Լուսանկարը՝ Նինա Բաղոյանի

Ինչպես մենք` երիտասարդներս, կարող ենք օգնել մեր երկրի բաելավմանը մեր ներկա աշխատանքով։Մտածում էի, և վերջապես օրերից մի օր գտա այս հարցի պատասխանը: Ճիշտ մասնագիտություն ընտրել: Քո ապագա մասնագիտությունը պետք է հետաքրքրի քեզ և մոտ լինի քո բնավորությանը:

Օրը եկավ, և ես նույնպես պետք է ընտրեի իմ ապագա մասնագիտությունը: Մի քանի տարի է, ինչ այս հարցը տանջում է ինձ, ցավոք, ես չէի կողմնորոշվում:

Առաջին դասարան.
-Ուզում եմ, ուզում եմ ուսուցչուհի դառնալ:

Հինգերորդ դասարան.
-Ուզում եմ թարգմանչուհի դառնալ:

Ութերորդ դասարան.
-Ուզում եմ լրագրող դառնալ:

Իններորդ դասարան.
-Ուզում եմ դերասանուհի դառնալ:

Տասներորդ դասարան.
-Ուզում եմ էքսկուրսավար դառնալ:

Տասնմեկերորդ դասարան.
-Ուզում եմ քաղաքագետ դառնալ:

Եկավ վճռական պահը` տասներկուերորդ դասարանը: Լուրջ որոշում էր սպասվում իմ նման ժպտերեսիկ ու ամեն հարցին թեթև նայող աղջնակին: Ցավոք, վերջնական պատասխան չունեի: Բայց արդեն ժամանակ չկար, պետք է արագ կողմնորոշվեի:

Ինքս ինձ հարցեր տալով փորձում էի գտնել այս դժվարին հարցի պատասխանը: Քանի որ ես շատ- շատ սիրում եմ խոսել, բացատրել, դպրոցը, անգլերեն լեզուն և երեխաներին, մի փոքր էլ ունեմ մանկավարժի հմտություններ, ուստի այս հատկանիշներ ունեցող անձը կարող է ընտրել անգլերենի ուսուցչի մասնագիտությունը:

Օօօֆ, վերջապես դժվարին հարցի լուծումը տրված է: Փաստորեն մանկության երազանքս իրագործելու շեմին եմ:

Այսօր ես ուսանող եմ, ընդունվել եմ Բրուսովի անվան լեզվաբանական համալսարան: Ես ապագա մանկավարժ եմ: Հուսով եմ, որ ապագայում կլինեմ լավ ուսուցիչ, կկրթեմ խելացի և բանիմաց սերունդ: Իսկ կիրթ ու բանիմացը սերունդ ունեցող երկիրը չի կարող թույլ լինել: Իմ ապագա մասնագիտությունը օգնելու է լինել պիտանի քաղաքացի իմ հայրենիքի համար: Լավ մասնագետ դառնալը ևս մի տարբերակ է լինել արժանի քաղաքացի և օգնել հայրենիքին:

Քանի դեռ ուսանող եմ, լավ եմ սովորելու, որպեսզի որակյալ մասնագետ դառնամ: Սակայն երբ ավարտե՞մ. Արդյո՞ք կգտնեմ աշխատանք իմ մասնագիտությամբ: Հուսով եմ, մինչ այդ ամեն բան լավ կլինի:

Լուսանկարը՝ Հովնան Բաղդասարյանի

«Ժողովրդավարություն» բառը հաճախ է մեզ հանդիպում տպագիր մամուլում, համացանցում, լսում ենք հեռուստացույցով և ռադիոյով, բայց թե ինչ նշանակություն ունի այս բառը, քչերս ենք հասկանում: Երբ համացանցում փորձում ես փնտրել այս բառի նշանակությունը, հանդիպում ես հետևյալ բացատրություններին. «Ժողովրդավարությունը ժողովրդի իշխանությունն է, երբ իշխանությունը բացառապես պատկանում է ժողովրդին և այդ իշխանությունը կյանքի է կոչվում կամ ուղղակիորեն նրա միջոցով, կամ էլ ազատ ընտրական համակարգի օգնությամբ՝ այդ ժողովրդից ընտրված ներկայացուցիչների միջոցով», կամ էլ «ժողովրդավարությունը ժողովրդի իշխանությունն է, որն իրականացվում է ժողովրդի կողմից՝ ժողովրդի համար», ինչպես նաև «Ժողովրդավարությունը կամ դեմոկրատիան քաղաքական համակարգի տեսակ է, որտեղ կառավարումն իրականացվում է պետության ողջ բնակչության կամ իրավասու խմբերի կողմից՝ սովորաբար ընտրված ներկայացուցիչների միջոցով»: Ուշադիր կարդալով վերոնշյալ բացատրությունները՝ պարզ է դառնում մի բան, որ բոլորն էլ ունեն նույն նշանակությունը. «Ժողովրդավարությունը այնպիսի քաղաքական համակարգ է, որտեղ որոշիչ է ժողովրդի կամքը»:

1995թ-ի հուլիսի 5-ին Սահմանադրության ընդունմամբ Հայաստանի Հանրապետությունն իրեն հռչակեց ժողովրդավար երկիր, սակայն Սահմանադրության ընդունումը դեռևս չի նշանակում լիարժեք ժողովրդավարություն: Ժողովրդավարությունը բարդ և համակարգային գործընթաց է, և հաճախ ենք լսում, որ Հայաստանը դեռևս ժողովրդավարացման գործընթացի մեջ է: Եվ այստեղ էլ առաջ է գալիս այն հարցը, թե ինչ դեր կարող է խաղալ ժողովրդի անքակտելի մաս հանդիսացող երիտասարդությունն այդ գործընթացում, որն է հայ երիտասարդության դերը Հայաստանի ժողովրդավարացման հարցում:

Երիտասարդությունը ցանկացած պետության հիմնաքարն է հանդիսանում, այն ապահովում է պետության զարգացումն ու առաջխաղացումը: Երիտասարդներն են, որ իրենց նորարար և ստեղծարար մտածելակերպով խթանում են պետության գործունեության բոլոր ոլորտները, այդ թվում՝ քաղաքականը:

Պետության ժողովրդավարացման գործում մեծ նշանակություն ունի երիտասարդների մասնակցությունը: Չկա ակտիվ երիտասարդություն, չկա նաև ժողովրդավար պետություն: Ցանկացած ժողովրդավարական շարժում սկսվում և տարածվում է երիտասարդների կողմից և միջոցով: Այսօրվա երիտասարդները վաղվա ղեկավարներն են, քաղաքական գործիչները, պետություն կառուցողները և պետության սովորական քաղաքացիները: Այն արժեքները, գաղափարները, որոնք կրում են այսօրվա երիտասարդները, դառնալու են վաղվա պետության արժեքային համակարգի հիմքը: Երիտասարդների ակտիվ մասնակցությունը ժողովրդավարության մեջ նպաստում է ակտիվ քաղաքացիական հասարակության ձևավորմանը:

Այն հիմնական դերը, որ պետք է ստանձնի ցանկացած երիտասարդ Հայաստանի ժողովրդավարացման համար, կրթություն ստանալն է: Գիտելիքն ու կրթությունն են, որ ձևավորում են անհատ երիտասարդին, որն էլ իր հերթին ձևավորում է երիտասարդությունը: Կրթված և զարգացած երիտասարդությունը նշանակում է համապատասխանաբար կրթված և զարգացած հասարակություն, պետություն: Միայն կիրթ և զարգացած հասարակությունն է, որ կարող է ձևավորել ժողովրդավար պետություն: Ուսում ստանալուց զատ երիտասարդները պետք է ակտիվություն ցուցաբերեն քաղաքական ոլորտում, ակտիվ մասնակցություն ցուցաբերեն քաղաքական գործընթացներին, արտահայտեն իրենց տեսակետերն ու կարծիքները: Հատկապես կարևոր է երիտասարդների մասնակցությունն ընտրական գործընթացներին, որովհետև հենց ընտրությունների միջոցով է, որ ընտրվում են պետության տվյալ պահի ղեկավարները: Ազատ, արդար ընտրությունների կայացման գործում մեծ է երիտասարդների նշանակությունը:

Սակայն ժողովրդավարությունը չի սահմանափակվում ընտրական գործընթացով, այն իր մեջ ներառում է խոսքի ազատությունը, հավասարությունը (ներառյալ գենդերային հավասարությունը), ազատ մամուլը, օրենքի գերակայությունը և այլն:

Երիտասարդները պետք է օգտվեն այդ առավելությունից և արտահայտեն իրենց տեսակետներն ու կարծիքներն այս կամ այն իրադարձության վերաբերյալ: Համացանցի առկայությունն առավել քան երբևէ հեշտացնում է երիտասարդների խոսքի և արտահայտվելու ազատությունը: Իմ կարծիքը չափազանց կարևոր է պետության, հասարակության համար, քանի որ, ինչպես արդեն նշել եմ, այսօրվա երիտասարդները կազմելու են վաղվա հասարակությունը, իսկ նրանց կարծիքներն ու տեսակետները`  ապագայի պետության հիմնական գաղափարախոսությունը:

