Այդ սերը

Այդ սերը՝
Այնքան բուռն
Ու այնքան փխրուն,
Այնքան նուրբ
Ու հուսահատ այնքան:
Այդ սերը՝
Ցերեկվա պես լուսավոր,
Ժամանակի պես տանջող,
Երբ երկարում են օրերը:
Այդ իսկական սերը՝
Գեղեցիկ,
Երջանիկ
Ու ծիծաղկոտ,
Ինչպես երեխա՝ խավարում դողացող,
Բայց և վստահ այնքան
Կեսգիշերում հանդարտ մարդու նման:
Այդ սերը՝
Ուրիշներին վախեցնող,
Նրանց խոսեցնող,
Նրանց գունատող,
Հանկարծակի սերը,
Հետապնդված, վնասված,
Տրորված, մերժված,
Լքված, մոռացված սերը…
Այդ սերն՝
Ամբողջությամբ դեռ ապրող
Եվ արևից վառ փայլող:
Այն իմն է, քոնն է,
Այն, որ միշտ նոր է
Ու երբեք չփոխվող,
Քայլքի պես հստակ,
Թռչնի պես ազատ,
Ամառվա պես ջերմ ու կայտառ:
Մենք երկուսս կարող ենք մոռանալ,
Գալ ու հեռանալ,
Ապա քնեցնել մեզ
Ու սերը մեր,
Հետո արթնանալ, տանջվել, ծերանալ
Ու կրկին մեզ քնեցնել:
Երազել մինչև մահ,
Ծիծաղել ու ժպտալ
Եվ… երիտասարդանալ:
Մեր սերն այստեղ կմնա՝
Աչքերիդ պես համառ,
Ինչպես բաղձանք անհաս
Ու կխոցի հուշերով դաժան,
Ափսոսանքի նման հիմար,
Որ սառն է հանց մարմար:
Ցերեկվա պես լույսով լի,
Մանկան նման խոցելի՝
Նա ժպտալով մեզ կնայի
Ու կխոսի առանց խոսքի:
Ես դողալով կլսեմ նրան
Եվ կգոռամ
Քեզ համար,
Ինձ համար:
Ես կաղերսեմ ու կգոռամ
Ինձ ու քեզ համար
Եվ բոլոր նրանց,
Ովքեր սիրում են
Ու զգում իրենց սիրված:
Այո՛, ես գոռում եմ
Հանուն ինձ ու քեզ
Եվ այն ուրիշի,
Ում չեմ ճանաչել
Ու չեմ ճանաչի:
Հենց այստե՛ղ մնա,
Ուր հենց հիմա կաս,
Ուր որ եղել ես դու այն ժամանակ:
Հենց այստե՛ղ մնա,
Չշարժվես հանկարծ,
Հանկարծ չգնաս…

Մենք՝ սիրվածներս,
Քեզ մոռացել ենք,
Բայց դու՜,
Դու մեզ մի՛ մոռացիր,
Մենք ոչինչ չունենք քեզնից բացի,
Մի՛ թող վերածվենք սառույցի..
Տո՛ւր մեզ նշաններ կյանքի
Թեկուզ խորը հեռուներից,
Այլ աշխարհից, տիեզերքից,
Դեպի խորքը այն անտառի,
Ուր թաքստոցն է մեր հուշերի:
Լոկ հայտնվի՛ր,
Ձեռք մեկնի՛ր մեզ
Ու մեզ փրկի՛ր…

Ֆրանսերենից  թարգմանությունը՝ Էլլա Մնացականյանի

-Չէ, չէ ու չէ,- ասում եմ ես երևի թե մտքում, կամ էլ քնաթաթախ ձայնս սենյակում էլ է լսվում, ո՞վ գիտի, բայց զարթուցիչս հաստատ ինձ չի լսում ու շարունակում է երգել՝ ասես ոչինչ էլ չի եղել: Դե հա, չեմ մեղադրում, ինքս եմ լարել, որ արթնացնի: Հեչ չէի ուզի զարթուցիչ աշխատել՝ մարդիկ լարում են, իսկ հետո, երբ խեղճ զարթուցիչը նրանց քնից հանում է, զայրանում են, չի հանում՝ ավելի են զայրանում:

Մինչ մտածում եմ էս բոլորի մասին, աչքիս առաջ են գալիս պարող կակտուսներն ու «մյաու» ասող մկները, բայց զարթուցիչս վրա է հասնում ու էլի ինձ քնից հանում: Բացում եմ աչքերս՝ կտրելով երազներիս ժապավենը ու էլի հիշում պատճառը, թե ինչի չեմ ուզում անկողնուցս վեր կենալ: Միշտ էլ արձակուրդից հետո էսպես ա… Լավ, մի շփոթվեք, հիմա ամեն բան հերթով կբացատրեմ: Ես Ամերիկյան համալսարանի երրորդ կուրսի ուսանող եմ, բնականաբար, դասերի ծանրաբեռնվածությունից հոգնած ու առավոտյան զարթնելու հետ լուրջ խնդրներ ունեցող: Մարտի չորսից մի շաբաթ արձակուրդ ունեինք, ու քանի որ մի շաբաթը այդքան էլ մեծ ժամանակահատված չէ, ես կասեի՝ շատ քիչ է, նոր էի զգում դրա քաղցրությունը, երբ օրացույցս ինձ ասաց, որ արդեն մարտի տասն է՝ կիրակի: Հիմա արդեն մի շաբաթ է, ինչ արձակուրդից հետո դասի եմ գնացել, բայց այնպիսի տպավորություն է, որ արձակուրդ չի էլ եղել, այլ՝ ուրախ դրվագ երազում, որն անսպասելի ավարտվեց: Եվ բոլոր համակուրսեցիներիս մոտ է էդպես: Ու ամեն անգամ էլ էդպես շուտ է անցնում արձակուրդը: Մյուս կողմից էլ՝ արձակուրդ չլինի, կբողոքենք, որ չկա, արձակուրդ կա, բողոքում ենք, որ քիչ է, իսկ անգամ որ շատ էլ լինի, կբողոքենք, որ հետ ենք վարժվում դասերից… Ի՜նչ հետաքրքիր բան է ուսանողական հոգեբանությունը:

Շառլոտը աղիողորմ արտասվում է, դուք հենց նոր նրան մերժել եք տալ չորրորդ կոնֆետը, Ժերեմին բարկանում է, դուք նրան արգելել եք դիտել երրորդ տեսաերիզը, Վալենտինը սուպերմարկետում հատակին է գլորվում, որպեսզի իր համար գնեք կարմիր գեղեցիկ ավտոմեքենան:

Ձեր երեխան կամակորություն է անում, իսկ ձեզ համար դա մեծ անհանգստություն է: Ամեն «նյարդային նոպայի» պահին կասկածը պատում է ձեզ, թե արդյոք «ես շատ հաշտվող չեմ» կամ «շատ խիստ», «իմ երեխան լավ դաստիարակված չէ», «ես լավ ծնող չեմ», «եթե ես զիջեմ, միայն ավելի վատ կլինի»:

Վստահեցնում եմ ձեզ, բոլոր երեխաներն էլ տրվում են քմահաճույքներին, դա նորմալ է: Ի՞նչ է կամակորությունը: «Երեխայի մոտ դա ամբարտավան ցանկության դրսևորում է, որը չի ճանաչում ծնողի արգելքը»,- բացատրում է հոգեթերապեվտ Քրիստին Բրյունետը: Այն տեղի է ունենում երեք փուլով` երեխան արտահայտում է իր ցանկությունը, ծնողները նրան ասում են «ոչ», փոքրիկը, դժգոհ դրանից, սկսում է ուժգին բարկանալ:

Ինչի՞ համար են քմահաճույքները: Ֆրոյդը ցույց է տվել, որ երկու օրենքներ են ղեկավարում հոգեկան աշխարհը ` «հաճույքի սկզբունք»` պրոցես, որի ընթացքում անհատը փորձում է բավարարել իր ցանկությունները, և «իրականության սկզբունք», որը մեզ ստիպում է հետաձգել կամ ձևափոխել մեր ցանկությունները` հաշվի առնելով իրականությունը: Ուստի ի՞նչ է բացահայտում երեխան, երբ տրվում է քմահաճույքներին: Պարզապես իրականում նրա ցանկությունները չեն համապատասխանում իրականության հետ, նա չի ցանկանում հեռանալ զբոսայգուց, բայց արդեն զբոսայգին փակելու ժամանակն է, նա չի ցանկանում հագնել վերարկու, բայց դրսում ձյուն է գալիս:

«Ի տարբերություն չափահասի, երեխան չի տիրապետում վերլուծության տարրերին, որոնք նրան թույլ կտային երկյուղել իրականությունից»,- բացատրում է հոգեթերապեվտ Պատրիկ Էստրադը: Քմահաճույքը նաև տարբեր ցանկությունների բախումն է։ Երեխան իրեն ընկալում է որպես «աշխարհի կենտրոնը», բայց նա բացահայտում է, որ իր մտերիմները երբեմն ունեն ցանկություններ, որոնք տարբերվում են իր ցանկություններից, ինչը իրեն այդքան էլ դուր չի գալիս։ Ժյուստինը ցանկանում է մնալ տանը տիկնիկներով խաղալու համար, բայց շաբաթ-կիրակի օրերին լավ եղանակ է լինելու, և ծնողները նախատեսել են բացօթյա ընթրիք կազմակերպել: Պատկերացրեք, թե ինչ կլինի հետո:

Բացի դրանից, երեխան կարիք ունի հակադրվելու իր ծնողներին: Այս «ոչ» -ի ժամանակաշրջանը շատ կառուցողական է նրա համար: Հենց տասնութ ամսականից միչև երկու տարեկան հասակում է, որ երեխան` ասելով իր առաջին «ոչ»-ը, սկսում է իրենը առաջ տանել: Ոչ ավելի շուտ: Նորածինը, որը լաց է լինում օրորոցում, կամակորություն չի անում, այլ իր անհրաժեշտությունն է արտահայտում, որն է` ուտելը, իրեն գրկելը կամ փաղաքշելը:

Ո՞ր տարիքում են ավարտվում քմահաճույքները: Երբեմն երբեք: Մինչդեռ հոգեթերապեվտները դիտարկում են, որ «բանականության տարիքը» ունի փուլեր: Յոթ տարեկան երեխան արդեն յուրացրել է որոշ հասարակական կարգեր և բարոյական արժեքներ: Նա դառնում է ունակ ընկալելու իրականության պահանջները: Այս տարիքից հետո կոնֆլիկտները առաջանում են ուրիշ պատճառներով: Պատանեկան տարիքում ընկերները, տեղ գնալը, ծխախոտը փոխարինում են շոկոլադե կարկանդակը և կարմիր ավտոմեքենան:

Հեղինակ` Սեսիլ Դոլե, psychologies.com

Թարգմանությունը` Անի Մուրադյանի

Դաս, փորձ, պարապմունք(ներ), տուն, դաս, փորձ, պարապմունք(ներ), տուն: Երբեմն նաև մեկը մյուսի հաշվին կամ ժամանակ: Փակ շրջան է: Զանգ հեռախոսիս:

-Շըշշ, պապան ա, սուս մնացե՛ք,- ասում եմ ես մինչև զանգին պատասխանելը, որովհետև դա միակ տարբերակն է 9 աղջիկների համախմբին (որոնք մեծամասամբ էքստրավերտներ են) լռեցնելու… Դե՜, գոնե մի քանի վայրկյանով:
-Հա՞, պապ ջան:
-Էլլա, ո՞ւր ես,- ձայնի տոնից ու ժամին նայելուց հասկանում եմ, որ պատասխանի այլ տարբերակ չունեմ:
-Վերջացրի արդեն, հիմա դուրս եմ գալիս,- ասում եմ ու մյուս ձեռքով էլ վերցնում պայուսակս,- գնացի, երեխեք, վաղվա փորձի ժամը կասեք, էլի,- ներողություն հայցող հայացքով (որովհետև ես ինքնագլուխ որոշեցի, որ վերջացրել եմ արդեն) բացում եմ դուռն ու ավելացնում,- պաչիկներ:
Հետո ավտոբուս: Էլի: Ճանապարհներ, ճանապարհներ, ճանապարհներ: Էլի: Այդ ճանապարհներին հանդիպող տարօրինակ դեմքեր ու դեպքեր: Էլի: Դե՜, ինչպես այս մեկը:

Հեռվում վերջապես նշմարվում է անհրաժեշտ համարի ավտոբուսը, ու ես ժպտում եմ այնպես, կարծես դա կյանքիս մեծագույն ձեռքբերումն է: Հասնում է կանգառին, ու, թեև լիքն է, բայց քանի որ ահագին երկար եմ սպասել ու էլի շտապում եմ (իմ փակ շրջանում ես միշտ շտապում ու միշտ ուշանում եմ), ես էլ եմ խցկվում մնացածի պես: Բայց բախտս բերում է, քանի որ բարի մեկն ինձ է զիջում իր տեղը: Էլի ժպտում եմ, շնորհակալություն հայտնում. ի վերջո, դիմացս դեռ 1 ժամվա ճանապարհ կա, լավ է նստած երթևեկելը: Ու մինչ կհասցնեմ տեղավորվել, ինձ վրա զգում եմ այդ բարի մեկի կողքին նստած երիտասարդի` ակնդետ, այլմոլորակային տեսածի հայացքը: Մի պահ մեջս կասկած է ընկնում` գուցե իրո՞ք ուրիշ մոլորակից եմ հայտնվել, հետո սթափվում եմ` չէ՜, դժվար թե, երկրացի եմ` հասարակ մահկանացու: Միգուցե պարզապես մի բան այն չէ՞ արտաքինիս մեջ (դե, ասենք, գլխիս մի կեսը ճաղատ է, մյուսը` երկար մազերով), բայց, ախր, չէ՛ էլի, առավոտյան եմ ինձ նայել հայելու մեջ, ամեն ինչ սովորական էր կարծես: Նստում եմ ու շարունակում ինձ այլմոլորակային զգալ, մինչև «այլմոլորակային տեսածը» (էդպես անվանենք երիտասարդին) վերջապես խոսում է.
-Անունդ Նանե՞ ա:
-Չէ:
-Բայց ախր էնքան նման ես էդ աղջկան,- «այլմոլորակային տեսածի» հայացքը չի փոխվում,- շատ նման ես, չես պատկերացնի:
-Հը՜մ, չէ, հաստատ անունս Նանե չի,- վստահաբար ասում եմ ես, որովհետև, չնայած իմ կյանքում գրեթե ամեն ինչ երևի-ով է, բայց այս մեկը ճշմարտություն է, որի մեջ հաստատ համոզված եմ. անունս Նանե չի: Էլի չորս տառից է, մեջն էլ «ա» կա, բայց դե Նանե չի էլի, վստահ եմ: Բայց այ, «այլմոլորակային տեսածը» վստահությունս կարծես չի կիսում: Շարունակում է նույն այլմոլորակային տեսածի հայացքով նայել: Հետո հանում է հեռախոսը, ինչ-որ բան փնտրում այնտեղ, հետո նույն հայացքով նայում ինձ, ապա` հեռախոսի էկրանին, հետո էլի ինձ ու էլի էկրանին: Ենթադրում եմ` ինձ ու Նանեին է համեմատում: Մտածում եմ` տեսնես ի՞նչ տեսք ունի նմանակս, բայց դե հո հայացքս չե՞մ գցի նրա հեռախոսին, էդպես ճիշտ չի լինի: Տեղն է դնում հեռախոսը, էլի նայում ինձ, ասում.
-Համ էլ շնորհավոր միամսյակդ:
Ժպտում եմ.
-Մերսի:
Հետո վերցնում է մյուս հեռախոսն ու զանգում ընկերոջը, պատմում իր խնդիրների մասին. խորհրդի կարիք ունի կարծես: Հետո պատմում է իմ մասին, իմ ու Նանեի նմանության մասին: Չգիտեմ, երևի կարծում է` չեմ լսում իրեն, բայց դե թարսի պես լսողությունս սովորականից լավն է, իսկ ականջակալներս, ինչպես առավոտյան դասի գնալիս հասկացա, կորցրել եմ: Այդպես ավարտին է մոտենում մեկ ժամանոց ուղևորությունս, ու երբ գրեթե պատրաստվում եմ իջնել, «այլմոլորակային տեսածն» էլի ասում է.
-Բայց դու, ա՜խր, շատ նման ես Նանեին: Նանեն իմ կյանքի էն ամենալավ, ամենալուսավոր աղջիկն ա եղել, որին սիրել եմ: Գժի պես:
Ես ափսոսանք եմ նկատում նրա աչքերում: Լավ է, երբ գժի պես սիրում են, բայց վատ է, երբ անցյալ ժամանակով ու ափսոսանքով են խոսում այդ մասին: Երևի… Երևի, որովհետև կորցնում են:
-Լավ նայի քեզ, կարևորը՝ չկոտրվես երբեք,- «այլմոլորակային տեսած»-ը երևի ասում է բառեր, որոնք Նանեին է ասել կամ կասեր,- լավ կլինի ամեն ինչ:
Ես ժպտում եմ.
-Դուք էլ մի կոտրվեք,- մի տեսակ զգում եմ, որ ինքն էլ այդ բառերի կարիքն ունի: Ու երևի ինձնից էլ շատ:
Իջնում եմ, քայլերս ուղղում դեպի տուն: «Այլմոլորակային տեսածը» ձեռքով է անում ավտոբուսից, հետո անհետանում տեսադաշտիցս, ու ես սկսում եմ մտածել: Չէ, նմանակների գոյության մասին չէ: Ոչ էլ իմ ու Նանեի նմանության, որովհետև գրեթե վստահ եմ, որ իրականում բոլորովին էլ նման չենք իրար, պարզապես… Պարզապես երբ գժի պես սիրում են ու կորցնում, հետո շարունակ կորցրած(ի)ն են փնտրում ուրիշների մեջ, կորցրած(ի) արտաքինը, կորցրած(ի) ձայնը, կորցրած(ի) ժեստերը, ինչպես «այլմոլորակային տեսածն» իմ մեջ Նանեին էր փնտրում: Ու երբեմն թվում է, թե գտնում են, դե՜, գոնե արտաքնապես, ինչպես այս դեպքում էր, բայց, ավա՜ղ, այդպես միայն թվում է:

08:00, երկրորդ չսիրածս մեղեդին ստիպեց ինձ աչքերս բացել։ Ձեռքս գցեցի, որ անջատեմ այդ զզվելի ձայնն ու մի քիչ էլ քնեմ, մինչև 10 րոպեից կմիանար հաջորդը։ Հեչ հավես չկար դասի գնալու։ Երևի դու էլ ես ամեն առավոտ քեզ մի կերպ պահում դասի չգնալու գայթակղությունից։

08։10, չեմ պատրաստվում անկողինս լքել։ 08։20, քունս տանում ա։ 08։30, է, դե, լրիվ մոռացել էի՝ ֆրանսիացի դասախոսն է էսօր գալու, լավ կլինի չուշանամ, տենաս` կի՞ն է, թե՞ տղամարդ, մենակ թե հետաքրքիր պատմի, թե չէ` կքնեմ, 3 լեկցիա իրար հետևից ո՞նց եմ դիմանալու։ Կարո՞ղ է երրորդ դասից պիտի գնամ։

Չգիտեմ՝ ոնց այդպես ստացվեց, բայց դասացուցակով երրորդ ժամից էի դասի։ Նորից քնել մոտս էլ չէր ստացվի, իսկ այ, պառկած մնալու ու ինստագրամով կատուների ու թխվածքների նկարներ նայելու համար մոտ մի ժամ ունեի։

11։40 արդեն իջնում եմ տրոլեյբուսից, մտնում դահլիճ, որ նստեմ իմ տեղն ու ևս մեկ նստարան զբաղեցնեմ Անուշենց համար։ Ոնց ասեմ՝ տեղս զբաղեցրած էր։ Լսարանի մյուս թևից տեսա ինձ՝ ձեռքով անող հուսահատ Մերիին․ հասցրել էր մեզ համար տեղ պահել։ Դե ինքներդ պատկերացրեք՝ նոր առարկա, նոր դասախոս, ֆրանսիացի, ամենայն հավանականությամբ ցածր ձայնով․ կարևոր էինք համարում այդ առարկան, դրա համար ենթադրում եմ, որ ոմանք մոտ կես կամ մեկ ժամ առաջ դեռ առաջին նստարաններին տեղ էին պահել։

-Էս էլ մեր սևամորթ տղամարդ դասախոսը։

Թեքվեցի աջ ու տեսա շիկահեր մի կնոջ, ով համառորեն պայքարում էր նոր տեխնոլոգիաների հետ։

Դասախոսությունը կարծես թե սկսվում է։

-Ի՞նչ ասեց։

-Չգիտեմ, մենակ լսեցի, որ մի քանի րոպեից կսկսենք։

-Բայց ոնց որ պարզ է խոսում, հա՞։

-Դեռ դասը չի սկսվել, մի նավսի։

Հա, մոռացա ասել, այս կինը առաջիկա երեք օրվա ընթացքում մեզ համար կոմունիկացիայի մասին դասախոսություններ է կարդալու։ Բավականին ակտիվ կին էր, երևում էր, որ սիրում է իր մասնագիտությունը։ Երևի կատարյալ ապուշի տպավորություն թողեցինք, համենայն դեպս առաջին րոպեներից, քանի որ «լավ ֆրանսերեն իմացողները թող ձեռք բարձրացնեն»-ից հետո երևաց 5-6 ձեռք։ Ինչքան էլ դասը ֆրանսերենով է գրված, ու թեև սովորում ենք ֆրանսիական համալսարանում, որոշվեց երբեմն օգտագործել անգլերենը, որպեսզի մնացածը նույնպես հասկանան։

-Ֆրանսերենից հետո չեմ հասկանում՝ ինչ է ասում անգլերենով։

-Ինչի՞ է մեր շարքին անգլերենով հարցեր տալիս։ Ֆրանսերենը նորմալ հասկանում ենք։

-Որովհետև մենք չգիտես ինչու ձեռք չբարձրացրինք։

Երևի երբ սկսեցի այս ամենը պատմել, դու չէիր էլ նկատել, որ նստած եմ քո պես՝ ձեռքս դնչիս տակ, խոսում եմ վստահ և ակտիվ ձայնով։ Իհարկե չես նկատի, ինձ չես տեսնում։ Կարող եմ նույն հանգստությամբ պնդել, որ գլխիս զանգակներով գլխարկ է, կամ որ ձայնս կտրված մի բան եմ փսփսում։

Ինչևէ, դասախոսության կեսից մեզ մարտահրավեր նետվեց՝ չօգտագործել խնդիր բառը։ Ինչպես բացատրեց դասախոսը «Խնդիր գոյություն չունի, կա միայն իրավիճակ»։ Այսուհետ ինքներս մեզ պետք է ստիպեինք «խնդիր» բառը փոխարինել «իրավիճակով»։

13։20, լսարանը դատարկվեց, գնացինք թեյերի, սուրճերի ու բրդուճների հետևից։

12։00, երկրորդ մոտեցում, մի քիչ թարմացած։ Խաբում եմ, քունս դեռ տանում էր։ Հազիվ էի ինձ պահում, որ Մարիամի ուսին չհենվեմ ու չքնեմ։ Էլի տեխնիկական խնդիրներ, վայ չէ, իրավիճակներ առաջացան։ Այս անգամ խոսքը գնաց սեփական բրենդի կառուցման մասին։ Օրինակ, եթե ցանկանում ես, որ մարդիկ կարծեն, թե լուրջ մարդ ես, ապա պետք է քո պահվածքով ու գործողություններով նրան դրանում համոզես, ստեղծես կարծիք, որ դու այդպիսին ես։ Երբեք մտքովս չէր անցել, թե ինչ եմ ցանկանում, որ իմ մասին մտածեն։ Իհարկե կցանկանայի լինել ինքնավստահ ու առաջնորդ, հանճար կամ հավասարակշռված մեկը։ Բայց եթե տեսնես, թե ինչպես եմ վիճակագրական տվյալների հետ վիճում, հռհռում Մարիամի հումորների վրա, կամ էլ լսես դողացող ձայնս անգլերենի պրեզենտացիայի ժամանակ, ինձ կվերագրես վերոնշյալ հատկանիշների հականիշները։

-Էլ չեմ կարող, վաղը ո՞նց ենք 4 հատին դիմանալու, թեյս էլ սառավ։

-Էսա մի 5 րոպեից դասամիջոց ա։

15։30, դանդաղ մահանում եմ՝ Մարիամի հետ պարբերաբար կատուների վիդեոներ նայելով։ Երրորդ մոտեցումը շատ ծանր տրվեց ինձ։ Էլ չէի կարողանում ուշադրությունս կենտրոնացնել դասախոսի ասածների վրա։ Նա պատմում էր ոչ վերբալ հաղորդագրությունների մասին, բացատրում էր, թե ինչպես են դրանք ֆիլտրվում ու հասկացվում լսարանի կողմից։ Այս ամենը հենց նոր հորինեցի, գուցե դասախոսությունը խոսողի ինտոնացիայի կամ էլ ազգային առանձնահատկությունների մասին էր, որտեղի՞ց իմանաս։ Չես տեսնում, թե որ ուղղությամբ են նայում աչքերս՝ աջ թե ձախ, վերև թե ներքև, չես կարող հասկանալ ստում եմ, թե ոչ։ Երբեք էլ չես հասկանա, որովհետև չես տեսնում ինձ։

Վերջապես 16։50, տուն եմ գնում։ Տրոլեյբուսի ուղևորներին ուսումնասիրելու և նոր ստացած գիտելիքներս կիրառելու փոխարեն սառած հայացքով նայում էի հակառակ ուղղությամբ շարժվող ծառերին։

-Լավ, ինչպիսի՞ տպավորություն եմ ցանկանում թողնել մարդկանց վրա։ Ինչպիսի՞ն եմ ես։ Լու՞րջ եմ, թե շփվող, խի՞ստ, թե հարմարվող։ Բարդ որոշում է, թող իրենք դա իմ փոխարեն անեն։

ՆԱՄԱԿ

Մի օր եկավ դասղեկը և ասաց, որ մեր դասարան նոր տղա են բերելու: Մի դասաժամ այդ նորությունը բոլորի քննարկման առարկան էր: Աղջիկները կռիվ էին անում, թե ում կողքը պիտի նստեր նորեկը: Բոլորը տեղափոխվում էին և տեղ ազատում նրա համար: Հանկարծ ներս մտավ մեր դասղեկը, իսկ հետևից` մի հաստլիկ տղա: Նրան տեսնելով` բոլորը նորից իրենց տեղերը վերադարձան և վայրկենական մի նստարան ազատեցին: Բոլորն արհամարհանքով էին նայում և ծաղրում նորեկին: Նաև պարզվեց, որ նա շատ վատ է սովորում և անկարգությունների պատճառով հեռացրել էին նախորդ դպրոցից: Նրան չէին հասկանում և չէին էլ փորձում հասկանալ: Նա էլ նեղվում էր դրանից: Բայց մի անգամ մեր տղաներից մեկը անտեղի վիրավորեց Աննային: Նորեկը, որ անցնում էր մեր կողքով, լսելով խոսակցությունը, պաշտպանեց Աննային: Դրանից մեծ կռիվ առաջացավ: Ամբողջ դասարանը դուրս եկավ նրա դեմ, ու նույնիսկ Աննան, ում նա պաշտպանել էր, նույնպես նրա դեմ էր: Մեր նորեկի լավությունը չգնահատվեց, բայց այդ դեպքից հետո էլ նա դարձյալ պաշտպանում է աղջիկներին…

Ս. Մ., 13 տ.

ՊԱՏԱՍԽԱՆ

Սիրա’ն, ձեր դասարան նոր տղա է եկել, և անգամ, եթե դա հաճելի լիներ, միևնույն է, որոշակի լարվածություն է առաջանում թե’ դասարանի, և թե հատկապես նորեկի համար:

Առաջինը, ինչի վրա կցանկանայի, որ ուշադրություն դարձնեիր, նորեկին ընդունելու ձեր տարբերակն է: Աղջիկները նրա համար տեղ են ազատում, կռիվ են անում, թե ում կողքը պետք է նստի նորեկը: Եվ ահա դասարան է մտնում քննարկման առարկա դարձած հայտնի անհայտը և… Առաջին իսկ պահից փոխվում է ձեր ընդունելության ձևը: Ինչո՞ւ, գուցե պատճառը նրա արտաքին հատկանիշների վերաբերյալ ձեր սպասելիքնե՞րն էին, որոնց չհամապատասխանեց «հաստլիկը»: Ի՞նչ զգացողություններ ունեցաք, երբ տեսաք նորեկին, դուք կարող եք աղջիկներով առանձին քննարկել դա, նմա՞ն էր արդյոք այդ զգացողությունը հիասթափության:

Դու գրում ես, որ պարզվեց, որ ձեր նորեկը վատ է սովորում ու անկարգությունների պատճառով հեռացվել է նախորդ դպրոցից: Եթե իսկապես ձեզ այդչափ հուզում է որևէ մեկի առաջադիմությունն ու կարգապահությունը, ապա ինչո՞ւ առանց այդ ամենը նախօրոք պարզելու, առանց նրան ճանաչելու դուք պատրաստ եք «կռիվ տալ» նրա կողքը նստելու համար: Մյուս կողմից էլ` եթե կարևորում եք մարդու հատկանիշները, ապա ինչո՞ւ է ձեր աչքից «վրիպում» այն, որ նորեկը պաշտպանեց և շարունակում էր պաշտպանել ձեզ` աղջիկներիդ:

Ամեն մարդ էլ ունի որոշակի չափանիշներ, այդ թվում բացառություն չեք և դուք: Որոշակի չափանիչներ (կամ իդեալական մոդելներ) ունենալը կյանքի և մարդկանց նկատմամբ բնական և, ինչու ոչ, նաև անհրաժեշտ է: Սակայն, դատեք ինքներդ, նորմա՞լ է ուրիշին մերժելը, օտար համարելը զուտ նրա համար, որ չի համապատասխանում ձեր չափանիշներին: Գուցե դուք էլ դիմացինի չափանիշների՞ն չեք համապատասխանում: Եվ, իվերջո, ոչ ոք պարտավոր չէ համապատասխանել ուրիշների չափանիշներին և օտարվել` դրանց չհամապատասխանելու համար:

Փորձեք յուրաքանչյուրդ ձեզ համար պարզել, թե ո՞ր հատկանիշներն են առավել կարևոր մարդուն բնութագրելիս` արտաքի՞ն, թե՞ ներքին: Որո՞նք են այն հատկանիշները, որոնց բացակայության պարագայում մարդը կշարունակվի ՄԱՐԴ կոչվել, և որո՞նք են այն հատկանիշները, առանց որոնց դժվար է տալ ՄԱՐԴՈՒ բնութագիրը…

Նորեկը, որ հեռացել է իր միջավայրից և բոլորովին անծանոթ միջավայր է մտել, ստիպված մենակ է նստում նստարանին, բոլորը արհամարհանքով են նայում նրան, ծաղրում են… Ինչպե՞ս կզգար նա իրեն: Անգամ այս իրավիճակում նա լավ հատկություն է դրսևորում` փորձելով ուժեղ լինել, նույնիսկ եթե դա դրսևորվում է տղաների հետ կռիվ անելու միջոցով: Թուլության դեպքում նա գուցե կարտասվեր… Կարծում եմ դա էլ է տարբերակ, որին կարող էր դիմել նորեկը` առաջացնելով ձեր խղճահարությունը, դառնալ ձեր ընկերը: Սակայն ձեր նորեկը խղճահարություն զարթնեցնելու տարբերակից չի օգտվում, ինչը, իմ կարծիքով, խոսում է հօգուտ նրա ևս մի լավ որակի:

«Ես ասում եմ կեցցե՛, ամբողջ ուժով ասում եմ կեցցե՛ Ձեր հզոր տաղանդին»:

Վ. Հյուգո

Այս տողերով է սկսվում տասնյոթցիներից մեկի՝ վերջերս հրատարակված նյութը, որում նա ներկայացնում էր ֆրանսիացի գրական տաղանդներից մեկից՝ Շառլ Պիեռ Բոդլերից կատարած իր թարգմանությունները, որոնցից ոգեշնչված՝ ես էլ հիշեցի գրադարակիս խորքերում 4-5 տարվա անհույս մոռացության մատնված իմ մի քանի գրական-թարգմանչական (հաջո՞ղ կամ գուցե շատ էլ անհաջո՞ղ) փորձերի մասին՝ այս անգամ բառախաղերի ֆրանսիացի հզոր վարպետ Ժակ Պրևերի գրչից, որոնք գրադարակիս մութ անկյուններից լույս աշխարհ բերելու որոշումս, ի զարմանս ինձ, կայացրի ակնթարթորեն ու առանց երկմտելու: Գուցե (չ)արժե՞ր…

Փոխադարձ սիրողները

Փոխադարձ սիրողները միմյանց
Գրկում են կանգնած
Գիշերվա բաց դռների դիմաց,
Գրավում անցորդների հայացքները սառած:
Բայց նրանք սիրում են վերացած,
Ստվերների լույսով, փոխադարձ.
Շարժում են հոգիները մարդկանց՝
Նրանց պատելով անհագ ցանկությամբ՝
Սիրո, բերկրանքի կամ կատաղության…
Նրանք սիրում են փոխադարձ,
Լիովին անէացած,
Սիրում են ժամանակը մոռացած
Առաջին սիրո ցնցող պարզությամբ:

Առավոտյան նախաճաշ

Սև սուրճ բաժակում,
Սև մտքեր հոգում,
Եվ սուրճի բույրն էլ թունդ
Չի հանգստացնում:

Ծխախոտ է վառում՝
Հույս ունենալով,
Թե հոգու կայծերը այրում,
Հուշերն է ոչնչացնում:
Ծուխը վերև է ելնում,
Թվում է, թե քողարկում
Արցունքները աչքերում…

Գլխարկով դեմքը փակում,
Մարմնին է գցում վերարկուն,
Իր վերքերը ծածկել փորձում
Եվ դուրս է գնում՝
Առանց խոսելու,
Նայելով հեռու՜ն:

Եվ իմ սառը հայացքից
Լուռ արցունքներ են գլորվում…

Ֆրանսերենից թարգմանությունը՝ Էլլա Մնացականյանի