Իմ էջը խորագրի արխիվներ

hasmik givargizyan

Մարդիկ իրական կյանքում

Ամեն մարդ ունի իր դերն այս կյանքում. մեկը խոհարար է, մեկը` շինարար, մյուսը՝ տնօրեն կամ ուրիշ ինչ որ բան: Հիմնականում մենք ճանաչում ենք նրանց հենց այնպիսին, ինչպիսին տեսնում ենք: Դե իրենց պաշտոնով կամ մասնագիտությամբ, էլի: Բայց շատերի մտքով չի էլ անցնում, որ նրանք մեզ պես մարդիկ են: Իհարկե, մենք գիտենք, որ նրանք ամուսնացած են, երեխաներ ու թոռներ ունեն, բայց թե ինչպես են նրանց հետ շփվում՝ չենք պատկերացնում:

Վերջերս քայլում էի փողոցով ու մի պաշտոնյա մարդու տեսա՝ իր թոռնիկի հետ: Բոլորը նրան գիտեն որպես խիստ և լուրջ մարդու: Սակայն այդ ժամանակ նա բոլորովին նման չէր մեր իմացած մարդուն: Նա շատ քնքուշ և բարի խաղում էր իր թոռնիկի հետ, համբերատար կերպով պատասխանում նրա բոլոր հարցերին: Նա նստեցրեց փոքրիկին ճոճանակին և սկսեց ճոճել, պատմելով, երևի, մի հետաքրքիր պատմություն, քանի որ թոռնիկն իրեն ուշադիր լսում էր և բա՜րձր ծիծաղում: Այնքան հաճելի տեսարան էր: Ես կանգնել էի ու նայում էի նրանց, հիշելով իմ մանկությունը, և բոլոր այն հետաքրքիր դեպքերը, որոնք կապված են պապիկիս հետ:

Երբ դուրս եկա հիշողությունների քարանձավից, տեսա, որ պաշտոնյան ու իր թոռնիկը արդեն հեռացել են, մինչ ես վերապրում էի իմ կյանքի երջանիկ պահերից մի քանիսը: Այդ դեպքը ստիպեց ինձ հասկանալ, որ մարդիկ այնպիսին չեն, ինչպիսին առաջին հայացքից են թվում: Երբեմն նրանք ավելի բարի կամ խիստ են, ավելի քնքուշ և հասկացող: Երբեմն նրանք ուղղակի քողարկվում են: Այնպես որ, պետք չէ մարդկանց որևէ բան վերագրել առանց ճանաչելու:

davit aslanyan

Առողջությունից թանկ առողջ սնունդ կամ առողջ սնունդը առողջությունից թանկ է

Մեր օրերում, երբ առողջ սնունդ քարոզվում է գրեթե ամենուր, այն շարունակում է մնալ թանկ և շատերի համար ոչ մատչելի: Եվ սա կարծիք չէ, այլ փաստ: Իսկ ի՞նչ է առողջ սնունդը: Մրգերի ու  բանջարեղենի օգտագործո՞ւմ, թե` արագ սննդի ու խոլեստերինի բացառում: Կարծում եմ և՛ մեկը, և՛ մյուսը: Միայն թե հավասարությունը պահելը այնքան էլ հեշտ չէ, ու շատ հաճախ նաև թանկ արժե: Իսկ հիմա մտածենք ինչպես սպառողը: Թանկարժեք սնունդը դարձնել սննդակարգ ոչ բոլորին է հասանելի, իսկ նրանք, ում համար այն հասանելի է, դժվար թե հրաժարվեն ավելի թանկ անառողջ սննդից: Մյուս կողմից, միշտ կարելի է լսել գյուղացիների բողոքները մթերքը իրացնել չկարողանալու և էժան մթերումների մասին: Եթե մթերումներն են էժան, ապա մեղավոր են վերավաճառողները: Մյուս կողմից, մայրուղիներում միրգ ու բանջարեղեն վաճառող գյուղացիների կրպակներում գներն էապես չեն տարբերվում, որակը` նույնպես: Փաստորեն առողջ սննդից առաջ դեռ առողջ մրցակցություն է հարկավոր: Ու հենց այս անառողջ մրցակցությունից են ծնվում առողջ ֆրեշների անհամեմատ բարձր գները ոչ այնքան առողջարար կոլայի և մյուս գազավորված զովացուցիչ ըմպելիքների հանդեպ:

Իսկ ինչպե՞ս բուժել մրցակցությունը: Ցավոք, այս հարցի պատասխանը դեռ չեմ գտել: Բայց քանի դեռ առողջ սնունդը մնում է ավելի թանկ, քան առողջությունը (դեղորայքն ու բուժումը), շարունակում ենք բուժել ոչ թե մրցակցությունը, այլ`մեզ:

Եթե հանկարծ

Ես բացում եմ աչքերս, և թվում է՝ ամեն ինչ լավ է: Դպրոցում ինձ ոչ մեկը չի սպասում, գնալու ոչ մի տեղ չունեմ, մայրս էլ տանն է, և ուրեմն՝ բարի լույս: Հետո նայում եմ գրասեղանիս, որտեղ կողք-կողքի «լռում են» իմ Սարոյանն ու շտեմարանը, և հասկանում եմ, որ այսօր էլ առաջինի համար գուցե ժամանակ չմնա: Մի քանի ամիս է մնացել, շուտով ամեն ինչ կավարտվի, և շտեմարաններն այլևս չեն խլի իմ ժամանակը, իսկ այսօր…Այսօր դեռ կիրակի է, և ուրեմն ինչ-որ բան այն չէ: Չգիտեմ՝ ինչու իմ բոլոր կիրակիները դժվարությամբ են առաջ շարժվում, ես փորձում եմ Սարոյանի փիլիսոփայությամբ հասկանալ, թե իմ աշխարհում որտեղ և ինչն է սխալ, բայց…

Կար ժամանակ, երբ ինձ համար կարևոր չէին եղանակը, ամիսը, օրը, երբ ես օտար էի ամեն տեսակ մեղքին, կորստին…Հայրս պատմում է, որ մի անգամ մանկապարտեզի ճանապարհին հիսուն անգամ իր անունն եմ տվել ու հարցրել՝ իսկ ինչի՞ց է որ, իսկ ինչո՞ւ է, ինչի՞ համար և այլն: Հարցերն, իհարկե, այսօր էլ են շատ, և չնայած նրան, որ այսօր էլ հայրս իմ ամենալավ ընկերն է, ես դրանք չեմ բարձրաձայնում: Ի վերջո հարցեր կան, որոնց պատասխանները միայն մենք գիտենք: Մի օր ես էլ կգտնեմ, մի օր ինքնուրույն կհասկանամ…

Մենք միշտ կարոտում ենք ինչ-որ քաղաք, ինչ-որ փողոց, ինչ-որ մեկին: Հետո ժամանակ է անցնում, քաղաքները փոխվում են, դեմքերը՝ մոռացվում: Քայլում ենք ուրիշ փողոցով, ուրիշ մտքերով և անգամ ծիծաղով ուրիշ, իսկ հետո…Նորից նույնը: Մենք միշտ կարոտում ենք ինքներս մեզ:

-Հերիք է պարապես, մի քիչ ուրիշ բանով էլ զբաղվիր, – լսում եմ մորս ձայնը և հասկանում, որ արդեն մի քանի ժամ է՝ փակված եմ սենյակումս և պարապելուն զուգընթաց վազում եմ մտքերիս հետևից անվե՜րջ, անվե՜րջ: Փակում եմ բոլոր տետրերս և մոտենում դաշնամուրին, որին վերջին ժամանակներում, ցավոք, հասցնում եմ կարոտել:

Երկու տարի առաջ որոշեցի նվագել սովորել: Տանը գործիք չունեի, և որոշումս մի քիչ անիրական թվաց: Բայց ես չհանձնվեցի: Եվ թեկուզ ոչ ոք չհասկացավ, թե երաժշտությունից հեռու այս աղջիկը ինչու հանկարծ սկսեց դաշնամուր նվագել, և թեկուզ ինքս էլ շատ ուշ հասկացա, բայց…Գուցե երաժշտությունը բոլոր այն մարդիկ են, ովքեր այլևս մեր կողքին չեն:

-Այ ապրե՛ս, մի քիչ նվագիր, հանգստացիր:

Մայրս ավարտել է թավջութակի բաժինը, բայց զուգահեռ անցել է նաև դաշնամուր, ինչի համար այսօր ամենաուրախը ես եմ, քանի որ այլևս դասընթացների չեմ հասցնում գնալ, և բոլոր դժվար պահերին առաջինը նա է ինձ օգնության հասնում: Ես միշտ հիացել եմ մորս լսողությամբ, ձայնով, նվագով և զարմացել եմ, թե ինչու նա ժամանակին երաժշտությամբ չի շարունակել:

-Եթե երաժշտությունն ընտրեի, այսօր հորդ հանդիպած չէի լինի, – ասում է նա և վերջակետ դնում:

Եթե այսպես անեի, այդպես կլիներ, այդպես չանեի, այնպես չէր լինի, եթե այսպես, այդպես, այնպես…Իսկ ի՞նչ գիտենք մենք, թե ինչ կլիներ, եթե եթեներից չկառչեինք: Մենք…Իրականում մենք ոչինչ չգիտենք:

Երանի ես կարողանայի շարունակել մորս կիսատ թողած ճանապարհը…

Օրը ավարտվում է արդեն: Դա հիանալի առիթ է ծնողներիս գրկելու համար, ինչը ես երբեք բաց չեմ թողնում:

-Ամեն գիշեր տասնհինգ րոպե մորն է գրկում, տասնհինգ րոպե՝ ինձ, և առավոտյան մենք ուշանում ենք աշխատանքից, – կատակում է հայրս:

Հետո համբուրում եմ եղբորս ու ներում իր՝ այդ օրվա բոլոր չարաճճիությունները:

-Երեխա է, բա առանց դրա՞նց, – մխիթարում է հայրս ամեն անգամ, երբ նրան ինչ-որ բան բացատրելու համար չեմ կարողանում հարմար բառեր ընտրել:

Գրկե՛ք իրար ավելի հաճախ ու ավելի պիտդ, որպեսզի հետո, շա՜տ հետո եթեները գլուխ չբարձրացնեն:

Ժամը տասներկուսն է, պարապմունքս՝ դեռ անավարտ, բայց դա արդեն կարևոր չէ: Ինձ մնում է վերցնել գիրքս, տետրս, մատիտս, միացնել երաժշտությունը և կտրվել աշխարհից մի քանի ժամով:

-Քնի՛ր, ուշ է:

Մի օր ես կհամոզեմ մորս, որ գրող մարդը չի կարող պառկել ու քնել՝ առանց կարդալու, գրելու կամ…Մի քանի ժամով աշխարհից կտրվելու, ինչը վերջին ժամանակներում միակ բանն է, որ ինձ մոտ իսկապես լավ է ստացվում…

-Բարի գիշեր:

մարթա մինասյան սյունիք

Բարև, ես Մարթան եմ

Ով եմ ես: Երբ ինձ այդ հարցը տալիս են, ես պատասխանում եմ, որ ես 14-ամյա աղջիկ եմ, ով իր կյանքն ուզում է հետաքրքիր անցկացնել ու ամեն օր մի նոր զբաղմունքով իր օրը հետաքրքիր է դարձնում: Սակայն երբ ես եմ այդ հարցն ուրիշին տալիս, օրինակ, մայրիկիս, նա պատասխանում է, որ ես գեղեցիկ, խելացի ու շատ ինքնավստահ աղջիկ եմ, ում մեջ կա մեծ կամքի ուժ` հասնելու որևէ նպատակի: Հայրիկս կարճ է պատասխանում: Ասում է, որ ես մեր ընտանիքի լույսն եմ, ու իմ ներկայությունն իրեն դարձնում է ամենաերջանիկ հայրն աշխարհում: Քույրիկս էլ ասում է, որ ես նրա համար բացի ավագ քույր լինելուց, նաև խորհրդատու և մեծ օրինակ եմ: Ընկերներս միշտ ասում են, որ ես շատ ուժեղ եմ, քանի որ ամեն հարցին թեթև եմ վերաբերվում և ոչինչ չեմ բարդացնում: Դա իմ ընտանիքի և ընկերներիս կարծիքն է, իսկ այժմ ես ինքս ինձ ներկայացնեմ: Իմ անունը Մարթա է, ազգանունս` Մինասյան: Երևի անունս մի քիչ տարօրինակ թվաց, քանի որ քիչ գործածվող է: Ծնվել եմ 2001 թվականի մայիսի 11-ին: Ապրում եմ Սյունիքի մարզի Սիսիան քաղաքում: Ես սիրում եմ իմ քաղաքը, քանի որ այստեղ ես ունեմ հաճելի հիշողություններ: Ես սովորում 4-րդ հիմնական դպրոցի 9 ա դասարանում: Մեր դասարանում 19 հոգի ենք`9 աղջիկ և 10 տղա: Ես սովորում եմ հարվածային, իմ սիրելի առարկաներն են` ռուսերենը, անգլերենը, մաթեմատիկան, հայոց լեզուն և գրականությունը: Սիրում եմ և տիրապետում եմ ռուսաց լեզվին, գիտեմ անգլերեն: Հաճախում եմ Սիսիանի երաժշտական դպրոցի վոկալի բաժին, ինչպես նաև սովորում նվագել դաշնամուր և երգում եմ երգչախմբում: Սիրում եմ նվագել դաշնամուր և կիթառ, սակայն կիթառ նվագել չգիտեմ: Լսում եմ տարբեր ժանրի երգեր:

Իսկ հիմա, թե ինչն է ինձ հուզում: Ինձ հուզող հարցերից մեկն այն է, որ իմ քաղաքում` Սիսիանում, երիտասարդների կամ երեխաների համար նախատեսված զբաղմունքի կամ ժամանցի վայրեր չկան: Ներկա պահին իմ քաղաքում գրեթե չեն կազմակերպվում միջոցառումներ, միայն տոն օրերին, այն էլ ոչ այն կերպ, որ հետաքրքիր անցնի ժամանակը: Բայց այդ միջոցառումներին մարդիկ հիմնականում գալիս են այն պատճառով, որ ինչ-որ մեկին տեսնեն, կամ էլ պարզապես տնից դուրս գալու համար, իսկ այն օրերը, որոնք տոն չեն, մարդկանց մեծ մասը տանն է, երիտասարդները դրսում անիմաստ զբոսնում են, կամ էլ տանը համակարգչի դիմաց են: Երեխաներն էլ տանը նստած դիտում են հեռուստացույց, կամ էլ դարձյալ համակարգչով խաղում: Ես ինքս չեմ սիրում այդպիսի իրավիճակներ, բայց, քանի որ իմ շրջապատի մարդիկ հաճախ նման բաներով զբաղված են լինում, հետևաբար ինձ հետ չեն կարող ժամանակ անցկացնել, ես տանն եմ մնում և, սովորությանս համաձայն, կամ գիրք եմ ընթերցում, կամ երաժշտություն միացնում ու երգում-պարում:

Ես շատ եմ ուզում հետաքրքիր ապրել և ընդառաջ գնալով այդ ցանկությանս, երբ նստում եմ համակարգչի դիմաց, անդամակցում եմ տարբեր խմբերի, որոնք կան նաև իմ քաղաքում: Երբեմն էլ, եթե հաջողվում է, հրավիրում եմ ընկերներիս կամ հարազատներիս որևէ վայր և հետաքրքիր և ուրախ ժամանակ անցկացնում: Հավատացեք, հետաքրքիր ապրելը շատ հաճելի է:

նարեկ բաբայան

ՄԹՋ. Հիմա կասեմ, թե ինչու

Փոքր տարիքում, երբ Ռուսաստանում էինք ապրում, մայրս հաճախ էր հեռախոսով խոսում Հայաստանում ապրող իր ընկերուհու հետ։ Խոսակցությունից հետո միշտ պատմում էր նրա, նրա տղայի մասին։ Ես արդեն պատկերացում էի կազմել վերջինիս մասին: Անունը` Արտյոմ, իմ տարիքին, իմ խելքին և այլն։ Որոշ ժամանակ մտովի ընկերություն էի անում պատկերացրածս Արտյոմի հետ։

2007-ին եկանք Հայաստան, մեր հարազատ գյուղը` Մալիշկա։ Երեկվա պես հիշում եմ դպրոցում անցկացրած առաջին մի քանի օրը։ Մայրս ինձ վերջապես ծանոթացրեց իր ընկերուհու և իհարկե, Արտյոմի հետ։ Մորս ընկերուհին էլ իր հերթին ծանոթացրեց ինձ առաջին Դավթի հետ, ներկայացնելով որպես Արտյոմի լավագույն ընկեր։ Այդպես ես ծանոթացա երկրորդ ընկերոջս հետ։  Թե ինչու ես ասացի առաջին Դավիթ, կիմանաք քիչ հետո։

Այդ ժամանակ մեր դպրոցն այնքան էլ լավ վիճակում չեր, ուստի մենք որոշ ժամանակ դասերը պարապում էինք միջանցքում։ Հիմա այդ միջանցքը տեսնելիս միշտ հիշում եմ մի տղայի, որը գժի պես ծիծաղում էր ամեն ասածիս վրա։ Եվ քանի որ նա մի քիչ գժի նման էր, նա իմ լավագույն ընկերներից է, անունը՝ Ռոբերտ։ Ամենից լավ հիշում եմ մի «Գագոյի» , ում անունը ամենևին էլ Գագո չէր։ Այդ ժամանակ մի թյուրիմացություն էր տեղի ունեցել։

Երեխաներ.

-Դավո, հլը նայի՛: Դավո, արի ստեղ:

Ուսուցրուհի.

-Դավիթ, կանգնի՛ր։

Ես այդ ժամանակ այնքան էլ լավ չէի տիրապետում հայերենին և չգիտեի, որ Դավոն Դավիթ անվան կարճ տարբերակն է, ամենահավանական անունը, որը կարող էր ունենալ այդ տղան, ինձ համար Գագոն էր։ Եվ ես միանգամից վեր թռա։

-Մի րոպե՜, բայց իրա անունը Գագո չէ՞ր։

Այդ թյուրիմացությամբ ես ծանոթացա մյուս ընկերոջս՝ երկրորդ Դավթի հետ, ում հետագայում Կոստանյան ազգանվան պատճառով կնքեցինք Կոստո անունով։ Նա ինձ ծանոթացրեց իր հորեղբոր տղայի՝ Հայկի հետ, ում հետ ես նույնպես ընկերացա, սակայն հիմա նա այնքան էլ չի մտնում մեր ընկերության մեջ, դրա մասին հետո։

Արդեն նշեցի, որ առաջինը ճանաչել եմ Արտյոմին, բայց մոտիկ եմ եղել Սարմենի հետ։ Հիշում եմ, թե ինչպես էինք ուշանում դասերից և ստիպված նստում վերջում, կամ իրար հետ դասերից հետո ուրախ-ուրախ վազում տուն և այլն․․․ Նա նույնպես հիմա իմ գիժ ընկերներից է։

Աստիճանաբար սկսեցի ծանոթանալ և շփվել բոլորի հետ։ Մեր առաջին «սխրագործությունը» եղավ այն, որ ես, Արտյոմն ու Կոստոն սարից մի մեծ քար գլորեցինք հարևաններից մեկի տան վրա։ Մենք արդեն սողեսող փախուստի էինք դիմում «դեպքի վայրից», երբ Կոստոն վեր կացավ և ներողություն խնդրեց։ Մենք «գեղեցիկ գովեստի խոսքեր» լսեցինք։ Գլուխներս կախ, բայց հանգիստ սրտներով գնացինք տուն։

5-րդ դասարանում ես ծանոթացա Վահեի և երրորդ Դավթի հետ, ովքեր եղբայրներ էին։ Վահեն՝ ինձանից մի տարի մեծ, Դավիթը՝ փոքր։ Ցավոք, այդ նույն տարում Հայկը մեկնեց Ռուսաստան։ Ուստի մենք համեմատաբար ավելի քիչ ենք շփվում նրա հետ։

Մի գեղեցիկ օր, երբ մենք մեր սիրելի գործով էինք զբաղված, ավելի կոնկրետ՝ ուրիշի այգու ելակներն էինք ուտում, Կոստոն ասաց․

-Տղեք, մենք ՄԹՋ ե՜նք։
-Այսի՞նքն։
-Դե, այսինքն Մալիշկայի թալանչի ջոկատ։
-Հահ, լավ ասացիր,- ասացին մեզնից մի քանիսը։

Մենք, իհարկե, հասկացանք, որ Կոստոն այդ ժամանակ կատակ արեց, բայց այդ կատակի հիման վրա էլ մենք մեզ մինչև հիմա էլ  անվանում ենք ՄԹՋ, դե իհարկե, էլի կատակով։

Ցավոք, 8-րդ դասարանում Վահեն ու Դավիթը տեղափոխվեցին Երևան, ուստի նրանց հետ նույնպես ավելի քիչ ենք շփվում։

Այսպիսով, ՄԹՋ-ի հիմնական «հերոսներն» են՝ Նարեկ, Դավիթ, Դավիթ (Կոստո), Արտյոմ, Ռոբերտ, Սարմեն։ Մեր «աչքերն ու ականջները» դրսում՝ Վահե, Դավիթ, Հայկ։

Էհ, ցուրտ եղանակին ինչ ասես կհիշես… 

Ժամանակից շուտ

Մի քանի ամսից հրաժեշտ եմ տալու դպրոցիս: Երբեք չէի մտածի, որ այդ փաստը կարող է ինձ տխրեցնել: Եղել են պահեր, երբ դժգոհել ու բողոքել եմ դպրոցից, դասերից: Չեմ ուզեցել հաճախել, սովորել, բայց հիմա եմ հասկանում, որ սխալ եմ եղել: Կարոտով եմ հիշում դպրոցական տարիներս, որոնք էլ չեն կրկնվելու: Անկեղծ կլինեմ և կխոստովանեմ, որ սկսել եմ փոքրիկներին բարի նախանձով նախանձել, որովետև նրանց համար նոր են սկսվելու դպրոցական հաճելի ու գեղեցիկ տարիները, իսկ ինձ համար արդեն ավարտվում են: Կապվել եմ դպրոցիս հետ, ամեն մի անկյան, ամեն մի դասասենյակի հետ, ուսուցիչներիս մասին էլ չեմ խոսում, ովքեր ինձ համար միայն ուսուցիչ չեն եղել, այլ նաև ծնող, ընկեր, հոգեբան: Չեմ ուզում բաժանվել նրանցից, արդեն պատկերացնում եմ, թե վերջին դասին ինչքան եմ տխրելու ու արտասվելու, բայց միևնույն ժամանակ շնորհակալ եմ, որ ինձ բախտ վիճակվեց սովորել հենց այս դպրոցում, հենց այս ուսուցիչների հետ և հենց այն երեխաների հետ, որոնք հիմա իմ դասարանի մասն են կազմում: Նրանց շնորհիվ ես հիշելու շատ բան կունենամ, նրանց շնորհիվ լավ հիշողություններով կավարտեմ այս տարիները և, ի վերջո, նրանց շնորհիվ ես շատ բան հասկացա և սովորեցի: Շնորհակալ եմ:

boris israyelyan

Մեկ օր զորամասում

Առաջին անգամ գնում էինք զորամաս համերգի: Առաջին անգամ շփվելու էինք զինվորների հետ: Մի փոքր կաշկանդվում, մի փոքր էլ ամաչում էինք: Երբ հասանք զորամաս, արդեն մեզ զգում էինք պատանի զինվոր, կարծես որոշ ժամանակով մտանք այլ կյանք: Սպաներն էլ, զինվորներն էլ շատ բարեհամբույր ընդունեցին մեզ, օգնեցին նախապատրաստական  աշխատանքներին: Երբ արդեն սկսում էինք համերգը, գնդապետը շարեց ամբողջ զորքին և ընկերական ասաց.

-Այն զինվորը, որ չպարեց և չուրախացավ, խստիվ պատժվելու է:

-ՈՒռա՜, ուռա՜, ուռա՜,- գոռացին զինվորները, և սկսվեց համերգը:

Բոլոր զինվորները պարում, ուրախանում էին, իսկ այն զինվոները, որոնք վերակարգի էին, ժամանակ առ ժամանակ նայում էին պատուհանից, չէին ցանկանում բաց թողնել համերգը:

Զինվորները անչափ ուրախ էին: Համերգի ավարտից հետո մոտեցանք նրանց, ծանոթացանք: Ես կարճ զրուցեցի տղաներից մեկի հետ, որն ապրում էր Գյումրիում:

–Բարև, ախպերս:
–Բարև, ապ:
–Ո՞նց ես, ախպերս:
–Լավ, ապ, դու ի՞նչխ ես:
–Լավ… Բա ի՞նչ կա բանակում:
–Ապ, շատ լավ է… Հիշի, ապ, էն տղեն, օր չծառայե իր հայրենիքին, ուրեմն հայ տղա չէ…

Հետո հրամանատարը մեկ ժամ տրամադրեց, որպեսզի շրջենք զորամասով: Մի քանի զինվոր մեզ ցույց տվեցին զորամասը: Երբ հասանք թեյարան, զինվորները մեզ հյուրասիրեցին պաղպաղակ, հյութ, քաղցր ձողիկներ:

Հետո հրամանատարը մեզ հրավիրեց ճաշարան ճաշի: Մտանք ճաշարան, լվացվեցինք և նստեցինք սեղանի շուրջ զինվորների և սպաների հետ: Սպաները շնորհակալություն հայտնեցին համերգի համար:

Երբ արդեն գնալու ժամանակն էր, բոլորս տխրեցինք, ասես զորացրվում էինք…

Մետրոյի հոտը

Եթե առավոտը արթնանում ես ու  մտածում՝ երբ է գալու գիշերը, որպեսզի նորից քնես, եթե ստիպված տեղիցդ վեր ես կենում այն հույսով, որ վերջապես կմտնես օրվա ռիթմի մեջ, ու միևնույնն է, շարունակում ես հավես չունենալ՝
խոսելու, քայլելու, ժպտալու,  ջուր խմելու, գուլպաներդ հագնելու, հեռակառավարման վահանակը փնտրելու, հեռախոսդ լիցքավորման դնելու, խանութ իջնելու, թեյ խմելու, մտածելու, դասի գնալու, տաք բան հագնելու, որովհետև մրսում ես, սուրճ խմելու, կամ ուղղակի ապրելու, դուրս արի փողոց, խորը շունչ քաշի, մի քիչ քայլիր ու  անպայման մտիր մետրո, ու մի քանի կանգառ շրջիր. հնարավոր է մի բան փոխվի: Վերջերս էս խորհուրդը տվեցի ընկերներիցս մեկին, ու ինքը տրամաբանական հարց տվեց.

-Խի՞, մետրոն ի՞նչ պիտի փոխի:

Պատասխանեցի, որ մետրոն ուղղակի հոտ ունի, ու էդ բուժիչ ա: Լուրջ ընդունեց, ու հնարավոր է հիմա մետրոյում էդ հոտն է ման գալիս: Երևի գտնի, որովհետև աշխարհի բոլոր մետրոները ունեն էդ նույն հոտը: Հնարավոր է` ես սխալվում եմ, որ փորձում եմ աշխարհի բոլոր մետրոները համեմատել մեր՝ միայն մի քանի կանգառ ունեցող մետրոյի հետ, բայց դե, եթե ամբողջ աշխարհում նույնն է սիրո, ատելության, դատարկության, կարոտի, մենակության, հաճույքի կամ վրա հասնող մահվան հոտը, ուրեմն առանց վարանելու կարող եմ հավատալ, որ բոլոր այդ իրար նման վայրերից նույն հոտն է փչում: Փոքր տարիքում արդեն հայտնաբերել էի մետրոյի հոտը, ուղղակի էն տարբերվում էր հիմայի հոտից, որը դուրս գալով խոր գետնում տեղավորված սառնությունից, փայտի, քարերի, նստարանների ու ջահերի միջից, զբաղեցնում էր ինձ մինչ գնացքի ժամանումը: Բայց ավելի ուշ, մի օր շատ պատահականորեն, ինձ համար հայտնաբերեցի մետրոյի` գուցեև իրական հոտը: Հայտնվելով այնտեղ, որտեղ յուրաքանչյուրը սպասում է իր գնացքին, զգում ես, որ տարածության մեջ լող է տալիս մի անգույն ու անձև, ոչ մի տեղ չհայտնվող, չշրջող հոտ, որ դուրս  գալով մարդկանց քունքերից, ձեռքերից, որովայնից, աչքերի միջից, շաղ է տրվում, հպվում պատերին, փայտե նստարաններին, պտտվում ու քսվում ամենուր ու որպես փոշի մնում այդ ամենի վրա: Այն  մարդկանց իրական տրամադրությունների, զգացողությունների, առօրյան մոռանալու և ավելի եթերայինը զգալու հոտն էր: Դա այն մարդու հոտն է, այն իսկական մետրոյականի հոտը, ով ավարտելով իր դասը, գործը, հանդիպումը, քայլելը, մտնում է մետրո ու տրվում ինչ-որ սենտիմենտալ ու մելանխոլիկ զգացողության, ու հենց այդ պահին էլ յուրաքանչյուր ոք տարածության մեջ կարող է նշմարել ու հասկանալ՝ ո՞վ է մետրոյական և ով՝ պարզապես մի վայրից մյուսը արագ տեղափոխվելու ձգտումով լցված մեկը, քանի որ այդ ժամանակ մետրոյականը ակնհայտորեն վերափոխվում է ֆիլմի մի հերոսի. չէ որ այնտեղ՝ֆիլմի մետրոներում, միշտ ինչ-որ բան է կատարվում, հանդիպում ես մեկին, տեսնում ես ինչ-որ բան, մտքումդ ծագում է ինչ-որ հետաքրքիր գաղափար կամ հավանում ես ինչ-որ մեկին, ինչ-որ բան, այսինքն, ցանկության դեպքում շրջադարձային բան անպայման կատարավում է, կատարվում է մի բան, որը նոր փուլ, նոր սկիզբ, նոր արկած, նոր հույսի հիմք է հանդիսանում… Մետրոյի հոտը իրականության մեջ ֆիլմի այդ առավելությունները փնտրելու ու տեսնելու երազկոտ ու մտածկոտ մարդու հայացքի հոտն է, ով սպասելով թունելից դուրս եկող երկու լույսին, մտնում է լուսավորված վագոն ու ոչ մի տեղ չհանդիպող դեմքի արտահայտությամբ սպասում է ինչ-որ բանի… Գուցե սիրո:
…Մարդիկ աշխատում էին համահունչ գնալ եղանակին. չէին ժպտում: Դրսում երևի կգրեի նոյեմբերյան անձրև էր, բայց արտահայտությունը նման կլիներ Guns N’ Roses ռոք խմբի November Rain երգի վերնագրին, դրա համար խուսափելով այդ արտահայտությունից, ուղղակի կգրեմ, որ դրսում անձրև էր գալիս: Եվ հետո, էլ ի՞նչ կապ ունի` փետրվարյա՞ն է, թե՞ նոյեմբերյան, մեկ է, անձրևը միշտ նույն ձևով է գալիս՝ անկախ քաղաքում հոկտեմբերն է, թե՞ նոյեմբերը, աշու՞ն թե գարուն:

Մետրոյի դռները փակվեցին: Սա առաջին կանգառն էր, ու համեմատաբար մարդկանց թիվը շատ չէր ներսում: Բոլորը իրենց կողքիներին ընդօրինակելով լուռ ու անշարժ նայում էին ինչ-որ կետի, մի քանիսը` իրենց հեռախոսների էկրաներին: Հավաքվածների միօրինակությունը խախտում էին ընդամենը մի քանիսը: Մեկը վագոնի ամենավերջում նստած, որից այն կողմ գնացքն արդեն վերջանում էր, հանել էր մի տետր ու առանց գլուխը վեր բարձրացնելու, բառեր էր շարում իրար հետևից, մյուսը սև փոքր պայուսակից հանեց Բուկովսկու գիրքն ու աշխարհի ձայնը անջատած ու անտեսած, մետրոյի արագությանը համընթաց՝ աչքերով բառերը տեղավորում էր իր ներսը: Չնայած շուրթերը չէին շարժվում, բայց սկսեցի կռահել այն տոնայությունը, այն առոգանությունը, որով հավանաբար նա կարդում էր այս բանաստեղծությունը՝

«Վան Գոգը կտրեց իր ականջը ու տվեց մի պոռնիկի,
ով դեն շպրտեց ականջ խորին զզվանքով:
Վան, պոռնիկները ականջի կարիք չունեն:
Նրանք փող են ուզում,
երևի էդ պատճառով ես դու մեծ նկարիչ.
դու ուրիշ շատ բաներ չէիր հասկանում»:

Ինչո՞ւ հենց սա: Չգիտեմ, մի տեսակ մտքիս սա եկավ, գուցե դրան նպաստեց այն հայացքի փոփոխությունը, շնչառության տատանումները, նախադասության աննկատելի դադարներին աչքերում հայտնվող հիացական լույսը, որը վկայում էր բառերի ու դրանց արտահայտող իմաստի հետ չափազանց համաձայանությունը: Գուցե: Մինչև հաջորդ կանգառ փորձեցի արտասանել Բուկովսկու այն բոլոր բանաստեղծությունները, որոնք մտքիս եկան: Հաջորդ կանգառում  համեմատաբար շատ մարդիկ տեղավորվեցին, փակվեց տեսադաշտից Բուկովսկի կարդացող աղջիկը, իսկ այն մյուսը շարունակում էր դեռևս գրել: Շատ էին զույգերով մարդիկ, որոնցից մի տղա ու աղջիկ տեղավորվեցին կողքս՝ իրար ձեռք բռնած ու սկսեցին զրուցել: Մի քանի վայրկյան զրույցից հետո ականջակալները վերցրի ու թույլ տվեցի, որ երաժշտության ձայնը դառնա իմ զրուցակիցը: Իսկ կողքիններիս ձայնը հավանաբար խախտում էր մետրոյի միալար սվվոցը, որը ներխուժում էր մետրոյավարի փոքր սենյակից ու հաջորդաբար անցնելով վագոնները, հպվելով մարդկանց մազերին, ձեռքերին, շուրթերին, ստիպելով նրանց վերջինս ավելի մոտեցնել իրենց խոսակցի լսափողներին: Իսկ ձայնը, հանձնարարությունը համարելով բարվոք կատարված, գալիս ու կանգնում էր վերջին վագոնի ամենավերջին սանտիմետրի մոտ ու դուրս չէր գալիս, մինչ բոլոր վագոններում թողած իր շողքի մնացուկները հասներ ու կպչեր իրեն, իսկ հաջորդ կանգառի դադարի ժամանակ դուրս էր գալիս, իր տեղը հաջորդաբար զիջելով այդ կանգառի աղմուկին, որն էլ, ինչպես նախորդը, անցնում էր այդ նույն ճանապարհով և վերջնականապես վերջնակայանում` իր տեղը զիջում լռությանը:
Ականջակալներս հանեցի: Կողքիններս գնացել էին: Սվվոցը շարունակվում էր: Հաջորդ կանգառում կրկին շատացան մարդիկ, շատ էին ոտքի վրա կանգնողները: Ուղիղ առջևս նստեցին մայր ու աղջիկ: Առաջին վայրկյաններին շունչս տատանվեց, թվաց թե աղջիկը նախկիններիցս մեկն էր, բայց բարեբախտաբար միայն թվաց, քանի որ հայացքս փախցնելու տեղ չէր լինի, իսկ անընդհատ նայել առջևդ ու տեսնել ծանոթ աչքեր, կարծում եմ, կհամաձայնվեք, դժվար է: Համոզվելու համար մի քանի անգամ նայեցի աղջկան. գեղեցիկ էր, հնարավոր է` մի փոքր էլ երկար նայեի, բայց մոր հայացքը կանխարգելող էր: Եվս երկու կանգառ անցանք, ավելացան նորերը, իսկ հներից մեկ-երկուսը դուրս եկան, բոլոր դռների վրա, որոնց վրա գրված էր չհենվել,  հենված էին: Գրողը տանի, հանեք այդ բառերը այդտեղից, ո՞ւմ են դրանք պետք, ո՞վ է դրանց լսում, այն բացի մարդկանց ներսում ըմբոստության մոլուցք առաջացնելուց ոչինչ չի տալիս: Մարդիկ տեսնում են գրված է` չհենվել ու հենվում են, որպեսզի հակադարձեն հենց գրողին, որպեսզի ցույց տան, որ իրենց գոյության ժամանակ ինչ-որ չափով ըմբոստացել են, գործել են հակառակ օրենքի՝ հակառակվելով գրվածին: Չէ՞ որ այդ ամենը հանճարեղ զգացողություն է առաջացնում նրանց մեջ, ինչպես այդ տեսակ գրված ցանկացած բան, ամենուր գրված է՝ չհենվել, չբացել, լռել,  չծխել, չաղմկել, իսկ ի՞նչ ենք անում մենք՝ հակառակը, ու դա մեզ հաճույք է պատճառում: Մենք վերջին ժամանակների մոլուցքով ենք տարվում՝ մեզ երևակայում ենք իբրև չենթարկվողներ՝ թողած չենթարկվելու շատ այլ ավելի հետաքրքիր ու իմաստալից տարբերակներ: Դե, էդ դեպքում եկեք այդ բոլոր գրվածքներից հանենք հրամայական այդ մասնիկը, գուցե, երբ տեսնեն, որ գրված է հենվել, կամ աղմկել ու նման բաներ, մենք հենվենք ու տեսնենք, որ ինչ-որ փոփոխություն տեղի չի ունենում, աղմկենք ու հասկանանք, որ այդպես ականջների համար շատ տհաճ է, դադարենք անել այդ ամենը, դրանց մեջ այլևս հետաքրքրություն չգտնելով, ու դուրս կգա այն, որ ամբոխը կանի այն, ինչը նախնականում ուզում էին այդ ցուցանակները փակցնողները: Մարդիկ հենվելով այդ չհենվել ազդանշող տառերի վրա` ակնհայտորեն թախծում էին, իսկ մետրոյի հոտով համեմված թախիծը  չի հարցնում դու մետրոյական ես թե ոչ, միևնույն է, այն գալիս ու կպնում է քեզ: Բոլորը թախծում են, բոլորը մի տեսակ լուրջ են: Հեռացավ անգամ մետրոյի ամենաուրախ մարդը, ում հաջողվեց վաճառել 3 գրիչ 2-ի գնով ու մի տուփ մաստակ: Մետրոն մոտենում էր ամենավերջին կանգառին, իսկ մետրոյի մարդիկ, եթե իրենց՝ մի տեղից մյուսը տեղափոխվելուց զատ ունեցել էին այլ մտադրութուն, այլ բան իրենց մտքում, այլ բանի հույս ու ցանկություն,  հիմա կամ հուսահատության մեջ են կամ երանության: Այսպիսին է գրողի տարած այդ մետրոն, որից կամ կարող ես քաշել լավագույն մտքերն ու մտադրություննները, մարդկանց, արկածներ ու իրավիճակներ, կամ էլ բացի տեղափոխությունից՝ ոչինչ: Ամեն դեպքում մետրոն միշտ տալիս է քեզ այն, ինչի ձգտումով ոտքդ դնում ես այդտեղ:
Գուցե այսօր ինչ-որ մեկը գտավ մեկին, ում համար բարձրաձայն Էլիոթ կկարդար:

davit ayvazyan

Կարծիքս

Էլի  ես ու իմը, էլի ես ու իմ երկիրը կամ` էլի ես ու իմ քաղաքը:
Առհասարակ յուրաքանչյուր մարդ ձգտում է ունենալ իրենը, ոմանք ինչ-որ բան ունենալը ընկալում են նյութական բան, իսկ ոմանք`էլ ավելի վեհ արժեքներ:
Մի քանիսը նույնիսկ չունեն սեփական կարծիք, վերցնում են ուրիշինը կամ էլ կարծիքը փոխում են մյուսների կարծիքների հիման վրա`կորցնելով սեփական եսը, ու հենց իրենց պատճառով կորցնում են իրենց կարծիքն արտահայտելու իրավունքը` վախենալով, որ հնարավոր է`իրենց կարծիքը մյուսներին դուր չգա: Մարդկանց մեծամասնությունը չունի նաև սեփական զգացմունք, օրինակ, երբ ինչ-որ մեկին չեն ճանաչում, լսելով նրա մասին վատ կարծիք, սկսում են չսիրել նրան, բայց հետո շփվում ու հասկանում են, որ շատ հաճելի մարդ էր: Կա նաև մարդկանց տեսակ, ով չի կարող կառավարել իրեն ու սիրում է, որ միշտ ուրիշն է ասում: Եթե ինչ-որ բան ունեն անելու, չեն անում այնքան ժամանակ, մինչև որ ինչ-որ մեկը չասի`արա: Մի քանիսն էլ չեն կարողանում պահպանել ունեցածը`ասելով, որ ուրիշները խլեցին:

Ես ունեմ հայրենիք, որը իմ սրտում է, ու որը ոչ ոք չի կարող խլել, ունեմ միտք, որի շնորհիվ կարողանում եմ արտահայտել կարծիքս, ու իմ կածիքով, միայն սեփական միտք ունենալու դեպքում մարդիկ կկարողանան ունենալ սեփական ձեռքբերումներ:

Լսեք մյուսների կարծիքները, բայց մի կորցրեք ձերը ու գիտակցեք, որ եթե ինչ-որ մի բան իսկապես ձերն է, ձեր սրտում, ուրեմն, ոչ ոք չի կարող այն գողանալ:

astghik ghazaryan

Տարվա այդ օրը

-Աստղիկ ջան, էտա որ Ռուսաստան էինք, մի օր Վովա պապան եկավ՝ մի շիշ օղի ձեռին, թե խմենք մեր Աստղիկի կենացը, մենք էլ ասացինք՝ ի՞նչ Աստղիկ, մեր Աստղիկը երկու ամսից ա ծնվելու…

Ամեն տարի՝ ծննդյանս օրը, Անո մաման այս պատմությունն է պատմում, իսկ այսօր ես այն լսեցի տասնյոթերորդ անգամ…

Սովորաբար մարդիկ տարվա 365 օրերից ամենաշատը սիրում են մեկը՝ իրենց ծննդյան օրը: Բայց ինձ մոտ հակառակն է: Փոքր հասակից էլ չեմ սիրել ուշադրության կենտրոնում լինել, հետևաբար չեմ էլ սիրել նաև ծննդյանս օրը: Բայց մի բան կար, որ սիրում էի՝ քույրերիս ու եղբայրներս նվերը: Ամեն տարի՝ ծննդյանս նախորդող օրը, երեք քույրերս ու երեք եղբայրներս մտնում էին սենյակ ու ինձ թույլ չէին տալիս, որ մտնեմ, իսկ ես ձևացնում էի, թե չեմ հասկանում, թե ինչ են անում այնտեղ: Մենք լիքը խաղալիքներ ունեինք, դե իրականում խաղալիք ասել չի կարելի. դատարկ տուփեր էին, շպարի պարագաներ ու լիքը այլ պետքական ու անպետք իրեր, որոնց հանդեպ մեծահասակների հետաքրքրությունը սպառվել էր: Սենյակում նրանք  ընտրում ու տոպրակի մեջ լցնում էին «խաղալիքներից» լավագույնները, իսկ հաջորդ օրը նվիրում ինձ (այսպես էինք անում բոլորիս ծննդյան օրերին): Ես անհամբեր սպասում էի, թե երբ եմ տեսնելու` որոնք են ընտրել, ու որոնք են այսուհետ իմը լինելու: Իրականում դրանք կյանքումս ստացած ամնաթանկ նվերներն են եղել՝ չնայած այն բանին, որ մի թեթև կռվի պատճառով քույրս դրանք հետ էր վերցնում, իսկ եթե հետ էլ չէր վերցնում, հնարավոր էր, որ այդ նույն նվերները մի որոշ ժամանակ անց ես նվիրեի նրանցից մեկին: Բայց ես չէի տխրում, որովհետև գիտեի, որ ձևն այդպես է, ու դա բնական էր: