Տրնդեզը Արցախի Մոխրաթաղ գյուղում

Տրնդեզն ամենասիրելի տոներիցս էր։ Միշտ պապիկիս հետ էի ասոցացնում։ Ինքն էր վառում մեր տան կրակը, որը փողոցի ամենամեծը պիտի լիներ։ Հետո նայում էր կրակի ծխին. դեպի դաշտերն է գնում, ուրեմն` տարին բերքառատ կլինի։ Տատիկն էլ այրվող փայտի կտորով մեր մազերի ծայրից մի փոքր մաս էր այրում։ Իմաստը չէի հասկանում, չեմ էլ հիշում` հարցրել եմ երբևէ, թե չէ։ Տատիկն է, ուզում է անել, թող անի։

Անցյալ տարի սա ամենասովորական մի օր էր։ Օր` ոչնչի մասին։ Ես` Արցախում, որտեղ այս տոնը գրեթե չի նշվում, իսկ պապիկս այնտեղ` հեռու երկինքներում։

Երեկ ուշ երեկոյան պատահմամբ հիշեցի, որ վաղը Տրնդեզ է։ Խոսքը մեր մեջ, հիմա անգամ դասի գնալու ու առհասարակ ապրելու հավես չունեմ, էլ ուր մնաց որևէ բան կազմակերպելու,  բայց մտածեցի` մի բան անենք։ Էրեխեքի հետ որոշեցինք ու շատ անսպասելի, արագ ինքնակազմակերպվեցինք։ Նարինեն աղանձը սարքեց, Լաուրան` պոպկորնը, ես` իմ կյանքի առաջին հալվան։ Մամայի հետ խոսելով, ամեն քայլը քննարկելով, տունս ավերակ դարձնելով, բայց մի կես ժամում սարքեցի, ու կարծես բոլորը գոհ էին։ Դե իհարկե, նախապես սպառնացել էի, որ եթե համով չլինի էլ, ձևացնեն։

Հետո ինքնաեռով թեյ խմեցինք, խարույկի շուրջ երկար զրուցեցինք։ Եվ մյուս տարի էլ չեմ մտածի, թե նախորդ տարվա այս օրը ոչնչի մասին էր։ Թեև ես Արցախում եմ, Մոխրաթաղ գյուղում, իսկ պապիկը, որին անսահման եմ կարոտել` հեռու երկինքներում։

Ապրեցինք բլոկադայի երրորդ ամսվա առաջին օրը։

Tatyana Voskanyan

Աշխարհը մեկ Աստված ունի, և Նա ապրում է Արցախում

Ես մի թռվռուն ու երազանքներով լի աղջնակ եմ, որն ապրում էր Արցախ աշխարհի սրտում` Հադրութի Մեծ Թաղերում։ Իմ մանկությունը անցել է դրախտում, քանի որ Հադրութը երկրային «դրախտ» է։ Ես շատ լայն ու հետաքրքիր շրջապատ և մեծ գերդաստան ունեի իմ բնակավայրում։ Իսկ բնությունը ասես կախարդական լիներ, որը չորս կողմից շրջապատված էր վանքերով ու եկեղեցիներով։ Սովորում էի գերազանց ու հաճախում տարբեր խմբակներ։ Իմ կյանքի տասներկու տարիները անցել են այնտեղ, և իմ ապուպապերը ապրել ու արարել են Արցախ աշխարհում։ Ի դեպ, իմ նախապապը ապրել է 126 տարի, պապիկս շատ էր պատմում նրա մասին։ Այնքան երջանիկ և անհոգ էի… Սակայն իմ կյանքի ճանապարհը շեղվեց իր ուղուց…

Ո՞վ իմանար, որ 2020թ սեպտեմբերի 27-ը կլինի իմ վերջին երջանիկ մանկական լուսաբացը։ Չարաբաստիկ պատերազմի պատճառով մենք կկերտենք կյանքի նոր ու դաժան ճանապարհ՝ թողնելով ամեն ինչ… Ինչքան հոգու մեծ ցավ տանելով և դառնացած կարոտով հեռացա ես հայրենիքիցս՝ թերթելով մանկությանս էջը։ Ես չգիտեի, ու իմ ամենավատ երազում չէի կարող պատկերացնել, որ կարող եմ հեռանալ այն ճանապարհից, որտեղ կատարել եմ իմ առաջին քայլը, ասել իմ առաջին բառը։

Հիմա հոգիս փոթորկվել է խորը ցավից ու միայն այն նշույլ շողը, որ փափագում էր իմ մանկական հոգում, հիմա փակ է։ Փակ է այն միակ կյանքի ճանապարհը, որով ես պետք է գնայի իմ հայրենիք ու փարվեի լանջերին վեհ…

Ես գիտեմ, որ շատ դժվար է և անհնար է, որ ամեն բան այսքան վատ լինի, անարդար է, բայց աշխարհը լուռ է, կարծես ոչինչ չի եղել։ Իմ կյանքի ամեն մի առավոտ սկսվում է իմ Արցախ աշխարհի միակ ճանապարհով, որտեղ ապրում են 120 հազար մարդիկ՝ շրջափակված ազերիներով։ Նրանք զգում են մահվան շունչը, սակայն չեն լքի իրենց հայրենիքը։ Իհարկե, չեմ թաքցնում, որ ամեն առավոտ և երեկո տեսնում եմ մորս կարոտը, ցավը, տառապանքը, ու նրա աչքերից հոսող արցունքներից գոյացած գետը, որը ավելի է փոթորկում իմ հոգին։

Երազում եմ, որ իմ ծնողների հետ նորից ձեռք-ձեռքի բռնած` դեռ կքայլենք մեր ազատ կյանքի ճանապարհով։

…Եվ մենք զատված ենք, գուցե մասնատված, կիսատված գուցե: Ճիշտ է, մեզ չար մարդիկ ու պատերազմն են զատել իրարից, սակայն մենք զատված ու հեռացված ենք ժամանակով: Ու ես չեմ դադարում սպասել մեր հեռավոր, մեր բաղձալի կյանքի ճանապարհի բացմանը։

Հայության մեռած հույսերը հարություն են առնելու իմ Արցախում։ Եվ միայն կարոտի, ցավի ճիրաններում եմ հասկանում, որ կյանքում ոչինչ չի փոխվում, և ժամանակը չի բուժում, այլ ավելի է խորացնում հոգուս ցավը առ Հայրենիք։ Իմ կյանքի ճանապարհը շեղվեց իր ուղուց… Ի’մ կյանքի իմաստը, ի’մ Հադրութը մնաց հեռվում և գերության մեջ… Բայց աշխարհը մեկ Աստված ունի, և Նա ապրում է Արցախում։

Իմ Արցա’խ, դու դեռ կերտելու ես քո պատմությունը, տոնելու ես հաղթանակդ, և իզուր չեն քո զավակները իրենց վերջին շունչը թողել լանջերիդ… Ճանապարհ դեպի Հայրենիք` իմ կյանքի իմաստն է, իսկ իմ Արցախը` ողջ էությունս։ Թող մեզ ներեն երկնքի զավակները, թեպետ Աստծո ջերմ գրկում, բայց կտեսնեն դեռ հայրենիքի փառահեղ հաղթանակը։ Այս պատերազմը դեռ չի ավարտվել, մեր կյանքի ճանապարհը դեռ փակ է, այն կբացվի և կավարտվի հայի փառահեղ հաղթանակով։

Իսկ դուք տեսե՞լ եք

Մի կտոր հողում, այսքա՜ն երազանք։

Մի կտոր հողում, այսքան դառնություն,

Այսքան վիշտ ու ցավ…

Մի կտոր հողում այսքան կիսատ կյանք…

Իմ փոքրիկ սրտում

Այսքան մեծ կարոտ և փակ ճանապարհ…

Սպասիր ինձ, Արցախ…