Երբևէ եղե՞լ եք Հայաստանում։ Եթե այո, ապա դուք հավանաբար կարծում եք, որ այցելել եք Հայասատանի ամենահետաքրքիր վայրերը։ Երևի եղել եք Գառնիում, Սևանում, Գեղարդում, Էջմիածնում։ Սակայն հավատացեք՝ սա դեռ ամենը չէ։ Հայաստանում կան շատ տեսարժան վայրեր, որոնք այդքան էլ հայտնի չեն։

Ահա մի քանիսը։

Աստվածընկալ վանք, վանական համալիր պատմական Նիգ գավառի կենտրոնական հատվածում, ներկայիս Արագածոտնի մարզի Երնջատափ և Հարթավան գյուղերի միջակայքում, կառուցվել է 4-13-րդ դարերում։

Աստվածընկալի անունն առաջացել է վանքում պահվող «Աստվածընկալ Սուրբ Խաչ»-ի անունից։ Աստվածընկալի վանական համալիրը գտնվում է Քասաղ գետի աջակողմյան հատվածում, բարձր բլրի վրա։ Տարբեր դարերում կառուցված ձեռակերտ շինությունները մի ընդհանուր միասնությամբ ձուլվել են շրջապատի բնությանը, հարազատ ու համահունչ են նրան։ Աջ կողմում գահավեժ ժայռեր են, ձախում՝ ձորակներ, ներքևում՝ ձորը, որտեղով հոսում Է Քասաղ գետը, գետի ձախ ափին, եռանկյունաձև բարձունքի վրա՝ միջնադարյան բերդը։

Ոչ բոլորը գիտեն Արագածում գտնվող Գեղարոտ ջրվեժի մասին։ Այն գտնվում է Արագածոտն մարզի Ապարանի Արագած գյուղում։ Գյուղից 11կմ հեռավորության վրա է և ներառվել է բնության պետական հուշարձանների ցանկում։ Արագածի լանջից մոտ 3000մ բարձրության վրա է։ Գեղարոտ ջրվեժը երկուսն է՝ մեծ ու փոքր։ Ջրվեժը գահավիժում է 17 կմ բարձրությունից։

Արագած լեռան արևմտյան լանջին` Արտաշավան գյուղում, տեղակայված է հայկական այբուբենի հուշարձանը: Քանդակագործական այս շքեղ աշխատանքը գտնվում է անմիջապես բաց երկնքի տակ և ներառում է 39 տառերի քանդակներ։ Բոլոր տառերը քանդակվել են տուֆից: Համալիրը կառուցվել է 2005 թվականին՝ հայոց գրերի ստեղծման 1600-ամյակի առթիվ։

Սուրբ Խաչ եկեղեցին գտնվում է Հայաստանի Արագածոտնի մարզի Ապարան քաղաքում։ Այն կառուցվել է 4-րդ դարի վերջերին։ Եկեղեցին վերանորոգվել է 1877 թվականին։ Եկեղեցու քահանաներն են Տեր Մուշե քահանա Վահանյանը և Տեր Սարգիս քահանա Սարգսյանը։

Ես Կոտայքի մարզում եմ ապրում, բայց երբեք չեմ ուրացել արմատնե­րս, որ ծլարձակվել են Տավուշի մարզի Այգե­ձոր գյուղում։ Այդ գո­ղտրիկ անկյունում ապրում են իմ բոլոր բարե­կամները։ Իմ ընտանիքը երեկ հրավիրված էր այնտեղ մի կարևոր առիթ­ի, որը հայերը կոչում են բանակի քեֆ, ինչով արդեն ասվում է ամեն բան։ Խնջույքը կազմ­ակերպվել էր Մոնթե Մե­լքոնյանի անվան ռազմա­մարզական վարժարանն ավարտած իմ զարմիկի հա­մար, ով շուտով կդառնա Հայոց բանակի զինվո­ր։ Շտապելով բարի ծառ­այություն մաղթել բոլ­որ զինակոչիկներին` ուզում եմ ասել նրանց, որ քանի դեռ դուք տա­լիս եք հայրենիքի պար­տքը, մենք պարտք ենք մնում ձեզ` մեզ խաղաղ երկինք բերելու համա­ր: Շնորհակալ ենք, որ ազնիվ եք հայրենիքի ու մարդկության առաջ։

Այգեձոր հասնելու հա­մար մենք անցանք երկու հարյուր երեսուն կի­լոմետր, իսկ այդ հինգ ժամ տևած ճանապարհը լի էր զանազան պատմու­թյուններով ու դեպքեր­ով, ինչի մասին էլ կպ­ատմեմ հիմա։

Ես շատ հետաքրքիր պա­տմություններ էի լսել Այգեձորի մասին, բայց այս մեկը նորություն էր ինձ համար։ Այգե­ձորը, որը շրջապատված է հսկա ժայռերով, ու­նի գաղտնիքներ իր փեշ­երին ծվարած անտառներ­ում։ Ասում են, որ գյ­ուղում եղել են մարդի­կ, ովքեր երազ են տես­ել, և իմանալով թաքնվ­ած ոսկու տեղը` գտել են այն և հարստացել։ Հեքիաթի նման է, բայց Այգեձորը տեսնողները հեքիաթներին հավատում են։ Ավազակների համ­ար կուզեի հիշեցնել, որ ոսկի գտնելու համար նախ երազ է պետք տե­սնել. կարևոր պայման է։

Ավազակներից անցնե­նք ավանակներին։ Երեկ ես իմացա, որ ավանակ­ների զգայական հատկու­թյունները չափազանց ուժեղ են։ Նրանք մշտապ­ես քայլում են ամենից անվտանգ ճանապարհով։ Հին ժամանակներում ճանապարհներ կառուցելիս ավանակի հետքերին են նայել, որպեսզի ճամ­փան լավը լինի։ Հետաք­րքիր է` մենք ավանակ ենք կոչում մարդկանց հիմար լինելու դեպքու­մ, բայց այս կենդանին­երին հետևելով ենք առ­աջ գնում։

Երբ հասանք գյուղ, ու հանդիպեցի հարազատնե­րիս, իմ մեջ ավելի ամ­րապնդվեց այն միտքը, որ ծառը առանց արմատի փայտի կտոր է, որից լավագույն դեպքում պա­րսատիկ կարելի է պատր­աստել, հակառակ դեպքո­ւմ միայն այրել։ Հայր­ենիքը ամուր է, երբ արմատները չեն մոռացվո­ւմ։ Եկեք ամուր պահենք Հայաստանը։