Արդեն երկու ամիս է անցել, ինչ Ամերիկայում եմ։ Չէի գրում, որովհետև զբաղված էի շատ։ Բայց, ամենայն անկեղծությամբ, անհամբեր սպասում էի, երբ կկարողանամ գրել։ Երբ շատ ասելիք ունես, և դա կուտակվում է առանց արտահայտվելու, մի տեսակ գրելը դարձել է անհրաժեշտություն՝ թեթև ու հանգիստ, բավարարված զգալու համար։ Եվ իհարկե, ինչքան էլ զբաղված լինեմ, չեմ կարող չգրել 17 տարեկան դառնալուս մասին։ 1 տարի 17 առանց «-+»-ի…

Ուղիղ մեկ տարի առաջ այս օրը 16 դարձա (դե, տրամաբանական է, չէ՞) ու նույնիսկ պատկերացում չունեի, որ մեկ տարի հետո լինելու եմ այստեղ։ Այնքան անսովոր է շնորհավորանքներ ստանալ ընտանիքի անդամներից Ֆեյսբուքով և ոչ դեմ առ դեմ կանգնած։ Մյուս կողմից՝ շնորհավորանքներ ես ստանում ամերիկյան ընտանիքիդ անդամներից՝ դեմ առ դեմ։

Գիտե՞ս, ինչն է հետաքրքիր: Երբեք այսքան շատ շնորհավորանքներ չէի ստացել ծննդյանս օրը, որքան այս տարի։ էլ ի՞նչ կա դրանից ավելի հաճելի՝ զգալ, որ սիրված ես ընկերներիդ ու մտերիմներիդ կողմից։ Ժամանակ առ ժամանակ մարդիկ պետք է իրարից հեռանան տարածության առումով, որ հասկանան, թե ինչն է կարևոր և ինչը՝ ոչ, հասկանան, թե ինչքան կապված են ընկերների ու մտերիմների հետ։

Լավ, հերիք փիլիսոփայեմ։ Մի քիչ համառոտ պատմեմ՝ ինչպես եմ և ինչ եմ անում։ Արդեն հարմարվել եմ ամերիկյան կյանքին ու զգում եմ, թե ինչպես են շատ բաներ դառնում սովորական, մինչ առաջ շատ անսովոր էին։ Արդեն չեմ զարմանում, երբ չիպսը, մրգերը սեղանին են լինում ընթրիքի ժամին ու նման բաներ։ Երկու երկրներ աշխարհի երկու ծայրերից, նրանցից յուրաքանչյուրի մշակույթը զարգացել է յուրովի, այնքան տարբեր, միևնույն ժամանակ, որոշ նմանություններով։ Բայց մի բան հաստատ է, որ ինչքան էլ տարբեր լինենք, մեզ կապում է մի շատ կարևոր բան. մենք բոլորս երկիր մոլորակի բնակիչներն ենք՝ մարդիկ, և ունենք նույն զգացումները։

Հ․Գ․ Դե ինչ, ծնունդս շնորհավոր։ Սպասեք նոր հոդվածներիս։

Գիտե՞ս՝ ես շատը ինչի մասին եմ մտածում: Ինչի՞ համար է գիշերը, որ քնե՞նք, բայց ինչի՞ համար: Միջինում մարդը քնում է ութ ժամ, իսկ երբևէ մտածե՞լ ես, թե ինչեր կհասցնեինք անել, եթե գիշերը չգար, ու չքնեինք:

Սեպտեմբերի 16-ն էր: Թորոսգյուղում դասընթացի էի մասնակցում, երբ մասնակիցներով որոշեցինք՝ քնել չկա: Նստել էինք բուխարու կողքը՝ երգում էինք, արտասանում, զրուցում: Լուսացավ հաճելի միջավայրում: Դասընթացի ավարտից արդեն 15-20 օր է անցել, և մնացել են այդ լավ հիշողությունները: Իսկ եթե մեր այդ ոսկի ժամանակը վատնեինք քնելու վրա, ի՞նչ հիշողություններ էինք ունենալու:

Բոլորս ունենք նպատակներ՝ դառնալ այս կամ այն մասնագետը, կամ հասնելու տարբեր բարձունքների: Ու այդ ամենին մենք ավելի շուտ կհասնեինք, եթե գիշեր չգար: Երանի կարողանայինք և՛ գիշերը, և՛ ցերեկը, և՛ ժամանակը մենք կառավարել, որքա՜ն բան կհասցնեի անել:

Հրազդան քաղաքի իմ թաղամասում չկան գեղեցիկ շինություններ, գրադարաններ, կինոթատրոններ, սրճարաններ կամ այլ ժամանցի վայրեր: Չկան առևտրի կենտրոններ, խաղահրապարակներ: Փոխարենը կա այն հատվածը, որտեղից ես ու Լիանան փոքր տարիքում ծաղկի թերթիկներ ու տերևներ էինք հավաքում, որպեսզի «ճաշ եփենք»:

Կա այն նստարանը, որտեղ թե՛ տխուր, և թե՛ ուրախ պահերին ես ու Աննան կիթառ էինք նվագում: Ու երբ նվագում, երգում էինք Սեմ Սմիթի երգերից, Արմինեն պարտադիր ասում էր.
-Երեխեք, նենց բան երգեք, որ մենք էլ իմանանք, էլի:
Միգուցե Արմինեն Սմիթի դեմ ինչ-որ բա՞ն ունի: Ո՞վ իմանա:
Կա այն պատը, որի մոտ տասնյակ ժամեր էինք անցկացնում ու Արմինեի պատկերացրած լուսանկարը ստանալու հազարավոր փորձեր էինք անում:
Կա այն բանջարանոցը, որի կողքին միշտ մեծ զգուշությամբ էինք գնդակով խաղում, որ գնդակը չընկներ այնտեղ, ու Քնար տատիկը չծակեր այն:
Կա այն տանիքը, ուր միշտ ուզում էինք բարձրանալ ու նայել աստղերին, բայց էդպես էլ համարձակություն չունեցանք: Եվ վերջապես կա այն աստիճանը, որի միջոցով պիտի բարձրանայինք տանիք, բայց մնաց մեզ սպասելով:
Այս ամենը ավելի շատ են գեղեցկացնում իմ թաղամասը, քան դա կանեին զվարճանքի կենտրոնները:
Մեր թաղամասը այնքա՜ն պինդ կապերով է մեզ կապել, որ ազատվելն անհնար կլինի: Ու այդ կապերից մեկը հենց մեր ամուր ընկերությունն է:
Հենց իմ թաղամասում են լինում ամենագեղեցիկ մայրամուտներն ու լուսաբացները:

Քայլում ես հին փողոցներով ու քեզ թվում է, թե հայտնվել ես տարիներ առաջ նկարահանված ֆիլմում, որտեղ այդ ժամանակներից ոչինչ էլ չի փոխվել: Քարերը, փողոցները, շենքերը կարծես խոսում են հին ու իսկական Հայաստանի լեզվով: Սև քարե կիսաքանդ շենքեր, դռներ, որոնց տարիներով մարդկային ձեռք չի դիպել: Երևի թե այդպես լավ է. գոնե անցյալի քաղաքից մի քանի կտոր պահպանվել է:

Գնացքն արդեն հասնում է կայարան: Հնամաշ ու փոշոտ լուսամուտներից ներս է թափանցում զով աշնանային օդը: Դուրս ենք գալիս ոչ պակաս հին ու գունաթափված գնացքից և հյուրընկալ մարդիկ մեզ դիմավորելով՝ ուղեկցում են դեպի հին քաղաքը:

Քայլելով փողոցներով՝ մի տեսակ դատարկություն ու տխրություն ես զգում: Հազվադեպ փողոցով անցնում են արդեն բոլորի կողմից մոռացված «24» կոչված մեքենաները: Երբեմն մարդկանց կարող ես հանդիպել, որոնք փոքր-ինչ զարմացած, բայց և հուզված աչքերով նայում են քեզ. երևի զգում են, որ հյուր ես: Շատ տաք են ու մարդամոտ, ուզում են մի բանով պարտադիր օգնած լինել:

Շարունակելով ճանապարհը՝ կրկին տեսնում ենք դատարկ փողոցներ, հին ու գործունեությունը վաղուց դադարեցրած խանութներ ու գործարաններ, որոնց վրա անցյալից գրություններ են պահպանվել: Մի փոքր գնալով հին քաղաքի խորքերը՝ գտնում ես ամայություն ու մռայլություն: Անխնամ ճանապարհներ, կիսաքանդ շենքեր, հայտնի պատշգամբ, որն իր աուրան անփոփոխ է պահել, սակայն տեսքը շուտով միայն նկարով կլինի հիշել: Քաղաքում հայ մեծեր կան, որոնք ուշիուշով հետևում են քաղաքի անցուդարձին, ամեն մի հյուրի հետ նկարվում ու ժպտում նրան:

Անցյալի քաղաք Գյումրիում աչքիդ առաջ են գալիս հայկական մշակույթն ու դրա ճյուղերը: Այստեղ տեսնում ես մեր իրական ճարտարապետությունը, տեսնում ես իրական մարդկանց՝ մաքուր ու պարզ: Քաղաքը գնալով դատարկվում է՝ թողնելով հինն ու անցյալից եկածն այնպես, ինչպես որ կա:

Սովորականից ուշ արթնացա, նախաճաշեցի ու գնացի համալսարան: Հա, մենք շաբաթ օրերին էլ ենք դասի գնում: Համալսարանից համարյա մեկ կանգառ ներքև եմ ապրում, բայց այսօր, չգիտեմ՝ ինչու գնացի կանգառ: Կանգնած փորձում էի հիշել այդ օրը տեսած երազս, երբ կանգառում հայտնվեց 58 համարի երթուղայինը:

-Նստի, աղջիկ ջան, լիքը տեղ կա:

-Ոչինչ, մի կանգառից իջնում եմ:

Միայն տեսնեիք երթուղայինում նստածներին, երբ հասկացան, որ ալարել եմ մի կանգառ քայլել: Հասանք համալսարան: Առաջին ժամի համար եկածներն արդեն տուն էին գնում: Բողոքում ենք, որ մի դասի համար եկել ենք համալսարան: Բա իրավաբանականի երեխեքը ի՞նչ անեն. 4 դաս իրար հետևից ֆրանսիացու լեկցիա են լսելու: Եկավ հավանականության տեսության դասախոս պարոն Գևորգյանն, ու սկսեցինք գործնական պարապմունքը: Կասկածելի հասկանալի էր երկրաչափական հավանականությունը, համենայնդեպս՝ անհասկանալի «քսին» և «օմեգան» էլ չկային: Ուրախությունս երկար չտևեց, երբ հասկացա, որ այս տարի էլ ենք ինտեգրալ օգտագործելու: Երբեք չէի մտածի, որ կհաշվեմ Հայկի ու Անիի հանդիպելու հավանականությունը՝ այն էլ երկրաչափորեն: Եթե հետաքրքիր է, ասեմ, որ եթե նրանք պայմանավորվել են հանդիպել 19:00-20:00-ի սահմաններում, և հանդիպանն առաջին եկողը 15 րոպե սպասելուց հետո կհեռանա, ապա նրանց հանդիպելու հավանականությունն է՝  7/16, եթե նրանց հանդիպման գալու պահերը տարբեր են: Գիտեի՞ք, որ Հին Հունաստանում մարդիկ երկրաչափական մարմիններն ու դրանց միջով անցնող հատույթներն ավելի լավ պատկերացնելու համար հանում էին իրենց աչքերը: Թե ինչ էր ակնարկում պարոն Գևորգյանը սա պատմելիս, կարելի է ենթադրել:

Գործնականը շուտ անցավ, գնացի տուն: Տատիկս ջերմություն ուներ, եթե հիվանդանում է, ապա շատ ծանր: Մի կերպ համոզեցի, որ թեյ խմի: Թեյ պատրաստելիս փորձում էի հաշվել, թե որքան կլինի իմ՝ տատիկից վարակվելու հավանականությունը, երբ լսեցի մլավոց: Մեր բակի կատուներից մեկն էր, որը միշտ մեր պատուհանի տակ պառկած է: Այնքան գեր է, որ ալարում է տեղից վեր կենալ:

-Ո՞նց ես, փիսո, կներես, մոռացել էի կերակրել քեզ: Սպասի՝ մի բան տամ:

Հավանականությունն այստեղ էլ ինձ հանգիստ չթողեց: Հիմա էլ սկսեցի մտածել, թե ինչքան է հավանական, որ փիսոն ինձ կսպասի, մինչև կերը տանեմ ներքև:

Կատվի հետ երկխոսությունից հետո տատիկին թեյ տարա, ու երբ քնեց, նստեցի բազմոցին՝ գիրքս շարունակելու: Դե, Հոլդեն, տեսնենք քո ու Սալլիի հանդիպման հավանականությունն ինչքան է: