Մենք սիրում էինք իրար, երևի, կամ միգուցե ես էի այդպես կարծում, քանզի մեր միջև չի եղել ոչինչ, իսկ եթե անգամ եղել է, եղել է մեր մեջ: Հիվանդագին ու տարօրինակ զգացմունք, որը այդպես էլ չհասկացանք ինչ տվեց մեզ բացի խլելուց: Քայքայում ու կործանում էինք իրար ու հաճույք ստանում մեկս մյուսի տանջանքներից:

Մենք չենք սիրել, մենք պարզապես հիվանդ ենք եղել իրարով: Մենք ոչ թե սիրահարված խելագարներ ենք եղել, այլ ուղղակի խելագարներ, ում արգելված էր սիրել, կամ ովքեր պարզապես սիրել չգիտեին…

Մենք չար էինք, շատ չար: Մենք ահավոր ատում էինք իրար: Սուտ ենք ասում, թե իրար սիրում ենք: Մենք չէինք խմում, այլ հարբում էինք… Մտածում եմ՝ հարբած մարդիկ ամենաանկեղծն ե՞ն, թե՞ ամենաերջանիկը, երևի ամենահիմարներն են կամ էինք… Մենք խմում էինք խաղաղության կենացն ու նույն պահին պատերազմում իրար դեմ, խմում էինք բոլոր անիմաստ կենացները` մոռանալով կամ մտածված չհիշելով այն: Մենք ծիծաղում էինք, որ շատ տարբեր ենք միասին լինելու համար, չնայած դա ճիշտ էր, քանի որ միակ նմանությունը դա ցինիկությունն էր…

Մենք միասին երբեք խնդիրներ չէինք լուծում, այլ միայն ստեղծում մեր ձեռքերով: Ինչպես ուզում եք, նայեք, ուզում եք փիլիսոփայաբար, պատմականորեն, հոգեբանորեն. մարդու պրոբլեմները միշտ իր մեջ է:

Մենք երազում էինք ապագայի մասին, բայց կյանքին լուրջ չէինք վերաբերում, ինչպես իրար, մենք ուզում էինք միասին հաղթած դուրս գալ, բայց պարտվեցինք մեկս մյուսին կամ էլ թանկ շշերին ու էժանագին ծխախոտին…

Թվում է, թե ի՞նչն էր մեզ կապում:

Ոչինչ:

Մի քանի ընդհանուր հիշողություն, բայց հիշողությունները չեն մահանում…

Նամակ գրել երբեք չեմ սիրել, որովհետև երկար ժամանակ էր միշտ խլում թղթին հանձնել իմ խառնված մտքերը, կորցրած ժամանակս ու զգացմունքներս… Երբ վերջացնում էի գրել նամակներս արդեն շատ ուշ էր լինում, բայց ոչ ժամի առումով, այլ ժամանակի… Կյանքումս ուշացել եմ երեք անգամ, բայց սիրել եմ նաև երեք անգամ… Առաջինը պապիկս էր, ում բարի աչքերը մինչև հիմա դաջվել են հիշողությանս մեջ, ով միշտ ուշադիր էր իմ հանդեպ ու հետս հավասար մուլտֆիլմեր էր նայում… Նրան նամակ չգրեցի, քանի որ այդ ժամանակ տառերը նոր էի սովորում ու փոքրիկ ես-իս անծանոթ էր մահ բառը: Միգուցե գրել գիտեի, բայց իմաստը` ոչ…

Երկրորդը, ում համար կամ պատճառով սիրում էի բժշկության հետ կապված ամեն ինչ՝ խալաթից մինչև հիվանդանոցի սպիտակ պատերը, իսկ երբ նա էլ չկար, այդ օրվանից ատում եմ սպիտակ խալաթը, հիվանդանոցի հոտն ու ճնշող պատերը… Տատ, ամեն ինչ այնքան արագ կատարվեց, անգամ հրաժեշտ չհասցրեցի ու չկարողացա տալ… Տատ, ախր այդ սպիտակ խալաթը միայն քեզ էր սազում… Կներես, որ քեզ էլ նամակ չգրեցի, իսկ հիմա նամակներս լիքն են, իսկ երկինք ուղարկել ցավոք չեմ կարող…

Երրորդը ու վերջինը, նա էր, ում առաջ անգամ մահն էր անզոր, բայց ոչ հիմար մարդիկ ու կարծրատիպերը: Ծիծաղելի է, չէ՞, որ սկսում ես մեղադրել ինքդ քեզ՝ բոլորին նման չլինելու մեջ, բայց չես կարողանում մեղադրել մի մարդու, ով չկարողացավ սիրել իսկական եսդ, որը հագուստիդ ու դաջվածքներիդ հետ ընդհանրապես նման չէ, բայց կարողացավ թողնել քեզ, այնքան հեշտ, ինչքան իր սիրելի ծխախոտի գլանակ վառելը, որն ընդամենը խլում է վայրկյաններ… Հ.Գ.Գրում եմ այս նամակը, որ մարդիկ տեսնեն, թե ինչքան լիքն է սիրով, մեծ սիրով… Կարդան ու հավատան, որ կան կամ եղել են մարդիկ, ովքեր գիտեն սիրել, մինչև վերջ սիրել…

«Բարև, սիրելիս, ինչպե՞ս ես: Գրում եմ քեզ՝ շատ լավ իմանալով, որ երբեք էլ չես կարդա նամակս: Երկար ժամանակ է անցել, ինչ մենք հեռու ենք իրարից, թե՛ հոգեպես, թե՛ ֆիզիկապես, բայց այսօր դու վերադարձել ես Հայրենիք, բայց ոչ ինձ մոտ: Ապրում ենք այսքան իրար մոտ, բայց լինելով իրարից շատ հեռու… Ամիսները գլորվում են, իսկ ես ամեն մանրուք դեռ հիշում եմ: Վստահ եմ՝ դու նույնպես: Հիշու՞մ ես, թե ինչպես ծանոթացանք, բայց, երևի, դա էլ կարևոր չի: Էլ երևի ոչինչ կարևոր չի: Հիշում եմ, երբ առաջին անգամ քեզ տեսա, հասկացա, որ մենք ոչ մի ընդհանուր բան չունենք ու երբեք էլ չենք ունենա, բայց ինչպես ասում են. «Երբեք մի ասա «երբեք»… Իսկ հետո, երբ սկսեցինք մտերմանալ, ապշեցինք, որ այդքան նմանություններ ունենք: Գիտեմ՝ սկսեցիր ինձ մեջ քեզ տեսնել. դա քեզ համար նորություն էր, երբ մեկ այլ ուրիշի մեջ տեսար այդքան նմանություններ քեզ հետ՝ բնավորության գծեր, մտածելակերպ, նույն գաղափարները, նույն համոզմունքները ու սառը դատելու կարողությունը: Հիշու՞մ ես, թե ինչպես էիր ինձ առաջին անգամ համոզում, որ քո սիրած ավտոմեքենայից այն կողմ ուրիշ ավտոմեքենաներ աչքիդ չեն երևում, ու հետագայում ես էլ քո նման սկսեցի միայն այդ ավտոմեքենաները նկատել, տեսնել ու սիրել: Ընկերներս վախենում էին իմ նոր ես-ից, քանի որ էլ ավելի գնալով նմանվում էի քեզ: Լսում էի այն երգերը, որոնք դու էիր սիրում, անգամ սկսել էի ֆուտբոլ նայել ու սիրել նույն թիմերը, որոնք դու: Մենք կոտրել էինք սահմանները, անցել դրանց վրայով, կոտրել էինք կարծրատիպերը, որոնք փաթաթված էին մեր վզին: Հիշում եմ, երբ սկսեցինք էլ ավելի մտերմանալ, սկսեցիր պատերազմից խոսել, ապրումներիցդ, պայքարիցդ հենց այդ պահին հասկացա, որ կյանքումս առաջին անգամ ինձանից էլ ավելի կամքով ուժեղ մարդու եմ հանդիպել, ով 44 օր պայքարեց Հայրենիքի համար ու գրեթե երեք ամիս սիրո: Հիշում եմ, երբ առաջին անգամ ինձ ծաղիկներ նվիրեցիր, այնքան ծիծաղելի էիր, որովհետև կյանքում ոչ ոքի ծաղիկ չէիր նվիրել, ու անսովոր էր քեզ համար: Չգիտեիր, թե ինչը ոնց անել, ինչ խոսել, ինչպես շարժվել… Այսօրվա նման հիշում եմ, թե ինչպես էիր վարդերը պահել մեջքիդ ետևում, իսկ երբ մոտեցա քեզ, միանգամից շփոթված, կողքերդ նայելով, ծաղիկները տվեցիր ձեռքս:

Հիշու՞մ ես, երբ հեռանում էիր, խոստացար, որ երբ օդանավդ րոպե շուտ իջնի, վազելով կգաս ինձ մոտ, որ անգամ մի րոպե չկորցնես ու րոպե շուտ գրկես ինձ… Մենք խոստացել էինք, որ հանդիպելու ենք կրկին: Հանդիպելու էինք, որ քննարկեինք մեր ապագան, ծրագրերը, նպատակները, ապրումները, հույզերը, իսկ ես հիմա այս ամենը հանձնելու եմ ընթերցողների դատին… Հա, շատ բան էինք խոստացել, որոնք ուղղակի մնացին մեր կոկորդին ու օր օրի էլ ավելի են խեղդում, բայց դա ոչ քեզ է հուզում ու ոչ էլ ինձ: Մարդկանց շնորհիվ կամ մեր բախտի, մենք չկարողացանք սիրել իրար առանց քմահաճույքների, առանց խարդախությունների, նախանձի, ստի… Չսիրեցինք իրար ամենամարդկային, ամենամեծ սիրով, վշտացրեցինք իրար, բայց չվշտացանք երկուսով ու չփարատեցինք մեկս մյուսի վիշտը, փոխարենը ընտրեցինք միմյանց տանջել, տխրեցնել, կասկածների մեջ գցելը: Չկարողացանք խելացի լինել մեր սիրո մեջ և մի կողմ չթողեցինք գոռոզությունը, ինքնասիրությունը, սկզբունքները, խարդախությունները, միջադեպերը, վշտերը, տխրությունը, որոնք ոչ թե անզոր էիր մեր սիրո դիմաց, այլ սերն էր անզոր այդ ամենի դիմաց:

Ներիր ինձ, իմ լա՜ վ, իմ թա՜ նկ, իմ չգիտեմ` ինչքա՜ ն լավ: Ներիր, որ հավատացել եմ քեզ, մեզ…