Ես` ինքս, կազմակերպում եմ ժողովրդավարության և տարբեր թեմաների վերաբերող սեմինարներ և ընդգրկում եմ երիտասարդների, լսում նրանց կարծիքներն ու դիտողություննեը հնչած թեմաների շուրջ: Եվ այսպես փորձում  եմ իմ ներդրումն ունենալ Հայաստանի ժողովրդավարության կայացման գործում:

Ես առաջարկում եմ, որ Հայաստանում ավելանան երիտասարդների կողմից ստեղծված հասարակական կազմակերպությունները, որ նրանք ունենան գործունեության հստակ ծրագիր, որով կկարողանան վերահսկել հասարակական կյանքի տարբեր ոլորտները:

Շատ կարևոր է, որ երիտասարդները պայքարեն իրենց իրավունքների, հասարակության մեջ տեղ գտած արատավոր և անարդար երևույթների նկատմամբ:

Ակտիվ երիտասարդությունը կարող է և կդառնա  Հայաստանի ժողովրդավարացման հիմնական դերակատարը: Միայն երիտասարդների ակտիվությունն է, որ կխթանի ժողովրդավարացման գործընթացը Հայաստանի Հանրապետությունում:

Ես հավատում եմ հայ երիտասարդների մտքի սլացքին և ուժին: 

Լուսանկարը՝ Էլիանորա Սարգսյանի

-Բայց էս աղջիկը… Ինչ մի տեսակ ուրիշ ա, չէ՞,- ասաց ընկերուհիս, երբ ինչպես միշտ երկար դասամիջոցին բուֆետում ուսումնասիրում էինք բոլորին: 

-Հա,- համաձայնեցի ես` շարունակելով զննել «տարբերվող» աղջկան:

Ոչ մի արտասովոր բան  նրա վրա չկար: Երկար ժամանակ չէի հասկանում, թե ինչով է նա այդքան տարբեր մեզնից:

-Բա սրա մազերը,- շարունակվում էր քննարկումը,- օրը մի գույն ա ներկում:

-Աչքերի գույնը բա, բնակա՞ն ա:

-Մարիամին ցույց տվեք, կասի,- ընկերուհիներս հեռախոսով մեր դպրոցից անծանոթ աղջկա նկար ցույց տվեցին:

-Գունավոր լինզաներ են,- արդեն պրոֆեսիոնալի պես որակավորեցի ես:

«Ինչի՞ են բոլորը ուզում մի անսովոր բան անեն,- մտածեցի ես և հայացքս ընկավ իմ բազմաթիվ թևնոցների վրա: -Չէ, չէ, հաստատ չէ: Ես տարբերվելու համար չեմ արել: Ուղղակի դուր է գալիս, շատ թևնոցներ եմ կապում: Դե հա, գունավոր լինզաներով աղջիկն էլ նույնը կասի: Չէ, բայց թևնոցն ու լինզան նույնը չի, ինքը հաստատ տարբերվելու համար ա արել,- շարունակում եմ ինքս ինձ խոսել ես,- վրայից էլ երևում է, որ ձևիստի մեկն է»:

-Ինչո՞վ էր ուրիշ որ,- կարծես քնից արթնացա ես:

-Ո՞վ,- ընկերուհիներս արդեն լրիվ ուրիշ բանից էին խոսում:

-Էն աղջիկը, որ ոչ մի արտասովոր բան չուներ:

-Դե, եսիմ…

Լռեցի և շարունակեցի զննել բուֆետում հավաքված ամբոխին: Մեկը ամեն օր գեղեցիկ զգեստով և սանրվածքով է դպրոց գալիս, մյուսը հակառակը` աղջիկ է, բայց տղայի նման է հագնվում: Համարյա բոլորը իրենց մազերից մի փունջ ուրիշ գույն են ներկել, և ես էլ ինքս ինձ հաճախ եմ բռնացնում այն մտքի վրա, որ ես էլ այդպես կուզեի: Մեկը չափից դուրս մեծ ականջակալներով է միշտ, իսկ մյուսը իմ նման` բազմաթիվ թևնոցներով: Նայեցի, թե ինչպես է «տարբերվող» աղջիկը դուրս գալիս բուֆետից, և հասկացա, թե ինչով է նա այդքան տարբերվում: Նա ոչ մի բան չէր արել անսովոր կամ օրիգինալ լինելու համար: Ոչ մազերն է ներկել, ոչ վառ գույներով հագնվել և ոչ էլ կոպիտ է խոսում, «բնավորությամբ աղջիկ» երևալու համար: Եվ այս միօրինակ «տարբերվող» ամբոխի մեջ դարձել է իսկապես տարբերվող: Մտածում եմ, որ նա ճիշտ է անում, բայց, միևնույնն է, թևնոցներիցս չեմ հրաժարվի: Ես տարբերվելու համար չեմ անում:

Լուսանկարը` Արփինե Աղավելյանի

Ինձ շատ է հուզում Հայաստանի տնտեսական վիճակը և գործազրկության խնդիրը: Մեր համայնքում մարդկանց կեսը գործազուրկ է: Բոլոր բակերում առավոտյան նստած են մարդիկ, որոնք սպասում են ամսվա վերջին իրենց չնչին թոշակին, որով պետք է ապրեն մեկ ամիս: Հարևանները առավոտից երեկո նստում են բակում, խաղում ու խմում: Դրանից հետո լսվում են կանանց գոռգոռոցները: Խանութներում պարտքի տետրերում հայտնված իրենց անունների պատճառով մարդիկ ամաչում են գնալ խանութ, բայց տարիներ առաջ այդպես չէր: Բոլորը ուրախ էին, պարապ մարդիկ չկային, աշխատանքի տետրեր կային և պարտքի տետրեր գրեթե չկային, իսկ հիմա ամեն ինչ տխուր է: Երբ դուրս ես գալիս, բոլորը տխուր ու դժգոհ դեմքերով նայում են քեզ, և դու նույնիսկ վախենում ես նրանցից: Ամսվա վերջում բանկում ասեղ գցելու տեղ չի լինում: Բոլորը իրենց չնչին թոշակներն են վերցնում և մի օրվա ընթացքում այդ փողի կեսը ծախսում խանութի պարտքերը փակելու վրա:

Եվ հաջորդ օրը ամեն բան նորից կրկնվում է. բակ, խաղեր, խմիչք, պարտքերի տետր և անգործություն…

Լուսանկարը՝ Էմմա Շահնազարյանի

Դուք գիտե՞ք, թե որտեղ է գտնվում Վազաշեն գյուղը: Վազաշենը գտնվում է Տավուշի մարզում: Ես յոթ տարի սովորել եմ Վազաշեն գյուղում: Իսկ 2014 թվականին եկել եմ Մեծամոր: Վազաշենում ուսումը լավ չէր, շատ առարկաներ ուսուցիչ չունեին: Եկա այստեղ ուսման մեջ առաջադիմություն ձեռք բերելու համար: Հայրս, եղբայրս և մայրս գյուղում են: Քույրս, ով ինձանից երկու տարի է մեծ, լավ ուսում ստանալու համար արդեն չորս տարի է սովորում է Մեծամորում: Հիմա ես ու քույրս այստեղ միասին ենք ապրում:

Ինձ շատ հուզում է Տավուշի մարզի Վազաշեն գյուղի վիճակը: Այնտեղ չկան աշխատատեղեր, մարդիկ աշխատանք չունեն և միայն փարոսների ու թոշակների միջոցով են իրենց ընտանիքները պահում: Ամեն օր մտածում եմ նրանց մասին: Եթե կարողանայի ինչ-որ բան ավելացնել գյուղում, ապա առաջինը աշխատատեղեր կստեղծեի: Եթե մարդիկ աշխատանք ունենան, իրենք էլ բոլորի պես կապրեն, ու ինձ նման ստիպված չեն լինի հեռանալ գյուղից ու ամբողջ օրը ընտանիքս, գյուղս, ընկերներիս կարոտել:

Լուսանկարը՝ Դավիթ Ասլանյանի

-Հո’ս, դե կհանձնես էլի, մի վախեցի,- քաջալերում էի եղբորս, երբ զանգեց Շուշանը:

-Լուս ջան, բարև, լա՞վ ես:
-Լավ եմ, Շուշ ջան, իսկ դո՞ւ:
-Լավ եմ, չէ’, լավ չեմ, ուֆ, չգիտեմ` ոնց եմ, երկու օրից քննության եմ, ո՞նց պիտի լինեմ: Լավ ինչևէ, Լուս ջան, հիշո՞ւմ ես, որ գնացել էինք ձեր բարեկամի տուն, որ իրենց Նարեկ գրքի մասին հարցազրույց վերցնեինք Տանյա տատից ու իր աղջիկ Հայաստանից: Հետո Տանյա տատիկը ասաց, որ եթե երազանք պահենք ու կարդանք էդ գրքի էջերից մեկը` մեր երազանքը կկատարվի: Իմ երազանքը կատարվել է և ուզում եմ նորից գնալ իրենց տուն: Կգաս, չէ՞:
- Հա, բա ոնց, հիշում եմ, շատ լավ ա,- ասացի ես` փորձելով մտաբերել, թե ես ինչ երազանք եմ պահել այդ ժամանակ,- գնանք հենց վաղը, կգա՛ս, ես քեզ կդիմավորեմ:
Հաջորդ օրը առավոտյան Շուշանը եկավ, իսկ ես գնացի նրան դիմավորելու: Մի փոքր քայլեցինք, և Շուշանը միանգամից նկատեց այն խանութը, որտեղից նախորդ իր գալուց պաղպաղակ էինք գնել ու որոշեցինք, որ նախաքննական լարվածությունը ցրելու համար պաղպաղակը չէր խանգարի: Մտանք խանութ և վերցրեցինք վաղուց մոռացված երկու պաղպաղակ (ուրիշ ընտրություն չունեինք) և մոտեցանք մթության մեջ նստած վաճառողուհուն, վճարեցինք` սպասելով մանրին: Սպասելը տևեց  հինգ րոպե, մինչև այդ կինը 800 դրամը կտար 10 և 20 դրամներով: Վերջապես Շուշանի ձեռքի մեջ լցվեցին մի բուռ կոպեկներ, և մենք դուրս եկանք խանութից: Շուշանը իր շուշանական դժգոհ դեմքով ասաց.
-էէէէէ… Բա սրանցով ի՞նչ անեմ, լրիվ մանր ա…
-Ինչ արած, Շուշ ջան, մոտը առևտուր չի լինում, մարդ չի մնացել էստեղ… Ի՞նչ անի…
-Տանյա տատիկը տունը կլինի, չէ՞…
-Հա, բա ոնց, ո՞ւր պիտի լինի:
Տանյա տատիկին մի բան պետք է տանեինք, բայց մոռացել էինք, սակայն ինչպես ասում են` լավ է ուշ, քան երբեք. մենք մեր ուղղությունը փոխեցինք ու գնացինք խանութ: Վերցրեցինք շոկոլադե սալիկ` փափուկ միջուկով (մտածեցինք Տանյա տատիկի ատամների մասին): Երբ հասնում էինք արդեն իրենց տանը, ակամայից սկսեցինք հիշել Տանյա տատիկի այգին.
-Հիշո՞ւմ ես, ինչ լավ այգի ուներ` խնամված, սիրուն;
-Հաաա, ծաղիկները տարբեր գույների ու տեսակների …
Ինչ խոսք, Տանյա տատիկը լավ էր խնամում այգին: Երբ հասանք, եղավ այն, ինչից Շուշանիկը ավելի շատ էր վախենում, քան իր հաջորդ օրվա քննությունից: Տանյա տատիկենց դարպասը փակ էր, իսկ խոտերը փակում էին տունը, և կարծես երբեք չէր էլ եղել այն կախարդական այգին:
-Սպասիր, ես հասկացա, ախր, հնարավոր չի, է,-ասացի ես և վազեցի հարևանի տուն:
-Բարև ձեզ, չե՞ք ասի` որտեղ է Տանյա տատին …
-Տանյան,-մեզ մոտենալով ասաց հարևանուհին ,- Հայաստանը գնացել ա Ռուսաստան, մորն էլ հետն ա տարե….
Մենք գլխիկոր և շուշանական դժգոհ դեմքով դուրս եկանք: Որպեսզի Շուշանի գալը իզուր չլիներ, ես նրան տարա մի ուրիշ մատուռ, և երկուսով աղոթեցիքն բոլոր դիմորդների համար:

Հ.Գ Մաղթում եմ հաջողություն բոլոր դիմորդներին:

Լուսանկարը՝ Նելլի Խաչատրյանի

Եթե մայիսյան մի օր մեր դպրոցում տեսնեք զինվորական համազգեստով հուզված երեխաների այս ու այն կողմ գնալիս, հանկարծ չզարմանաք: Արդեն երկար տարիներ մենք էլ չենք զարմանում: Բանն այն է, որ մեր դպրոցում կա մի ավանդույթ. բոլոր 10-րդ դասարանցիները, նվիրված մայիսյան հաղթանակներին, մասնակցում են «Ձեզ տեսնենք, տղաներ և աղջիկներ» ռազմահայրենասիրական մրցույթին:

Լուսանկարը՝ Նելլի Խաչատրյանի

Չեմ հիշում այդ միջոցառումը երբ է սկսել մեր դպրոցում, բայց չորս տարի հետևելով ավագ սերունդներին, միշտ սպասում էի այն օրվան, որ մենք էլ վերջապես մասնակցենք այդ մեծ մրցույթին…Մրցո՞ւյթ, ոչ այնքան… Մենք երբեք չենք մոռանում, որ ապրում ենք սահմանամերձ գոտում, որտեղ ամեն պահ լարված է, ապա պիտի ինքներս էլ իմանանք, թե ինչպես պաշտպանվել, ինչպես ցուցաբերել առաջին օգնություն և այլն: Սա շատ կարևոր է սահմանում ապրող ամեն երեխայի համար:  Մրցույթի ժամանակ ցուցաբերում ենք առաջին օգնություն, կրակում ենք, կատարում ավտոմատի ոչ լրիվ քանդում, հավաքում, շարային, պահեստատուփի լիցքավորում ու մի շարք այլ բաներ: Երեխաները դրանք հաճախ կատարում են այնպիսի վարպետությամբ, կարծես հենց այդպես էլ պետք է լիներ, նույնիսկ միայն ներկա գտնվելով այդ մրցույթին: Ցավոք, դեռ սահմանին հնչում են կրակոցներ, որոնց արձագանքը հասնում է նաև մեր քաղաք, և մեծերն էլ պատմում են, թե ինչքան զոհերից ու կարելի էր խուսափել, եթե սահմանամերձ գոտիներում ապրողները տիրապետեին քաղաքացիական պաշտպանության հմտություններին: Եվ այդ դառը փորձն էլ ստիպել է, որ այսօր պատրաստ լինել ամեն արհավիրքի: Եթե գաք Ճամբարակ և բախտ վիճակվի ներկա գտնվելու այդ մրցույթին, կարող եք համոզվել, որ  մենք միշտ պատրաստ կանգնած ենք սահմանին, դուք ապահով ձեռքերում եք:

Լուսանկարը՝ Նելլի Խաչատրյանի

Լուսանկարը՝ Նելլի Խաչատրյանի

Լուսանկարը՝ Տաթեւիկ Տեր-Հովհաննիսյանի

Երբեմն ծնողները  մեկնելով արտագնա աշխատանքի իրենց երեխաներին էլ են տանում իրենց հետ: Այսպիսի բախտ ինձ էլ է բաժին հասել: Վեց տարեկան էի, երբ մեկնեցինք Ռուսաստանի Դաշնություն: Ութ տարեկանում գնացի առաջին դասարան և բնականաբար իմ համադասարանցիներից բավականին մեծ էի երևում: Ավարտելով այնտեղ երրորդ դասարանը, մենք վերադարձանք Հայաստան: Անշուշտ դա ինձ  համար հեղափոխություն էր, բայց միևնույն ժամանակ անչափ հետաքրքիր: Երբ եկավ սեպտեմբեր ամիսը, ինձ տարան դպրոց, այս անգամ արդեն Հայաստանում: Իմ ծնողները ինձ չէին ասել, որ ինձ մի դասարան ցածր են նստացրել: Այսպես ասած, դա «անակնկալ» էր ինձ համար: Սկզբում ես ինձ կաշկանդված էի զգում: Անսովոր էր, ինչ խոսք, երբեմն նաև անտանելի: Շուրջս բոլորը ինձանից  բավականին փոքր էին, մենք խոսելու թեմա չունեինք, ընդհանուր հետաքրքրություններ չունեինք: Բայց շուտով մի փոքր դժվարությամբ ես հարմարվեցի: Այժմ իմ հասկակակիցները պատրաստվում են ավարտել դպրոցը, իսկ ես դեռ ութերորդ դասարանում եմ: Առաջ շատ էի մտահոգվում, իսկ այժմ ՝ ոչ:

Այս ամենը պատմեցի, որ ծնողներն իմանան, թե հաճախ ինչ դժավությունների առաջ են կանգնեցնում իրենց զավակներին, երբ որոշում են գնալ արտերկիր` աշխատելու: