Անահիտ Արշակյանի բոլոր հրապարակումները

Anahit Arshakyan

Կրկնահիշողություններ ու երևակայատեսիլներ

Անշտապ, բայց ներքին շտապողականությամբ հանգցնում է ծխախոտը։ Ծանոթ ու հարազատ մեղեդին առաջին բանն է, որ հասնում է ականջներին։ Օրվա ամբողջ լարվածությունն անհետանում է արտաշնչի հետ։ Լսվում են նուրբ շշուկներ, կանացի ու տղամարդու միաժամանակյա լիաթոք ծիծաղներ, սառույցի խորանարդիկների թափահարման չխկոցներ ու գարեջրի սարքի ձայներ։ Կարմիր ու դեղին լույսերը համահունչ լցված են տարածության մեջ՝ ընդգծելով առանձին հատվածներ, որ պատին հենվելու ու հարմարավետ լռելու ցանկություն են առաջացնում։ Կախում է բաճկոնը։ Մատները զգում են կախիչի փայտի անսովոր սառնությունն ու փշաքաղվում է, չնայած, որ իր մատներն էլ միշտ սառն են։ Մի կողմում տեղավորած փարթամ ու իդեալականորեն վերևի ձախ անկյունից ընկած լույսի տակ փայլող առողջ մազերը բացում են սև զգեստի քառաթելը, որ ընկնում է իրանի մեջտեղում, ոչ իդեալականորեն ուղիղ՝ ընդգծելով թեքված պարանոցը, որ փոքր ինչ լարված ու այնքան փխրուն է թվում։ Մեջքի բաժանումները ստիպում են ցանկանալ դիպչել՝ վախենալով, որ մի անզգույշ շարժում, ու այն կկոտրվի։ Աջ ու ձախ թիակների արտահայտիչ հատվածներից սկիզբ առնող ձեռքը նման է աշնան մերկացած մի ճկուն ճյուղի, որ կիսածալվել է։ Նրանից սկիզբ են առնում հինգ երգուն, ավելի բարալիկ ու մեղմ անտառային քամով սնուցված ոստեր։ Դրանք իրենց գիրկն են առել խմիչքի բաժակը, որպես հասած պտուղ, որ ցանկացած պահի կարող է ընկնել, բայց չի ընկնում, մինչդեռ կարող ես սպասել այդ իրադարձությանը այնքան անվերջ, որքան ոտքերդ թույլ կտան կանգնել նույն անշարժ դիրքով։ Զգեստի մետաքսե ծալքերը ժողովված են իրար դիպած ոտքերի երերուն ծնկների վերևի հատվածում։ Ոտնաթաթերը ռիթմի հետ գնում ու գալիս են, ընդգծված ոսկորները խառնվել են կոշիկի թելերի հետ, որ գրկում են դրանք։ Նորամար ծխի գրեթե ցնդած հոտը հետ է բերում կյանքի բնականոն ռիթմին, տարածությունը խորն ու երկար շնչից հետո շարունակում է շնչել սովորականի պես։ Գլխի բարեհամբույր շարժումով ու ինչ-որ հեռու տեղ թափառող հայացքով հասկացնում է մատուցողուհուն, որ օգնության կարիք չկա, որ նա գիտի, թե ուր է գնում, որ իրեն սպասում են։ Սառը մատները ողջույնի փոխարեն հպվում են ուսիս աջ հատվածին։ Գիտի, որ չեմ վախենա։

Կիսաքնած երևակայատեսիլներից ազատվելու համար որոշում եմ դուրս գալ տանից։ Վերմակի խառնումներն ու թափահարումները իրենց վրա պետք է վերցնեին բոլոր մտքերը։ Դրա փոխարեն սենյակն է լցվում է ինչ-որ անբնական նարնջագույն լույսով։ Աչքերս բաց նայում եմ առաստաղին։ Անշարժ եմ։ Վերհիշում եմ՝ ինչից արթնացա։ Դեռ երկար ժամանակ չեմ կարողանում հասկանալ, թե ի՞նչ անել ինձ տրված ժամանակի հետ։ Կրկնահիշողություններն ու ծակծկող զգացումապատկերները նորից լցվում են մարմնովս մեկ։ Կիսաարթուն մտքերից ազատվելու համար որոշում եմ ամեն դեպքում դուրս գալ տանից։ Անկողնուց վեր կենալիս, որը գրեթե հավասար է հատակի հարթությանը, մի պահ նույնիսկ չեմ ցանկանում բաց թողնել այդ վիճակը։ Ոտնաթաթերս գետնին հանդիպելու հետ մեկտեղ տխրությունով են պատվում վերջույթներս, որ վերջացավ․․․ Հետո գրեթե բան չեմ հիշում։ Սովորականի պես՝ նույն ճանապարհով, երգ լսելով, մարդաշատ ավտոբուսներով ու մենակ։ Սիրում եմ այս մենակությունը, որն ավելի շատ ազատության հոմանիշն է։ Սիրում եմ այս նույն ճանապարհը, որից կարելի էր հինգ տարում հանգիստ հոգնել, բայց ես երբեք երևի չեմ հոգնի։ Ամեն օր այն նման է դատարկ գրքի էջի և ամեն օրվա վերջ՝ նման վերընթերցելու պիտանի էջի։ Ինքն անշուշտ սխալվում էր, ասելով, որ իրենից շատ շուտ հոգնելու եմ։ Չգիտեմ, ես կարծում եմ, որ էդպիսին չեմ ու իրենից չէի հոգնի։

Երեկ, այս նույն ավտոլվացման կետի մոտ, մի աղունիկ էր կանգնած, ես նրան տեսնում էի ասես մոտեցրած օբյեկտիվով ու սևուսպիտակ հին ժապավենով կադրի մեջ։ Կարծես թե ոտքը վնասված էր։ Ես գլուխս որքան հնարավոր է երկար զննում էի նրան, երբ մի անցորդ զարմացած նայեց ինձ, և այդպես էլ չիմացա։ Ինքը հիշում էր, որ հենց այս՝ մրգերի ու բանջարեղենների արկղերի մոտ էր խոսել։ Հիշում էր․․․

Ես լսում էի դասախոսին դադարներով, հասկանում միայն ձեռքի շարժումների նշանակությունն ու ընկալում կանգնած դիրքը, ու թե ինչպես շտապողաբար ներս մտնելով, արագ հանեց վերարկուն, կախելով աթոռի մի հատվածում՝ ոչ ուղիղ դիրքով, և դեռ շնչակտուր սկսեց զեկույցը։ Քանի դեռ նա ուշանում էր, ես հանել էի նոթատետրս, որն ամեն դեպքում դրել էի պայուսակում, որևէ անհետաքրքիր կամ ամեն ինչից զատվելու ցանկության դեպքում մի բան նկարեմ կամ գրեմ մեջը, իմանալով, որ դժվար էլ թե ինչ-որ բան անեմ։ Նոթատետրը թաղվել էր ոտքերիս ու ձեռքերիս մեջ, երբ չգիտեմ թե որքան ժամանակ հետո և ինչից նորից աչքերս բացեցի ու դիրքս փոխեցի։ Ես չէի հիշում արդեն դրանում նկարվածների ու գրածների մասին։ Թեթևակի ժպիտ առաջացավ դեմքիս՝ մի էջ նայելիս։ Ժամանակը հետ տալու ցանկություն չկար, միայն գիտեի, որ այդ օրերին, երբ նկարվել էր նկարը, այնքան լա՜վ էր ամեն ինչ։ Ցանկացած պահ էլ մեռնելու համար իդեալական է։ Իսկ եթե ընտրել կյանքիցդ, ապա, ո՞ր պահը կլինի ամենաիդեալականը։ Չշարունակեցի որոնել այդ պահը, հարցնողը չէր սպասում պատասխանի, ու մտքերս ի վիճակի չէին շրջել անցյալով։ Հիմա էլ չգիտեմ ինչու չեմ ուզում մտածել դրա մասին։ Ինքն անշուշտ կմտածեր։ Նույնիսկ չհասցնելով մտածել՝ այդ պահը միանգամից կգտնվեր իր մտքում։ Այն կլիներ իրոք իդեալական։ Պարզության ու ռեալիզմի գեղեցկությանը չտիրապետող որևէ մեկը արժեք չէր գտնի նրա պատասխանի մեջ ու նույնիսկ կհիասթափվեր՝ սպասելով մի որևէ այլ արժեքավոր դրվագի։ Շատերի մոտ ուղղակի հարցականի նմանվող հայացք կառաջանար, որն ունակ չէ դուրս գալ իր տիրոջ աշխարհից ու մտնել նրա աշխարհ։ Իսկ ես նորից կլսեի պատասխանը՝ շուրթերից գիրք գրվելու պես ու կկուտակեի հիացած հայացքս լայնացած բիբերիս մեջ, որ չտեսնի։ Բայց իմ հայացքն էլ կլցվեր անվերջ մի հարցով․ անպատասխան  հարցով, որովհետև այդ զգացումը հենց ինքն է։ Ես  չունեմ պատասխանվելիք հարցեր․․․ Ենթագիտակցորեն ստուգում եմ մեր միջև հարաբերությունը՝ թեթևակի հեռանալով, թողնելով նրանց ազատ՝ ինձնից։ Նրանք հեռանում են լիովին այդ ազատությանն իրենց արժանի համարելով։ Ոչինչ չի փոխվում նրանցից առաջ ու հետո։ Հիմա նույնիսկ ազատ թողնելը, որ հեչ դժվար չէր՝ չի զբաղեցնում իմ միտքը՝ ամեն դեպքում պատասխանատվություն դնելով ուսերիս, էնպես որ մենակ շատ ավելի լավ եմ զգում ինձ։ Տարօրինակ օր է, նման անձրևային ու ամպամած օրվա։ Բայց իրականում թեթևակի ամպամած է, ու անձրև չկա։ Ես փորձում  եմ նկատել մարդկանց, շուրջբոլորը։ Նկատում եմ ինչպես լղոզված իրականության փաստադրվագներ։ Նրանք բոլորը ու ամեն ինչ կամ ինձ հետ կապ չունի կամ ինձնից անպոկ է։ Սիրում եմ այս երգը։ Այն զգացումները, որոնց մասին այն խոսում է այնքան հասկանալի են ինձ, բայց այնքան հեռու են թվում․․․ Ոչ ուրախ եմ այդ առիթով, ոչ էլ տխուր։ Չեմ ասոցացնում ինձ երգի հետ, երգն ազատ է ինձնից, մտածում եմ երևույթի մասին։ Մտածում եմ, որ այն կա կյանքում։ Մի օր եղել է իմ կյանքում, միգուցե էլի է լինելու։ Մտածում եմ, որ եղել է ուրիշների կյանքում։ Որ ձգտել են դրան ու փախչել դրանից, բայց միևնույնն է՝ ապրել դրանով ու շնչել այնքան ուժեղ, որ հնարավոր է միայն այն դեպքում, երբ գիտակցում ես, որ ցանկացած պահի կարող է  հենց օդդ շունչդ կտրել։

Laisse-moi devenir

L’ombre de ton ombre

L’ombre de ta main

L’ombre de ton chien

Վերելակով վերուվար եմ անում։ Մտածում էի ավելի շատ վիճակիս կհամապատասխանի աստիճաններո՞վ բարձրանալը, թե՞ ՝ վերելակով։ Բարձրանում եմ ամենավերևի հարկ, հասկանում, որ այն չէ, որն ինձ է պետք, բայց գիտակցում, որ երբեք չեմ նկատել պատուհանից բացվող լայն ու մեծ տեսարանը։ Կարելի էր վայրէջք կատարել ուղիղ դիմացի տանիքին, եթե թռչել իմանայի։ Երկար չեմ նայում ու չեմ էլ հիշում, թե ո՞նց էի նայում։ Նորից կանչում եմ վերելակը՝ այս անգամ պատահաբար սեղմելով այն հարկի նիշը, որն ինձ պետք էր։ Բացակայությունը ներկա է միայն կրկնահիշողություններով ու երևակայատեսիլներով։ Ուրիշ ոչնչով։

Ուրիշ ոչնչով․․․

Anahit Arshakyan

Ամենալավն ու բարին

Ես սպասում էի։ Ես ուզում էի գրել բանաստեղծություններ առաջին սիրուց հետո էլ։ Ես սպասում էի աշնանը։ Թվում էր, թե ոչինչ չէի զգում, բայց ես սպասում էի, ինքս էլ չիմանալով այդ մասին։
Ես կարդում էի գրքեր` բոլորը քեզ հանդիպելու համար։ Ես դիտում էի ֆիլմեր` բոլորը քեզ պատմելու համար։ Ես գրում էի բանաստեղծություններ՝ քեզ կարդալու համար։

Մոխրագույնը՝ մութ սենյակի անձրևաձայնով շաղախված, դու ես։ Ես հոգնած չեմ ու պառկած եմ գետնին։ Այստեղ ամեն բան ավելի լավ է լսվում։ Այստեղ ես կպած եմ մտքերին։

Երբեմնի տասը վայրկյանի իմ թեորեմն արդեն որերորդ անգամ հաստատել էր իրատեսական լինելն իր։ Այդ պատճառով ես որոշեցի քեզ մոռանալ, քանզի առաջին տասը վայրկյանում տեսա բոլոր տասն օրերը, ամիսները, նույնիսկ ՝ տարիները, որ կապվեցին քեզ ու թողեցին ինձ։

Ես դրել եմ ծանոթ քո ձեռքերը (կնոջ դեպքում ծանոթ բառն էլ ավելի է խոսում իր մասին, քան գեղեցիկ կամ նուրբ կամ ամենասիրելի բառերը) մերկ ծնկներիս ու կտրվել եմ աշխարհից։ Աշխարհից, որն այնքան իմն է, որ պոկ չի գալիս ինձնից։ Որն ինձ քամում է, որը ռեալիզմի ամբողջ իրատեսությամբ կոտրում ու փշրում է ինձ, որը փակել է տալիս փարթամ ուսերս ու դող է տալիս մատներիս։ Բացվում է նոր ժամանակատարածություն, ու ես մնում եմ այնտեղ քո ձեռքերի հետ միասին։ Ես վաղուց էի փնտրում այս հանգստությունը, փնտրում էի աչք ու ականջ, որ հենց ինձ լսելու և հասկանալու ունակ կլինեին, սակայն նույնիսկ չէի որոնում։ Եվ չեմ որոնել ոչ մի անցորդի մեջ, ոչ մի ընկերոջ, ոչ մի ծանոթի։ Այն ուղղակի պետք էր ինձ, և միևնույն ժամանակ, ապրում էի առանց դրա էլ, և հենց դրա համար էի թողել քեզ ինձնից՝ արդեն իսկ տասը վայրկյանից։
Հուլիսյան անձրևի պես, որ մաքրում է տապը անցյալի, դու մաքրեցիր ամեն բան ու լցրեցիր տարածությունը՝ ծիծաղով իմ։ Քեզ հետ լավ է։ Քեզ հետ լավ է․․․ Երգի՜ր ինձ հետ։ Լսի՜ր ինձ։
Իսկ դու դժվար թե իմանայիր ինչու՞ և հասկանայիր երևակայությանս լայնախորանալու հատկությունը միայն երգի այդ մի քանի բառերից։
Եվ հանկարծ նկատում եմ, թե ինչ գեղեցիկ է շապիկդ նայվում այդպես։ Քեզ հետ լավ է։ Քեզ հետ լավ է․․․ Դու այնպես ես անում, որ մոռանամ անցյալն ու ցավերը։ Ժամանակը դու մաքրում ես, ինչպես փափուկ հուլիսյան անձրև։ Քեզ հետ լավ է․․․

Աշնանային ջազի պես, որ լսում եք մի ականջակալով ու քայլում անձրևոտ մայթերով, դու անցար իմ վնասված ոտքերի կողքով ու չկանգնեցիր։ Դու վախեցար։ Ու վախենալու ես։
Իսկ ես չեմ կարող վազել, ինձ նույնիսկ չի կարելի քայլել։

Տաք աշնանային օրվա պես, այնպես ինչպես գետինն է կլանում տաքությունն արևի, դու առար ափերիդ՝ իրանիս տաքությունն ու վերցրիր մատներիս ծանրությունը՝ թեթևության քո պարանոցին։ Հորինեցիր պատմություն, որ միգուցե մի օր կպատմենք մեր երեխաներին, թոռներին (դե իհարկե, ոչ իմ ու քո)։ Որ մի օր ես կնստեմ լոնդոնյան որևէ բարում ու կհիշեմ մեզ երկուսիս, ես կհիշեմ օրը, այն մոռանալ չի լինի և կհիշեմ ձեռքի սինխրոն շարժումները մեր, որ արդեն վաղուց են մոռացվել, որ չհիշվեն։ Ամուսինս կվերցնի սառույցով վիսկի ինձ համար, ես կնախընտրեմ կոնյակ և նրան կասեմ, որ հոգնել եմ պարելու համար, որ չարժեզրկեմ 20 տարվա վաղեմության պատմությունը՝ մի քանի րոպե տևողության ու կլսեմ երգն այդ ու կկռահեմ միայն երկու բառից, որ հարցեր կարթնանան կիսամութ լուսավորության բարի կոնյակառոմի բուրյանի մեջ, քիչ թե շատ չճնշող հարմարավետությամբ ու ինքնամոռացությամբ՝ օդում կանգնած և փոքր տարածության ինտիմության մեջ կլանող, որտեղ սենյակի վերջում դրված կլինի դաշնամուր: Ես կլինեմ սև զգեստով և 18 տարեկանի պես գրավիչ ու փխրուն ծնկներով։ Այս հատվածը դու չգիտես․ մենք դուրս կգանք բարից, ես կքայլեմ մի փոքր հեռավորությամբ ամուսնուցս ու կշնչեմ օդն անձրևային ու կհիշեմ, որ դու ունեիր բոլոր հնարավորությունները պարելու ինձ հետ ամեն արժանի երգի ներքո, երգով լցված, երգային։

Ես կխոսեմ կյանքից, դու կլսես ու կպատմես հետաքրքիր որևէ պատմություն, որ կլանում է, հիացնում ու թողնում հարցեր, իհարկե, ինչպես և միշտ։ Եվ վերջնական պատասխանը նույնիսկ ուզել չի ստացվի։ Քանզի այդ դու ես։ Ես չունեմ հարցեր, որոնք պետք է պատասխանվեին։

Բեր իմ սիրելի թխվածքը, որ անունս ունի, դիր երաժշտությունը, տուր մի ականջակալը ինձ, անձրևոտ մի օր բռնիր ձեռքս, ու արի գնանք զբոսանքի։ Ես սովորել եմ ապրել այս օրով։ Ոչինչ չի վախեցնում այլևս ինձ։ Դու հիմար չես, ես դա գիտեմ անտարակույս՝ առաջին տասը վայրկյանից։ Բայց կարծում եմ, որ միշտ էլ սիրել եմ հիմարներին։ Իսկ քո պես հիմար երևի թե դեռ չի պատահել ինձ, որ այնքան խելացի գտնվի, որ բաց թողնի ինձ աշնանային կարմիր մի տերևի պես ու թողնի, որ դողամ իր ճյուղին, քանի դեռ քամիները արևային չեն տարել ինձ։ Տուր ինձ ձեռքդ, այն այնքան հարազատ է ինձ․․․
Իսկ եթե չարթնանանք վաղը, կտխրե՞ս դու գոնե մի քիչ․․․
Ես քեզ մաղթել եմ տխրել միայն երջանկությունից ու գեղեցկությունից․․․
Իսկ դու մաղթել ես ինձ ՝ ամենալավն ու բարին։

Anahit Arshakyan

Ես փորձում էի

Ես արթնացա ու որոշեցի արթնանալ, հագա որոշածս, ներկեցի աչքերիս պոչիկները միայն։ Մի քանի մանր մունր բան տանը մոռացա, բայց չնյարդայնացա։

Երթուղայինում ես նկատեցի կուրությունս։ Ինքս ինձնով  հագեցած ու անդորրված, նայեցի կողքերս. տեսնում եմ ինչ-որ բան․ էլի ինձ, բայց գոնե՝ ոչ հայելում, որի միջով հիմա նայում եմ վարորդի դեմքին. ճակատի կնճիռներով որոշում եմ իրեն ու թողնում անորոշ, որ չսահմանափակեմ ինձնով ոչ մի շունչ։

Երևի թե նկատեցի մի քանի անգամ ավել բան, քան որևէ առօրեական հոգսերով տարված մարդ։ Ինչ խոսք, ես հիմա ունեմ և՛ ժամանակ, և՛ անհոգ եմ։ Էքստազի մեջ շնչում էի ազատ ընտրություններիս անվերջ հնարավորությունները՝ մետրոյի շարժասանդուղքին ու նկատում դեմքեր, թեկուզ երբեմն կնճռված, մութ ու միանման մահացած դեմքեր։ Երբ կանգառի տեղը մոռացա, ընտրածս ընտրության հնարավորությունները նույնքան անիմաստ թվացին, որքան չընտրածս, որ վզիս են փաթաթել, որովհետև ընտրել են ու իմաստացրել, որ ապրեն։

Մի աղջիկ նկարում էր մի մարդու ՝ մետրոյում նստած. ես չէի նկատել, ընկերս ասաց։ Երբ պտտվեցի նայելու՝ աղջկան չտեսա, միայն՝ նկարը։

Երբեմն ընկերներիս համար ու էլի էդպես շատուշատ մարդկանց համար օրը չի ապրվում, դժվարացել է կյանքն իրենց համար, շնչելը մոռացվել է, բայց ես չեմ կարողանում շնչել սովորեցնել. դրան միայն մի ձև կա, բայց խնդիրն այն է, որ ձևը ձև չունենալն է դրա։

Թե չծնվեն նորից, ես կսփոփեմ ինձ կուրությամբս ու ներսընկածությամբ։ Բայց մենք չափից շատ տարբեր ենք, որ իրարով չապրենք. կապրենք մեկս էսպես, մյուսս՝ էնպես, ու բոլորս, թե ուզենք, ամեն անգամ կմեռնենք, որ էլի ապրենք։

Երբ տարեց բարեկամները հավաքվում էին սեղանի շուրջ ու խոսում անցած- գնացած օրերից, միշտ զարմանքաշատ մի անհասուկ հայացք էր դեմքովս գլորվում՝ թեթև քննադատողական կնճիռներով, որ էս մարդիկ իբր էդ ինչքա՜ն են ապրել, որ անցածն էլ հազար տարի առաջ էր, քաղցր էր ու էլ չկա, ու թե ի՞նչ վատ են ապրում, որ նույնը հիմա չկա․ հիման լավը չէ՞ միթե։

Հիմա նայում եմ ըկերներիս։ Քիչ֊քիչ դառնում են մանկության ընկերներ։ Սկսել են մտածել, որ մի տարին ահագին է, հինգը՝ ավելի շատ, իսկ 70, 80-ը` խայտառակ կարճ։  Ես տեսնում եմ դա իրենց հայացքներում, երբ միասին որևէ հավես բան ենք կազմակերպում. էլի սովորական անմտություն, որովհետև դուրս ենք եկել խորը խոսակցական, փիլիսոփայական վիճակներից, երևի թե որովհետև հոգսը շատացել է մի քիչ, ու ժամանակը կարճանում է քիչ֊քիչ։ Ես տեսնում եմ դա առաջին սիրուս աչքերում, երբ փորձում է հասցնել ապրել ամեն վայրկյանը իր սիրելիի հետ։ Տեսնում եմ մորս ու տատիս կենսատու աչքերում, երբ մի փունջ կենսակտուր ծաղիկ չեմ ափսոսում ու գնում եմ իրենց համար․ տեսնում եմ երևի թե երբեմն, երբ դուրս եմ իմ դժվարացած ապրվելուց․ դուրս եմ հարցիցս՝ անիմաստությամբ պատասխանված, դուրս եմ ժամանակի կորստի զգացումիցս, դուրս եմ փնտրելուց ու հիմարությունիցս, երբ աչքերս հանել եմ դուրս ու նայում եմ ներս։

Մի տարիս տասնավոր կյանքեր է։ Ես սիրում եմ կյանքերիցս յուրաքանչյուրը, նաև նրանք, որոնք չեմ կարողացել ապրեցնել։

Անցնում եմ Հրապարակի ժամացույցի մոտով։ Անցյալի ու ապագայի միաձուլումից միայն մի կանգառ է շինվում. ժամանակը։ Ժամանակը կարող էր լինել մի սար, մի թուփ, մի քար թեկուզ (Սա և գիտականորեն և հոգեբանորեն կարող եմ ապացուցել, բայց ինչու՞)։

Քայլում եմ Օպերայի կողքով ու ինձ տեսնում եմ ռեժիսորի իմ աչքերով։ Աչքերիս գույները ամեն քայլի հետ փոխվում են ու մնում շագանակագույն։ Երբ ինձ հարցնում են, թե որ գույնն եմ սիրում՝ չեմ ունենում պատասխան. ինքս իմ մասին չեմ սիրում պատմել կամ էլ՝ դեռ չեմ կարողանում. ինչ էլ խոսեմ, թվում է՝ սուտ եմ ասելու։ Հիմա էլ։

Սկսել եմ Տարկովսկուն հասկանալ։

Գրել եմ լավ բանաստեղծություններ, որոնք մեծամասնությունը չի ըմբռնի։

Ժամանակին ատելու էի, որ կկարդան ու ինձ կընթերցեն կամ գրեի, որ ինչ֊որ մեկը կարդա ու ինձ տեսնի։ Բայց թղթերն այդ իմը չեն։ Վերցրու քեզ, թե կուզես։

Հասկացա, որ ընտրությունները անսահման են, անցա փողոցը՝ աջով կարծես թե։ Մեկ է։

Ես չկամ. ինձ ոչ մեկ չի տեսնում. ես ազատ եմ։

Նայում եմ նորից սրճարանի սեղանի ծաղիկներին։ Ծաղիկներ ինձ չնվիրեք. չեն սիրում սպանելով ու տիրելով։ Իրերս ինձնից պոկ են ոչ իմ սենյակում, այսինքն, կարող եմ կարդացածս ցանկացած գիրք տալ, իսկ շորերը սահմանափակում են օրվա գույները, նաև եղունգի լաքն է նույնը անում։ Շորերս, ճիշտ է, չեմ ուզի դեռ հանել, բայց լաքը չեմ քսել։

Սուրճը սառեց։ Երկուսս էլ խոսում էինք, երկուսս էլ լսում էինք։ Խոսում էինք տարբեր բառերով ու ձևակերպումներով մի բանի մասին միայն ու լսում նույնը։ Ես փորձում էի չստել, նա՝ չխաբվել կամ հակառակը։

Anahit Arshakyan

Իսկ ե՞ս ուր եմ կորել

Հա՛, հա՛…

Հահահա…

Հահահահահահհահահհահահա…

Տարօրինակ այս հնչյունները ավելի քան պարզ են։

Աշխարհը մի օր վերցրեց իմ ձեռքերը, հոգիս վերցրեց ու սիրտս, ուղեղս։ Այնտեղ տաք էր, ապահով, գունաշատ։ Հետո աշխարհը ինձ նետեց ունեցածս միակ աշխարհը՝ բռումս թողնելով մոխիրը՝ վառած աշխարհի։

Հետո աշխարհը, որն ունեի, չուզեց ինձ հասկանալ։ Ես հասկացա այն, ինչ չունեմ ու չչարացա։ Հետո չչարությունից ծնվեց անհագ տխրություն։ Զոհ չծնեց, միայն գիշերադուրսպրծուկ մի մենակություն, երբ մխիթարվում եմ անգործությանս համար՝ մի երկու բաժակ աղաջրով։ Հետո աշխարհը վերացավ, մնացի ես օդում։ Հիմա օդում պար եմ գալիս ու խելագարի պես` երգում։

Երգածս հնչյունը անընդհատ փոխվում է ու լարեր փնտրում՝ հնչելու։ Հետո լարերն այդ փխրուն կտրում եմ մի գիշեր, երբ աշխարհն է` մոխրից, պար գալիս ներսում։ Հնչյունն այդ երբեմնի ուզում էր դուրս պրծնել, հետո լաց էր լինում,  չէր ուզում համակերպվել, որ դուրս չի գալու կրծքիցս, վանդակված է մարմինս, ու մեկ էլ՝ աշխարհն է թեք։ Մի օր հնչյունն այդ դարձավ մետաղե, հիմա այն նվագելու կարիք էլ չունի, ոչ էլ դուրս կելնի երբևէ։

Նկատեցի՞ք, որ ոչինչ չեք նկատել։ Նույնիսկ պատմությունն այս  երկու անգամ եմ արդեն պատմել։

Նայում եմ դուրս՝ մեքենայի պատուհանից ու աչքերիս սևերը՝ լղոզում բոլոր լույսերին։ Թունելից, երբ դուրս եմ գալիս՝ թունելն եմ մտնում։ Շրթներկովս համբուրում եմ օդը, որ երկինքը գունավորվի, բայց շատ եմ խմել գինի, մի երկու թույլ գիծ է մնացել շուրթերի։ Այդպես անգույն անցնում են անցումները բոլոր։ Ես չունեմ հետ գնալու կամուրջ, չունեմ մուտքի որևէ շող։ Միգուցե չի էլ եղել և ոչ մի օր․․․

Իմ պոչիկները աչքերի՝ լղոզված ու շրթներկս՝ մաքրված, մտնում եմ տուն՝ 12-ն անց։ Աչքերս փակում եմ ու բացում՝ դուռը, քնած։ Լսվում են լացի ձայներ բարձր, ծիծաղում եմ ես անձայն․ լար եմ մետաղե, որ չի շարժվում էլ, հնարավոր չէ փոխել, մեղավոր գտնել չեմ սիրում, չեմ էլ սիրի երբևէ։ Կոշիկները փոշոտ են, շորը՝ մի քանի նոր օծանելիքի ցնդում ու մի մոռացված աշխարհաբույր ունի։ Դրանք նետված են սենյակի մի ծայրից մյուսը։ Միայն վերցնում եմ լարն այդ ու խփում փափուկ անկողնուն, այն կոտրվում է, լսվում է մի անցավ ճիչ դատարկության․

Հահահհահահհահահհահահա…

Միայն թե լռեք, հա՞, հա՛, հա՛, հա՛, թողեք քնեմ, հա՛։

Դեմքիցս մաքրում եմ մոխրի փոշին ու քնում եմ հավերժ։

Ոչ ոք չկա։

Իսկ ե՞ս ուր եմ կորել․․․

Anahit Arshakyan

Կյանք` խամրած գույներով

Մենք սկսեցինք իրար լսել, երբ էլ չէինք խոսում: Մենք չէինք խոսում բառերով: Մենք չունեինք ոչ էլ նշաններ, ազդանշաններ:

Երբ մենք դադարեցինք խոսել, մենք գտանք իրար:

Հիմա՝ մթության մեջ ու լռության՝ մենք կանք, բայց ոչինչ չկա: Ոչ մեկը չկա:

Ես չգիտեի, որ իրական եմ լինելու: Չգիտեի, որ իրականություն եմ տեսնելու: Ես չգիտեի, որ իմանալու եմ: Ես ոչինչ չգիտեի: Ես չգիտեի, որ զգալու եմ՝ առանց ազդանշան ու առանց լույսի կտոր, առանց բառ ու առանց նամակ, առանց վիճակ, առանց հանդիպում ու ժամաքանակ: Որ հարցեր չեմ տալու, դրանք այլևս պետք չեն լինելու: Որ աշխարհը մի կծիկ է դառնալու՝ կոկորդին կանգնած հիստերիկ գնդի պես, երբ լացել չես կարողանում, որովհետև փակ է:

Չհամակերպվել չի կարելի: Համակերպվելն անտանելի է: Ստեղծում ես. գլխում, ներսում, դրսում, ժամի մեջ:

Անտանելի է ինքդ քեզ խաբել ու ապրել, երբ իրականությունով ես քեզ խաբում, որն իրականությունում ուղղակի տեղավորել չես կարողանալու:

Ընտրությունը՝ ծայրահեղ ու երկկողմանի, գալիս է միայն, երբ իրական զգացմունքդ չես կարող շնչել. երբ ի վիճակի չես, որովհետև ամայի խառնաշփոթ է, որովհետև ամեն բան ավազի է վերածվել ու խեղդելու է՝ թե շնչես դրանով:

Ընտրությունը գալիս է փրկելու, ուղղակի, որպես որոշում, որ նորից ես ծնվելու, սկզբում ոչ մեկին նման չես լինելու: Դժվար է մեռնել, երբ անձև ու անգույն ես ծնվելու: Ընտրություն, որ ուղղակի անընդհատ ինչ-որ բան ես անելու. ինչ-որ նպատակներ դնես, որոշումներ կայացնես անընդհատ, որ վերջում դատարկ բռով չմնաս, որ սոսկ գոյատևես՝ նյութական իրականության մեջ: Ընտրություն, որպես էդպիսին, չկա, դա՝ քո իրականությամբ ապրել չկարողնալու, արգասիք է: Որովհետև քոնը լինելով կդառնա խաբկանք: Կդառնա նզովք ու թույն: Կփչանա:

Ամենամաքուրը կկեղտոտվի դրսից, եթե մեջդ մնա:

Անտանելի է խամրած գույնով ապրել:

Երբ տեսնում ես գույներն էնպիսին, ինչպիսին կան, կամ պետք է ամեն բան շատ լավ կամ շատ վատ լինի, իսկ միջինը սպանում է: Միջինը կա չկայի մեջ: Միջինի մեջ անիրականը խլում է քեզ: Բայց ի՞նչ անել, ի՞նչ անել, ի՞նչ անել…

Մոռանում ես: Թողնում ես: Հեռանում:

Ընտրությունն իրականում միակողմանի է, հենց դա է ցավեցնում:

Նոր իմաստը նախորդի հետ չհամեմատելու համար պետք է մարսել նախորդը: Իսկ թե ինչպես մարսել՝ ոչ ոք երբեք չի ասել:

Ավելի լավ է ուղղակի քնել, քան շարունակել օրը՝ խաբելով քեզ, նրան, կուրանալով: Նոր իմաստը միշտ ուղղակի ուրիշ է ու անիմաստ խաբկանք է, որպես կուրացնող լույս, քանի դեռ ստվերից՝ մի ժամանակ, քո լույսի, դուրս չես եկել:

Որովհետև եթե լինել, ապա միայն վերանալով:

Լռել, գոյատևել, շնչել:

Չմտածել առհասարակ:

Շնչի ռիթմը փշրվում է ի անձրև: Այն կաթում է դեմքիդ, իսկ դեմքդ չկա:

Anahit Arshakyan

Դու` դու, ես` ես

Դու փակել ես էջը, ես՝ գիրքն եմ այրել:

Ես աշխարհում կամ ու չկամ՝ քոնում: Դու էն աշխարհում ես վաղուց, որ իմն է:

Դու գտել ես աշխարհ ու այն կառուցել, ես ստեղծել եմ ավազից:

Դու անցել ես աշխարհներ, ես բանտարկված եմ իրականությանս մեջ:

Դու բախտավոր ես, որ ես քո բախտը չէի, ես ունեմ բախտ՝ քեզնից նվեր, որ դժբախտությունս էր:

Մոռացումը քեզ հարկավոր չէ, իսկ ես մոռացված եմ հիշողությանս մեջ:

Դու նույնն ես, անցորդները քեզ չեն փոխել: Ես չկամ անցորդների հետ. էլի նույնն եմ ես:

Աշխարհում կան շատ ճանապարհներ, իսկ ճանապարհներում աշխարհներ՝ շատ քիչ:

Դու տգեղ ես, անսահման տգեղ, բայց դա ինձ չի խանգարել երբեք: Ես գեղեցիկ եմ, անսահման գեղեցիկ, իսկ դա քեզ խանգարեց:

Դու խոսում էիր ինձ հետ, ես՝ քեզ հետ: Մենք խոսում էինք այնքա՜ն հարմար, այնքա՜ն ճիշտ, այնքա՜ն հեշտ: Ես խոսում էի, հասկանու՞մ ես, ես խոսում էի, ինչպես ոչ միշտ, ինչպես երբեք:

Ես այն մեկն եմ, ում ձեռքը անդունդի եզրից չքաշեցիր ու կողքիդ չգցեցիր, թողեցիր գնամ ու դու մենակ մնացիր: Քո աշխարհը քանդել ինձնով դու չուզեցիր:

Դու չթողեցիր ինձ մոտ, դու ինձ չսպանեցիր: Ես քեզ չսպանեցի, որովհետև ուժ դու ինձ չտվեցիր, թույլ չտվեցիր: Դու մեռած ես երևի ու ապրել չուզեցիր:

Դու հորինվածք ես ու մի քանի րոպեներ: Ես խփնված եմ, որ գրում եմ քո մասին այսպես:

Դու կյանքից հոգնել ես ու այնքան պարզ ես այդպես: Ես այնքան դժվար եմ, բայց կյանքից չեմ հոգնել, կյանքն է ինձ ուժասպառ արել:

Ես թանտրոն չգնացի էդպես էլ ու մոռացա  քեզ: Քանզի ես միայն ստեղծեցի շարունակություն ու չպահեցի այն, ինչ իրապես էր եղել:

Որովհետև դու ներկայացում ես ու անցորդ: Իսկ ես ուղղակի՝ անծանոթ: Իսկ թե նման ես ինձ, դու էլ ես իմ պես, ապա ես ֆիլմ եմ ու վեպիդ մի գլուխն արդեն: Տես, նույնիսկ սա՛ չգիտեմ:

Դու տեսնում ես ինձ քո գույնի մեջ: Իմ գույները կորչում են քեզ հետ:

Դու գտել ես ինձ քո հետ, ես փնտրում եմ քեզ իմ մեջ:

Դու չես լսում ինձ, բայց մտածում ես, որ տեսնում ես ու գիտես: Ես լսում եմ քեզ, բայց չեմ տեսնում ու չեմ էլ տեսնի երևի երբեք, որովհետև դու միշտ գիտես, իսկ ես՝ երբեք:

Դու հարվածներ ես ստանում բազում ու ինձ պատմում ես, թե հարցնեմ: Ես հարվածներ երևի նույնպես ստացել եմ, բայց այնքա՜ն կուզեի լռեիր ինձ լսելու պես ու երևի ես կխոսեի, երևի չէի գոռա հիմարի պես:

Դու քնքշանքս ու հանգիստս ես մեկ-մեկ:

Ես քեզ չեմ տա ինձ երևի երբեք:

դու՝ Դու, Ես ՝ ես:

Anahit Arshakyan

Արցունքս աղի ա, անձրևդ՝ դառը

Արցունքս դառը անձրևիցդ ա, որ քեզ թվում ա, թե պետք ա կտրել. կտրել՝ քո սեփական ձեռքերով, որովհետև Աստված սպառել է իր ձեռքերը, որ քեզ կհասնեն ու կկտրեն: Դու ուզում ես քնել, բայց նրա համար չէ, որ արև լինի. դու գիտես, որ չկա՛ ոչինչ. ու դա բացարձակ ճշմարտություն է՝ թե այդպես ես մտածում: Թող քո ականջին ստեր փչեն, որ անձրևդ երկարի. ես քեզ չեմ խաբի երբեք ու չեմ հորինի:

Քեզ չի՛ թվում, քեզ ոչինչ չի՛ թվում, ոչ մեկին ոչինչ չի՛ թվում ի՛ր մասին, մեզ միայն թվում է դիմացինի՛ մասին: Մենք թվում ենք ու քանակում ենք դիմացինին՝ իր թվարկածներից ու թվերից, չիմանալով, որ անձրևի կաթիլները հաշվել չի լինի, գրել չի լինի, բառոտել չի լինի, սիմվոլե՞լ ՝ դժվա՜ր. միայն երբ չի լինի: Դիմացին լինել չի՛ լինի. միայն ոչինչ չասող հայացքով ու հասկացող աչքերով դիմացից նայել. դիմացից, ոչ թե՝ կողքից: Ես ոչ մեկի կողքին չեմ. ոչ մեկն իմ կողքին չի: Ոչ մեկ ոչ մեկի կողքին չի կարող երբևէ լինել, միայն այն պատճառով թեկուզ, որ նախադասությունը ես – ով եմ սկսում:

Արվեստդ կյանքդ ա, որովհետև չունես արվեստ՝ կյանքում: Դու գրում ես, որ բացատրես. քե՛զ բացատրես, ինքդ՝ քեզ՝ ինքդ քեզ բացատրես, բայց… քո՛ համար չէ, այլ՝ իմ, այլ՝ նրա, այլ՝ մեկ ուրիշի, որ մի օր գիրքդ կկարդա ու դառը անձրևդ կուլ կտա: Դու գրում ես նրա՛ համար կամ գրում ես ուղղակի, որովհետև այլ՝ անելու բան չկա, ու երևի թե լավ կլինի, որ վերևից նայելով սկսի կարդալ, միգուցե մի փոքր ավել քեզ կողքից նայի: Դուք կուլ կտաք անձրևը. դու կմարսես, ինքը՝ կթքի: Դու կթրջվես, ինքը՝ գլխիդ անձրևանոց կպահի ու չի թրջվի: Կամ` հակառակը:

Ես՝ քեզնից եմ միտք քաղում, դու ինձնից ես միտք քաղում: Մենք լալիս ենք աղի անձրևով՝ միմյանց դառը արցունքների համար կամ հակառակը: Որովհետև մենք միայն մեզ ունենք ու երևի թե միայն լացել գիտենք, որ չունենք: Որովհետև արցունքս աղի է, անձրևդ՝ դառը: Կամ հակառակը: Արդեն ասել եմ: Ասում եմ, որ իմանաս: Վիճակս ավելի հասկանաս: Քեզ ավելի լավ խաբեմ:

Քո փոքր աշխարհում՝ մեծ աշխարհի մասին, ես միայն ի՛նձ կկարողանամ գտնել: Բայց իմացիր, որ ես քեզ գտել եմ իմ փոքր աշխարհում՝ մեծ աշխարհի մասին, ու քեզ լսող մեկը կա, ու քեզ ես երևի թե մի քիչ հասկացել եմ՝ կողքից:

Դու սիրիր ու ապրիր: Դու սիրիր, որ ապրես: Քեզնից չեմ պահանջում, որ ապրել սիրես:

Դու գրիր ու սիրի էն՝ ինչ գրում ես, որովհետև ցանկություն ու նպատակ ու կյանք կունենաս, որ գրածդ՝ իրականությունից հանես ու սարքես: Դու գրիր, որ ինչ-որ բան ստեղծես: Գրիր, որ լացեն ու դատարկվեն ու լցվեն: Դու գրի… Դու գրի բոլոր գրվելիք պահերին կամ գրվելու արժանի պահերի մասին ու ստեղծի, երբ ուժ կունենաս խմբագրելու: Դու պատմիր ու ստեղծիր քո մի բուռ իրականությունից: Մարդիկ ավելի լավ կգտնեն իրենց՝ իրենց փոքր աշխարհում՝ մեծ աշխարհի մասին կամ ուղղակի բառերից ինչ-որ ձև, ի՜նչ-որ ձև իսկականը կզգան ու քեզ կտեսնեն:

Մոռացիր դու նրան, ի՛նձ մոռացիր. մոռացիր դու բոլորի աչքերը, որոնցով գրածդ՝ հետո հազար անգամ ավել ես փորձելու կարդալ: Ես չգիտեմ, ես չգիտեմ ու չեմ կարող պատասխանել, թե մարդիկ ո՞նց են իսկականը հասկանում, թե դու ո՞նց ես իսկականը հասկանում, թե ո՞րն ես դու՝ իսկակա՛նը: Բայց մարդիկ հասկանում են, երևի որովհետև իսկական են, ու ամենաիսկականը հենց մա՞րդն է: Դու գրիր, հազարավոր անծանոթ մարդիկ քեզ կկարդան ու կզգան ու կմտածեն այն, ինչ իրենք են, այն, ինչ իսկական է, իսկ քեզ իմացողները թող խնդան. դու հիմարություն ես, միայն երբ պատմու՛մ ես քո մասին իրենց: Բայց դու իմաստ ես, թե պատմում ես ինքդ քո մասին պատմելու մասին: Ու ես չեմ խնդում, ոչ էլ լաց եմ լինում:

Իմացի՜ր, ես հենց քե՛զ համար եմ գրում ու իմացիր, որ խաբում եմ. ես էլ ի՛մ նրանց ունեմ երևի, ես էլ երևի ինձ եմ խաբում: Դու կարդա քո՛ աչքերով: Մի քանիսը փորձելու են իմ աչքերով կարդալ, ախ, այնքա՜ն իզուր: Մեկը միգուցե վստահ է, որ տեսնում է աչքերս՝ գրելու պահին, ախ, որքա՜ն սուտ ու ճիշտ, եթե նա այդպես է մտածում: Մնացածը ուղղակի վազանց կկատարեն որևէ աչքերով, որևէ պահի ու կհասնեն վերջակետին, որը չկա:

Դու իմացիր, որ ես քո առջև՛ չեմ նստած, այլ՝ կողքիդ: Դու իմացիր, որ մենք լուռ նայում ենք որևէ կետի, այլ ոչ թե՝ իրար: Դու իմացիր, որ նույն՝ ոչ մի տեղ նայելով հանդերձ, մենք ավելի լավ կտեսնենք միմյանց, ու դու իմացիր, որ դեռ ոչինչ չգիտես ու դեռ այնքա՜ն բան ունես իմանալու, որ տարիները ու կյանքը՝ կարճ, այդքան ծանր ու դանդաղ հոսող բոլոր գիշերներով քեզ չեն հերիքի. մեկը նրա համար թեկուզ, որ ինձ հասկանաս կամ նրա համար, որ թեկուզ ուղղակի:

Ուղղակին հզոր բառ է, Պուշկինի «չտո-տը»-ն հզոր է, որովհետև այն բառերից ու սիմվոլներից վերև է , այն վեռբալ չէ: Իմացիր, որ Բախը ստեղծել է «չտո-տը», իմացիր, որ շա՜տ «չտո-տը»- ներ և ուղղակիներ կան այս անուղղակի աշխարհում: Իմացիր, որ քո ուղղակին հզոր է. դու վեր ես ելնելու բոլոր բառերից՝ հենց գրելով: Դու վեր ես ելնելու բոլոր սիմվոլներից՝ հենց ստեղծելով: Իմացիր, որ հիմա քո ուղղակին ամենաիսկական իմաստն ունի ու բացի՜ր աչքերդ: Ես սպասում եմ. սպասում եմ  քե՛զ. ամեն օր՝ արդեն ուրիշ ես-ը ամեն օր կսպասի քեզ՝ արդեն ուրիշ. ամեն րոպե ինձ ավելի անծանոթ ու հարազատ: Ես սպասում եմ քեզ, իմացի՜ր. ուղղակի:

Քնիր դու ցերեկները ու գիշերները՝ ապրիր կամ հակառակը. միայն ապրիր: Ապրելու իմաստը ես դրանում եմ տեսնում. գտնում ես, թե ո՞նց ես ուզում ապրել ու ապրում ես: Գտիր Ո՛նց-ը: Ուզու՞մ ես, ուղղակի՛ ապրիր: Թող քո Ո՞նց-ը լինի Ուղղակին: Արդեն ասել եմ իմ վերաբերմունքը՝ Ուղղակիին: Դեռ շատ բան ունես ասելու, ուղղակիորեն՝ առանց բառերի, հենց քեզնով, քո ապրելով: Ողղակիից հետո միշտ գալիս է պատասխանը՝ թե՛ բառերով, թե՛ սիմվոլներով, թե՛ գույներով, թե՛ էմոցիաներով, թե՛ եղանակներով, ամե՜ն ինչով ու ոչնչով: Քեզ մի քայլ է մնացել. էլ մի՛ վազիր, հանգիստ և ուղղղակի քայլիր, ու ես հավատում եմ, որ դու կգտնես քո՛ «չտո-տը»-ն, քո ինչ-որ բանը. ուղղակի. ես էլ չգիտեմ, թե ինչի, ու պետք էլ չի:

Anahit Arshakyan

Շնչելու կարողություն

Ընդամենը մի քանի րոպե, և ես կապրեմ այն, ինչ պետք է: Ընդամենը մի քանի կանգուն րոպեներ: Ընդամենը որոշակի րոպեներ ու ոչ մի թուլություն, րոպեներ, ու ոչ մի պատմություն: Դատարկ հորիզոն, սպիտակականաչ լուսավորություն, գետի խշշոց ու ցուրտ: Կանգուն ու հաստատուն րոպեներ, և ես դրանք չեմ պահի, չեմ բռնի, չեմ փորձի հիշել: Րոպեներ, որոնք կլինեն ու կթափվեն բոլոր տերևների հետ:

Խորը շունչ. օդը պաղ է ինչպես անիրականությունը, մարմինը կանգ է առել սառնությունից ու անէանալուց: Եսը օդում չկա, չկա որևէ տեղ, ոչինչ չկա, բայց կա շնչելու կարողություն:

Ես քայլում եմ երկաթգծերով, սառնությունը տաքացնում է ինձ ու մնում է սառը: Շա՜տ ծառեր կան ու կան թռչուններ: Շուրջբոլորը չի տալիս, չի տանում, չի ուզում, չի գալիս, չի գնում, չի մնում, չի լքում, չի տանջում, չի սփոփում, չի լսում, չի խոսում:

Մի աղջիկ կա, ականջակալներով երգ է լսում, գնում գալիս է: Նայում եմ նրան ու սայթաքում եմ: Մի մարդ կա, վազում է, գնալով փոքրանում է, գնալով սևանում ու հեռվանում է ու էլ  չի երևում:

Իսկ դու գիտեի՞ր, եթե քայլես թրջված փայտի վրայով՝ կսայթաքես: Եթե երկար ժամանակ մի կետի նայես՝ այն կանհետանա: Կարող ես բարձր տեղ նստել և ընկնելուց չվախենալ: Կարող ես ջուրը մտնել ու թրջվելով՝ հանգստանալ ու խեղդվելու մասին չմտածել: Կարող ես տերևների մեջ թաղվել ու չվախենալ, որ այլևս ոչ ոք երբևիցե քեզ չի գտնի: Կարող ես նստել կանգնած գնացքն ու շարժվել:

Աներևույթ հորիզոն, զբոսնող աշխարհ, տաք արտաշունչ, թաց ճանապարհ:

Մեկ շունչ՝ ամեն ինչ, մեկ արտաշունչ՝ ոչինչ:

Ահա ես թունելի մոտ եմ: Այն սև է:

Սպիտակ լույս է երևում, ու երևի թե ցուրտ կլինի:

Չեմ մրսում:

Anahit Arshakyan

Շեքսպիրյան վերջաբան

Եթե կարողանաս պարտականության ցրումից հետո գտնել իմաստ և իմաստի ցրումից հետո գտնել պարտականությունդ, ապա իմաստ կունենաս:

Եթե կարողանաս ընդունել, որ ասված խոսքերը բերանումդ դառնանալու են, իսկ հիշողությունդ՝ նզովվելու, եթե կարողանաս վաղվա օրվա դառն անձրևդ կանխագուշակել, բայց բաց գլխով թրջվել, միգուցե անձրևը մի օր քաղցր լինի, որովհետև միշտ էլ քաղցր է եղել ու նզովքները՝ օդից մաքրելու հատկություն ունի:

Եթե կարողանաս մեղադրելը մոռանալ, միգուցե դու հաղթես, ու թե կարողանաս կարգավիճակիդ հետ հաշտվել, միգուցե մի օր սկսես ճիշտ չհամակերպվել:

Եթե մեջքի ցավով կարողանաս գլխիդ ցավը հասկանալ ու գլխացավով քնել, ու եթե հետո կարողանաս ինքդ քեզ հաշիվ տալ բոլոր ցավերիդ համար, գլխացավերդ միայն շատ սուրճ խմելուց կլինեն, որովհետև կաշխատես անվերջ կրքով, իսկ մեջքի ցավերը կլինեն հաճելի ու հաճախակի, չնայած հաճախականությունը արդեն դուք որոշեք:

Եթե վաղը արթնանաս ու չիմանաս` ինչ հագնել, բայց միևնույն լինի, միայն թե դու՝ դու լինես հագուստիդ մեջ, ու թե ավելի կարևոր լինի հանվելուցդ քեզ կորցնելը, բայց ինքդ քեզ չկորցնելը, ապա դու միշտ կունենաս մի անկապ վերնաշապիկ՝ հագնելու:

Եթե կտրվեն բոլոր լարերը ու դու մոռանաս մատներիդ դիրքերը, բայց մի օր գտնես ներսիդ մեղեդին, ապա քեզ հարկավոր չեն լինի լարեր՝ դրանց վրա ուղղակի նվագելու համար, հարկավոր չի լինի հորինել մատների դիրքեր, որովհետև դրանք կշարժվեն միայն անկանոն ու ինքնամոռաց:

Եթե կարողանաս ողբալ՝ քեզ ֆիլմի պես նայելու համար, միգուցե մի օր ապրես իսկապես, ու քեզ պետք չլինեն դոկումենտացիաներ:

Եթե փաստը դառնա կերպար, բայց դու կերպարներիցդ դուրս գաս, ապա քեզ՝ որպես բնորդ, հազարավորները կնկարեն, իսկ դու միայն կժպտաս՝ Մոնա Լիզայի ժպիտով:

Եթե կարողանաս ինքդ քեզ հետ զրուցել ու երբեք չհոգնել, ապա կհրաժարվես անպետք խոսքերից ու դատարկների հետ հիմար զրույցներից:

Եթե կարողանաս միշտ փնտրել վերևում, բայց առանց կորցնելու՝ գետինը, ապա գտածդ միշտ հետաքրքիր ու կարևոր կլինի, ու դու միշտ վերև կնայես, բայց աչքերդ չեն կուրանա, ու ոտքերդ կանգուն կմնան:

Եթե ունենաս ամուր արմատներ և չունենաս աճելու հնարավորություն, ապա արմատներդ պահելով` կաճես առանձին ու կաճես նույն սև հողում, բայց մաքուր օդում:

Եթե ուժ գտնես՝ գրելու, երբ չունենաս մտքեր, ապա մտքերը կծնվեն մատներիդ տակ, ու դու կգրես գրքեր. բազում գրքեր ու մի նախադասություն միայն՝ վերջում:

Սա նախաբանն էր, իսկ վերջաբան չկա, որովհետև մենք գիտենք, թե ինչ ենք, բայց չգիտենք, թե ինչ կարող ենք լինել:

Իսկ նախաբան կա, քանզի ոչնչից ոչինչ չի կարող առաջանալ:

Anahit Arshakyan

Տասը վայրկյան

***
Թելը զգում ես հենց առաջին վայրկյաններին. կամ կապվեց, կամ` չէ։ Եվ վերջ։ Այդքանը։
Ես առաջին տասը վայրկյանում գիտեմ քո դիրքը ՝ ընթացքի  մեջ: Դու մի տեսակ մի տեսակ ես: Մի տեսակ ես գիտեմ քեզ։ Ես գիտեմ, ինչը կսիրեմ՝ մի օր ատելու նպատակով, ինչը կերազեմ այլ լիներ, ինչը կփոխես։

***
Իսկ եթե ա՞յլ բան ասեի…
Ուզում ես քեզ լսեն, ուզում ես օգնության կարիք ունենալ։ Եսը կառավարել հարկավոր չէ, երբ հանդիպում ես անծանոթ հարազատի։ Ակամայից դառնում ես սպիտակ առագաստ, դառնում ես խորտակված նավ, որ ջրի երես է ուզում դուրս գալ: Հարազատ անծանոթը քեզ կտա ամենածայրահեղ իրական հարցերը՝ քո մասին ու կպատասխանի ամենալռությամբ։

***
Տեսնես սա ե՞ս եմ, թե՞՝ նոր ուրիշ եմ։
Ահա՜, կարծես թե հարմար է։ Կարծես թե տաք է։ Կարծես թե հանգիստ է։ Կարծես թե ազատ է։ Ես կարծում եմ, որ ես՝ ես եմ, որովհետև դու՝ դու ես։

***

Եթե մի օր գտնվես փողոցի ստվերներում, ստվերիդ հետ կարճ զրույց կբռնկվի ու ստվերներդ կայրի: Ալիքները կհանեն վեր, բայց դու կմնաս քո խորության մեջ։ Դու գրել ես ալիքների մասին ու միայն գիշերով ու արել ես տառասխալներ։

Կասես, որ չքնելու սովորություն ունեիր, մոտ 3 տարի։ Ես կասեմ, որ գիտեմ։

Ու խորհուրդ կտամ, որ այս գիշեր քնես, և ամեն բան լավ կլինի: Ես քեզ չեմ ստիպի չքնել: Դու էլ իմ մասին չես գրի ու չես անի տառասխալներ:

***

Լցվել միայն հորինելով… Եվ միայն անքուն գիշերով:
Կարող եմ ստեղծել հազարավոր երազներ՝ տասը վայրկյան տևողությամբ ու բոլորը՝ ճշմարիտ։ Ես հավատարիմ եմ տասը վայրկյանի իմ տեսությանը։ Տասը վայրկյան հետո մեզ պետք են զարգացումներ ու կուլմինացիաներ: Մենք զարգացումները կթողնենք ալիքների քմահաճույքին, իսկ անկումներից արդեն խորտակված ենք վաղուց:

***
Չափազանց հանգիստ ենք մենք, չափազանց՝ զբաղված, չափազանց թքած ունենք մենք, չափազանց՝ ապտակված։ Չափազանց տեսած ու իրատեսական, չափազանց չափազանց ենք մենք մեր ձևերում ու չափերում և ատում ենք չափազանցվածություններ։
Չափազանցնում եմ մի տեսակ, չէ՞։

***
Հայերեն երգերն առանձնահատուկ զգայական աշխարհ են ստեղծում, հայերեն գրքերը՝ այլ կերպ դիպչում։ Դու մի տեսակ հայերեն ես։ Մի տեսակ, առանց համացանց օր ես։ Մի տեսակ էն տեղն ես, որ երբեմն կգնայի։ Երբեմները հազվադեպ կլինեին։ Իսկ հազվադեպները իրականում՝ շատ։

***

Ես ուզում եմ դառնաս ալիքներ, որ լողամ, իսկ դու ներքևում ես՝ խորը հատակում: Ասում  ես, որ հատակն ես արդեն փորել ուզում։

Ես քեզ ձայնազրկում եմ՝ քո խորտակման մասին պատմությունն անգամ չլսելով, իմ՝ չված ճայերի մասին պատմություններով։

Մենք կսիրեինք լսել, բայց լուռ խոսել՝ էլ ավելի:

***
Հա, ինչ էի ասում… Ես հավատում եմ առաջին տասը վայրկյանին… Ու վերջին տասներին:
Առավել շատ հավատում եմ, որ անհավատ եմ, իսկ դու ինձնից մի տասն անգամ ավել։
Իսկ տասը րոպեից մենք միմյանց ձեռք կսեղմենք։ Մենք կանցնենք ջրի հատակը, և մի տասն օրից կանցնի վտանգը։ Ու մենք կգրենք սպառնացող վտանգի մասին՝ մեր երազներում, որ տեսնում ենք բաց աչքերով։

***
Ես երազներ հազվադեպ եմ տեսնում։ Երևի չափազանց խորն եմ քնում, դրանից է։

***
Այսօր ես երազ տեսա, երբ փողոցն էի անցնում։ Ես երազ տեսա այն մասին, որ գիշերները չեմ քնում, որովհետև ալիքները քամոտ են, որովհետև մի օր ես չանցա փողոցը:
Օրը պարզ էր ու հստակ:

***
Գիշերը ժամը չորսն է։