mariam barseghyan1

Երևանյան օրեր

Առաջին օրը դասի գնալիս մետրոյի շարժասանդուղքի վրա ոտքերդ կդողան, ու մի պահ կմտածես, թե բարձրությունից վախենում ես: Բայց հաջորդ օրը ժետոն գնելը, անցակետ անցնելը ու շարժասանդուղքի վրա քայլելը սովորական բաներ կլինեն: Մի քանի օրից դու անգիր կիմանաս գետնանցումի բոլոր մուտքերն ու ելքերը և կամաց փողոցները իրենց անուններով կկոչես: Ու չես վախենա մոլորվելուց, որովհետև ուր էլ քեզ տանեն, համալսարան տանող ճանապարհը միշտ կգտնես:

Կամաց կսկսես սիրել այդ ամենօրյա ճանապարհը, ու ականջակալներումդ հնչող երգերը այդ ճանապարհի հետ կկապվեն: Ու կսիրես մի քաղաք, որը քեզ համար անծանոթ է, ու կանհանգստանաս այդ քաղաքի համար՝ որպես հարազատ:

Եթե հիմա արդեն Երևանում ես ու մի քիչ էլ քաղաքականության սիրահար, ապա ամեն օր քաղաքապետի թեկնածուների քարոզարշավներին կհետևես: Բայց անկախ ամեն ինչից՝ անիմաստ պաստառները մետրոյում անխուսափելի կլինեն: Տան պատուհանից կտեսնես, թե ոնց են 5 տարեկանից բարձր տարիքային խմբերը բարձրախոսները ձեռքներին քայլում շենքիդ դիմացով, ու բազում փուչ, մեկ-մեկ էլ իրականությանը մոտ խոստումներ հնչեցնում (5 տարեկան երեխաները չեն խոսում, բայց կուսակցության դրոշը ծածանում են): Կարող է մի քիչ էլ ափսոսաս, որ երևանյան գրանցում չունես և չես կարող ընտրել, կամ առհասարակ, 17 տարեկան ես ու ընտրելու իրավունք ուղղակի դեռ չունես:

Ժամանակի հետ քաղաքում բազում խնդիրներ էլ կգտնես՝ տրանսպորտային միջոցներից մինչև վերելակ, գետնանցումներից մինչև ճանապարհիդ հանդիպած ամեն փոս: Ու ինչքան շատ ժամանակ անցնի, այնքան շատ կսիրես Երևանը, ու այդքան անգամ էլ քաղաքի խնդիրներով մտահոգված կլինես: Ճիշտ այնպես, ինչպես քո հարազատ քաղաքում էիր:

seda mkhitaryan

Չկարդա՛ս

Հիմա արևածագ է։

Իսկ գրախանութում գրքերը փաթեթավորած են վաճառվում։ Այնպես, որ չկարողանաս բացել։

Նրանք ստիպում են վճարել մի տող անգամ կարդալու համար։

Նրանց համար դու երբեք գնորդից ընթերցողի չես վերածվի։

Իսկ ես կանգնել եմ գրադարակի առջև։ Նայում եմ գրքի աչքերին։

Դուրս եմ գալիս։ Գիրքը հետ է կանչում։

Իր փաթեթի վրա մի անցք է բացում, լեզուն հանում այդ անցքից ու ասում. «Ես տեսա քո հայացքը, դրանից մոտավորապես ունենում են ծովափին արևը «բռնած» նկարվող մարդիկ՝ իրենց նկարները նայելիս»։

Դուրս եմ գալիս։ Գալիս եմ, բարևում, նստում։

Նստում ես դիմացս։ Սկսում խոսել։ Նրանց հետ, որոնց մեջ դու չկաս։

Ես լսում եմ։ Ինձ պատկերացնում եմ գրադարակին դրված փաթեթավորած գիրք։ Որը կարդալու իրավունք դու չունես։ Անգամ մի տող։ Ես արգելում եմ։ Ինչպես ինձ էին արգելել։

Ես պատռում եմ փաթեթս ու լեզուս հանում. «Ինչու՞ ես ինձ նայում մոտավորապես այնպես, ինչպես ծովափին արևը «բռնած» նկարվողները նայում են գրքին»։

Իսկ գրախանութում գրքերը փաթեթավորած են վաճառվում։

seda mkhitaryan

Իսկ ես հույս ունեի

11.05.2018, Ուրբաթ

Հույս ունեի ճանապարհին Ֆիլյան կարդալ։

Աղմկոտ ու խենթ օրեր էին։ Գրքի ու գրականության գոյության մասին մոռացել եմ առհասարակ։ Ոտքերս ամեն օր ցավում են քաղաքը չափելուց։

Կապույտ ու սպորտային կոշիկներս մաշվում են կարծրատիպեր ջարդելով։

Այդ կոշիկները իմ ունեցածներից միակն են, որ անուն ունեցան` «Հեղափոխության»։

Նորերը պայուսակիս մեջ են։

Երկու շաբաթ է գյուղ չեմ եկել։ Դե քաղաքում աղմուկ է ու հեղափոխություն։

Մոտենում եմ գյուղ տանող մեքենային։ Շուտ եմ եկել։ Վարորդը ներսում մենակ է։

-Հը՞ն, էս հեղափոխություն եք ասըմ թե ինչ, վերջը ի՞նչ տի ըլիլ։

-Վերջը վերջում կիմանանք, Վիգեն ձյաձյա։

-Չէ, բայց հալալ ա էդ տղուն, եթե իրան Նարեկացու պես սրբերի դասին էլ դասեն` ես կողմ եմ։

Վստահությունը փառավորում է սիրտս։ Կարծես մյուս բոլոր սրբերը գազելի վարորդի ձեռքով են սրբացվել։ Մի քիչ անհարմար ու հին գազելի։

Իսկ ես հույս ունեի ճանապարհին Ֆիլյան կարդալ։

Մեքենան քիչ-քիչ լսում է նոր գովեստի խոսքեր. «Տեսա՞ք միրուքով տղեն ինչեր արեց, քիչ մնաց, սաղ հերթով պատասխան են տալու»։

Այս անգամ վստահությունը երակներովս հասնում է սրտիս։

Զրուցում եմ մի քանի հոգու հետ։ Բոլորը հույսով են լցված։ Հավատով ու կամքով։

07.09.2018, Ուրբաթ

Ճանապարհին Ֆիլյան կարդալու հույսով ու նույն մեքենայով վերադառնում եմ։

Մեքենայում լիքը մարդ կա։ Մի փոքրիկ աթոռի վրա հազիվ խցկվում եմ։ Անգամ ձեռքերս շարժելու տեղ չկա։ Ի՞նչ Ֆիլյան։

Վարորդը լուռ է։ Սրբադասումը ավարտվել է։ Ինքն էլ պարապ է։

Իր մեքենան մինչև հիմա նույն, մի քիչ անհարմար գազելն է։

Մարդկանց շատ լինելը միայն շաբաթվա օրով է պայմանավորված. սովորական մարդիկ+ուսանողներ։

Այս մեքենայի պատուհանները արդեն շատ գովեստի ու հիասթափության խոսքեր են լսել.

«Լավ է լինելու, ես հավատում եմ», «Լավ բանի չեմ սպասում», «Ասում են` Ռուսաստանից էնքան մարդ ա եկել ծառայելու, որ մեր էրեխեքին հունվարին մի քանի օր շուտ են զորացրելու»: Բարձրաձայն ժպտում եմ, մտքումս` «մանիպուլյացիան աշխատել է»։

Ճանապարհին նույն փոշին է, հագիս անուն չունեցող կոշիկներ են, մտքիս ու երակներիս մեջ նույն վստահությունը չի, բայց հույսս նույնն է` ճանապարհին Ֆիլյան կարդալ։

syuzanna kharatyan

Մեծերը թվեր են սիրում

Երբ սկսում եմ մտածել երազանքների մասին, ավելի ճիշտ՝ երազել, ինքս ինձ հարցեր եմ տալիս, օրինակ՝ ինչի՞ համար են երազանքները, եթե չեն կատարվելու, հետո մտածում եմ, որ եթե երազանքներ չունենանք, անիմաստ կլինի ապրել առանց երազելու։ Հետո, երբ այնպիսի վայրում եմ լինում, որտեղ շատ մարդիկ կան, ինձ հետաքրքրում է, թե ինչպիսին են նրանց երազանքները։ Փոքրերի երազանքներն ավելի պարզ են, մաքուր, անշահախնդիր։ Իսկ մեծերի երազանքները միայն իրենց անձի շուրջ են պտտվում, նկատել եմ։

Ես, երբ փոքր երեխաների հետ զրուցում եմ, ավանդական հարց չեմ տալիս. «Մամայի՞դ ես շատ սիրում, թե՞ պապայիդ»։ Ըստ իս՝ դա երեխային մտածելու տեղիք է տալիս, ինչի արդյունքում նա սկսում է մտածել, թե ծնողներից ո՞վ է ավելի լավը, երևի նա, ով ավելի շատ խաղալիք ու շոկոլադ է գնում։ Ես իրենց հետ իրենց երազանքներից եմ խոսում։ «Երազում եմ ոստիկան դառնալ», «Երազում եմ բժիշկ դառնալ» և այսպիսի այլ պատասխաններ են տալիս։ Ոստիկան, որպեսզի գողերին բռնեն, ու մարդիկ հանգիստ ապրեն։ Բժիշկ, որ աշխարհում հիվանդ մարդ չլինի։ Ես էլ ավագ ընկերոջ նման խորհուրդ եմ տալիս, որ դա երազանք չէ, և ցանկության ու նպատակասլացության արդյունքում կդառնան իրենց երազած մասնագետը։

Այ, այսպես են պատասխանում փոքրերը, իսկ մեծերը ընտրում են որևէ մասնագիտություն, որովհետև ավելի լավ վարձատրվող է, ու կարող են գնել իրենց երազած շքեղ առանձնատունը կամ մեքենան։ Երբ փոքր տարիքում կարդում էի Էքզյուպերիի «Փոքրիկ իշխանը», չէի հասկանում, թե ինչ իմաստ ուներ «մեծերը շատ են սիրում թվեր» արտահայտությունը։

Իսկ հիմա, ցավոք սրտի, բազմիցս համոզվել եմ, որ մեծերը, իրոք, թվեր են սիրում։

seda mkhitaryan

Վարորդ եմ

Վարորդ եմ մտքի ավտոմեքենայի։ Ու վարելով իջնում եմ մեր գյուղի ճամփեքով։ Դանդաղ, զգույշ։ Էս ճանապարհներին այլ կերպ հնարավոր չի։ Հասկանում եմ, որ էս ճանապարհները խնդիր են։

Կանգնեցնում եմ մեքենան։ Համայնքի սրտացավ մարդկանց հավաքում։ Որոշակի գումար ենք հավաքում։

Մտնում եմ կառավարության շենք։ Ներկայացնում եմ, որ անհրաժեշտ գումարի մեկ քառորդը կա։ Մյուս կեսն էլ ստանում եմ ու դուրս գալիս։

Մեքենաս արդեն դուխով քշում եմ։

Ու կողքիս տեսնում եմ մի գյուղացու, որը իր մթերքը մի քանի րոպեից վերը նշված ճանապարհով կհասցնի քաղաք ու կիրացնի։

Զբոսաշրջիկներով լցված ավտոբուսը կողքովս անցնում ու հասնում է Սարյանի կտավի վրայի գյուղը։

Իմ առջևի մեքենայի վարորդի ձեռքը պատուհանից շպրտում է սիգարետի տուփը։ Մեքենաս կանգնում է։ Իջնում եմ, էդ տուփը տալիս վարորդի գլխին ու ասում. «Ես հեղափոխություն չեմ արել, որ դու էստեղ-էնտեղ աղբ շպրտես»։ Վարորդը մեղքը ընդունում ու գնում է։

Շարունակում եմ ընթացքս։

Անտառի կողքով եմ անցնում։

Դե, գուշակում եք՝ ինչ եմ տեսնում ու լսում։ Հատվող ծառերի ճռռոց։ Չեմ կանգնում։ Հասկանում եմ, որ հատողը ինձնից ու ձեզնից լավ գիտի, թե ինչ կլինի եթե ծառերը վերանան, բայց հավատացեք, տանը մրսող ու սոված երեխան ստիպում է աշխարհի բոլոր ծառերին կորցնել իրենց նշանակությունը։ Այնուամենայնիվ կանգնում եմ։

Ներդրողի եմ գտնում։ Ու էս անտեր տարածաշրջանում մի նորմալ բիզնես դնել տալիս։ Այնպիսին, որ բնությանը վնաս չի տա։ Մեկ էլ անտառ հատողը դառնում է ամսվա վերջում քարտից սեփական աշխատավարձը ստացող մարդ։

Անիվները շարունակում են գլորվել։

Աշխարհը խոսում է Մերկելի հայաստանյան այցի մասին։ Աշխա՞րհը… Հայաստանը, շատ-շատ` Ադրբեջանն ու Թուրքիան։

Կանգնեցում եմ մեքենան։ Մտնում եմ վարչապետի մեջ ու նրա փոխարեն բանակցում։ Մերկելին ասում եմ, որ մեր գլխավոր խնդիրը էդ անտեր չլուծված հակամարտությունն է, ոչ թե էն, որ դու այցելեցիր Ծիծեռնակաբերդ։ Էդ քո Եվրոպաներում ասա՝ շահի հետևից մի ընկեք, էն ժողովուրդը մեղք է։ Դուրս եմ գալիս։

Շատ պրիմիտիվ բանակցող եմ։

Հասկանալով, որ իմ ներուժը ավելի լավ է՝ համայնքում պահեմ, հետ եմ շրջում մեքենաս ու գնում դեպի գյուղ։

Մի խումբ մարդիկ գյուղամիջում հավաքված բողոքում են՝ ջրագծերը լավը չեն, Նիկոլ, արի՛, վերանորոգի՛։ Կանգնում եմ, իջնում, բացատրում, որ ախր, էն մարդը զբաղված է, Մերկելի հետ բանակցությունների մեջ է, ո՞նց գա։ Մի կերպ հասկացնում եմ, որ նախաձեռնել ու սկսել է պետք։

Հետո մեքենան կանգնում է, հետո՝ վերանում։ Ես հասկանում եմ, որ ես մեքենա վարել չգիտեմ։ Ու համ էլ չգիտեմ՝ իմ մտքի մեքենան մի օր կաշխատի՞։

Պետք չի

Լուսանկարը` Սերյոժա Առաքելյանի

Լուսանկարը` Սերյոժա Առաքելյանի

Հայաստանը ցնցվում էր այն ամենով, ինչ կատարվում էր իր ներսում, նա և՛ հպարտ էր, և՛ անհանգիստ։ Սկսվել էր մի շարժում, որը պիտի գլխի վրա շրջեր եղած Հայաստանը: Հայաստանը պիտի ոտքի կանգներ գլուխը բարձր պահած, զգաստ, ինչպես հայ ֆիդայիներն են կանգնել: Եվ մեր տանջված հայրենիքը հավատում էր դրան, հավատում էր փողոցը փակած ցանկացած մարդ, լիներ ծեր, երիտասարդ, թե սայլակի մեջ նստած, էդ ամենից չհասկացող փոքրիկ երեխան:

Մեզ միշտ ասել են, մտցրել են մեր մեջ՝ քեզ պետք չի: Բա քեզ պե՞տք է՝ խառնվես, քեզ չեն հասկանա, ավելորդ քաշքշուկների մեջ կընկնես, պետք չի, հավատա:
Հայրենիք սիրո՞ղ ես, ցույց տուր դա քո արարքով, գործերովդ, հայրենիքը սիրել չի նշանակում անգիր անել միայն մեր պատմությունը, եռագույնը ծածանել, ռազմահայրենասիրական երգեր լսել ու դրանց իմաստը չհասկանալ, ամեն տեղ գոռալ, որ սիրում ես երկիրդ: Որովհետև դեռ դպրոցից մեզ սովորեցնում են հայոց պատմության ժամին՝ պատմությունդ չիմացար՝ էլ ի՞նչ հայ ես, ամոթ է: Ու մի պահ եկավ, որը վաղուց պիտի գար, քայլ պիտի անեինք, վճռական քայլ… Հայաստանը վաղուց էր էդ քայլին սպասում, և վերջապե՜ս: Օրերով ցուցարարները հանդուրժում էին ճամփեքին քնելը, ցրտին դրսում նստելը, հանդուրժում էին թշնամական պատնեշը ոստիկան և քաղաքացի հարաբերություններում, աշակերտների վրա դպրոցի դռներ փակելը: Ազգը մի տեղ էր հավաքվել, աշակերտները (էդ ամեն ինչից հասկացող աշակերտները) նստած դասին մտածում էին դուրս գալ, գնալ, միանալ, բայց ձեզ պե՞տք է, դա աշակերտի գործը չէ: Ինչո՞ւ, աշակերտը չի՞ հասկանում՝ ինչ է կատարվում, աշակերտը իր երկրի կողքին կանգնելու իրավունքը չունի՞: Երևի մենք՝ աշակերտներս, սովոր ենք դպրոցի քառակուսու մեջ մնալ, ազատ չմտածել, մեզ ասել են՝ 2+2=4 և վերջ: Այլ ոչ թե՝ 2+2=5։

Հայաստանի հյուսիսում եմ՝ հեռու էդ հեղափոխական մթնոլորտից: Բայց դա չխանգարեց անել իմ քայլը՝ աշակերտիս քայլը: Եվ երբ առաջարկեցի դպրոցականներին ցույց կազմակերպել, ոմանք ասացին․

-Քեզ պե՞տք է, ո՞վ է քեզ լսելու, ո՞վ։

Այսպես է, բոլորս կարծում ենք, որ ոչ մեկը մեզ չի լսելու, և արդյունքը լինում է՝ 1+1=0: Ոմանք էլ եկան ինձ հետ, Հայաստանում ոչ ոք (բացի մեր շրջանից) չիմացավ, որ հեռավոր հյուսիսում Քայլ անողներ եղան: Հայաստան աշխարհը իմացավ ու ժպտաց ինձ:

Մենք էքսկուրսիաներ ենք կազմակերպում, պատմական վայրերում լինում, բայց ո՞ւմ է դա հետաքրքրում: Ո՞ւմ է հուզում, թե ինչու են Հայաստանի լեռները այսքան սիրուն, դրանք սիրուն են ու վերջ, պարզապես սիրուն են։ Մեզ ասել են՝ քեզ պետք չի ու վերջ… Մենք անընդհատ գլորվում ենք դրա մեջ: Աշակերտ ենք ու տեսնում ենք լիքը անարդարություններ ամեն պահի, բայց անարդարությունների անարդարությունը առջևում է, մեզ է սպասում, ու երբ հասնենք դրան, շալակած անարդարության բեռը՝ գլուխներս կախ կգնանք, որովհետև մեր ուղեղում խցկված է՝ «քեզ պետք չի»-ն: Քառակուսու մեջ մեջքներս ծռվում է:

 

Shushan nersisyan

Բարձրակրունկներով աղջիկը

Մի քանի րոպե անշարժ նստած ես հայելու դիմաց: Նայում ես աչքերիդ, հետո՝ քեզ, հետո էլի աչքերիդ. տեսքդ արսափելի է, պիտի շպարվես։

Դիմացդ՝ հայելու պահարանի վրա, անփութորեն մեկը մյուսի վրա են ընկած շպարիդ պարագաները, որոնք պիտի օգտագործես արդեն որերորդ անգամ թաքցնելու համար սարսափելին: Դրանք քեզ միշտ փրկել են անելանելի իրավիճակներից, ընկերակցել ամենատխուր պահերին, հատկապես, երբ տրամադրություն չես ունեցել:

Դու լուրջ փոփոխություններ չես նախատեսում, միայն մի քանի շտկումներ: Սկսում ես հյուսել սարսափելին թաքցնելու գեղեցիկ հեքիաթը: Շպարվում ես թեթև, առանց ավելորդ ջանք գործադրելու, շպարվում ես մակերեսորեն, անփույթ: Ձեռքդ ես վերցնում առաջին պատահած դիմափոշին ու նույն անփութությամբ լցնում ես դեմքիդ: Թարթիչներդ ներկում ես ամենասև ներկով, որ աչքերիդ սառնությունն ավելի արտահայտիչ լինի, որ չթողնի՝ կրակ փնտրեն աչքերիդ մեջ: Հանկարծ այդ սառնության միջից մի կաթիլ արցունք, առանց թույլտվության, գլորվում է դեմքիդ վրայով ու փչացնում շպարդ՝ սև հետք թողնելով այտիդ վրա: Չես շտապում մաքրել արցունքը, որը հասել էր շրթունքիդ, որի դառնությունն արդեն հասցրիր զգալ: Հետո մաքրում ես, կատարում վերջին շտկումները: Ուզում ես ժպտալ: Չի ստացվում: Նմանվում է ծամածռության: Ինչ-որ բան է պակասում, հա՜, ամենակարևորը՝ շրթներկը: Հիմա կանգնած ես կարևոր ընտրության առաջ. քեզ մնացել է ընտրել ամենակարևորը՝ էլեգանտ կարմիր, թե եթերային վարդագույն: Երևի կարմիրը թողնես հետոյի համար, երբ կողքիդ տղամարդ կլինի, հիմա դու մենակ ես, շուրթերդ ներկիր բաց վարդագույնով, որ ժպիտդ հեքիաթային լինի: Հիմա կրկին փորձիր ժպտալ: Ժպտո՜ւմ ես: Կարծես թե ստացվում է։

Հագուստի ընտրության հարցում չես երկմտում, եթե կարմիր շրթներկ չկա, ուրեմն բացառվում է նաև սև զգեստը: Պիտի ընտրես շրջազգեստներից ամենաթեթևը, որ պարելիս պտտվի, քեզ բարձրացնի երկինք, դու էլ աչքերդ փակես ու ժպտաս, իսկ երբ պտույտը դադարի, կարողանաս դանդաղորեն իջնել երկնքից: Բլուզդ պիտի լինի թափանցիկ, որ սրտիդ աշխատանքը երևա, որ երբ պարելիս աչքերդ փակես, պտտվես ու բարձրանաս երկինք, սիրտդ տեղից դուրս թռչի, իջնելիս էլ քամին ներսուդուրս անի, որ սրտիդ հետ վերնաշապիկդ էլ թրթռա քամուց: Բարձրակրունկներից՝ ամենահարմարները, որ պարելիս չշփոթվես, ոտքդ չսայթաքի, որ թռչունի նման պարես՝ դանդաղ, թեթև: Ընտրելու ես ամենահարմար բարձրակրունկները, որ ժպիտդ ավելի ինքնավստահ լինի:

Տնից դուրս գալիս քեզ օծում ես ունեցածդ ամենաթանկարժեք օծանելիքով, որ գրավիչ լինես, որ կարողանաս ուրիշ աղջիկներին վերևից նայել, հատկապես, որ բարձրակրունկներով ես: Դուրս գալուց առաջ մի վերջին անգամ հետ ես դառնում, կանգնում հայելու դիմաց, մի քանի աննպատակ շարժում ես անում, պտտվում ես։

Վերջ, դու պատրաստ ես։

***

Նստած ես մենակ: Չես ծիծաղում: Միայն թեթևակի ժպտում ես, որ գան, հարցնեն՝ ի՞նչ է եղել, ինչո՞ւ ես տխուր: Չեն գալիս: Մի տարբերակ էլ կա. արհեստական մի քանի արցունք ես գլորում: Տեսնում են: Էլի չեն գալիս, չեն հարցնում, բայց չես ընկճվում, հիշում ես, որ բարձրակրունկներով ես ու թանկարժեք օծանելիքով:

Մեկ էլ զգում ես, որ երաժտությունն իր իշխանությունը տարածում է: Առաջին անգամ աչքերդ փակում ես ինքնաբերաբար, կտրվելու համար իրականությունից, մտքով հարյուրավոր կիլոմետրեր հեռու տեղափոխվելու համար: Սկսում ես երաժշտության ձայնը այլևս չլսել, մտքումդ հեծկլտում ես, մտքումդ ինքդ քեզ սպանում, մտքումդ բարձրակրունկներով չես, շրթներկդ մաքրվել է, մտքումդ ինքդ քեզ հետ ես, ավելի հանգիստ, ոչ ոքի ապացուցելու ոչինչ չունես, մեկ էլ հանկարծ զգում ես քեզ պարզված օտարի ձեռքը.

-Պարե՞նք…

Չես ուզում, բայց ստիպված ես, որովհետև բարձրակրունկներով աղջիկները պիտի պարեն: Փորձում ես փախցնել մատներդ, հետո չես նկատում, թե ինչպես ձեռքդ հայտնվեց օտարի ձեռքում: Չմերժեցիր, էլի՜: Թեթևակի ժպտում ես (դե հա, նման դեպքերում այդպես են անում): Վայրկենական հայտնվում ես պարահրապարակում: Սկսում ես շարժվել, ու ձեռքդ հանգչում է օտարի ուսին: Չես նայում նրա աչքերին. այդպես ազնիվ չէ: Գլուխդ թեքում ես մեկ աջ, մեկ՝ ձախ: Չես նայում շուրջդ պարողներին, որ ոչինչ չհարցնեն, որ չսխալվես, որ արցունք չգլորվի, չէ՞ որ դու բարձրակրունկներով ես: Մեղեդին չես զգում, երաժշտությունը չես լսում: Պարում ես անհաղորդ, պարում ես ստիպված, բայց ախր, ստիպված չեն պարում: Շարժվում ես մի կերպ, քարշ ես տալիս ինքդ քեզ: Դե հա՜, օտարը էդքանը չի հասկանում, պետք էլ չի, բայց դու հո գիտե՜ս, գիտե՜ս, որ այդպես չեն պարում, դու հո գիտե՜ս, որ պարելիս պիտի աչքերդ փակես ու ժպտաս, պիտի պտտվես ու բարձրանաս երկինք, պիտի պարդ վայելես, բայց զգում ես, որ չես կարողանում:

Երաժշտությունը չի վերջանում: Օտարի ձեռքը քեզ մի քանի անգամ պտտում է, բայց երկինք չի բարձրացնում: Հանկարծ զգում ես օտարի ձեռքի հպումն իրանիդ. սարսափելի է: Էդ մղձավանջից կտրվելու համար աչքերդ փակում ես, որովհետև աչքերդ պիտի փակ լինեն, որ ուզածդ պատկերները կարողանաս տեսնել: Փակում ես, հայտնվում միլիոնավոր կիլոմետրեր հեռվում: Փակ աչքերով տեսնում ես քեզ ժպտալիս: Ա՜յ, ա՜յ, պտտվում ես, բարձրանում երկինք, քամին ներսուդուրս է անում մարմնովդ: Չես բացում աչքերդ: Պատկերներն իրար հերթ չտալով գալիս են, գնում: Զգում ես հարազատիդ ձեռքի հպումը, դու նրա գրկում ես, հարազատիդ ժպիտները պարուրում են քեզ, դու պտտվում ես մի քանի անգամ խելագարի նման, ֆիլմերի ցնորված հերոսուհիների նման, գլխապտույտ առաջանալու աստիճան շատ ես պտտվում ու հասկանում ես, որ արդեն երկնքում ես, որ քամին արդեն թափանցիկ բլուզիդ մեջ է: Ու չես իջնում երկնքից:

Մի վայրկյան կտրվեցիր էդ երանությունից, իսկույն իջնում ես երկնքից, ժպիտդ ցնդում է, ու նորից շարունակվում է ընդհատված թվացող մղձավանջը: Սկսում ես նորից ստիպված շարժվել, ինչը պար անվանելը սխալ կլինի:

Ախր, պարելը խաղ ու պար չի, էդ անտերը վայելք է, պիտի տրվես էդ վայելքին, պիտի թափանցիկ բլուզիդ տակից սրտիդ թրթիռը երևա, ոչ թե զգացվի, այլ երևա, պիտի պարը ապրվի, որ ավարտից հետո դու երկնքից չիջնես, որ հետո՝ գիշերը, երբ գլուխդ թեքես բարձին, չուզենաս քնել, աչքերդ փակես ու դրանից հետո դեռ շարունակես պարել։
Բայց ախր, դրա համար օտարի հետ պիտի չպարե՜ս…

Քեզ պիտի հարազատդ գրկի, որ հետո, երբ պարն ավարտվի, քեզ երևակայելով ասես, որ ուզում ես մենակ մնալ: Չթողնի, հետևիցդ գա, քայլի կողքովդ, որ էդ թափանցիկ, բարակ շորով սկսես մրսել, որ ինքն էլ իր շորը հանի գցի վրադ, որ բարձրակրունկներիդ տված ինքնավստահությունը զրոյանա, որ հարազատիդ շորը քեզ ավելի ինքնավստահ դարձնի, ավելի, քան կարող էին դարձնել բարձրակրունկներն ու օծանելիքը միասին: Հա՜, հարազատների հետ դու բարձրակրունկների, թանկարժեք օծանելիքների կարիք չունես: Քեզ բավական է քո թափանցիկ բարակ բլուզը ու նրա շորը, որ չես հագնելու, այլ գցելու ես ուսերիդ, որ սրտիդ թրթիռը ոչ թե զգացվի, այլ երևա:

Երաժշտությունն աստիճանաբար դանդաղում է: Քեզ ուղեկցում են քո տեղը, միաժամանակ ավարտվում է և՛ հեքիաթը, և՛ մղձավանջը: Աչքերդ արդեն բացել ես…

Հետո քեզ այլևս չեն օգնում ո՛չ բարձրակրունկները, ո՛չ թանկարժեք օծանելիքը, ո՛չ եթերային շրջազգեստդ: Ժպիտների հրավառության մեջ աչքերդ հարազատ հայացքներ են որոնում ու չեն գտնում, ստիպված նորից ես փակում, որ գտնես: Անիմաստ է…

***

Քեզ չեն ուղեկցում, որովհետև չեն ուզում, իսկ դու ձևացնում ես, որ կարիք չկա, որ դու ինքդ կհասնես, որ ուզում ես մի քիչ մենակ մնալ, որովհետև սովորաբար այդպես են անում բարձրակրունկներով աղջիկները:

Դու արդեն դրսում ես: Երկնքին ես նայում: Իսկական պարահանդես. աստղերը զույգեր են կազմել ու գլուխները կորցրած պարում են, պտտվում են խելագարի նման, ֆիլմերի ցնորված հերոսուհիների նման, գլխապտույտ առաջանալու աստիճան շատ են պտտվում: Նրանցից շատերն օտարի հետ են պարում, շատերը՝ հարազատի: Մեկը, միայն մեկը՝ քո աստղը, պարում է միաժամանակ և՛ օտարի, և՛ հարազատի հետ:

Իսկ այդ աստղային պարահանդեսից հեռու, հարյուրավոր կիլոմետրեր հեռու՝ երկնքի ուրիշ անկյունում, պարում էին ուրիշ աստղեր: Պարում էին մի աղջիկ ու մի օտար տղա, որ երևի ինչ-որ մեկի հարազատն էր: Այդպիսի դեպքեր հաճախ պատահում են: Օտարներն ու հարազատները տեղերով փոխվում են, խառնվում ու նորից բաժանվում մարդկանց միջև: Ու դու չգիտես՝ հերթական բաժանումից հետո քեզ հարազատդ բաժին կհասնի, թե ինչ-որ օտար, ում հետ նորից ստիպված ես լինելու պարել միայն նրա համար, որ դու բարձրակրունկներով ես…

Անտառում ամպի ծվեններ չկային

Արևը ուժեղ էր։ Բարկ։ Էդպես են, չէ՞, ասում։

Հոնի ենք գնում։ Ճամփին մի քանի ծառ ենք գտնում։ Հոները հատ-հատ պոկում ու առաջ գնում։

Քաղում ենք բավականին, հանգստի կարիք կա։

Աշնանը մի քանի հոգի իրենց անասունները բերում են այս կողմերը, մնում են մինչև ձմեռ։

Որոշում ենք կանգ առնել սարի առայժմ միակ բնակիչների՝ մորս քեռու և իր կնոջ մոտ։

-Հա՜, կո՛վ, քեչ արի՛, Թանի՜կ,- հեռվից լսում ենք քեռու ձայնը։

-Քեռի՜, շները կապի, գալիս ենք,- մայրս է։

Բարձրանում ենք, բեռներս իջեցնում ու մի լավ հանգստանում։ Սարի համով սուրճ ենք վայելում ու համ էլ ավանդական խավիծ։ Խավիծը սարի քաղցրավենիքն է, թթվասերից` րաժանից են պատրաստում։

Հասցնում եմ մի քանի լուսանկար անել։

Հետո իջնում ենք ավելի շատ բերքի հետևից։

Քամին ծփում է։ Ու մենք հասկանում ենք այս հանդամասի Ծոփ անվանման իրական պատճառը։

Էլի «լավից-վատից» հոն ենք գտնում։

Քաղել եմ ահագին ու հիմա խոտերին եմ։ Վեր կենալու ուժ չունեմ։

Երազում եմ խոտերից մեկը լինել։ Օրորվել քամուց։ Հետո որոշում եմ ծառ լինել։ Հետո` ծառի ճյուղ։ Հետո ուզում եմ լինել հենց ինքը՝ քամին։

Բնություն եմ լսում։ Իմ ունեցած միակ երգն է։

Կոշիկներս հանել եմ։

Մի թիթեռ եկել ու կանգնել է կանաչ գուլպայիս վրա։ Խոտի տեղ է դրել երևի։

Ծփացող քամին միակ զենքն է ոչ պակաս ծփացող արևի դեմ։

Մերոնք քաղում են, ես նստած եմ։

Չէ, չմտածեք թամբալ եմ, ուղղակի հոգնել եմ։

Հետդարձին կրկին կանգ ենք առնում հյուրընկալ օդայում։ Խաշած կարտոֆիլը թաթախում ենք րոպեներ առաջ պատրաստված թթվասերի մեջ ու ուտում։ Ոչխարի պանրին քիմքս կարոտել էր ու հիմա վայելում է։

Որոշում ենք գնալ, սակայն ևս մեկ անգամ սրճելը չի խանգարում։

Վերադառնում ենք բեռնատար մեքենայի բեռնախցիկում։ Կարծես նավի վրա լինեմ։

Ծառերի ճյուղերը խփում են դեմքիս։

Վերջ, հասանք…

Քարինջեցիներն ունեն իրենց եկեղեցին

Լուսանկարը` Սեդա Մխիթարյանի

Լուսանկարը` Սեդա Մխիթարյանի

Քարինջում 2016 թվականին վերանորոգվեց գյուղի միակ եկեղեցին։ Այսօր` օգոստոսի 15-ին, ձեռամբ Գուգարաց թեմի առաջնորդ Սեպուհ արքեպիսկոպոս Չուլջյանի, եկեղեցին վերաօծվեց Սուրբ Կարապետ անվամբ։ Սուրբ Կարապետ եկեղեցու վերանորոգման աշխատանքները իրականացվել են քարինջեցի Մաղաքյան եղբայրների ջանքերով։

Այսօր նաև եկեղեցում երկրորդ անգամ տեղի ունեցավ Սուրբ Պատարագ, մատուցվեց մատաղ։

Լուսանկարը` Սեդա Մխիթարյանի

Լուսանկարը` Սեդա Մխիթարյանի

Եկեղեցու կառուցման հստակ տարեթիվը հայտնի չէ, ենթադրվում է, որ 1800-ականներին է կառուցվել։ Սովետական տարիներին եկեղեցին վերածվել էր դարբնոցի, այնուհետև երկար տարիներ կիսաքանդ վիճակում էր։ Ինչպես ասաց համայնքի բնակիչ, նախկին գյուղապետ Սամվել Մխիթարյանը` բազմաթիվ մարդիկ են գյուղացիներին խոստացել վերանորոգել եկեղեցին, բայց խոստումներն անկատար են մնացել։

Այժմ Սուրբ Կարապետը օծված և գործող եկեղեցի է։ Քարինջեցիները արդեն ունեն իրենց աղոթատեղին և հոգևոր կենտրոնը։

seda mkhitaryan

Ալարելու ժամանակը

Արև չկա այսօր։ Չնայած օգոստոսն է, բայց արևն ալարել է դուրս գալ։ Օգոստոսին բոլորս ալարում ենք։

Ես…

Դու…

Արևը…

Գոնե անձրև գար…

Փռվել եմ բազմոցին։ Մրսում եմ, որովհետև արև չկա, որովհետև ալարել է դուրս գալ։ Ու ես մրսում եմ։ Ալարում եմ ծածկոցը քաշել վրաս։ Ու մրսում եմ։

Ալարում եմ երգը փոխել ու Clocker-ը մի ժամ կլինի հրամայում է` մնա։

Չի հրամայում, ես եմ ենթարկվում, որովհետև ուզում եմ մնալ։ Ավելի ճիշտ` ալարում եմ գնամ։ Գնամ՝ անգլերեն պարապեմ, ծաղիկ ջրեմ, հին ծաղիկները ծաղկամանից թափեմ, փոշիները հավաքեմ, դուռը փակեմ, որ չմրսեմ։

Չգիտեմ՝ ինչ ականատ է մտքերդ լարում, բայց ես մնում եմ, սիրելի Clocker:

Դարակում արդուկելու շորեր կան, իսկ ես ալարում եմ անգամ ծածկոցը բերել։ Ու մրսում եմ։

Մյուս դարակում լիքը գիրք կա։ Կարդալու համար։ Իսկ ես ալարում եմ դուռը փակել։ Ու մրսում եմ։

Խոհանոցի սեղանին ափսեներ կան։ Լվանալու համար։ Իսկ ես ալարում եմ երգը փոխել։ Ու մնում եմ։

Ու փոշիները մնում են առանց հավաքվելու, շորերը` արդուկվելու, գրքերը` կարդալու, ափսեները` լվանալու, ծաղիկները` չոր, դուռը` բաց, իսկ ես` մրսած։

Ամպերը չալարեցին… Անձրև եկավ… Գոնե…

Ու ես ավելի եմ մրսում։