-Դեռ շա՞տ կա հասնելուն:

-Մեկուկես ժամ,-պատասխանեց ուղեկցորդուհին` միևնույն ժամանակ հարցնողի սեղանից վերցնելով արդեն չորրորդ դատարկված սուրճի բաժակը:

Հաղթանդամ տղամարդը բարձրաձայն հառաչանքով հետ ընկավ նստարանին ու սկսեց մատներով թմբկահարել լայն բազկաթոռի հենակները, ձեռքով մի քանի անգամ շփեց ճաղատ գլուխը, քորեց աղվեսի սուր քիթը, նայեց թանկարժեք ժամացույցին, ուժգին թափ տվեց այն, նորից նայեց:

-Մի հատ էլ սուրճ, եթե կարելի է,-փոքր-ինչ խռպոտ ու ցածր ձայնով ասաց նա` թեքվելով դեպի մյուս ուղեկցորդուհին: Վերջինս լուռ գլխով արեց:

Ուղևորի հագին կնգուղով սև սվիտեր էր ու բազմաթիվ գրպաններ ունեցող մոխրագույն շալվար, ինչպիսիք հագնում են օպերատորները կամ լեռնագնացները: Երեսը սափրած չէր, իսկ աչքերի տակ աննշան մգություն կար: Նա փակեց սեղանը, հետո կրկին բացեց այն, մի քանի անգամ անհանգիստ հետ ու առաջ գնաց նստած տեղում: Երբ սուրճը բերեցին, նա մի փոքր խմեց, շունչ քաշեց ու հենվեց բազկաթոռին` թեքվելով դեպի լուսամուտը: Գլուխը հենելով ապակուն` նա արտաշնչեց: Լուսամուտը ծածկվեց գոլորշու թույլ փառով:

Հեռվում` ամպերի ճերմակ փնջերից մեկի միջից ասեղի պես դուրս սահեց ևս մի ինքնաթիռ` հետևից սպիտակ թելի պես քաշելով գոլորշու երիզը: Արևի վառ լույսից այն շիկացել էր, ու երբեմն դժվար էր տարբերել` դա իսկապե՞ս ինքնաթիռ է, թե լույսի ուժեղ բռնկում: Ինքնաթիռը մեծ արագությամբ էր շարժվում, բայց երբեմն թվում էր, թե այն կանգնած է տեղում, ասես կախված է թանձր մեղրի մեջ:

Տղամարդը ձեռքն առաջ տարավ ու մատով դանդաղ գիծ քաշեց ապակու վրա` փորձելով կրկնել ինքնաթիռի` մուգ կապույտ երկնքում թողած սպիտակ նախշը: Արևի մաքուր լույսը քնկոտ ծորում էր ամպերի վրայով: Նրա մատը հասավ կապույտ անվերջության մեջ ծուլորեն սահող երկաթե թռչունին ու զգուշությամբ դուրս հրեց այն լուսամուտի եզրից այն կողմ` շտապեցնելով:

Գլուխն ապակուն հենած ուղևորի աչքերը փակվեցին: Ձեռքը դանդաղ սահեց ներքև: Մեղմ լույսը զգուշությամբ ծորաց նրա ճմրթված կոպերի վրայով` փորձելով մաքրել աչքերի տակ հավաքված հիվանդոտ կապույտ գույնը: Տղամարդու շուրթերը թույլ բացվեցին` դեմքին հարցական արտահայտություն տալով, ասես  երկար ժամանակ ինչ-որ բան էր մոռացել, ու հիմա` քնի ու իրականության եզրում սավառնելիս, հանկարծ պետք է հիշեր: Ինչ-որ շատ կարևոր բան:

Սրահում հնչեց ամրագոտիները կապելու հրահանգի ազդանշանը: Տղամարդու աչքերը բացվեցին, ու նա մի քանի վայրկյան զարմացած նայում էր բաց երկնքին: Վերջապես նա հետ նստեց, տրորեց հոնքերը, ձեռքը վերցրեց արդեն սառած սուրճի գավաթը, խմեց:

-Շո՞ւտ կհասնենք,-կրկին լսվեց նրա խռպոտ ձայնը:

-Այո,-ժպտաց ուղեկցորդուհին:

Ուղևորը թույլ ժպտաց, գլխով արեց, նայեց պատուհանին, որի վրա դեռ երևում էր իր պատկերած նախշը, այնուհետև թևքով զգուշությամբ մաքրեց ապակին:

Վայրէջքից հետո շտապ վեր կացավ, հագավ շագանակագույն կաշվե բաճկոնը, գլխին քաշեց կնգուղը, դրեց անթափանց արևային ակնոցն ու կանգնեց դեռևս փակ դռան առաջ` սեղմելով բջջային հեռախոսի կոճակները: Ուղեկցորդուհին խնդրեց նրան սպասել միջանցքում: Ուղևորը դժգոհությամբ մի քանի քայլ հետ եկավ` անհամբերությամբ փնտրելով ինչ-որ մեկի համարը: Զանգահարելիս էկրանին մի պահ լուսավորվեց դեռահաս աղջկա մի դեմք: Գծի մյուս եզրին խոսեցին, և նա շտապեց հեռախոսը սեղմել ականջին, ժպտաց ու ցածրաձայն ինչ-որ բան ասաց:

-Խնդրեմ,-հրավիրեց ուղեկցորդուհին, երբ դուռը վերջապես բացվեց:

Տղամարդը շտապ քայլերով դուրս եկավ` հեռախոսը չիջեցնելով:

-Էս են ռուս դերասանը չէ՞ր,-հարցրեց ուղևորներից մեկը:

-Հա, ինքն էր,-հաստատեց մեկ ուրիշը` ուշադիր նայելով հեռացողի հետևից:

Օդանավակայանի սպասասրահում մի խումբ մարդիկ փորձում էին լուսանկարել իմ ուղեկցին, բայց վերջինս արագացրեց քայլերը` հայացքը չբարձրացնելով ու հեռախոսն ամուր սեղմելով կրծքին, ասես այդ պահին աշխարհում ավելի թանկ բան չկար:

-Սա ես եմ` լեռնագնացության պարապմունքի ժամանակ: Ահա, այս լուսանկարի վրա, տեսնո՞ւմ եք: Այս մեկի վրա մենք լեռ ենք բարձրանում: Այն կարմիր վերարկուովն եմ ես, ամենակարճահասակը շարքում: Տեսա՞ք:

Ես միշտ երազել եմ լեռներ մագլցել, ու արդեն մի քանի տարի է, ինչ պարապում եմ: Արդեն մի քանի բարձր գագաթներ եմ բարձրացել իմ խմբի հետ: Ափսոս, բոլոր լուսանկարները հիմա մոտս չեն` ցույց կտայի:

Որքան ինձ հիշում եմ` երազել եմ բարձրանալ Էվերեստը: Դա իմ ամբողջ կյանքի երազանքն է: Ի՞նչը` ինչու: Իսկ դուք չէի՞ք ուզենա: Ինձ թվում է` ամեն մարդ գոնե մի անգամ երազել է այդ մասին: Դե, ես էլ ամեն օր եմ երազում: Իմ ուսուցիչն ասել է, որ մինչ այդ ես դեռ շատ լեռներ պետք է բարձրանամ ու ամեն օր պարապեմ, որպեսզի կարողանամ բարձրանալ այդ գագաթը: Դե, ես էլ պարապում եմ: Արդեն շատ լավ կարողանում եմ օգտագործել լեռնագնացի կացինը, կարող եմ պարան քաշել թիմակիցների համար, կարող եմ մերկ ժայռի վրա ոտնակներ ամրացնել` հետևից եկողների համար: Գիտե՞ք, դա ինչի համար է: Կինոներում տեսել եք, չէ՞:

Ի՞նչն եմ ինչպես զգում: Գագաթի վրա՞: Չգիտեմ: Ինչպե՞ս բացատրեմ: Այդ պահին ինձ թվում է, թե աշխարհում ուրիշ ոչինչ գոյություն չունի: Դուք այդպես զգացե՞լ եք: Ու ինձ թվում է, թե ես էլ եմ սովորական մարդ` բոլորի նման: Նորմալ, լիարժեք նկատի ունեմ:

Պարապմունքներին տատիկս է ինձ տանում: Ծնողներս երկուսն էլ մահացել են, երբ շատ փոքր էի: Ուսուցիչս երկար ժամանակ հրաժարվում էր ինձ հետ պարապել, ասում էր` ավելի լավ է` տանը պառկիր, գլխիդ արկածնե՞ր ես ման գալիս: Տատիկս էլ էր փորձում հետ համոզել, հետո մի կերպ համոզեցի: Ինքն էլ ուսուցչին համոզեց:

Առաջին անգամ, երբ լեռ էինք բարձրանում, ինձ հազիվ փրկեցին: Խեղդվում էի, թթվածինը թոքերիս չէր հասնում: Իմ խումբը շատ էր վախեցել, ուսուցիչս ասում էր, որ վերջացնեմ գլխիցս վեր ցատկելն ու զբաղվեմ առողջությունս պահպանելով: Բայց հետո մի կերպ համոզեցի, ու նորից ինձ թույլ տվեցին բարձրանալ:

Ես կրկնակի շատ եմ պարապում, քան ինձանից մի քանի տարով մեծերը: Ինչքան շատ պարապեմ, այնքան շուտ կկարողանամ թույլտվություն ստանալ ավելի բարձր գագաթներ բարձրանալու համար: Ես գիտեմ, որ մյուսների չափ շատ ժամանակ չունեմ: Ուղղակի փորձում եմ այդ մասին չմտածել: Ընդհանուր առմամբ ես ինձ միշտ լավ եմ զգում, ուղղակի երբեմն սկսում եմ խեղդվել, այդ ժամանակ դժվար է լինում: Չեմ կարողանում շնչել, չգիտեմ, ձեզ հետ երբևէ այդպես եղե՞լ է, երբ մեջքի վրա ընկնում եք, ու որոշ ժամանակ չեք կարողանում շնչել: Այ, այդպես է լինում: Մեկ-մեկ մտածում եմ, թե հիմա կմեռնեմ, ու ուզում եմ ինչքան հնարավոր է շատ շնչել, ու օդն այն պահին այնքան քաղցր է թվում, ասես ամենահամով բանը լինի աշխարհում:

Հետո անցնում է, ու արդեն նորից լավ եմ զգում, ուղղակի ուժերս կարծես շուտ են վերջանում դրա պատճառով:

Եթե լավ պարապեմ, մի տասը տարուց երևի կկարողանամ բարձրանալ Էվերեստը: Բժիշկներն ասում են, որ դա ինձ հակացուցված է, բայց ես ավելի լավ գիտեմ:

Մի նկար ցույց տա՞մ: Հեռախոսիս մեջ է, մի րոպե: Ահա: Այս մարդը առաջինն է բարձրացել Էվերեստը: Տեսնո՞ւմ եք: Ինտերնետից եմ քաշել: Ասում են` առաջին բարձրացողները հազիվ են փրկվել թթվածնային քաղցից: Համարյա մեռել են: Այնտեղ, վերևում, օդ գրեթե չկա, գիտե՞ք: Մոտավորապես նույն ձև է, ինչ տիեզերքում: Նույնիսկ կեսօրին այնտեղ կարելի է տեսնել աստղերն ու լուսինը: Այսինքն` լեռան գագաթը համարյա տիեզերքում է: Այնտեղ բարձրանալը շատ դժվար է, սարսափելի դժվար:

Իսկ ինձ համար տասն անգամ ավելի դժվար է լինելու: Բայց, միևնույն է, կբարձրանամ, հաստատ: Տատիկին էլ եմ խոստացել:

Չեմ հասկանում, թե ով է հորինել այս հիմար արտահայտությունը: Ու ամենահետաքրքիրն այն է, որ գրեթե բոլորը այն օգտագործում են, ու շատ լավ են զգում իրենց:

Ո՞վ է ասել, որ լռությունը համաձայնության նշան է: Ձեր կյանքում երբևէ գրանցվե՞լ է թեկուզ մի դեպք, երբ դուք լռեք, և ձեր լռությունն իսկապես համաձայնության նշան լինի: Հենց ճիշտ այդպիսի դասական դեպք, երբ ձեզ հարց տան, և դուք մռայլորեն իջեցնեք աչքերը, խորունկ հայացքով նայեք գետնին, մտամոլոր կոտրատեք ձեռքերը, ու լռեք, լռեք… Եվ մտովի պատասխանեք այդ հարցին` այո, այո, համաձայն եմ, ճիշտ է, ամեն ինչ հենց այդպես է, որ կա:

Դա ի՞նչ հիմարություն է: Ո՞վ է լռում` ի նշան համաձայնության: Իսկ չե՞ք մտածել, որ լռությունը կարող է լինել, օրինակ, հիմար հարցի նշան: Կամ զրուցակցի` ձեր հարցը չլսելու նշան: Կամ, զրուցակցի, ինչու ոչ, ձեր հարցի վրա թքած ունենալու նշան:

Իմ կարծիքով լռությունը հիմնականում պատասխանը չիմանալու նշան է: Այ, հարցնում են ձեզ, օրինակ, սիրո՞ւմ եք հիմալայան կանաչ սեզից պատրաստված թեյ: Եվ դուք լռում եք, որովհետև չգիտեք, ազնվորեն պատկերացում չունեք` սիրում եք արդյոք հիմալայան կանաչ սեզից պատրաստված թեյ: Ավելին` դուք նույնիսկ չգիտեք, թե ինչ է հիմալայան կանաչ սեզը:  Եվ դուք մռայլորեն իջեցնում եք աչքերը, խորունկ հայացքով նայում եք գետնին… իսկ հարց տվողը, սպասելով մի քանի վայրկյան, ուրախ-ուրախ հայտարարում է, որ լռությունը համաձայնության նշան է:

Ժամանակն է հրաժարվել անիմաստ ասացվածքներից: Բավական է լռեք:

Վերջերս հերթական անիմաստ բանավեճից հետո, թե կարելի է արդյոք ինտերնետից «գողանալ» ֆիլմեր, գրքեր և ինֆորմացիոն արդյունաբերության այլ դրսևորումներ, վերջապես հասկացա, որ շատերի համար նման հարցերում ընտրության խնդիր չկա:

Խոսքը, հիմնականում, հենց ֆիլմերի մասին է, որովհետև այդ արդյունաբերությունն ամենածանրաքամակն է ու հետամնացը, որքան էլ որ դա տարօրինակ հնչի: Դրանց տարածման ու վաճառքի հարցն այնքան բարդացված է, որ ասես 19-րդ դարը լինի: Ու երբեմն Հայաստանում լսելով ազնիվ քարոզներ այն մասին, թե ինչպիսի անբարոյականություն է ինտերնետից ֆիլմերի անօրինական կրկնօրինակներ քաշելը (վստահ եմ` կան կազմակերպություններ, որոնք, հավանաբար, գրանտեր են ստանում Հայաստանում «ծովահենության» դեմ պայքարելու համար), որ դա օրենքի խստագույն խախտում է, և ֆիլմերը պետք է գնել օրինական ճանապարհով: Ու հիմնականում առաջանում է բավականին տրամաբանական հարց` իսկ որտեղի՞ց:

Այսօր Հայաստանում ավելի հեշտ է մի կիլոգրամ կոկային գնելը, քան ֆիլմի լիցենզավորված տարբերակ ճարելը (սա փոխաբերական համեմատություն է, պետք չէ փորձարկել այն իրական կյանքում), ու ծովահենության դեմ պայքարելիս պետք է գոնե խեղճ մարդկանց ցույց տալ օրինական այլընտրանքը: Այն թյուր կարծիքը, թե «դի-վի-դի» գնելիս մենք ձեռք ենք բերում ֆիլմերի օրինական, օրհնած ջրով օծված տարբերակը, մոլորություն է, և այդ մասին շատերը գիտեն, բայց էլ ավելի շատերը չգիտեն: Չի կարող օրինական լինել «Սուպեռ նավինկի 2011» կոչվող սկավառակը, որը ներառում է անցյալ տարվա թողարկված բոլոր ֆիլմերը` սերիալներն էլ հետը, և արժի ընդամենը հազար դրամ, հակառակ դեպքում այդ ֆիլմերի դիստրիբյուտորները խոշոր եղջերավոր կաթնասուններ կլինեին: «Վսե ֆիլմի Ռոբեռտա դե Նիռո պլյուս սուպեռնավինկի ի եշո պյած ֆիլմով վ պադառոկ» սկավառակը նույնպես չի կարող լինել օրինական, որովհետև նման հավաքածուների օրինական տարբերակների գինը հաշվվում է առնվազն մի քանի տասնյակ եվրոյով:

Այո, կան լիցենզավորված «դի-վի-դի»-ներ, դրանք իսկապես հանդիպում են Հայոց հողի վրա, բայց այնքան քիչ են, որ խանութներում քիչ է մնում առանձին դարակ պատրաստեն դրանց համար ու այդպես էլ վրան գրեն` «Լիցենզավորված ֆիլմեր»` նոր ժանր համաշխարհային կինեմատոգրաֆում:

Եվ «դի-վի-դի»-ն դեռ ծայրահեղ տարբերակն է: Էլեկտրոնային դիստրիբյուցիայի մասին ես ուղղակի ամաչում եմ ծպտուն հանել, ինչի՞ մասին է խոսքը: Էլեկտրոնային կինոտարածման երեք ամենամեծ ծառայությունները` «Այթյունզը», «Ամազոնը» և «Նեթֆլիքսը» չեն գործում Հայաստանում և կարծես թե մտադրություն էլ չունեն: Այո, դժվար է պնդելը, թե բոլորը ուրախությամբ կվճարեն տասից տասնհինգ դոլար մի ֆիլմ դիտելու համար, բայց երբ խփում ես «տոռենտից» միաժամանակ քսան ֆիլմ քաշող կինոսիրողի ձեռքին, բարի եղիր պատրաստ լինելու պատասխանել նրա հարցին, թե որն է դրա օրինական այլընտրանքը: Այն պատասխանը, թե «եթե դառնաս, օրինակ, «Յուքոմի» բաժանորդ, սպասես մի քանի օր, քաշես այս, այս, այս ալիքները, բաժանորդագրվես ահա այս ծառայությանը, հետո անցնես յոթ ծովից այն կողմ, յոթ սարից այս կողմ ու լիալուսնի ժամանակ երեք անգամ թքես սև կատվի հետևից, դու հնարավորություն կստանաս օգտվելու մեկ-երկու «VOD» համակարգից ու վարձել երրորդ թարմության մի քանի ֆիլմ», համոզիչ չի հնչում: Ավելի հեշտ է թվում  անձամբ նկարել այդ ֆիլմերը տնային պայմաններում ու հետո հանգիստ դիտել` ավելի արագ կստացվի:

Եվ «Այթյունզին» ու իր նմաններին մեղադրել չի ստացվի, որովհետև, կարծում եմ, նրանք միայն ուրախ կլինեին թեկուզև փոքր, բայց նոր շուկաներ յուրացնել, բայց գերխոշոր ստուդիաների ու դիստրիբյուտորների բարդ ու ոչ մի ճկունություն չունեցող համաձայնագրերը, որոնք կնքվել են գալիք դարերի համար, բարիկադների պես փակել են դեպի ԱՊՀ եկող բոլոր թվային ուղիները, և ստուդիաները պահանջում են, որպեսզի իրենց ֆիլմերը մեզ բերեն այնպես, ինչպես նշված է դեռևս 20-րդ դարի սկզբին կնքված պայմանագրերում` ուղտերով և շոգեքարշերով: Լավ է, որ գոնե շրջիկ կրկեսի պես չեն բերում պտտում քաղաքում:

Մյուս «պաշտոնական» պատճառներից մեկն էլ այն է, որ մեր շուկան (ոչ միայն Հայաստանը, այլև բոլոր ԱՊՀ երկրները) փոքր է և վստահելի չէ. խարդախությունները շատ են, ծովահենությունը ծաղկում է, և այլն:

Բարև ձեզ: Այն արդեն վաղուց ծաղկել ու փթթել է: «Ծաղկելը» մեղմ է ասված` այն մենիշխանություն է հաստատել. ծովահենությունն այն աստիճան է զարգացել ու ծավալվել, որ հաջորդ փուլում ծովահեններն արդեն իրենք են վճարելու օգտվողներին` ֆիլմեր քաշելու համար: Իսկ եթե շուկան «փոքր է» (քանի՞ միլիոն մարդ է ապրում ԱՊՀ երկրներում), և այստեղ ծովահենության դեմ պայքարելը «ավելի թանկ է, քան դրա իսկ հասցրած վնասը կինոբիզնեսին», ապա պարզապես պետք չէ բողոքել ու նվնվալ:

Եվ ամենացավալին այն է, որ ես խոսում եմ ոչ միայն հոլիվուդյան ֆիլմերի մասին. հեղինակային ու անկախ կինոարտադրությունը նույնպես մեր օրերում լիովին ապավինում է «Այթյունզին» և «Ամազոնին», և եթե հոլիվուդյան ֆիլմերը դեռևս կարելի է գոնե կինոթատրոնում դիտել, անկախ պրոդյուսերները մեր օրերում անգամ «դի-վի-դի»-ներ նախընտրում են չթողարկել` ծախսերը քչացնելու համար, և հույսը դնում են միայն թվային վաճառքի վրա: Այդ պատճառով էլ որևէ լավ ֆիլմ դիտելու համար կամ պետք է ձեռք բերել այն արտասահմանից, կամ էլ երկու հարյուր տարի առաջվա պես սպասել, մինչև քաղաք ժամանի շրջիկ կրկեսը` որևէ փառատոնի կամ ցուցադրությունների շարքի տեսքով:

Հրատարակչական բիզնեսը, չգիտես ինչպես, ավելի ճկուն դուրս եկավ ու շատ արագ յուրացրեց էլեկտրոնային գրքերի վաճառքը, իսկ ովքեր չհասցրին` մեծ վնասներ կրեցին (վառ օրինակ է երբեմնի հսկայական «Borders» գրախանութների ցանցը, որը վերջերս փակեց ԱՄՆ-ից դուրս գտնվող իր բոլոր մասնաճյուղերը, հիմա էլ Ամերիկայում է քիչ-քիչ հավաքում իր փասա-փուսան): Էլեկտրոնային գիրք գնելն այժմ շատ ավելի արագ է ու էժան, քան անօրինական տարբերակներ գտնելը (որոնք հետո դեռ պետք է հազար տակ մշակել` ընթերցանելի վիճակի բերելու համար). ես ամսեկան առնվազն տասը-տասնհինգ էլեկտրոնային գիրք եմ գնում` չհաշված տպագիրները, ու որպես ինտերնետի միջին վիճակագրական ծույլ, անհետաքրքրասեր, ավելորդ շարժումներ չսիրող օգտվող` չեմ հասկանում, ինչու նույնը չեմ կարող անել ֆիլմերի հետ: Ուրեմն` քաշենք, ընկերներ, այնքան ժամանակ, որքան կպահանջվի կինոարդյունաբերությանը իր ծանր հետույքը 21-րդ դարի նեղ դռնից ներս անցկացնելու համար:

Ստատուսները գրվում են տարբեր թեմաներով, տարբեր իրավիճակներում և հետապնդում են տարբեր նպատակներ: Ընդհանուր առմամբ դրանց հիմնական նշանակությունը ընկերներիդ հետ քո նորություններով, մտքերով կամ հետաքրքրող երևույթներով կիսվելն է: Բայց այժմ դրանց նշանակությունը չափազանց ընդլայնվել է:

«Անկապ ստատուսների» նախորդ թողարկումների ընթացքում Զավեն Բոյաջյանը մեզ հստակ ու մարդկային լեզվով բացատրեց բազմակետի դերը ֆեյսբուքյան իրականության մեջ, ինչպես նաև մեկնաբանեց «լոլ»-ի կարևորագույն նշանակությունը ժամանակակից արվեստում: Հաջորդ տարօրինակ երևույթը, որին կուզեինք անդրադառնալ, այսպես կոչված մարդասիրական ստատուսներն են, որոնք նույնպես քիչ չեն հանդիպում նորությունների ժապավենում:

(Շարունակությունը` Զավեն Բոյաջյանի առոգանությամբ):

21-րդ դարի առաջին տարիներին ֆեյսբուքյան գրականության մեջ լայն տարածում գտավ յուրահատուկ մի ոճ, որը որոշ տեսաբաններ հետագայում անվանեցին «ռոմանտիկ հումանիզմ», ու գրեթե բոլոր ստեղծագործողները, թեկուզ մեկ անգամ, բայց անդրադառնում էին այս ժանրին: Հայտնի գործերի շարքին է պատկանում, օրինակ, «Ashxarum tarekan 1 milion mard mahanum e qaxckexic, yekeq chmorananq ayd masin» մշակութային կոթողը, որի հեղինակը երկնեց սույն երկտողը` «Լինկին պարկի» «spanutyun klip»-ը փոստ անելուց անմիջապես հետո: Նշանակալի է նաև այն փաստը, որ սույն մարդասիրական երկտողից մեկ ժամ հետո հեղինակը տեղադրեց «Serobi dachai qefy» խոսուն վերնագրով լուսանկարների ալբոմ, որտեղ, ըստ իր իսկ հավաստիացման, «Gagon nenc er xmel vor lriv cbxvel er, haziv txeqov havqinq poleric, jur er darel»: Գերմանացի մի հայտնի արվեստաբան համարձակ կարծիք հայտնեց, որ վերոհիշյալ Գագոն, ամենայն հավանականությամբ, խմել էր հենց այն պատճառով, որ աշխարհում տարեկան մեկ միլիոն մարդ մահանում է քաղցկեղից, և նա փորձել էր խմիչքով մեղմել իր սրտում մորմոքվող էքզիստենցիալ վախը:

Զարմանալի չէ, որ «Վաշինգթոն Փոստին» տված իր հարցազրույցում հեղինակը հայտարարեց. «Այո, ես հասկանում եմ, որ իմ ստատուսը թերևս չափազանց հավակնոտ է ու ռոմանտիկ, բայց չէ՞ որ իմ արվեստը հենց այդպիսին է. ես իմ գործով մարտահրավեր եմ նետում աշխարհին, և մարդիկ այսուհետև կհիշեն, որ տարեկան մեկ միլիոն մարդ մահանում է քաղցկեղից»: Լրագրողի այն հարցին, թե արդյոք այդ մահացողներին ինչ-որ կերպ կօգնի դա, հեղինակը նախընտրեց չպատասխանել:

Ինչևէ, այս ստեղծագործությունը, չնայած իր հակասականությանը, խթանեց մարդասիրական ստատուսների ժանրի զարգացմանը, և շուտով երիտասարդ ու համարձակ մի հեղինակ ցնցեց «Ֆեյսբուքը» մի նոր, բավականին կոնցեպտուալ գործով. «Cxely vnasakar e aroxjutyany. Cxoxneri 60 tokosy mahanum e yeritasard tariqum»: Այս ստեղծագործությունը մեծ աղմուկ բարձրացրեց ընթերցողների շրջանում. գրանցվեցին ինքնասպանության դեպքեր, մահմեդական մի քանի երկրներում զանգվածային ուխտագնացություններ կազմակերպվեցին դեպի սրբավայրեր: Հռոմի պապը, վերոհիշյալ ստատուսը «լայք» տալուց հետո հայտարարեց, որ քանի դեռ աշխարհը նման անօգնական վիճակում է գտնվում, ինքն իրավունք չունի սուրբ կոչվելու: Այս հայտարարությանը հաջորդեցին ևս մի քանի զանգվածային ինքնասպանություններ:

Նման սկանդալային հաջողությունը, իհարկե, չէր կարող անհայտ անցնել, և շուտով «Ֆեյսբուքը» հեղեղվեց բազմաթիվ նմանակումներով. «Tarekan mi qani milion derahas mahanum e tmranyuteric :(»,-գրեց մեկ այլ հեղինակ` փորձելով հետ չմնալ մոդայիկ ալիքից: Վերջին «տխուր սմայլիկը», ըստ երևույթին, կոչված էր արտահայտելու մարդկության խորին ու դառը ողբը նման մեծ կորստի կապակցությամբ:

Իսկ հանրահայտ նորարարական էքսպերիմենտալիստ մի ստեղծագործող հանդես եկավ այսպիսի մի էսսեով. «Ekeq mek rope lrutyamb hargenq Chaponiai yerkrasharji zoherin»: Իր խոսքին հավատարիմ մնալով` նա մեկ րոպե լռություն պահպանեց, որից հետո տեղադրեց «Հայկոյի» վերջին տեսահոլովակը` սգո արարողությունը համարելով ավարտված: Սակայն Ճապոնիայի երախտագետ ժողովուրդը չմոռացավ նման անձնազոհությունը, և այժմ Տոկիոյի արվարձաններում տեղադրված է հեղինակի կիսանդրին, իսկ պատվանդանի վրա կարելի է սեղմել հատուկ կոճակը և «լայք» տալ: Վարչապետը հատուկ ելույթ ունեցավ ուղիղ եթերով` հայտնելով, որ թերևս ոչինչ չէր կարող այդպես փարատել իրենց ազգի մեծ վիշտը, քան «Ֆեյսբուքում» գրված ստատուսը: «Այն թևեր տվեց մեր ժողովրդին, ստիպեց սրբել արցունքներն ու կրկին նայել առաջ,- աղաղակեց վարչապետը` օդում թափահարելով սամուրայի թուրը,- մենք երախտապարտ ենք նման օգնության համար: Ոչինչ, որ երկիրը փլատակների է վերածվել, ի՞նչ անենք, որ միլիոնավոր մարդիկ են զոհվել: Այս ստատուսն ինձ ուժ ու կորով է հաղորդում, և ես պաշտոնապես ասում եմ` «լայք», «լայք», հարգելի հայրենակիցներ»: Վարչապետին այնուհետև ստիպված եղան քնաբեր սրսկել, որից հետո նա դեռ երկար ժամանակ ապաքինվում էր, իսկ ոստիկանությունը փորձում էր պարզել, թե որտեղից է նա սամուրայի թուր հայթայթել, բայց, ինչպես ասում են, արվեստը երբեմն կարող է նաև այդպիսի ազդեցություն ունենալ:

Ինչևէ, մարդասիրական ստատուսի ժանրը թեև մասամբ կորցրել է իր արդիականությունը, որոշ հեղինակներ հավատարիմ եմ մնում դրան և իրենց ստեղծագործություններում ժամանակ առ ժամանակ վերստին անդրադառնում համամարդկային թեմաներին:

(Շարունակությունը` սովորական առոգանությամբ):

Ինձ մնում է միայն ավելացնել, որ տարեկան առնվազն տասներկու ինքնաթիռ վթարի են ենթարկվում շարժիչների մեջ ընկնող թռչունների պատճառով: Մենք չպետք է մոռանանք այդ մասին: Եկեք տարածենք այդ փաստը համայն աշխարհով:

Լիովին բնական է, որ ստատուսները ստեղծվում են տարբեր տրամադրությունների ներքո, ու եթե նախորդ «Անկապ ստատուսների» ժամանակ դիտարկված «…» ներհայեցողական ստատուսը միանշանակ կարելի է դասել «թախիծի և մերժված սերի» կատեգորիային (հատուկ նրանց համար, ովքեր ծանոթ չեն այդ կատեգորիային, պարզաբանեմ, որ սույն ժանրի հիմնադիրներից մեկը հանրահայտ «սնեբա ուպալի դվա անգելա» էս-էմ-էս-ի լեգենդար հեղինակն է, ամեն դեպքում` ես այդպես եմ կարծում), ստատուսները հաճախ լինում են նաև ծիծաղելի (կամ այդպիսին են թվում հեղինակին). ծիծաղելի ստատուսը կարող է լինել անեկդոտի, որևէ ծիծաղելի դեպքի կարճ նկարագրության, հայտնի դարձվածի և այլնի տեսքով: Մի կողմ թողնենք անեկդոտների ծիծաղելի լինելու կամ չլինելու հարցը, ինձ հաճախ ավելի հուզում են կատակի հավելումները, որոնք որոշ հեղինակներ իրենց պարտքն են համարում կցել ցանկացած «հումորային» ստատուսի:

Ամենատարածված տարբերակը, իհարկե, ժպիտն է, կամ «սմայլիկը», որն առայժմ ամենալայն տարածումն ունի աշխարհում: Ժպիտը պատկերավոր կերպով մատնացույց է անում այն փաստը, որ հեղինակը կատակ է անում, կամ, առնվազն, չի ուզում, որ իր գրվածն ընկալվի ամենայն լրջությամբ: Բայց առավել յուրահատուկ, ինչ-որ առումով էքպերիմենտալ արտահայտչամիջոց է, իհարկե, «լոլ»-ը:

(Շարունակությունը` Զավեն Բոյաջյանի առոգանությամբ):

«Լոլ»-ի կիրառումը ֆեյսբուքային գրականության ժանրում արդիական դարձավ թերևս նիհիլիզմին հակված որոշ նորարարական հեղինակների շնորհիվ, որոնք, շատ հաճախ կարծես մերժելով ընթերցողի ունակությունը հասկանալ կատակի վեհությունը, նախընտրում են ավելացնել «լոլ» ածանցը: Որոշ տեսաբաններ, սակայն, պնդում են, որ «լոլ»-ն առավել հատուկ է այսպես կոչված «ֆեսյբուքյան նոր ալիքի» ներկայացուցիչներին, որոնք կասկածի են ենթարկում ոչ թե ընթերցողի, այլ ընդհանրապես հումորի` որպես օբյեկտիվ, իրական երևույթ լինելը: «Ի՞նչ է հումորը, եթե ոչ սոսկ մեր անհատական պատկերացումը ծիծաղելիի մասին», նշում է արևմտյան տեսաբաններից մեկը` «hly saxd h1-y miacreq loool» լեգենդար ստատուսի իր վերլուծության մեջ:

Ըստ որոշ մտածողների` հեղինակի տածած համընդհանուր կասկածի արմատները շատ ավելի խորն են, կարելի է ասել` տրանսցենդենտալ. «լոլ»-ով կասկածի ենթարկելով հումորի ծիծաղելի լինելը` նա առաջին հերթին կասկածի է ենթարկում իր սեփական «ես»-ը` ընթերցողին հղելով «ծիծաղելի՞ է արդյոք սա» համր ու անպատասխան հարցը: «Ես «լոլ»-ում եմ, հետևաբար ես ծիծաղում եմ»,- իր հարցազրույցում վիճելի, բայց բավականին համարձակ եզրակացության է հանգել ժամանակակից էքսգիբիցիոնիստ մի ստեղծագործող, որը հեղինակել է «hly nayeq lol», «vay mera lololol», «es nkary shat em sirum loool» և մի շարք այլ նորարարական գործեր: Ըստ որոշ տեսությունների` հենց նա իր «Լոլի դրսևորումները» և «Լոլ. մերկացված ծիծաղը 21-րդ դարի նորարարական արվեստում» աշխատություններով սկիզբ դրեց «լոլ»-ի բազմաթիվ փոխակերպումների միտմանը, երբ հեղինակը, ավելացնելով «օ»-երի քանակը, ընդգծում է հումորի աբսուրդ և երբեմն նույնիսկ ողբերգական լինելու կոնկրետ աստիճանը (իմիջիայլոց, որոշ վերլուծողներ պնդում են, որ մի քանի «օ»-ով «լոլ»-ը թաքնված հղում է պարունակում դեպի ճապոնական կոմիքսային ժանրը, մինչդեռ մի շարք այլ մտածողներ հակված են կարծելու, որ այստեղ մենք գործ ունենք բացահայտ, նույնիսկ ճչացող նեոռեալիզմի հետ):

Արվեստի պատմաբանները դեռևս միացյալ կարծիքի չեն եկել նաև այն հարցում, թե ինչպես է առաջացել «լոլ»-ը: Ըստ մի տեսության` «լոլ» արտահայտության ակամա ստեղծողը աշխարհահռչակ դերասանուհի Ջինա Լոլոբջրիջիդան է, որի ազգանունը նրա զրուցակիցների մոտ անզուսպ ծիծաղ է առաջացրել: Որոշ մասնագետներ էլ պնդում են, որ սույն արտահայտչամիջոցի պատմական արմատները հասցնում են մեզ մինչև Վաթելոլոյի ճակատամարտը, երբ ռուս զինվորները, ջախջախիչ հաղթանակ տանելով Նապոլեոնի զորքի հանդեպ, բարձրաձայն ծիծաղում էին փախուստի դիմող թշնամու հետևից:

(Շարունակությունը` սովորական առոգանությամբ):

Էլ ի՞նչ շարունակություն, հերիք չէր էսքանը, լոլ:

Համոզված եմ` երբ ստեղծվում էր Ֆեյսբուքի ինտերֆեյսը, տեքստային մասի պատասխանատուները շատ երկար են մտածել «What’s on your mind?» նախադասության վրա: Հաստատ օրերով քննարկել են, փոփոխել, վիճել, ու վերջում կանգ են առել ամենաօպտիմալ տարբերակի վրա, որն էլ տեսնում ենք ստատուսի մուտքագրման տողում այսօր:

Միակ բանը, որ հաշվի չի առնվել, թերևս այն է, որ շատերի «մայնդում» հաճախ տարօրինակ բաներ են պտտվում, որոնք էլ մարմնավորվում են անհասկանալի ստատուսների տեսքով: Դրանցից մեկը, օրինակ, սա է` «…»:

Այսինքն, «Ի՞նչ է մտքումդ» բառի լավագույն պատասխանը երեք կե՞տն է: Իսկ ինչո՞ւ է ձեր մտքում երեք կետ, ամոթ չլինի հարցնելը: Եվ հետո` ի՞նչ է նշանակում այդ «…»-ը:

(Շարունակությունը կարդալ Զավեն Բոյաջյանի առոգանությամբ):

Երեք կետից բաղկացած իմպրեսիոնիստական ստատուսի հեղինակը, երկնելով այս գլուխգործոցը, հիմնականում նպատակ ունի ստեղծել որոշակի ինտրիգ իր ներկայիս ապրած տրամադրության շուրջ` միաժամանակ փորձելով կերտել հանելուկային անձնավորության կերպար: Այս, առաջին հայացքից ոչնչի չպարտադրող ստատուսն իրականում պարունակում է հետաքրքրությունից տառապող ընկերների մոտ հարցեր առաջացնելու մեծ ակնկալիք: Այդ հարցերի շարքին են պատկանում, օրինակ, «vaaay lsi, inch a exel, chlini et anasuny eli zangela??», կամ «sirun jan, chmtaces, sax lav klini»: Պատասխան քոմենթները կարող են լինել, ինչու չէ, ոչ պակաս հուզիչ ու զգացմունքային` էլ ավելի բորբոքելով քլթքլթացող կրքերը, օրինակ «bolors el galis enq u gnum», կամ «****», կամ կարող են պարունակել մեջբերում որևէ սիրատոչոր երգից, ասենք` «mi razashlis, kak v more karabli» (translity, է-էհ, կներեք, տրանսլիտը տվյալ դեպքում ինքնանպատակ չէ):

Ստանալով այդքան սպասված հետաքրքրասեր քոմենթների անհրաժեշտ պաշարը` հեղինակը որոշ ժամանակ պահպանում է տանջալից լռություն, իսկ հետո պատասխանում է, օրինակ «ufff, lav e, chem uzum xosal et masin» (հարց է ծագում` էլ ինչո՞ւ ես ստատուս գրել): Պատասխանը կարող է լինել նաև ավելի կոնկրետ, բայց ոչ պակաս հռետորական, օրինակ` «inchi a es kyanqy senc anardar…» (ուշադրություն դարձրեք վերջին կետերին` հեղինակի մոտ ձևավորվում է ուրույն ոճ ու ձեռագիր):

Դեպքերի զարգացման երկրորդ` առավել ողբերգական տարբերակի դեպքում հեղինակի գլուխգործոցը ինչ-ինչ պատճառներով չի արժանանում արժանի ուշադրության, և նա ստիպված դիմում է առավել ստեղծագործական միջոցների. հայտնվում է քոմենթ` իր իսկ կողմից, որտեղ որոշակի պարզաբանում է մտցվում վերը նշված ստատուսին, օրինակ` «zzvel em amen inchic»: Սրանով հեղինակը կարծես ուղղորդում է մի պահ մոլորության մեջ հայտնված ընթերցողին ու փոքր-ինչ բարձրացնում հանելուկի քողը: Առավել համարձակները դիմում են նոր` պոստմոդեռնիստական ստատուս կերտելու քայլին, որն արդեն բաղկացած է ոչ թե երեք, այլ չորս կետից` «….»: Երբ դա էլ արժանի ճանաչում չի գտնում ընթերցողների շարքերում, հեղինակը դիմում է կուբիզմի ոճին` մեզ ներկայացնելով հետևյալ գործը «???»: Որոշ տեսաբաններ, այդ թվում և ձեր խոնարհ ծառան, մեկնաբանում են այն հետևյալ կերպ. «Ճղճիմ, երկրային արարածներ զիմ, որ զբաղվածիք լոկ յութուբեն լինկեր քոփիփաստոց ու ունայն «լոլ»-եր բազմացոց, ինչպե՞ս չեք հասկանայք, որ հեղինակն ստատուսի զ’այս կսավառնի էմփիռեյեն»:

(Շարունակությունը` սովորական առոգանությամբ):

Միգուցե… ես… իհարկե… չեմ… հասկանում… բազմակետի ամբողջ խորությունն ու վեհությունը… մի նեղացեք, բայց դե պետք է ախր հաշվի առնել, որ ժամանակակից ընթերցողը միգուցե դեռ պատրաստ չէ նման նորարարական լուծումների ֆեյսբուքային գրականության մեջ:

Շարունակելի: