Շիրակի մարզի մեր պատանի թղթակիցները խոսում են իրենց հուզող սոցիալական խնդիրների մասին։

Ապրելով Հայաստանում՝ ոչ թե ապրում ենք, այլ գոյատևում: Ու դա գիտենք բոլորս: Մեծ թե փոքր  ցանկություն ունեն երկիրը լքելու: Ունեն շատ պատճառներ, ու դրանցից է  արտագնա աշխատանքը, որը վատ է անդրադառնում իմ ու  մնացած երեխաների  և ինչու չէ, ընտանիքի բոլոր անդամների վրա: Առաջին հերթին երկար ամիսների բացակայության կարոտը, քանի որ այստեղ  չկան նորմալ վարձատրությամբ աշխատատեղեր: Այս թեմայով շատ կարելի է մանրանալ, սակայն մի բուռ Հայաստան ու լիքը հուզող հարցեր: Երեխաներ` երազանքներով լի, որոնք չեն իրականանում հենց փողի պատճառով:

Հաջորդ հուզող հարցը անբարենպաստ ճանապարհներն են ու հին երթուղայինները։ Ապրում ենք քսանմեկերորդ դարում, բայց նախորդ դարի մեքենաներով ենք երթևեկում:

Անընդհատ լուրեր կան լույսի թանկացման վերաբերյալ. «Ի՞նչ, բոլորս լքե՞նք մեր երկիրը: Այսպես ու՞ր ենք հասնելու…»

Նաև հուզում է այն, որ կան շատ դպրոցներ, որոնք սոլյարայուղով են տաքացվում, բայց մեկ է, չեն տաքանում:

Մտքումս շատ հուզող հարցեր ունեմ, սակայն մի բան եմ երազում՝ բարեկեցիկ երկիր և բարեկեցիկ կյանք: Այստեղ մնալու ցանկություն և ոչ թե` փախչելու:

Անժելիկա Մուրադյան
գ. Վահրամաբերդ

 

Մարդիկ Հայաստանում մոտավորապես 70 տոկոսը մեկնում են երկրից դուրս աշխատելու նպատակով: Իսկ տուն են վերադառնում Ամանորին, համարյա բոլորի մոտ այդպես է: Լինում են դեպքեր, երբ անգամ այդ տարում տանը չեն էլ լինում: Կպատմեմ մի դեպք, երբ հայրը աշխատելու նպատակով հեռացել է երկրից` չկարողանալով տուն վերադառնալ երկու տարի: Այդ ընթացքում կինը հոգնել և հեռացել է տանից երեխայի հետ: Լինում են նաև դեպքեր, երբ դրսում գտնվելով  չեն կարողանում ամենակարևոր և անփոխարինելի պահերին գտնվել իրենց ընտանիքների անդամների կողքին: Ծնողները թանկ են իրենց երեխաների համար, իսկ երեխաները ծնողների, բայց աչքիս տեսածով եմ ասում, շատ ժամանակ տանը չգտնվելով նրանք չեն կարողանում սգալ իրենց հարազատների մահը: Եթե հնարավորություն ունենայի, կփորձեի ու կցանկանայի, որ մարդիկ մնային և աշխատեին իրենց հարազատների կողքին: Կուզենայի Հայաստանում աշխատատեղեր լինեին և երիտասարդ մասնագետները կարողանային աշխատել Հայաստանում, այլ ոչ իրենց թե ֆիզիկական, թե մտավոր կարողությունները ծառայեցնեին ուրիշ երկրների:

Մարիամ Վարժապետյան
գ. Ազատան

 

Եթե ես ունենայի հնարավորություն, առաջին հերթին կփոխեի մարդատար տրանսպորտը: Գյուղերի ավտոբուսները հին են ու քիչ, ստիպված ենք լեփ-լեցուն տրանսպորտի մեջ խցկված երթևեկել: Գյուղերում երիտասարդական ժամանցի վայրեր կստեղծեի կամ ինտելեկտուալ խաղային կենտրոններ: Գյուղերում կանցկացնեի փողոցային լուսավորում: Երեկոները գյուղի երիտասարդությունը հիմնականում տանն է, քանի որ գնալու տեղ չկա, դրա համար էլ շատերը երազում են քաղաք տեղափոխվել:

Կիմա Ենգոյան
գ. Ազատան

 

Իմ հայրիկը աշխատում է Ռուսաստանի Դաշնությունում, և ես շատ եմ կարոտել նրան: Ու ինչպես յուրաքանչյուր ծնող, այնպես էլ իմ հայրիկը, մեզ բարեկեցիկ կյանքով ապահովելու համար գնացել է աշխատելու: Ես այս պատմությունը պատմեցի այն պատճառով, որ առաջ բերեմ այս խնդիրը. մարդիկ ստիպված են լինում լքել իրենց ընտանիքները, որպեսզի ապահովեն իրենց ընտանիքներին: Ես կփորձեի բացել աշխատատեղեր, որպեսզի ոչ ոք չլքի իր ընտանիքը:

Սյուզի Մանուկյան
ք. Գյումրի

 

Ինձ հուզում է այն հարցը, թե ինչպես կարող եմ ընտրել լավ ընկերներ, որոնք իմ կողքին լինեն թե տխրության պահին, թե ուրախության: Ես ունեմ լավ ընկերներ, բայց չեմ կարող ասել` նրանք մինչև վերջ իմ կողքին կլինե՞ն, թե` ոչ: Կուզենայի, որ մարդիկ ճիշտ գնահատեին ընկերության արժեքը:

Գևորգ Վարդիկյան
ք. Գյումրի

 

Երկրաշարժից անցել է արդեն 27 տարի, սակայն Գյումրիում դեռ շատերը ապրում են ժամանակավոր տնակներում: Մարդկանց մեծ մասը հիվանդանում ու մահանում է, քանի որ տնակներում ձմռանը շատ ցուրտ է, խոնավ, շատերը ջուր և էլեկտրաաէներգիա չունեն, հին կացարաններում հաճախ փլուզումներ են լինում:

Եթե ես հնարավորություն ունենայի, ապա անպայման կվերացնեի այդ տնակները և մարդկանց համար տներ կկառուցեի: Ու ամենակարևորը` աշխատատեղեր կբացեի:

Լիլիթ Խառատյան
ք. Գյումրի

Հիմա այս դարում տարածված է մարդկային անհավասարություն, այսինքն՝ մարդկանց խմբեր՝ հարուստներ, աղքատներ, միջին խավ և այլն: Գիտենք արդեն, որ հարուստները ճնշում են աղքատներին: Վերջիններս չեն կարողանում պաշտպանվել և ճնշվում են մեր շրջապատում: Գյուղերում, դպրոցներում կան այնպիսի երեխաներ, որոնց, այսպես ասած, հարուստները ճնշում են: Նրանք էլ ճնշվում են և չեն կարողանում արտահայտվել: Եվ այդպիսի սոցիալական խնդիրներով մարդիկ ոչ կարողանում են նորմալ հագնվել, ոչ նորմալ սնունդ օգտագործել, ոչ էլ նույնիսկ անձնական հիգիենային հետևել: Եվ դա էլ է հարուստների ծաղրանքի առարկան  դառնում:

Եթե ես հնարավորություն ունենայի, այդպիսի անապահով երեխաների ընտանիքներին կտրամադրեի սնունդ, հագուստ և այլ անհրաժեշտ պարագաներ, կամ էլ կստեղծեի աշխատատեղեր՝ նրանց ծնողներին ապահովելով աշխատանքով, նրանց տալով այնքան գումար, որպեսզի կարողանային բավարարել իրենց պահանջները:

Տիրուն Սարգսյան
գ.Վահրամաբերդ

 

Մի քանի տարի առաջ Ստեփանավան քաղաքում հորեղբորս աղջկա հետ  քայլում էի քաղաքային այգում: Նստեցինք մի նստարանի վրա ու հեռվում ձայներ լսեցինք: Մի երիտասարդ վիրավորում էր մի տարիքով մարդու: Խոսակցություններից հասկացանք, որ այդ մարդը անտուն է: Ապրում է, եթե կարելի է այդպես ասել, դրսում  ու իր օրվա ապրուստը վաստակում է մուրալով: Իսկ երիտասարդը վիրավորում էր միայն նրա համար, որ նրանից գումար էր խնդրում: Եթե ես հնարավորություն ունենայի, կօգնեի բոլոր անտուններին, և անպայման, մարդկանց մտածելակերպը և վերաբերմունքը չքավորների նկատմամբ:

Շուշան Վահանյան
գ. Բանդիվան

 

Ես մի անգամ գնում էի մեքենայով բարեկամիս տուն: Դրանից մի օր առաջ երեկոյան հորդառատ անձրև էր եկել: Ճանապարհին մենք ընկանք ջրափոսի մեջ: Երբ հասանք, հայրիկս տեսավ, որ մեքենայի պետհամարանիշները չկան: Դրանից հետո ճանապարհային ոստիկանները տուգանեցին հայրիկիս: Եթե ես հնարավորություն ունենայի, կասֆալտեի ճանապարհները:

Անի Առաքելյան
ք. Գյումրի

 

Մի օր շրջում էի ընկերոջս հետ մեր թաղամասում: Շենքերից մեկի բակում երեխաները խաղում էին: Նրանք ոգևորությունից աղմկում էին, այդ իսկ պատճառով տարեց մարդկանցից մեկը դուրս եկավ և բարկացավ նրանց վրա: Երեխաները փախան ամեն մեկը իր տուն: Ես կուզենայի, որ մեր քաղաքում ավելանան խաղահրապարակները, որ թե երեխաները լիաթոք խաղան, և թե բնակիչները հանգիստ լինեն:

Հովհաննես Գրիգորյան
ք. Գյումրի

Ինձ հուզում է մի աղջիկ, ով ոտքից կաղ է: Նրա ձախ ոտքի ոսկորը ուղղակիորեն չկա, նա շատ դժվարությամբ է քայլում, բայց ինքն իր ոտքով է գնում դպրոց: Նա հանրահայտ նկարիչ է և շատ բարի է:

Աիդա Ասրյան
Այս պահին ինձ ամենահուզող հարցը այն է, թե ինչ է կատարվում մեր սահմաններում, արդյոք խաղաղ է այնտեղ դրությունը: Շատ եմ ուզում մի օր լինեն Հայկական բանակում ծանոթանալ իրավիճակին և լուսաբանել այն: Ինձ հուզում է նաև այն հարցը, թե ինչու Հայաստանում չեն թողնում, որ աղջիկները նույնպես ծառայեն, միթե մտածում են, որ աղջիկները չունեն կամքի ուժ:

Արմինե Կոստանդյան
Մեր դասարանում կան աշակերտներ, ովքեր ֆինանսապես անապահով են և դառնում են ծաղրի առարկա: Կուզենայի փոխել վերաբերմունքը  նման երեխաների հանդեպ:

Գայանե Աբգարյան
Ինձ հուզում է բնության և շրջակա միջավայրի մաքրությունն ու բարեկեցությունը: Անտառների հատումն ու արևի ճառագայթներից այրումը: Սակայն եթե անտառը չհատեն չեն կարող տաքացնել իրենց բնակարանները և քանի որ այստեղ նոյեմբերից կսվում է ձմեռային մեղմ ցուրտ անտառահատումը սկսում են դեռ աշնան սկզբից:

Լյովա Մայիլյան
Շատ գեղեցիկ բնակավայր ունեմ ես: Անկրկնելի բնությունը, որը ոչ ոք չի փորձում պահպանել: Օրեր առաջ մի երիտասարդ պատանի մաքրում և վերանորոգում էր մեր գյուղի պուրկներից մեկը և իմ զարմանքին չափ չկար՝ այն էլ առանց պատճառի:

Հուզող հարցերս՝ ինչու է կյանքն այնքան բարդ, որ մայրս աշխատում է մաքրությունը վայելելու փոխարեն: Ինչու՞ է մեզ ամեն ինչ այսքան դժվար տրվում: Ու՞ր է կորել բարությունը, մաքրությունը, անկեղծությունը: Ինչու՞ փողոցում քայլող մարդկանց դեմքին ժպիտ չկա, ով է գողացել այն, մեր պաշտոնյաները, որոնք մոռացել են, որ գյուղում էլ մարդիկ դեռ ապրում են:

Նելլի Չախկոյան
Ինձ ավելի շատ հետաքրքրում է մեր գյուղի վիճակը, թե որքան պետք է այսպես շարունակվի: Ես ուզում եմ խոսել Օձունի կյանքի մասին: Եթե մենք բացառենք եկեղեցին, ապա ոչ մի վայր չկա, որտեղ մարդիկ կարող են հավքվել, շփվել, և իրենց օրն ավելի հետաքրքիր անցկացնել: Եթե այստեղ ավելի շատ անցկացվեին  միջոցառումներ, լիներ գոնե մեկ սրճարան, վստահ եմ, որ մարդ տնից դուրս գալու ժամանակ իրեն հարց չէր տա թե ուր գնա: Ես կարող եմ ասել, որ այս պահին գյուղը քնած է, և չկա մեկը, որ նրան արթնացնի, ու թե ինքան է սա շարունակվելու՝ չգիտեմ:

Ռուզան Մայիլյան

Մեր գյուղում մաքրության հարցը այնքան էլ չի լուծված: Ճիշտ է աղբահանություն կատարվում է շաբաթը մեկ անգամ, բայց միևնույնն է մայթեզրերին, ճանապարհներին միշտ թափված է պաղպաղակի թղթեր, ծխախոտի տուփեր, պոլիեթիլենի տոպրակներ: Դրա համար կուզենայի, որ յուրաքանչյուր մարդ աղբը նետելուց առաջ գիտակցի իր արարքի տհաճությունը:

Սոնա Թամազյան

Կռիվներում ընկան նրանք.
Ամեն մեկը՝ մի տան ճրագ,
Ամեն մեկը՝ մի մոր որդի,
Ամեն մեկը՝ մի աղջկա
Երազանքը անապական,
Կնոջ՝ սերը, հոր՝ ապագան…
Ամեն մեկը՝ անգիր մի վեպ,
Ամեն մեկը անգին մի կյանք…

Պարույր Սևակ

… Իմ բանակային ընկե՛ր… Անասելի անհանգիստ եմ քեզ համար։ Հատկապես, երբ լսում եմ վերջին նորությունները, տեղեկանում սահմանի լարված դրության մասին, շատ եմ ուզում, որ շուտ տուն վերադառնաս։ Հիշում եմ՝ դեռ գնալուցդ առաջ էլ, երբ տխրում էի, միշտ ասում էիր.

-Տրամադրությունդ բարձր պահի, հիշի, որ մենք կանք, տղա ենք ծնվել, որ ձեզ համար ծառայենք…

Ասում էիր.

-Իմ ծնողների, ձեր խաղաղության համար կգնամ, կկռվեմ… Մի մտածի, ամեն ինչ լավ կլինի…

Հիմա էլ ասում ես. «Հանգիստ եղիր, էսօր արդեն հանդարտվել ա իրավիճակը»…

Երբեք այսքան մոտ չեմ զգացել պատերազմի վտանգը… Մտքերն ինձ հանգիստ չեն թողնում, երբ հիշում եմ, թե ինչ ուրախ էիր խոսում ապագա ուսմանդ, աշխատանքիդ մասին, աչքերումդ՝ ապրելու կրակ, մտքումդ՝ նվիրական նպատակներ՝ ինձ էլ խրատում էիր լավ սովորել։

Ցավում եմ, որ ստիպված թողել ես երազանքներդ ու գնացել դիրքեր՝ երկրների «տերերի» պատերազմին։ Ինքդ էլ ասում էիր, որ «սահմանից այն կողմի» զինվորն էլ սովորական մարդ է, ձեզ նման, ու մեղք չունի, որ իրեն հրամայում են ոչնչացնել դիմացինին… Իրենք էլ չեն ուզենա պատերազմել, բայց հրամանին պարտավոր են ենթարկվել…

Երանի այսուհետ զինվորին ճանապարհելիս առանց երկմտելու ասվի. «Մինչ նոր հանդիպում»։ Ես խաղաղություն եմ երազում։ Ուզում եմ, որ անվտանգ տուն վերադառնաս…

Ադրբեջանական զինուժը ռմբակոծում է Տավուշի սահմանային գոտում գտնվող գյուղերը: Բոլորը խոսում են,  քննարկում, բայց ամենավատն այն է, որ  ճիշտ տեղեկություն չունենալով, ստեղծվում է ավելորդ խուճապ: Այս անգամ գնդակոծության կենտրոնում հայտնվեց նաև  Սևքար գյուղը՝ իմ Սևքարը: Թշնամին ականանետեր էր նետում գյուղի վրա, կրակոցներ արձակում: Սրանք արդեն սովորական են մեր՝սահմանապահ ժողովրդիս համար: Գնդակոծության օրը գտնվում էի Իջևանոմ: Գիշերը տասնմեկի կողմերն էր: Ընկերուհիներս գրում են.

-Սուս, ո՞նց ես:
-Լավ, դո՞ւք:
-Մենք այդքան էլ լավ չենք, կրակոցներ են, գյուղը գնդակոծում են, մի քանի տներ են վնասվել:
Չեմ կարող ասել, թե ինչ հաճախությամբ սիրտս սկսեց բաբախել: Բա մերո՞նք: Միանգամից զանգահարեցի մայրիկին ու հարցրեցի, թե ինչ է կատարվում: Մայրս էլ ասաց, որ կրակում են, ականանետեր նետում գյուղի ուղղությամբ: Գյուղացիներ կային, որ հեռացել էին տներից՝ ապահովությունից ելնելով: Երեխաներին էին տեղափոխել:
Հաջորդ օրը գնում եմ համալսարան: Բոլորս քննարկում ենք, վերլուծում իրավիճակը: Ուրիշ գյուղերի վրա էլ էին կրակել, բայց բոլորս էլ հույս ունեինք, որ շուտով կավարտվի: Բա մեր տղե՞րքը, որ կանգնած են սահմանին: Նրանք լավագույն տղերքն են, որ ծառայում են: Նրանց շնորհիվ է, որ սևքարեցիներն ու ընդհանրապես սահմանապահ ժողովուրդը չեն լքում իրենց տներն ու պատրաստ են զենք վերցնել և  դուրս գալ թշնամու դեմ:
Իրավիճակին ծանոթանալու համար գյուղ էին այցելել ՀՀ վարչապետ Հովիկ Աբրահամյանը, Պաշտպանության նախարար Սեյրան Օհանյանը,  Տարածքային կառավարման և արտակարգ իրավիճակների նախարար Արմեն Երիցյանը, Տավուշի մարզպետ Հովիկ Աբովյանը և  այլք: Նրանք տեսան սևքարեցու անկոտրուն կամքն ու պատրաստակամ լինելը: Տեսան, որ սևքարեցին չի վախենում թշնամուց ու անհրաժեշտության դեպքում պատրաստ է կանգնել իր զինվորի կողքին:
Լարվածությունը գնալով թուլանում է: Սահմանը կարծես խաղաղվում է: Աղոթենք, որ այդպես էլ լինի, կորուստներ չունենանք, մեր սահմանն ամուր լինի, մեր զինվորն ու բանակը՝ հաղթանակած:

Իմ գյուղը` Օձունը, շատ հին է, դեռ մ.թ.ա. անհիշելի ժամանկներից: Օձունը Հայաստանում իր մեծությամբ երկրորդ գյուղն է: Այստեղ հիմնականում զբաղվում են անասնապահությամբ և գյուղատնտեսությամբ, այսինքն, պահում են կով, ոչխար, հավ և այլ կենդանիներ: Օրինակ, մարդիկ կովերին և ոչխաներին կթում են, կաթը մշակում, պանիր սարքում ու վաճառում, որպեսզի հոգան իրենց օրվա հացի ծախսը, բայց վերջին շրջանի թանկացումների պատճառով, դա արդեն շատ քիչ է: Այդ իսկ պատճառով մարդիկ թողնում են հարազատ գյուղը և մեկնում արտագնա աշխատանքի` խոպան: Այս վերջին շրջանում անընդհատ խոսում էին էլեկտրաէներգիայի մասին: Երիտասարդները իրենց ձայնը բարձրացրեցին, ու առայժմ կարծես թե մենք բարձր չենք վճարում, սակայն երբ գազի գինը բարձրացավ, այդպես միաձայն չբողոքեցին, դրա պատճառով էլ մարդիկ գյուղերում սկսեցին գազից չօգտվել: Որտեղ անտառ կա, ծառահատումների թիվն ավելացավ, որպեսզի դրանով ջեռուցեն տունը: Իսկ որտեղ վառելափայտ չկա, տները ջեռուցում են աթարով: Չեմ հասկանում, ինչո՞ւ ժողովրդի մասին չեն մտածում, մարդկանց սոցիալական վիճակի մասին, թե ոնց են գոյատևելու այս բարդ իրավիճակում:

Ես ապրում եմ Վանաձորում և այս ամառը, ի տարբերություն մյուս տարիների ամառների, հիմնականում գտնվել եմ տատիկիս մոտ` Լոռու մարզի Վահագնի գյուղում: Պապիկս մեզ պարբերաբար տանում է գետ լողալու: Ճիշտ է, եղել են տհաճ միջադեպեր, բայց բարեբախտաբար դրանք ունեցել են երջանիկ ավարտ: Ինչևէ, ամառը դեռ չի վերջացել, և հուսով եմ, որ նորից կլինեն հետաքրքիր և ծիծաղաշարժ դեպքեր: Սակայն մնացած ժամանակը չգիտեմ ինչով զբաղվել:

Գյուղում չկան ժամանցի կենտրոններ` թե երիտասարդների, և թե տարեցների համար: Չկա այգի երեխաների և իրենց ծնողների համար: Գյուղի հուշարձանը և եկեղեցին գտնվում են կիսաքանդ վիճակում: Ոչ բոլոր ճանապարհներն են ասֆալտապատ, որի պատճառով անձրևոտ օրերին գյուղի ծայրերում բնակվող մարդիկ չեն կարողանում դուրս գալ տանից: Եվ վերջապես, գյուղի ամենակարևոր խնդիրներից մեկն այն է, որ չկան աղբարկղեր, այստեղ աղբահանություն չի կատարվում: Մարդիկ աղբը լցնում են ձորը և պարբերաբար այրում այն, որի հետևանքով աղտոտվում է միջավայրը: Գյուղն ունի նաև լուսավորության խնդիր: 

Քանի որ ունեմ հանգիստ բնավորություն, ապա ինձ հուզող թեմաներ այդքան էլ չկան: Ինչպես ասում են` աշխարհն էլ կործանվի, ինձ համար միևնույն է: Սակայն կցանկանայի այնուամենայնիվ առանձնացնել մի քանի խնդիրներ: Սկզբում, քանի որ ես ինքս երիտասարդ եմ, բացեմ  «բողոքներիս գիրքը»  և սկսեմ նրանից, որ շատ երիտասարդներ չունեն աշխատանք, այդ պատճառով լքում են երկիրը: Ամենացավալին այն է, որ գնում են կրթված, գրագետ, երկրի համար մինչ այդ ինչ-որ բան անող մարդիկ:

Վերջերս նաև ինձ անհանգստացնում է երկրի սահմաններին լարված իրավիճակը: Հասկացանք թշնամիներ ենք, բայց մինչև ե՞րբ ենք կռվելու: Մեղավորներ կան` երկու երկրների ղեկավարները, ովքեր ձեռքները ծալած հաշվում են, թե ով քանի զոհ տվեց: Հիմա շատերը կմտածեն, թե 19 տարեկան երեխա ես, դու նպատակներ, երազանքներ չունե՞ս, քիթդ մտցրել ես քաղաքականության մեջ, բա քեզ պե՞տք է:

Իհարկե, ունեմ և՜ նպատակներ, և՜ երազանքներ: Ուզում եմ երկիրս խաղաղ տեսնել, մայրերի աչքերին արցունքներ չլինեն, և ոչ-ոք իրեն մխիթարելու համար չասի. «Տղես հերոսի մահով մահացավ»: Ճի՜շտ է, հերոսի մահով, բայց կարող էր նաև ապրել, եթե երկրի ու ժողովրդի մասին մտածող լիներ: Ուզում եմ, որ մարդիկ ունենան աշխատանք, ոչ-ոք չմտածի երկիրը լքելու և ապրուստի միջոցները ուրիշ երկրում հայթայթելու մասին:

գ.Վահագնի, Լոռի

Սրանից երկու տարի առաջ, 2013 թվականի հուլիսի զորակոչի ժամանակ, հայրենիքի պաշտպանության համար ծառայության գնացող  դեռեւս չհասունացած մտքով ու հոգով տղաների մեջ էր նաև մորաքրոջս տղան:

Բայց կային շատ տարբերություններ իր ու մնացած զինծառայողների միջև:

Եղբայրս՝ Սերգեյը, Ռուսաստանից էր եկել, իր պարտքը հայրենիքին  տալու համար: Պարտք, որի մասին ոչ մի տեղ չկա գրառված, և ոչ մեկը չի կարող ասել, որ դու պարտք ունես: Այդ պարտքը հոգու պարտքն է: Կարող ես չանել, չտալ պարտքդ, ավելի ճիշտ, կարող ես ազատվել ծառայությունից, բայց մի՞թե դա ճիշտ է: Ամեն մեկն այս հարցի պատասխանը տարբեր կերպ է պատկերացնում: Ես համարում եմ, որ սխալ է չծառայելը: Ընդամենը երկու տարի ու, վերջ: Ինչևիցե, բուն թեմայից շատ հեռացանք: Փորձենք վերադառնալ:

Նա 22 տարեկան էր, երբ եկավ ծառայելու: Ավելի մեծ տարիք, քան մյուսներինը, ավելի կայացած մարդ մյուսներից:

Նրան ծառայելու ուղարկեցին Ագարակ քաղաքում: Ծառայում էր ու, ինչպես բոլոր զինվորները, երազում էր տուն գալու մասին:

Երդման արարողությունը ցանկացած նորակոչիկի համար մի քիչ հուզումնալից, մի քիչ պարտավորեցնող գործընթաց է:

Եղբորս երդում տալու ժամանակ նրա ծնողները չէին եկել՝ Ռուսաստանում էին: Բայց իրենց փոխարեն գնացել էինք մենք: Մենքի մեջ մտնում են Սերգեյի մորաքույրները, տատիկն ու պապիկը:

Ես հագել էի զինվորական համազգեստ և փոխգնդապետի ուսադիրներ էի դրել:

Մեզ թույլ չէին տալիս, որ անցնեինք գիծը: Անընդհատ բարկանում էին, բայց նորից ու նորից մարդիկ անցնում էին: Միայն ես էի, որ ազատ անցնում էի, իսկ գծի կողքին կանգնած լեյտենանտը չէր կարողանում ինձ ինչ-որ բան ասել. Չէ որ ես կոչումով իրենից «բարձր էի»: Ես անցա գիծը և գնացի կանգնեցի եղբորս կողքին՝ շարքի մեջ, որպեսզի ինձ նկարեն իր հետ:

-Ի՞նչ ես անում: Կբարկանան:

-Սուս մնա: Նայի Մերիին,-ասացի ես և շրջեցի նրա դեմքը:

Նշեմ, որ նա էլ է այն մարդկանցից, որը դեմ է իմ զինվորական դառնալուն: Շատ անգամներ են եղել, երբ հեռախոսազրույցի ժամանակ ես իրենից նեղացել եմ: Բայց իմ սրտի մի անկյունում  միշտ էլ հասկացել եմ, որ չի ստացվելու, խոչընդոտներ շատ են լինելու: Նա ինձ մի անգամ ասաց.

-Կգամ`կխոսենք, ու դու կհասկանաս:

Ի՞նչ է խոսելու, ի՞նչ եմ հասկանալու…

Նա բանակից արդեն վերադարձել է, և երեկ այս երկու տարվա մեջ ես նրան առաջին անգամ տեսա:

Շատ էր փոխվել: Միգուցե միայն ի՞նձ այդպես թվաց, բայց նա արդեն ավելի ձիգ, հպարտ կեցվածք ունի: Ախր, ծառայել է…

Հիշո՞ւմ եք, ես ասացի, որ նա խոստացել էր, որ երբ գա, մենք զրուցելու ենք:

Ես երեկ խոսեցի իր հետ: Չեմ կարող ասել, թե ինչ փոխվեց այդ խոսակցությունից հետո իմ մեջ, բայց հաստատ գիտեմ. մի բան փոխվեց:

Ա՜խ, եղբայրս: Եկար ողջ ու առողջ, պարտքդ տված հայրենիքիդ: Հպարտանում եմ քեզանով: Այն ժամանակ էլ էի հպարտանում, բայց հիմա ուրիշ է:

Երդում տվեցիր երկու տարի առաջ: Միգուցե մի օր էլ ես կանգնեմ զինվորական համազգեստով և ասեմ. «ԵՐԴՎՈՒՄ ԵՄ»: Չգիտեմ…