեր։ Փառատոնը այնքան էր ոգևորել զբոսաշրջիկներից ոմանց, որ իրենք էլ հեռանալիս իրենց քանդակները նվիրեցին քաղաքին։

Լուսանկարը՝ Նանե Եղիազարյանի

Լուսանկարը՝ Նանե Եղիազարյանի

Փառատոնի ընթացքում իրենց վարպետությունը ցուցադրեցին «Slake line»-ի ասպարեզում հանդես եկող հյուրերը։ Նրանք, բացի հնարքներ ցույց տալուց, անցորդներին օգնում ու սովորեցնում էին քայլել պարանի վրայով։

Լուսանկարը՝ Նանե Եղիազարյանի

Լուսանկարը՝ Նանե Եղիազարյանի

Այնուհետև Ջերմուկ այցելեցին «Խազեր» երգչախմբի անդամները և փոքրիկ երգեցողության դաս անցկացրին «Արմենիա» առողջարանային համալիրում, իսկ հետո երգեցին մի քանի ստեղծագործություններ և հմայեցին բոլոր ունկնդիրներին։ Նրանք ոչ միայն սովորեցրին երգել, այլ նաև պատմեցին հայ երաժշտության ակունքների մասին և խոստացան վերադառնալ Ջերմուկ։ Փառատոնի առաջին օրվա երեկոն ավարտվեց ըմպելասրահի տարածքում կրակով պարեր դիտելով ու մինչ ուշ գիշեր պարելով։

Լուսանկարը՝ Նանե Եղիազարյանի

Լուսանկարը՝ Նանե Եղիազարյանի

Փառատոնի երկրորդ օրը, չնայած նախորդ օրվա արևոտ եղանակին, սկսվեց ձնառատ ու ցուրտ, սակայն դա փառատոնի մասնակիցներին չխանգարեց քանդակել։ Քանդակները ավարտելուց հետո բոլորը հավաքվել էին Ջերմուկի ճոպանուղու տարածքում՝ մասնակցելու միջոցառմանը և իմանալու հաղթողի անունը։

Լուսանկարը՝ Նանե Եղիազարյանի

Լուսանկարը՝ Նանե Եղիազարյանի

Միջոցառման ընթացքում տեղի ունեցավ նաև հեծանվավազք և ձնագնդիի առաջնություն, իսկ ամբողջ միջոցառման ընթացքում համայնքապետարանի աջակցությամբ ճոպանուղին անվճար գործեց։ Փառատոնի վերջնամասում Թերլեմեզյանի անվան քոլեջի սաները, հրավիրված քանդակագործները, հեծանվորդները, լարախաղացները, Ջերմուկի համայնքապետը և այլոք ստացան փոքրիկ մրցանակներ, իսկ մրցակցող քանդակներից բոլորն էլ հաղթող ճանաչվեցին։

Լուսանկարը՝ Նանե Եղիազարյանի

Լուսանկարը՝ Նանե Եղիազարյանի

Ահա այսպես էլ ավարտվեց ևս մեկ «Ձնեմարդուկ» փառատոն, որի կազմակերպիչները՝ Ջերմուկի երիտասարդական կենտրոնի տնօրենն ու կամավոր անդամները, Ջերմուկի զարգացման կենտրոնը, խոստացան իրենց նոր անակնկալներով էլ ավելի զարմացնել ձյունառատ Ջերմուկի այցելուներին ու բնակիչներին։

Լուսանկարը՝ Նանե Եղիազարյանի

Լուսանկարը՝ Նանե Եղիազարյանի

Լուսանկարը՝ Նանե Եղիազարյանի

Լուսանկարը՝ Նանե Եղիազարյանի

Լուսանկարը՝ Նանե Եղիազարյանի

Լուսանկարը՝ Նանե Եղիազարյանի

Լուսանկարը՝ Նանե Եղիազարյանի

Լուսանկարը՝ Նանե Եղիազարյանի

Լուսանկարը՝ Նանե Եղիազարյանի

Լուսանկարը՝ Նանե Եղիազարյանի

Լուսանկարը՝ Նանե Եղիազարյանի

Լուսանկարը՝ Նանե Եղիազարյանի

Լուսանկարը՝ Նանե Եղիազարյանի

Լուսանկարը՝ Նանե Եղիազարյանի

Լուսանկարը՝ Նանե Եղիազարյանի

Լուսանկարը՝ Նանե Եղիազարյանի

Լուսանկարը՝ Նանե Եղիազարյանի

Լուսանկարը՝ Նանե Եղիազարյանի

Լուսանկարը՝ Նանե Եղիազարյանի

Լուսանկարը՝ Նանե Եղիազարյանի

Լուսանկարը՝ Նանե Եղիազարյանի

Լուսանկարը՝ Նանե Եղիազարյանի

Չալո

Չալոն արդեն հինգ տարեկան է: Ես հիշում եմ, թե ինչպես վերցրի նրան և սկսեցի պահել: Այդ ժամանակ նա ընդամենը երկու ամսական էր: Նա ինչ-որ հատուկ տեսակի շուն չէ: Նրա մայրը հասարակ թափառական շուն էր: Մի անգամ հանդիպել էր ինձ մեր փողոցում: Ես վերադառնում էի դպրոցից տուն ու չգիտեմ, թե որտեղից, նա հայտնվեց իմ առաջ: Սկզբից վախեցա: Սև շուն էր՝ նիհար ու կարճ դնչով, երկար ականջներով, միջին հասակի: Ես միանգամից ցանկացա գոռալով փախչել ու այդպես էլ կանեի, եթե իմ ճանապարհը փակված չլիներ: Սիրտս փոքր-ինչ հանգստացավ, երբ տեսա, որ նա շարժում է իր պոչը: Ես արագ բացեցի պայուսակս և այնտեղից հանեցի երեք օրվա բուլկու մնացորդներ, առաջարկեցի՝ նետելով նրա առաջ, բայց նա այդքանով չբավարարվեց և ավելի մոտեցավ ինձ։ Ես դանդաղ քայլերով հայտնվեցի նրա թիկունքում և արագ հեռացա, իսկ նա մնաց այնտեղ: Ես հեռացա՝ կորցնելով նրան իմ տեսադաշտից: Հաջորդ օրը դասից վերադառնալիս կրկին տեսա նրան: Գնացի տուն, վերցրի հացի կտորներ և վազեցի դեպի նրա տնակը: Հացը գցեցի տնակի առաջ և հեռացա: Դրանից հետո ամեն անգամ դասից գալիս բուլկու կամ ճաշարանում չկերածս հացի փշրանքները բերում ու թողնում էի նրա առաջ, բայց նրան չէի տեսնում (ի դեպ, նրա բունը անմարդաբնակ տան նկուղ էր):

Շաբաթ էր, և ազատ էի դասերից: Տնից թաքուն հաց վերցրի և գնացի այն տուն, որի նկուղում էր ապրում այդ շունը: Տեսա, որ իմ տված ուտելիքներից ոչինչ չի մնացել: Սուլոցով կանչեցի շանը, բայց չեկավ: Հավաքեցի ուժերս և մտա նկուղ, նա այնտեղ էլ չէր… Երբ ես տխուր հեռանում էի, լսեցի թույլ ձայն, միանգամից շրջվեցի, բայց ոչինչ չտեսա: Արագ դուրս եկա նկուղից և գնացի տուն: Երբ դրսում խաղում էի, նկատեցի, թե ինչպես շունը մտավ նկուղ, և հասկացա, որ այդ ձայնը նրա ձագուկներից մեկի ձայնն էր: Ես սպասեցի այնքան, միչև շունը կրկին հեռանա, հեռանալուց հետո վազեցի դեպի նկուղը, և մտնելով ներս, առաջացա դեպի խավարը։ Տեսա երեք փոքրիկ շնիկների, որոնց աչքերը դեռ փակ էին: Մեկը սև էր՝ ինչպես իր մայրը, մյուսը՝ շագանակագույն, իսկ ամենափոքրը չալ էր և անընդհատ վնգստում էր: Ես գրկեցի նրան և իմ հետևում զգացի ինչ-որ ծանր շնչառություն: Վախեցած շրջվեցի և տեսա այն սև շանը, որը երկու շաբաթ առաջ փակել էր իմ ճանապարհը, և ում այս երկու շաբաթվա ընթացքում կերակրում էի: Ես այդ պահին գրկել էի նրա ձագին և դողում էի: Արդեն պատկերացնում էի, թե ոնց է նրա մայրը ինձ պատառոտում, բայց նա գնաց իր երկու ձագուկների մոտ և սկսեց կերակրել նրանց: Ես, տեսնելով այդ ամենը, գետնին դրեցի մյուս ձագին և հեռացա:
Մոտ մեկ ամիս ուտելիք էի տանում նրանց համար, և այդ շնիկներին, բացի ինձնից, նկատել էին նաև ուրիշները: Ես սկսեցի համոզել իմ ծնողներին, որ վերցնենք Չալոյին։ Այդպես էլ արեցինք: Մեզնից առաջ վերցրել էին մյուս երկու շնիկներին, և նրանց մայրը մնացել էր միայնակ Չալոյի հետ: Չալոի մայրը երկար ժամանակ չէր երևում։ Նրան տեսա չորս ամիս անց ավելի նիհար, կարճ և գազազած: Նա հարձակվում էր անցորդների վրա: Ես մոտեցա, շոյեցի նրա գլուխը, և նա կարծես քարացավ: Չգիտեմ՝ ինչ էր պատահել, ինչու էր այդքան չարացել, բայց ես քաշեցի իմ ձեռքը, և նա հեռացավ իմ տեսադաշտից այնպես, ինչպես երևացել էր վեց ամիս առաջ:

Հ. Գ. Ես ցանկանում էի այս պատմությունը գրել Չալոյի մասին, բայց ստացվեց այն, ինչ ստացվեց, իսկ Չալոյի մասին ես դեռ կգրեմ…

arxiv

Մանեն, Մուշը և ես

Երբ փոքր էի, ինձ շատ էին սիրում (հիմա էլ են սիրում, բայց այնքան էլ ցույց չեն տալիս, քանի որ կա Մուշը): Առաջ, երբ հայրս աշխատանքից տուն էր գալիս, գրկում էր ինձ, նետում անկողնու վրա և մարզում. նա ինձ թռցնում էր վեր, ծիծաղեցնում, խուտուտ տալիս: Այդ ամենը դուր չէր գալիս Մանեին. նա այնքան էլ ինձ չէր սիրում, որովհետև ուրիշ մարդու էր սպասում: Երբ առաջին անգամ ինձ տեսել էր, հոնքերը կիտել էր և ասել.

-Թող մեռնի:

Ես արդեն մեծ եմ և հասկանում եմ Մանեին, քանի որ երբ Մուշեղն առաջին անգամ մտավ մեր տուն, Մանեն իր տեղը չէր գտնում, իսկ ես թռչկոտում էի այս բազմոցից այն բազմոցը, այս աթոռից այն աթոռը: Փոքր ժամանակ ես շատ առույգ էի, մայրիկս ասում է, որ չափից դուրս առույգ էի: Բայց ես Մանեին, միևնույն է, պետք չէի, Մանեի կարծիքով:

Երբ Մուշին հիվանդանոցից տուն բերեցին, ես հասկացա, որ Մանեն ուզում էր եղբայր, որն իրեն կպաշտպանի` գիտակցելով, որ ինքը լացկան է:

Սոնա Տոնոյան

mariam nalbandyan

Ազատության էտյուդներ։ Սև, սպիտակ, քիթիկը՝ վարդագույն

Լուսանկարը՝ Մարիամ Նալբանդյանի

Լուսանկարը՝ Մարիամ Նալբանդյանի

Եթե իսկապես ուզում եք իմանալ այդ պատմությունը, պետք է ձեզ ասեմ, որ ես կատուների գիժ եմ։ Դրանով արդեն ում ճանաչում եմ՝ զզվեցրել եմ, ձեզ էլ զզվեցնեմ։ Բայց այս աշխարհում ոչ մի կատու չի հասնի նրան, որը իմն է։

Այս ամառ, երբ գյուղում էի, իր թաթերով մեր տուն եկավ մի կատվի ձագ։ Ճակատագիրն ինքը նրան ուղարկեց ինձ մոտ՝ մորս ծնունդի օրը։ Դե, էդպես կասեի, եթե ճակատագրին հավատալիս լինեի, կամ էլ դրամատիկ մեկը։ Բայց դրամատիկ բաներ չեմ սիրում, դրա համար ուղղակի կպատմեմ՝ առանց գույները խտացնելու։ Հետևաբար, խոստանում եմ պատմել միայն ու միայն ճշմարտությունը Ժորիկի անհավանական արկածների մասին Երևանում։

***

-Դու կորցրել ես կատվիս, կորցրել ես։ Ու քանի՞ րոպե ես կատու ունեցա, ահավոր շնորհակալ եմ քեզ, շատ,- ինձ կորցրած բղավում էի քրոջս վրա։

-Հնարավոր չի, ես ուշադիր եմ, կատուդ մեծ ա․․․

-Ուրեմն՝ չես։ Էս հո սեփական տուն չի՞, էլ տեղ չեմ թողել՝ նայել եմ։ Չկա, կատուս չկա։

Քույրս ինքն էլ արդեն սկսեց կասկածել, որ տանից դուրս գալիս կատուս հարմարեցրել է իր հետևից աննկատ դուրս գալ։

Տունը սգի մեջ էր։ Կատուս գյուղից եկել էր Երևան՝ ինձ մոտ։ Իմ 19-ամյա երազանքը ինձ էր հասել ու անմիջապես նույն օրը կորել էր։ Հեռախոսս չէր դադարում դռռալ։ Բոլորն անհանգստացած գրում էին։ Ծնունդիս երևի այդքան զանգ ու հաղորդագրություն չէի ստացել։ Դե, դրանք երևի ոչ թե ես էի ստանում, այլ կատուս՝ Ժորիկը։ Օրվա վերջում, երբ արդեն մեր ամբողջ թաղամասում տասն անգամ պտտվել էի, երբ ֆեյսբուքում էլ կատուների խումբ չէի թողել, որ նրա նկարները չէի գցել, թե բա՝ տեսնեք, գրեք, ընկա մահճակալիս ու սկսեցի զռռալ։ Ես երեք ժամ կատու ունեցա։ Երեք գրողի տարած ժամ։ Եվ հենց այդ պահին, երբ արցունքներից արդեն կուրացել էի, հետևիցս կատվի ձայն լսեցի։

Լուսանկարը՝ Մարիամ Նալբանդյանի

Լուսանկարը՝ Մարիամ Նալբանդյանի

-Գժվել եմ,- մտածեցի ես։

-Մյաու,- պատասխանեց նա։

-Ասում եմ՝ գժվել եմ։

-Մյաաու՜,- հառաչեց նա։

-Ի՞նչ։

-Մյաո՞ւ։

Ես այնպես հետ շրջվեցի, որ վիզս ճտաց։

-Գրողը քեզ տանի, անտերի մեկը, դո՞ւ ես։ Սպանելու եմ քեզ, էդ որտեղի՞ց դուրս եկար, անկապ կենդանի, փռչոտ անասունի մեկը։

Մնացածը, ճիշտն ասած, չեմ ուզում պատմել։ Հետաքրքիր չէ, ազնիվ խոսք։ Կմտածեք, որ հիմար եմ։ Հնարավոր է՝ ճիշտ էլ կմտածեք։ Ամբողջ օրվա ընթացքում, երբ ես զռռալով կատվիս էի փնտրում, իսկ տնեցիք «քոռանում էին» ինձ համար, թե բա՝ հեսա երեխեն նյարդային շեղում կստանա, էս ոնց ա լացում, կատուս մտել էր մահճակալիս տակ ու էնտեղ մնացել մի 5-6 ժամ։ Այ, հիմա ժամանակն է մտածելու, որ ես հիմար եմ, բայց մտածում եք՝ մտածեք, ազնիվ խոսք, հավես չկա նորից բացատրելու, որ էդ իմ անտեր մահճակալը այնպիսի կառուցվածք ունի, որ հատակին կպած է, տակը մտնելու շա՜տ նեղ ճեղք կա, իսկ էդ ճեղքը տեսնելու համար պետք է ներքնակները, ամեն ինչը քանդես, որ տեսնես։ Հետևաբար, չէ, չէի տեսել, որ կատուս էնտեղ իր համար թաքստոց է գտել։

Մինչ իմ ձայնի վրա հավաքվեցին բոլոր հնարավոր ու անհնար հարևանները, իսկ ձայնալարերս վերջնական հրաժարական տվեցին, ես հասցրի բռնել կատվիս ու սեղմել ինձ։

-Չես կորել, քո պատճառով, ես գիտե՞ս, հիմարի մեկը, վաղը քննությունն եմ կտրվելու, զզվանք կենդանի․․․

-Երեխես գժվեց,- որակեց հորաքույրս ու շտապեց ինձ հանգստացնել։

Շուտով բոլորս հանգստացանք, քննությունն էլ չկտրվեցի։ Ժորան գտնված էր, աշխարհը՝ փրկված։

***

-Քսի պատահական մեծության բաշխման ֆունկցիա․․․

-Մյաու։

-Եկա, մամային չհանես։

-Մյա՜ու։

Գրիչը ձեռքիս՝ վազում եմ բացելու պատշգամբի դուռը։ Մսյո Ժորիկը ուզում է դուրս գալ, ու եթե չես ուզում, որ նա գիշերվա ժամը երեքին արթնացնի մայրիկին, վազիր, ստրուկի մեկը ու բացիր դուռը։ Ո՞ւր ես հետ գնում, ստրուկ, մսյո Ժորիկը պետք է ֆռֆռա պատշգամբում ինչքան ուզենա, իսկ դու սպասես, մինչև նա հետ գա, որ փակես դուռը։ Ահ, չհասցրիր, չէ՞։ Մսյո Ժորիկը հո չէ՞ր սպասելու, նա արդեն արթնացրել է մայրիկին, ոչինչ, ստրուկ, դու էլ հաջորդ անգամ լեզուդ դուրս գցած կվազես դուռը բացելու, մեկ է՝ մսյո Ժորիկը մի հինգ րոպե հետո էլի է դուրս գնալու, ներս գա, հետո՝ մի հատ էլ, մի հատ էլ, մի հատ էլ ու մի հատ էլ… Էլի, էլի, գրողը քեզ տանի, վազիր դուռը բացիր, փակիր, բացիր, փակիր…  Քնե՞լ ես ուզում, չէ մի, դու էդ ո՞վ ես, որ քնես կամ քննությունդ պարապես: Մսյո Ժորիկը ձանձրանում է, զբաղեցրու նրան, ստրուկ։ Բա կարո՞ղ է գիտես, մսյո Ժորիկը պետք է ձանձրանա կամ գիշերը քնի, փիֆֆ… Այդ դու հարմարվիր նրա ռեժիմին։ Վեր կաց ու խաղա մսյո Ժորիկի հետ, ի՞նչ ես, է, անընդհատ էդ գրիչը շարժում տետրիդ վրա, էդպես մսյո Ժորիկին հարմար չի ցատկել ուղիղ տետրիդ, մի քիչ այս կողմ բռնիր։

Լռությո՞ւն է, վախեցիր, եթե մսյո Ժորիկը արդեն 30 վայրկյան ձայն չի հանում, ուրեմն կամ հյուրասենյակի վարագույրն է մագլցում, կամ՝ կողքի սենյակի։ Վազիր, փրկիր քո վարագույրները։ Մսյո Ժորիկը մի քիչ էլ պատերի վրա կզբոսնի։ Դու շատ վատ ֆանտազիա ունես, չես կարողանում մսյո Ժորիկին լավ զբաղեցնել, խեղճը ստիպված է ինքն իր համար խաղեր հորինել։ Դու էլ միայն պատահական մեծություն, խտության ֆունկցիա ու նման անկապ բաներ կսովորես, հա։ Դրանք մսյո Ժորիկին ի՞նչ։ Ո՞նց թե ուրիշ մտածմունք էլ ունես։ Չէ մի, այսուհետ քո միակ մտածմունքն ու զբաղվելիքը մսյո Ժորիկն է, այ քեզ բան․․․

Լուսաբաց։ Մսյո Ժորիկը կերավ ամանի ողջ կերը, ջուր խմեց, և երբ արթնացավ ողջ քաղաքը, անուշ-անուշ քուն մտավ։

***

-Փիսի՛կ,- ամբողջ ուժող գոռում եմ ես՝ տուն մտնելով։

Ժորիկի պոչը ցցվում է, աչքերը մեծանում են, հավաքում է իր հնարավոր ամենամեծ արագությունն ու սլանում տան անկյուններից մեկը։

-Չհասցրիր, այ չաղ,- բռնում եմ կատվիս ու սեղմում ինձ։

-Փիսի՛կ,- գոռում ես ես՝ նրան թափահարելիս,- մեռնեմ քե՜զ, փափուկ, փռչոտ, անիմաստ կենդանի, այ չաղ, ձեռքերս արդեն ծալվում են քո ծանրությունից։

-Մեղք ա էդ կենդանին։

-Բա սա որ մի երեխի սիրի, ի՞նչ կանի․․․

-Փիի-սիիիիիկ։

-Քեզ կատվիդ սիրելուց վիդեո անեմ, ուղարկեմ գժանոց, գան տանեն։

-Մա․․․մաու․․․

Մսյո Ժորիկը արյունոտում է ձեռքերս, դեմքս։ Ես մի պահ կորցնում եմ զգոնությունս, նա դուրս է պրծնում ձեռքերիցս։

-Դավայ, դավայ, փախի, փիսո ջան, փախի,- ողջ ընտանիքս, իմ ու կատվիս բռնոցիում, իհարկե, կատվիս կողմից է։ Նա մտավ պահարանի տակ։

-Ոչինչ, գիշերը կգա, արթուն միայն ես ու դու կմնանք, սերդ կբռնի,- ապագան իմանալով՝ հայտարարում եմ ես ու գնում վիրակապվելու։

***

-Մարիամ․․․ Ո՞ւր ա․․․,- շշնջում է քույրս։

-Իրա պուֆին․․․ քնած ա․․․

-Կամաց, գնում ենք, լույսը չվառես․․․

-Հա, հեռախոսիս լույսը վառած ա։

-Էդ էլ անջատի։

-Սը՜ս, կամաց․․․

Ես ու քույրս սողում ենք դեպի մեր սենյակ, մի կերպ մտնում վերմակի տակ։ Կարծես թե ստացվեց, կարող ենք քնել։

-Օ՜ֆ է,- շշնջում է քույրս։

-Մյաո՞ւ։

-Աստված իմ,- վախեցած վեր ենք թռնում մենք։

-Մյաաու,- իրենից գոհ պատասխանում է դռան հետևի սատանան։

-Չենք հանձնվում,- շշնջում է քույրս։ -Հեռախոսիդ հանկարծ չնայես, ձայն չհանես։ Թող մտածի քնած ենք, գնա։

Դռան հետևի սատանան ճանկռոտում է դուռը։

-Վախենում եմ․․․,- լացակումած գլուխը տարուբերում է քույրս,- ես այլևս չեմ կարող։

-Հասմիկ, դիմացի․․․

-Չեմ կարող էլ․․․

-Հահահահ, մյաու։

***

-Էսօր դրան չթողնեք քնի,- առավոտյան իր պլանն է մեզ հայտնում հորաքույրը։ -Եթե ցերեկը չքնի, գիշերը ոնց էլ չլինի՝ քունը տանելու է։

-Ոնց չթողնենք, ցանկացած դիրքով քնում ա,- առարկում եմ ես՝ մատնացույց անելով մսյո Ժորիկին։

-Արթնացրու։

-Փիսիկ,- շոյում եմ կատվիս ու կանգնեցնում չորս թաթիկի վրա,- արթնացի, «կոծ»։

-Արթնացի։

-Արթնացի, փիսիկ։

-Փիսի՛կ, վեր կաց, բռնոցի ենք խաղում։

-Արթնացրե՛ք դրան։

-Կատուն էլի քնած ա։

-Խշխըշ, խշխըշ, Ժորիկը քնած է, Ժորիկը քնած է, արթնացնել։

-Ես էլ չեմ կարող էսպես, թողեք քնի։

Իսկ նա չէր էլ արթնացել, հո գիշեր չի՞, որ արթնանա։

***

Չէ, չմտածեք, որ կատուս մեզ միայն տանջել ու չարչարել է։ Ես, թերևս նկատում եմ նրա միայն լավ կողմերը, այն, թե ինչպես էր տունը իսկապես ջերմ ու հյուրընկալ դարձել, այն, թե ինչպես էի ես շտապում տուն, ինչպես էր այն կանչում ինձ։ Այն, ինչպես էր նա դռռում՝ ծնկներիս քնած, այն, թե ինչպես էր ցատկում մայրիկի վրա ու գրկում նրան։ Այն, թե ինչպես էր իր խոնավ քիթիկով հպվում իմ քթին, երբ ասում էի՝ արի պաչեմ։ Այն, թե ինչպես էր քսմսվում ոտքերիս ու քորում իր մռութիկը։ Թե ինչպես էր իր քնած դիրքերով «սպանում» մեզ բոլորիս, որ մենք՝ չափահաս մարդկանց մի ողջ ընտանիք ժամերով նստում նայում էինք՝ հլը երեխեն ոնց ա քնել։ Այն, թե ինչպես նրան սկսեցինք անվանել «երեխեն» ու բոլորս էլ սիրել սովորեցինք։ Սիրել մեկին, որ քեզ չի թողնում քնել գիշերները, քայլում է պատերի վրայով, կախվում է վարագույրներից ու քո սիրած գորգը դարձնում է ընդամենը թելերի մի կծիկ։

-Նայի, ինչ տխուր ա․․․

-Մամա, տխուր չի։

-Դե, տեսնենք՝ ով ա իրեն ավելի լավ հասկանում։ Արի մոտս, Ժորիկ ջան, արի գիրկս։

Ժորիկը սենյակի մյուս անկյունից ցատկում է միանգամից մորս ծնկներին։

-Դու տանջում ես փիսիկիդ։

Ես արդեն համոզվել էի, որ մեղավոր եմ՝ գյուղի կատվին քաղաք բերելով, բայց միևնույնն է, չէի համաձայնվում նրան բաց թողնել, մինչև բոլորիս աչքերի տակ անքնությունից սև շրջանակներ չհայտնվեցին, իսկ Ժորիկը երկու անգամ «լավ բան չարեց» մորս՝ ամառը լվացած ներքնակի վրա։

-Երեխեն պետք ա գնա գյուղ։

-Հա։

-Ի՞նչ։

-Ասում եմ՝ հա․․․

***

-Ալո։

-Կատուս ո՞նց ա։

Ասեմ՝ կատուս ոնց ա։ Կատուս ամբողջ օրը զբոսնում է այգում, իսկ զբոսնելիս նրա թաթիկներն անգամ գետնին չեն դիպչում, զբոսնում է՝ ծառից ծառ։ Որտեղ արևը՝ էնտեղ ինքը։ Տուն մտնում է միայն ցուրտ եղանակի դեպքում, իսկ մնացած ժամանակը դրսում է։ Երեկոյան նստում է վառարանի կողքի իր աթոռին, որին, բացի իրենից ոչ ոք իրավունք չունի նստելու, ու երջանիկ դռռում է։

-Հորքուր, պահի կատվիս վրա, տեսնեմ։

-Նայի քո կատվին, նայի, երևո՞ւմ ա։

-Մի քիչ աջ, մի քիչ էլ վերև։ Ըհն, երևում է։ Ժորի՞կ։

Մսյո Ժորիկը ինձ մի հպարտ, քնատ հայացք ընծայեց։

-Ժորս, ցավդ տանեմ, լա՞վ ես։

-Մյաու։

***

Ժորիկը երջանիկ է, աշխարհը՝ փրկված։ Իսկ ե՞ս․․․

Դե, ինձ կարող եք շարունակել ինտերնետային կատուների նկարներ ուղարկել, բայց միևնույնն է, ոչ մեկը Ժորիկիս չի հասնի։ Իմ ազատ ու երջանիկ Ժորիկին։

Ամբողջությամբ ոգեշնչված կատվիս՝ միլիոն վեց հարյուր հազար յոթանասունինը նկարները միլիոն յոթ հարյուր հազար իննսունութերոդ անգամ ծայրից ծայր թերթելուց։ 

 

sona mkhitaryan

Ակնալճի ձմռան ավարտը

Ուզում եմ պատմել մեր գյուղի` Ակնալճի, նիստուկացի մասին: Գարունը մոտենում է արդեն, իսկ մարդիկ վերսկսում են իրենց գյուղատնտեսական աշխատանքները: Ոմանք խաղողի վազերն են հողից դուրս բերում (բաղաբաց), ոմանք ծառերն են էտում, բայց բոլորը ունեն մի մտատանջություն` հանկարծ ջերմաստիճանը չնվազի, թե չէ՝ ամեն բան կցրտահարվի, ու ոնց որ մեր հարևաններն են ասում. «Էս տարի կմնանք առանց ծիրան»:

Ամեն մեկը իր գործը ունի: Այ, օրինակ,  դպրոցական երեխաները գոնե իրենց դասերով են զբաղվում, իսկ ավելի փոքրերը ամբողջ օրը դրսում են, ոչ մի զբաղմունք չկա նրանց համար:

Կան մարդիկ, ովքեր միայնությունից խելագարվում են արդեն: Գիտե՞ք, մի ընտանիք գիտեմ, ովքեր այս ձմեռ իրենց զույգ որդիներին ճանապարհեցին բանակ, մնացել են միայնակ ամուսիններով, ու չգիտեն` ինչպես են միայնակ հողագործական աշխատանքները կատարելու:

Մի տեսակ մեր փողոցը դատարկվել է: Առավոտյան, երբ գնում եմ դասի, դրսում միայն շներ են, երբ տուն եմ գալիս, կրկին նույնը: Կամ եթե տաք է լինում եղանակը, հարևանները հավաքվում են մեր տան մոտ, նստում, խոսում, սրճում, հետո էլի ամեն մեկը իր գործին:

Ես իրոք չեմ ուզում գարունը գա, որովհետև եթե դուք էլ տեսնեք գյուղացիների կռիվը իրենց օրվա հացի, ապրուստի համար, դուք էլ նույնը կցանկանաք:

Ներկայացում Ջերմուկում

27858583_1605146639601281_6350821791760713165_nԱմեն ինչ սկսեց այն օրվանից, երբ ընկերներիցս իմացա Ջերուկի Սուրբ Գայանե եկեղեցու Երիտասարդաց միության մասին։ Երիտասարդաց միությունը գլխավորում է Անահիտ Եղիազարյանը։ Սկսեցի մասնակցել Երիտասարդաց միության կազմակերպած միջոցառումներին։27858879_1605146976267914_912942621450798025_n Հերթական անգամ, երբ իմացա, որ ցանկանում են «Կիկոսի մահը» հեքիաթը բեմադրել Արարատի «Մոր և մանկան» առողջարանում, ցանկություն հայտնեցի մասնակցելու։ Երբ իմացա, որ տիկնիկային ներկայացումը առողջական խնդիրներ ունեցող երեխաների համար է կազմակերպվում, անկեղծ ասած՝ ցանկությունս կրկնապատկվեց։ 27973502_1605145916268020_5932197511673132852_nՓետրվարի 15-ին կազմ-պատրաստ գնացինք առողջարան։ Իրերը տեղավորեցինք ու սկսեցինք։ Ես կատարում էի Կիկոսի մորաքրոջ դերը։ Ներկայացումից հետո հնչեց երաժշտություն, և սկսեցինք պարել երեխաների հետ։ Իսկ վերջում, Անահիտ Եղիազարյանի նախաձեռնությամբ, երեխաներին նվիրեցինք հեքիաթի գրքեր։
28117658_418480361941631_1160577230_n

ofelya hovhannisyan

Քեզ հետ, թեև առանց քեզ

Շուրջ 16 տարի ապրելով տատիկիս հետ՝ բազում խրատներ եմ նրանից լսել։ Երբեմն սխալվել եմ, սակայն հիշելով այն խրատները, որոնք տատս էր ինձ տվել, հաղթահարել ու շրջանցել եմ տարբեր տեսակի փորձություններ։ Երբ սխալ էի անում, արագ պատմում էի մտավախություններիս մասին, երբեմն գանգատվում, սակայն տատս ինձ կոփում էր, խրատում և ասում.

-Եթե ճիշտ ու արդար ես կատարում յուրաքանչյուր գործ, ապա մի՛ վախեցիր և առաջ շարժվիր։ Դժվարությունները մարդու համար են։

Տատս չէր սիրում ստախոս և կեղծավոր մարդկանց։ Առանց վախի զգացումի տատս խոսում էր ճշմարտության մասին, բացահայտում սուտը և նույնը ինձ հորդորում.

-Պարտադիր չէ կեղծավորություն անես, շողոքորթես, որպեսզի մարդիկ քեզ սիրեն ու հարգեն: Անկեղծ եղիր և երբեք մի՛ վախեցիր ճշմարտությունն ասելուց։ Եթե ոչ բոլորը, ապա գոնե մի քանիսը կլսեն քեզ անպայման։

Հատկապես շատ էի սիրում լսել տատիս պատմած պատմությունները։ Անվերջանալի պատմություններ, որոնք առանց հոգնելու պատմում էր տատս ինձ, իսկ ես լսում էի, և երբ ընդհատում էի իմ անիմաստ հարցերի տեղատարափով, տատս նախատում էր ինձ և ասում, որ մինչև վերջ լսեմ, այդ դեպքում կստանամ ինձ հուզող հարցերի պատասխանները։ Սակայն տատս ավելի շատ պատմում էր իմ մանկության մասին, իմ դրական ու բացասական հատկանիշների մասին։ Երբ հայտնեցի տատիս, որ ցանկանում եմ ռեժիսոր դառնալ, տատս ինձ մի պատմություն պատմեց՝ ասելով.

-Պատահական չէ, որ ընտրել ես այդ մասնագիտությունը։ Փոքր ժամանակ, երբ կինոներ էիր նայում, նմանակում էիր դերասաններին։ Մազերդ այդ ժամանակ շատ կարճ էին, դրա համար դու շալով փաթաթում էիր գլուխդ՝ իբրև թե երկար մազեր ունես։ Բացի դրանից՝ շատ էիր սիրում պարել և դրանով ուրախացնել բոլորին։

Երբ ես դարձա 17.am-ի թղթակից, տատիկս շատ էր ուրախացել։ Երբ դասերի պատճառով չէի հասցնում նյութեր ուղարկել, տատիկս խնդրում էր առանց պատճառաբանելու անընդհատ գրել։ Երբ ինձ տպագրում էին, տատիկս ինձանից շատ էր ուրախանում և բոլորին պատմում էր, թե այս անգամ ինչի մասին է նյութս։

Հիմա էլ տատիկս չկա, որ անընդհատ ինձ խնդրի նյութեր գրել։ Սակայն հիմա ես ավելի շատ ցանկություն ունեմ խոսելու, գրելու, մտածելու։ Գիտեմ, որ տատիկս ֆիզիկապես հիմա շատ հեռու է ինձնից, սակայն հոգեպես շատ ավելի մոտ է, քան երբևէ, և այն խրատներն ու դասերը, որոնք տատս այդ 16 տարիների ընդացքում ինձ է փոխանցել, շարունակ պիտի ինձ ուղղորդեն կյանքի դժվարությունների հանդիպելիս։ Ապագա պլաններս, որոնք պետք է կատարեմ, վստահ եմ, որ շատ կուրախացեն տատիկիս։ Ու թեև էլ չեմ կարող պատմել խնդիրներիս մասին կամ հայտնել, որ ինձ կրկին տպագրել են, միևնույնն է, ես գիտեմ, որ հոգեպես նա ինձ հետ է և ինձ հետ միասին ուրախանում է իմ հաջողություններով։