Լինել երիտասարդ խորագրի արխիվներ

Sabina Davtyan

Ուսուցիչ դառնալու ճանապարհին

Շատերն իմանալով, որ սովորում եմ Հայկական պետական մանկավարժական համալսարանում, միշտ զարմանում են ու հարցնում, թե ինչն է ինձ դրդել ընդունվել այս համալսարան: Երևի, առաջին հերթին մարդկանց զարմացնում է արտաքին տեսքս՝ մազերիս փոփոխական գույները, դաջվածքներս, հագնվելուս ոճը, բայց արտաքին տեսքը ոչ գիտության վրա է անդրադառնում, ոչ սովորելու և ոչ էլ սովորեցնելու: Չգիտեմ կարծրատիպերը, երբ հասան կրթությանը, բայց ես միշտ կոտրել եմ ու կշարունակեմ կոտրել այդ կարծրատիպերն ու կապացուցեմ, որ ոչ մազերի գույնը, ոչ հագուկապը, ու ոչ էլ դաջվածքները հայրենասեր, խելացի, վերլուծող, մտածող սերունդ դաստիարակելու և կրթելու հարցում դեր չեն խաղալու և ամենակարևորը. ապագա աշակերտներիս առաջին բանը, որ կսովորեցնեմ, այն կլինի, որ երբեք մարդուն չի կարելի դատել արտաքին տեսքով:

Ինչևէ,  շուրջ երեք տարի ինքս չեմ հասկացել, թե ինչ եմ անում այս համալսարանում, ո՞րն է այստեղ սովորելուս իմաստը կամ առաքելությունը: Երբ հանձնարարում էին գրել էսսե՝ ինչու եմ ընտրել ուսուցչի մասնագիտությունը, դժվարանում էի գրել, մտքերս չէի կարողանում դասավորել, ընտրությանս վրա կասկածում էի ու մտածում, որ սխալ մասնագիտություն եմ ընտրել, բայց երեկ վերջապես հասկացա, ու բացի հասկանալուց, արդեն այն հարցին, թե ինչու եմ սովորում հենց այս համալսարանում, հանգիստ կարող եմ պատասխանել:

Բոլորդ էլ գիտեք, միշտ չէ, որ ամեն բան առաջին անգամից է ստացվում: Առաջին անգամ դաս տալու փորձը ձախողվեց. շատ լարված էի, չգիտեի` ինչ խոսեի, ինչ անեի, որ երեխաները իրենց լավ զգան, չձանձրանան, և  բացի դրանից էլ, լարվելուս պատճառն այն էր, որ ֆորս մաժորային իրավիճակ ստացվեց, որը հանգեցրեց խառնաշփոթի: Դասարանից դուրս եկա անտրամադիր, հիասթափված ու ինչու չէ՝ նաև փոքր ինչ վրդովված, որովհետև չէի սպասում, որ այդպես կստացվի: Խուսափում էի ու չէի ուզում էլ  դաս տալ, բայց դպրոցի ուսուցիչներից մեկը, ով մեր համալսարանում մագիստրոս էր, ասաց` չհիասթափվես, դա ամենակարևոր բանն է, որից հետո փոքր-ինչ հանդարտվեցի: Ինչևէ, երեկ արդեն դասավանդելուս երկրորդ փորձն էր:

Պատասխանատվությունից փախչելով և համապատասխան փորձ չունենալու պատճառով որոշեցի դասավանդել 6-րդ դասարանում: Կյանքում այդքան լարված զանգի ձայնին չէի սպասել: Զանգը տվեց, երեխաները ոտքի կանգնեցին, նրանց դասավանդող ուսուցչուհին ասաց, որ դասն այսօր ընկ. Դավթյանն է անցկացնելու: Համ ուրախ էի, համ տխուր, համ էլ չէի գիտակցում, որ հասել եմ այն կարգավիճակին, որ ուղղակի Դավթյան ազգանվանս կողքին ավելացավ նաև ընկերը, բայց չէ՞ որ ընկեր բառն իր մեջ բազմաթիվ պատասխանատվություն ու իմաստ է պարունակում: Պետք է գիտակցես, որ առաջին հերթին քո աշակերտի ընկերն ես, հետո նոր ուսուցիչը:

Երեխաներին պատմում էի հին Հայաստանի տնտեսության մասին, ու դուք պետք է տեսնեիք առաջին շարքի նստած աղջկա հիացած ու հետաքրքրված հայացքը:  Ամբողջ դասի ընթացքում նրան նայելով ջերմություն էի զգում ու ինձանից անկախ ժպտում: Միգուցե հենց նրան նայելով հիշում էի ինձ իր տարիքում ու մի պահ ուզեցի հայտնվել նրա տեղում, ոչ թե անհոգ մանկություն ունենալու, այլ ինձ կողքից տեսնելու համար: Տեսնելու համար, թե ինչպես այն աղջիկը, ով ամբողջ կյանքում դպրոց սիրով չի գնացել, այսօր մեծ եռանդով, սիրով ու պատասխանատվության զգացումով նորից մտել է դպրոց, բայց ոչ թե սովորողի կարգավիճակով, այլ՝ սովորեցնողի: Անկեղծ ասած՝ ամբողջ դասի ընթացքում մտքումս իմ դպրոցի պատմության ուսուցչուհու խոսքերն էին պտտվում, երբ բղավում էր վրաս ու ասում, որ չսովորելով ոչնչի չեմ հասնի, համալսարան չեմ ընդունվի: Երկու տարի ինձ դասավանդելուց հետո էլ անգամ չհասկացավ, որ ոչ թե ես չեմ ցանկացել սովորել, այլ նա է դասավանդել այնպես, որ ես չեմ ցանկացել սովորել: Նա չէր գիտակցում, որ իր մասնագիտությունը պատասխանատվություն, նվիրում, համբերություն էր պահանջում: Չէր գիտակցում, որ իր ֆինանսական և ընտանեկան խնդիրները դասարան ներս մտցնել պետք չէ, որովհետև մենք ամեն ինչ զգում ու հասկանում էինք: Չեմ հասկանում, թե ո՞նց էր կարելի Հայոց պատմություն առարկան այդքան ձանձրալի դասավանդել. ոչ մի մեթոդ, ոչ մի նորություն, ոչ մի մոտեցում: Միայն անհիմն բղավոցներ ու մեղադրանքներ…

Իր դասերի ժամանակ միշտ մտածում էի. եթե օրերից մի օր հանկարծ որոշեմ դառնալ մանկավարժ, նա կլինի այն մանկավարժի օրինակը, որին երբեք չեմ նմանվի, իսկ մյուս կողմից էլ մտածում եմ իմ մասնագիտություն ընտրելու հարցում ամենամեծ ներդրումը հենց ինքն է կատարել, ցույց տալով, թե ապագայում ինչ սխալներ ես երբեք թույլ չեմ տա ու աշակերտներիս կոպտելու փոխարեն միշտ կողջունեմ իրենց ընտրությունն ու ամեն կերպ կաջակցեմ նրանց…

Taguhi Agasyan

Երեք փաստ ուսուցիչ չդառնալու համար և հակափաստարկներ

1. Որքան էլ տհաճ է, խոսքս կսկսեմ ֆինանսական թեմայից. երևի դա իսկապես կարևոր է, հակառակ դեպքում, դժվար թե աշակերտներս առաջին օրվանից ինձ հարցնեին`  արդյո՞ք ինձ կբավականացնի ուսուցչի աշխատավարձը, եթե ես աշխատեմ դպրոցում։ Շնորհակալ եմ նրանց այդ հարցը տալու համար, քանի որ այնպիսի տոնով են ասում, որ տպավորություն է ստեղծվում, թե ուզում են հետ պահել ինձ մի վատ բանից։ Պարզվում է, որ ես այդ վատ բանից ամենևին չեմ վախենում։ Ամեն ինչ չէ, որ գումարով գնել կլինի։ Որքան էլ գումարը կարևոր լինի, իմ նպատակը մեկն է` ուզում եմ հայ երեխաներին սովորեցնել իրենց ունեցած ամենագեղեցիկ լեզուն ու ամենահարուստ գրականությունը, իսկ դրա համար աստղաբաշխական գումարներ պետք չեն։ Իմիջիայլոց, գարնանային ջերմ եղանակը հրաշալի առիթ է, կարող ենք գնալ Մատենադարան:

2. Աշակերտներս շատ հոգատար են։ Հաջորդ վատ բանը, որից ինձ հետ են ուզում պահել, զայրույթն է։ Նրանք ասում են, որ ուսուցիչ դառնալու ցանկություն երբեք չեն ունենա, քանի որ այդքան նյարդեր չունեն։ Ես դեռ այնքան փորձ չունեմ, որ վստահ պնդեմ, թե երբեք ափերից դուրս չեմ գա, բայց դեռևս այնքան  համբերատար եմ, որ կարող եմ դասարան մտնել` հանգիստ տոնով խոսելով, չբղավելով այնպես, որ կոկորդս պատռվի։ Ի վերջո, էլ ինչո՞ւ են այս մասնագիտությունն ունեցողները նվիրյալներ կոչվում, եթե պետք է պատրաստ չլինեն իրենց զոհել հարկ եղած դեպքում։

3. Հասանք իմ չսիրած կետին. սերունդը սովորել չի սիրում։ Իսկապե՞ս։ Չեմ հավատում։ Ավելի շուտ սերունդը սիրում է սովորելուց զատ սովորեցնել, իսկ ոմանք դա հանդուրժել չեն կարող։ Ես հասկացա, որ առանց աշակերտների ապրել չեմ կարող այն ժամանակ, երբ քառասունհինգ րոպե շարունակ լսելով աշակերտիս պատմություններն ու հարցերը` հոգնածություն չզգացի ու ոչ էլ ձանձրույթ։ Ես սիրում եմ սովորել ու որքան էլ հիմա սովորեցնողի դերում եմ, չափազանց հետաքրքիր է լսել աշակերտի կարծիքը, ծանոթանալ նրա հետաքրքրություններին ու ի վերջո ցույց տալ, որ աշակերտը երբեք անտեսված չէ, նա ապագայի մարդն է` մեկը, ով մեզ կտանի լույսի ճանապարհով։

susanna elbakyan

Ձեր տեղը մասնագիտությունների աշխարհում

Իրականում մասնագիտության ընտրությունը ոչ միայն կարևոր որոշիչ քայլ է, այլ նաև մեծ պատասխանատվություն, որը բերում է անձի լիարժեքություն։

Սկզբում պետք է հասկանալ սեփական ընդունակությունները, հետաքրքրությունները, անձնային հատկանիշները, և սա դեռ ամենը չէ։
Հաճախ դեռահասները շրջապատի թյուր կարծիքի, խորհուրդների  պատճառով ընտրում են սխալ մասնագիտություն, և այդ սխալ ընտրությունը խոչընդոտ է դառնում ամբողջ կյանքի համար։

Նման խնդրից զերծ մնալու համար կան որոշակի պարզեցված հարցեր, որոնց պատասխանելով գուցե առավել պարզեցված գտնեք հենց Ձեր  սրտին «մոտ» մասնագիտությունը.

• Ո՞վ եք դուք, որն է Ձեր ասոցացիան շրջապատում

•Ի՞նչ եք ուզում դառնալ, ինչպես դիրքավորվել՝ հիշվել

•Ի՞նչն է Ձեզ մոտ իրապես  լավ ստացվում
•Ի՞նչն եք կարևորում

•Ինչպիսի՞ն է տվյալ մասնագիտության պահանջարկը, և որքան է Ձեր համապատասխանելիությունը:

Իհարկե,այս հարցերը մասնագիտության ընտրության մի մասն են լոկ կազմում, և կան բազմապիսի թեստեր ու մեթոդներ` ամբողջական պատկերը և ելակետային տվյալները ուսումնասիրելու համար։
Գոյություն ունեն նաև անձը բնորոշող հոգեբանական թեստեր, որոնք ևս կարող են նպաստել ճիշտ մասնագիտության ընտրությանը։ Նմանատիպ հոգեբանական կայք է՝ Testmetrika-ն, որը մասնակիորեն բացահայտում է անձի հետաքրքրությունները։
Այս ամենից զատ, սկսեք իրականացնել կամավորություններ ինթերնշիփեր, ինտեգրվեք  տարբեր ծրագրերում։ Փորձարկեք Ձեր հնարավորությունները և զբաղվեք ինքնակրթությամբ։ Այս ամենը լայն հնարավորություն է տալիս ճանաչել շրջակա միջավայրը, մարդկանց, իրադարձությունները, փոփոխությունները, նպաստում է մարդու աշխարհայացքի ընդլայնմանը ևս։
Հայաստանում այս պահին առավել հաճախ են կազմակերպվում դեռահասներին աջակցող  նախագծեր, ինչպիսիք են DIGI ֆորումները, SKILL ճամբարները:
Ինթերնշիփի հնարավորություններ են ստեղծում DeEduc-ի մի շարք ծրագրեր, համագործակցությամբ  հնարավոր է ինտեգրվել անգամ COAF-ում, Tech for Armenia-ում:
Կամավորական աշխատանքների, ակտիվ մենթորինգի համար մեծ հնարավորություններ են ստեղծում մի շարք ՀԿ-ներ և
YES Armenia կազմակերպությունը։

Մեր որդեգրած սկզբունքներին համաձայն, երիտասարդների զարգացնող և մոտիվացնող ծրագրեր ենք կազմակերպում ոչ միայն մարզկենտրոններում, այլև սահմանամերձ գյուղերում։
Քանի որ ժամանակը շատ արագ է ենթարկվում փոփոխության, և գիտությունը օր օրի զարգանում է, առաջիկա մի քանի տարիների պահանջված մասնագիտություններն ենք առանձնացրել, որ գուցե համապատասխանեն Ձեր որոշմանը։

1.        Ծրագրավորում

2.        Մարքեթինգ

3.        Սպասարկում

4.        Վաճառք

5.        Արհեստական բանականություն

6.        Տվյալագիտություն

7.        Ռոբոտաշինություն

Եթե ցանկանում եք հասկանալ, թե որ մասնագիտության մեջ ունեք առավել պոտենցիալ զարգանալու՝ պարբերաբար շփվեք ոլորտի առաջատարների հետ։

Երբեք չհանձնվել

Գարիկ Գալստյանը Ախալքալաքից է: 19 տարեկան է, սովորել և ավարտել է ոսկե մեդալով Ախալքալաքի թիվ 1 դպրոցը: Սովորում է Թբիլիսիի բժշկական համալսարանի նախապատրաստական կուրսում, որտեղ ընդունվել է 1+4 ծրագրով անվճար: Այժմ ապրում է Գերմանիայի Լեյպցիգ քաղաքում: Ավելի մանրամասն իր առօրյայի և գործունեության մասին պատմեց Գարիկը մեր հարցազրույցի շրջանակներում:

-Գարիկ մի փոքր պատմիր, թե ինչո՞վ ես զբաղվում ներկա պահին:

-Ավարտել եմ Թբիլիսիի պետական բժշկական համալսարանի նախապատրաստական կուրսը և ըստ դրույքի պետք է գնամ Թբիլիսի, բայց քանի, որ ներկա պահին գտնվում եմ Գերմանիայում, պետք է մնամ այստեղ և ուսումս շարունակեմ Գերմանիայում: Ապագա պլաստիկ վիրաբույժ եմ:

Ներկա պահին զբաղվում եմ կամավորությամբ European Ways e.V. կազմակերպությունում, ինչպես նաև այլ գերմանական կազմակերպություններում: Միևնույն ժամանակ աշխատում եմ European Ways e.V. կազմակերպությունում:

Ինչպես նաև մասնակցում եմ տարբեր կուրսերի և թրեյնինգների:

-Ինչու՞ հենց բժշկություն, այլ ոչ թե այլ մասնագիտություն:

-Բժիշկ դառնալու որոշումը իրականում այդքան էլ հեշտ չեմ կայացրել, քանի որ միշտ տատանվել եմ մասնագիտության ընտրության հարցում, որոշեցի անցնել ամեն մասնագիտության միջոցով և հասկանալ, որի մեջ եմ ինձ տեսնում, որն եմ կարող անել, և որն է ինձ դուր գալիս: Եվ միշտ կանգնել եմ բժշկության վրա ու մտածել, որ դա իմն է:

Եվ իմ միակ նպատակն այն է, որ իմ հիվանդները լինեն ինձ հետ ազատ հարաբերությունների մեջ և ամեն հարցում անկասկած դիմեն ինձ:

-Որքա՞ն ժամանակ է, որ ապրում ես արտերկրում:

-Արդեն հինգ ամիս է, ինչ ապրում եմ արտերկրում:

-Արդյոք հե՞շտ է ապրել այլ երկրում:

-Արտերկրում ապրելը այդքան էլ հեշտ չէ, քանի որ ես գտնվում էի օտար վայրում, սակայն լինելով բաց հայացքների տեր մարդ, այսպես ասած, շատ հեշտ հարմարվեցի միջավայրին: Առաջին շրջանում ինձ համար մի փոքր մշակութային շոկ էր, բայց դրանից հետո ինձ զգացի ավելի լավ:

-Զբաղվում ես կամավորությամբ, քո կարծիքով   ինչպիսի՞ն պետք է լինի կամավորը:

-Կամավորությամբ զբաղվել սկսել եմ 14 տարեկանից: Կամավորությունը իմ կյանքի կարևոր մասերից մեկն է: Իրական կամավորը պետք է լինի էներգիայով լեցուն, ճկուն մտածելակերպով և ստեղծագործող:

-Ի՞նչ պլաններ ունես ապագայի հետ կապված:

-Ապագայի հետ կապված պլանները շատ-շատ են, սակայն ապագայի մասին չեմ սիրում խոսել, միայն կասեմ, որ կսովորեմ, կաշխատեմ բժշկության ոլորտում, իսկ մնացածը կտեսնենք ապագայում:

-Ո՞րն է քո մոտիվացիայի աղբյուրը:

-Իմ մոտիվացիան ես համարում եմ կյանքի հանդեպ սերը: Իսկ ընդհանրապես ինձ մոտիվացնում է իմ ամեն քայլը:

Ազատ ժամանակ հիմնականում գրքեր եմ կարդում, շատ եմ սիրում գրքեր կարդալ և դա նույնպես համարում եմ իմ մոտիվացիայի աղբյուր: Հիմնականում կարդում եմ բիզնեսի, բժշկության և գումար վաստակելու մասին գրքեր: Նաև զբաղվում եմ լողով, մեդիտացիայով և սպորտով:

-Քո կարգախոսը:

-Իմ կարգախոսն է` «երբեք չհանձնվել»:

-Ի՞նչ խորհուրդ կտաս բոլոր ներկա և ապագա ուսանող-ներին:

-Ներկա և ապագա ուսանողներին խորհուրդ եմ տալիս, որքան հնարավոր է շատ կարդալ և սովորել: Եվ ամենակարևորը` չհանձնվել, եթե ինչ որ բան ուզում ես, ապա կհասնես:

Նշեմ, որ Գարիկը շատ ակտիվ և նպատակասլաց երիտասարդ է, ով միշտ շարժվում է առաջ ու չի հանձնվում: Եվ այս ամենի համար շնորհակալ է իր ընտանիքին` իրեն միշտ քաջալերելու և օգնելու համար:

mariam poghosyan

Ժամանակը կանցնի

Ժամանակը կանցնի, ու նա կգա… Կգա ու առանց հարցնելու կխրվի մութ ներկայիդ մեջ: Մթությունը քեզ չի խանգարի, բայց նրա ներկայությունը քո գլխում քեզ խորթ կթվա: Գլխացավ կունենաս, դեղեր կխմես, երկար կքնես, բայց չի օգնի, երազիդ էլ կգա…

Հետո կարթնանաս, դատարկ դեղատուփում գլխացավի դեղ կփնտրես, ուշքդ կորել է, մի փոքր ուշ միայն կնկատես, որ դատարկ է, ոչինչ չկա:

Մի պահ կլռես, կանէանաս, հետո խորը շունչ կքաշես, ու դա քեզ կօգնի վերադառնալ իրականություն: Հետո կհիշես, մի քանի բան կմոռանաս, հետո նորից կհիշես, վերջում էլ կհասկանաս, որ գլուխդ ամենևին էլ չի ցավում, գլուխդ կորցնելու աստիճան հոգիդ է ճչում, որովհետև միտքդ ու սիրտդ ընկել են հոգուդ հետևից, ինքն էլ վազել է, ընկել ու հիմա էլ ցավից ճչում է

Հոգուդ է դեղ պետք, այլ ոչ գլխիդ, հոգու դեղ պետք է փնտրես, ոչ թե գլխացավի, ու ոչ թե դատարկ դեղատուփում, այլ… Չգիտեմ, երդվում եմ, չգիտեմ, թե որտեղ կարող ես այդ դեղից գտնել, խոստանում եմ, իմանալուն պես անպայման կասեմ:

Հոգիդ կբուժվի, հետո հերթը կհասնի մտքիդ, մտքերդ խճճվել են, ով ասես ու ինչ ասես կա գլխումդ: Ախր, զգուշացրել էի, ամեն պատահածի ու պատահած իր ներս չթողնես, սենյակիդ պես թափթված է դարձել ու պահարանիդ պես փոշոտ: Հավաքել ու մաքրել է պետք, կուտակված մտքերն էլ զգեստապահարանի ներսում եղածի պես դասավորել է պետք:

Բա տեսքդ ի՞նչ է, տեսքդ ավելի թափթփված է, մազերդ մոռանում ես սանրել, կոշիկներիդ վրայի փոշին էլ կարծես գրադարանում պահված գիրք լինի. մաքրող չկա:

Հագուստդ կարծես ժամկետն անց ապրանք լինի, կներես, բայց շատ հին է:

Աչքերդ սառած են, ձեռքերդ` կնճռոտված, եղունգներդ դադարել ես խնամել: Քեզ ոտքից գլուխ պետք է նորոգես: Չէ, կներես, վերանորոգես…

Դեմքիդ գույն կգա, կվերսկսես շպարվել, կարմիր շրթներկով կպատես շուրթերդ, կշարունակես ժպտալ, աչքերդ շրթներկով չես ծածկի, բայց աչքերով էլ կժպտաս, ձեռքերդ կսկսեն փափկել, եղունգներդ էլ կխնամես, հագուստդ կփոխես, նորը կգնես, հինն էլ դեն կնետես, մազերդ կսանրես, կոշիկներիդ վրայի փոշին էլ մի լավ կմաքրես…

Մտքերդ էլ կդասավորես, ինչպես րոպեներ առաջ դասավորել էիր զգեստապահարանում խառնված շորերդ, ու սենյակդ էլ իսկույն կսկսես մաքրել:

Կկանգնես հայելու առաջ, կնայես քեզ, կհիանաս, հետո միանգամից կհիշես, որ մոռացել ես ամենակարևորի` դատարկ դեղատուփի մասին: Կվազես դեղատուն, կգնես գլխացավի դեղը ու միայն տուն մտնելուն պես կհիշես, որ գլուխդ չէր ցավում, ու որ քեզ հոգու դեղ էր պետք, այլ ոչ գլխացավի…

Hrayr Axavelyan

Անկեղծ զրույց

Ես Հրայրն եմ Աղավելյան: Ծնվել և մեծացել եմ Սյունիքի մարզի Գորիս քաղաքում: Իմ մանկության լուսավոր և անհոգ տարիները անցել են հենց Գորիսում: Ընտանեկան ջերմ մթնոլորտ, ընկերական անկեղծ հարաբերություններ, ինտելեկտուալ, բանավիճային խաղեր, դպրոցական խենթ օրեր:

Ես նկարագրեցի իմ 18 տարիների միայն մի փոքրիկ մասը: Իրականում ես շատ ավելի մեծ ուժով եմ կապված Գորիսի հետ: Եթե կան կարծիքներ, թե Գորիսը քիչ հնարավորությունների, հեռանկարի քաղաք է, ես կժխտեմ. Գորիսը լայն հեռանկար և հնարավորություններ ունեցող քաղաք է: Ուրախ եմ տեղեկացնել, որ թե մշակութային, թե հասարակական կյանքը նոր թափ է ստանում: Կտրվել քո հայրենի քաղաքից, ծննդավայրից, թողնել ամեն ինչ և տեղափոխվել Երևան, այդքան էլ հեշտ չէր: Կցանկանամ իմ ընթերցողի հետ անկեղծ զրուցել իրական փոփոխությունների վերաբերյալ:

Հետպատերազմական շրջանը ինձ համար, կարելի է ասել, վերաարժեվորման մի փուլ էր: Ես սկսեցի ուրիշ կերպ վերաբերվել իմ տանը, իմ քաղաքին, ընտանիքիս, հայրենի լեռներին ու շրջապատող կարևոր մարդկանց:

Կարևորը այն է, ինչ ունես, ոչ թե` ինչքան ունես: Սա թափանցեց իմ գիտակցության մեջ: Սկսեցի արշավների մասնակցել: Իմ արշավական ընկեր Միքայելից շատ բան եմ սովորել վերաարժեվորման այդ փուլում: Արշավների արդյունքում հայրենիքս մտավ իմ սրտի մեջ, իմ մարմնի մեջ, զգացի, որ հայրենիքն իմն է, և այն չեն զիջում: Ամեն մի քարը պատմություն ունի պատմելու մեր Հայաստանում:

Այդ ամենին զուգահեռ ես նաև քննական շրջանում էի. ես պատրաստվում էի այդքան իրադարձություններից հետո իրականացնել տարիների երազանքս և ընդունվել իրավագիտության ֆակուլտետ: Եթե անկեղծ, այս պահին զարմանում եմ, թե ինչպե՞ս եմ այդքանից հետո տրամադրվել և կենտրոնացել նպատակիս վրա:

Բարեհաջող հանձնեցի քննություններս, ընդունվեցի համալսարան: Եկավ ընկերներիցս ժամանակավոր բաժանվելու ժամանակը: Նրանք գնում էին հայրենիքին ծառայելու: Կյանքի ընկերներ, որոնց հետ հաղթահարել ենք մի ամբողջ հետպատերազմական ժամանակաշրջան: Իսկապես, այդքան թանկ մարդկանց հրաժեշտ տալը չափից դուրս բարդ էր ինձ համար: Նրանք մի երկրորդ Հրայր էին:

Այնուհետև եկավ ընտանիքիս և Գորիսին հրաժեշտ տալու ժամանակը: Պատերազմից հետո Գորիսի հանդեպ սերը եռապատկվել էր: Ես մի ամբողջ ժամանակաշրջան թողել եմ այնտեղ և տեղափոխվել մայրաքաղաք (ի դեպ, հեշտ չէր): Ես ընդունում էի փոփոխությունը՝ գիտակցելով, որ ոչինչ էլ առաջվանը չի լինելու: Կփոխվեմ ես, կփոխվեն ընկերներս, կփոխվի և քաղաքը, սակայն հիշողությունները մեզ միշտ կբերեն անցյալ: Գիտակցում եմ, որ թշնամին իրոք սպառնում է Սյունիքին, և հատկապես Գորիսին, ես Երևանում տեղս չեմ գտնում, գիտեմ, որ ընկերներս հայրենիքն են պաշտպանում՝ վտանգելով իրենց կյանքը՝ տագնապում եմ:

Սակայն ես Երևանում ամեն ինչ սկսեցի գրեթե զրոյից: Նոր շրջապատ, նոր առօրյա, նոր մարտահրավերներ, փորձություններ: Ես զգում էի, որ պատրաստ եմ առերեսվելու: Հասկացա, որ փոփոխություններից չպետք է վախենալ, պետք է ընդունել մարտահրավերներն և գնալ հոսանքին հակառակ: Ինձ արդեն շատ ապրումներ են փորձել կոտրել, սակայն երբեք չպետք է թույլ տանք որևէ մեկին կոտրել մեր երազանքը: Ես գիտեմ, հիմա շատերն են վախենում փոփոխություններից, իրենց փափուկ անկյունից դուրս գալուց, սակայն հենց այդ մեծ փոփոխություններն են մեզ մեծ մարդ դարձնում, դրանց միջոցով ենք մենք հասունանում և աճում: Ամիսներ առաջ ես նույնպես վախենում էի, սական նպատակս հաղթեց վախին:

Մեր վճռականությունը դեպի մեր նպատակը ավելի կարևոր է, քան նպատակի ճանապարհին եղած դժվարությունների չափը:

Ուժեղ քայլ` դեպի նպատակ

«Ասա՛ ինձ, որ չեմ կարող, և ես  կանե՛մ դա»։ Կյանքի այսպիսի կարգախոս ունի Քիկ բռնցքամարտի մարզիչ Ժաննա Մանուկյանը։ Նրա համար մարդկանց խոսքը որոշիչ է։ Եթե մեկը նրան ասի` չես կարող, նա հենց այդ խոսքը կդարձնի իր համար նպատակ և կանի ամեն բան` դրան հասնելու համար։

Թվում է նրա անունը ոչինչ չի ասում, ծանոթ չէ որպես անձ և մարզիչ։ Ժաննան ընդամենը 20 տարեկան է, և այսօր այս տարիքում արդեն պրոֆեսիոնալ մարզիչ։ Ակունքի հպարտությունն է։ Այսպես են նրան ճանաչում իր ծննդավայրում։ Ժաննան ծնվել է Կոտայքի մարզի Ակունք գյուղում 2001 թվականի սեպտեմբերի 2- ին։

-Շատ չարաճճի երեխա էի, բայց ամեն բան պլանավորում էի, մանկուց ժամանակս արդյունավետ ու նպատակային եմ օգտագործել։

Խոսելով մանկությունից, տեղափոխվեցինք մի քանի տարի հետ ու հիշեցինք զվարճալի դրվագ։

- Հիշում եմ փոքր ժամանակ տանը կակտուս ունեինք, ես էլ խաղում էի կակտուսի հետ ու պատահաբար նստեցի կակտուսի վրա։ Մինչև հիմա հիշում եմ, թե ոնց էր մայրս ժամերով փշերը հանում։

Մանկության տարիները շատ հագեցած են անցել, գրեթե ազատ չի եղել։ Հինգ տարեկանից պարի է գնացել մինչև ութ տարեկան։ Ութ տարեկանից, երբ արդեն հետաքրքրությունները ընդլայնվել են դեպի նոր բնագավառ,  հաճախել է Երկրապահ կամավորականների միություն։ Ինը  տարեկանից սկսել է պարապել թեկվանդո։

- Շատ պատահական է ստացվել սպորտով զբաղվելս։ Ընկերուհիս էր գնում, խորհուրդ տվեց միասին գնալ։ Ես անտեղյակ, գաղափար չունենալով սպորտից, ընդունվեցի Աբովյան քաղաքի սպորտդպրոց։  Զբաղվելով թեկվանդոյով հասկացա, որ ի՛մն է։ Շատ սիրեցի այդ սպորտաձևը։

Չորս տարի  հետո Ժաննան տեղափոխվել է Երևանի Դինամո, այնտեղ է շարունակել։ Երկու տարի հետո, տարվեց նոր սպորտաձևով` Քիկ բռնցքամարտով։ Ֆեդերացիա մտնելուց մեկ տարի հետո արդեն  սկսել է զբաղվել  մարզչական գործունեությամբ։

- Տասնհինգ տարեկանից և՛ պարապում եմ, և՛ մարզում եմ երեխաների։ Հիմա թիմ ունեմ Քիկ բռնցքամարտի,  աշխատում եմ ֆիտնես ակումբում և համատեղ սովորում եմ Հայաստանի Ֆիզիկական կուլտուրայի և սպորտի պետական ինստիտուտում ։

Կյանքը լի է անակնկալներով։ Ինչպես բոլորի, այնպես էլ Ժաննայի կյանքում անկումներ եղել են։ Իր կյանքի ընթացքում  սովորել է կայունանալ, ամուր կանգնել ոտքերի վրա։

- Ինձ համար կյանքում ամենակարևորը` չհանձնվելն է։ Ինչքան էլ պարտվես, կոտրվես, պիտի հետ քայլ չանես, քանի որ հե՛նց այդ անկումներն են  դարձնում ավելի ուժեղ ու հասցնում նպատակիդ։

Ժաննան երջանիկ է իր հարազատներով, ընկերներով։ Նրանք են իր հաջողությունների, երջանիկ պահերի ու հաղթանակների ուղեկիցները։ Հիմա Ժաննայի նպատակն է` կատարելագործվել իր ոլորտում, սաներին հասցնել նոր առաջընթացների, և ամենակարևորը` շարունակել ապրել և զարգանալ  հայրենի հողում։

Երգիծանկարիչների «Լևանա» փառատոնը մեկնարկել է

Հոկտեմբերի 2-ին Հովհ. Թումանյանի թանգարանի բացօթյա տարածքում Հայաստանի Երգիծանկարիչների Ասոցիացիան անց կացրեց «Լևանա» խորագրով փառատոնը, որը նվիրված էր Հայաստանի Հանրապետության Անկախության 30-ամյակին:

Փառատոնի հիմնական մասնակիցներն էին երիտասարդ երգիծանկարիչներ, ուսանողներ։

Փառատոնի կազմակերպիչն էր Ճարտարապետության և շինարարության Հայաստանի ազգային համալսարանը (ՃՇՀԱՀ)` դասախոս, ծաղրանկարիչ, բեմադրիչ Սուքիաս Թորոսյանի գլխավորությամբ:

Փառատոնի հովանավորներն են տեր և տիկին՝ Լևոն և Աննա Աֆեյանները:

Փառատոնի մասնակիցները 18-25 տարեկան երիտասարդ երգիծանկարիչներ էին, ուսանողներ, ովքեր ներկայացրել էին իրենց հեղինակած երգիծանկարները, պատկերապատումները, կոմիքսները և ժյուրիի կողմից արժանացել իրենց ստեղծագործությունները ցուցահանդեսում ներկայացնելու պատվին: Փառատոնի առանցքային նպատակներից էր` հումորային ժանրում մեր կենցաղը, բարքերը, տարակարծությունները մեկնաբանելը, ժամանակի խնդիրները քննադատելը: «Լևանա» փառատոնը նպատակ ունի խթանելու գրաֆիկական հումորի որպես արվեստի առանձին ճյուղի զարգացմանը Հայաստանում:

Փառատոնն ուղեկցվում էր կենդանի երաժշտությամբ, որը ինքնատիպ տրամադրություն էր ստեղծում: Այցելուները, անգամ եթե նախապես չգիտեին փառատոնի մասին, անպայման մոտենում էին, դիտում երիտասարդների աշխատանքները, քաջալերում մասնակիցներին:

Ցուցահանդեսի մասնակից ուսանողները պարգևատրվեցին ի հիշատակ 44-օրյա պատերազմում հերոսացած Ալբերտ Հովհաննիսյանի մրցանակներով:

Փառատոնին ես նույնպես մասնակցում էի իմ երկու աշխատանքներով: Անկեղծ ասեմ. ես կիսատ էի թողել ուսումս և երկու տարի առաջ զորակոչվել բանակ: Իմ ծառայությունն անցավ քառասունչորսօրյա պատերազմի միջով: Պատերազմը շատ բան է փոխել իմ կյանքում: Կորցրել եմ ընկերներիս, ապրել պատերազմի բոլոր ծանր պահերը… Իմ ներկայացրած աշխատանքներից էլ կարող էիք դա զգալ: Միայն դասախոսիս` պարոն Թորոսյանի քաջալերմամբ ու խորհրդով հաղթահարեցի ինքս ինձ և որոշեցի մասնակցել փառատոնին: Շնորհակալ եմ: Պատերազմից հետո իմ ամենակարևոր ու պայծառ պահերը ապրեցի այդ օրը:

Նրանք, ովքեր տեղյակ չէին փառատոնից, տեղեկացնեմ, որ ցուցահանդեսը գործելու է 10 օր:

Ուրախ կլինենք լսելու ձեր կարծիքները և խորհուրդները

Լուսանկարները` Սերյոժա Առաքելյանի

Mushegh Tonoyan

«Մենք ենք»

Ես Մուշն եմ, 18 տարեկան եմ։ Սիրում եմ երաժշտություն ու պոեզիա: Շեփորահար եմ, սիրում եմ գրել նաև բանաստեղծություններ, բայց կյանքում, ամենից շատ, սիրում եմ հպարտանալ Հայ լինելովս։

Շեփորի հանդեպ հետաքրքրությունն ու սերս սկսել է այն ժամանակ, երբ գնացել էի Գ. Բուդաղյանի անվան երաժշտական դպրոց` դաշնամուրի դասարան ընդունվելու, բայց այնտեղ ծանոթանալով իմ ուսուցչի հետ և լսելով նրա կատարումը, հասկացա` շեփորն ինձ ավելի հոգեհարազատ է, քան դաշնամուրը: Ու էդպես սկսեցի գնալ շեփորի: Սովորեցի հինգ տարի, բայց ավարտելուց հետո էլ շեփորը իմ առօրյայի մի մասն է:

Որքան էլ տարօրինակ թվա, ռեպը սիրել եմ այն տարիքից, երբ չգիտեի անգամ շեփորի, ապագայում երաժիշտ դառնալուս մասին։ 7-8 տարեկանում արդեն, ռեպ էի լսում։ Իհարկե, հիշում եմ իմ լսած առաջին խումբը` «Հայ տղերքը», ովքեր 2000-ականներից արդեն շատ երիտասարդների էին գրավել իրենց երգերով:  Այդ խմբի մեջ ինձ համար կա մի մեծ առավելություն. նրանք բոլոր երգերում հպարտանում էին, որ ՀԱՅ են, վեր են դասում հայկականը, ներկայացնում հայի այն հատկանիշները, որոնք այսօր «առաջադեմների» կողմից ծաղրի են արժանանում։

Ռեպում կա երկու սահման` «Օլդսքուլ» և «Նյուսքուլ»: Կարող եք ենթադրել, որ ես «Օլդսքուլ» ռեպի սիրահար եմ։

Ռեպով այնքան տարվեցի, որ մայրենիի դասերին անցած բանաստեղծություններն արտասանում էի ռեպի տեսքով: Հարազատներս կհիշեն: Հիմա, երբ հետ եմ նայում, ներողություն եմ խնդրում իմ  արվեստի «զոհը» դարձած հայ բանաստեղծներից:

14-ում գրեցի «Ատելով» երգս, որը 17-ում հեռախոսով ձայնագրեցի և տեղադրեցի համացանցում։ Իհարկե, շատերը իմ շրջապատում հումորով ընդունեցին արածս, բայց ընկերներիցս մեկն ասաց. «Մուշ, սենց որ լսում եմ` ինչ են խոսում ու ոնց են իրանց պահում, հասկանում եմ, որ ճիշտ ուղու վրա ես, չդադարեցնես»: Էդ խոսքերից հետո ավելի ոգևորվեցի։ Անկեղծ կասեմ` առաջին ձայնագրածս երգը իմ սրտով չէր, հասկացա, որ հիմա սիրո թեման չէ, որ պետք է բարձրացնել: Սկսեցի գրել մարդկանց հարաբերությունների, որակների մասին, վատին, չարին տրվելու երևույթների դեմ։ Հիմա հուզում է իմ երկրի վիճակը: Սա  գրել եմ պատերազմից հետո` ձմռանը: Հուսահատված էինք բոլորս, հիմա էլ:

Ուզում եմ, որ մարդիկ մի պահ կանգ առնեն, հիշեն, թե ով ենք մենք` հայերս, համախմբվենք։

«Մենք ենք»… Իմ նոր ռեպն է: Սպասում եմ ձեր կարծիքներին:

https://www.youtube.com/watch?v=tkq9-b_4cCk

Seroj zinvor

Մեկ ամիս բանակից հետո

Բարև, գիտե՞ս, էս անգամ էնպես անսովոր ա: Միշտ նյութ որ գրելուց եմ եղել, չէ ավելի ճիշտ կներես, միշտ չէ, վերջին երկու անգամը, ծառայության ընթացքում, միշտ գրել եմ արձակուրդիս ու չգիտեմ ինչի վերջին օրը, վերջին պահին ու արագ, շտապելով, որպեսզի կիսատ չմնար, բացառությամբ «27. 09. 2020թ., Արցախ» նյութը, որը ոնց հասկացաք, բավականին երկար էր, ու դրա համար այն սկսել էի հենց արձակուրդիս առաջին օրվանից: Այս անգամ արձակուրդ չէ: Հա, ի դեպ, եթե ընթերցողների մեջ կան մարդիկ, ովքեր կարդացել են իմ նյութերը կամ տեսել ֆոտոները ու ինձ ճանաչում են՝ ասեմ, որ ես վերադարձել եմ, ավարտել եմ ծառայությունս, ու դու հաճախակի կտեսնես թե նոր նյութեր, թե ֆոտոներ իմ ստորագրությամբ:

Հիմա պատմեմ մի քիչ իմ մասին, թե ոնց է ընթանում կյանքս, ինչ կա: Սկսեմ հոդվածներ գրելուց, որը  ոնց որ առաջին անգամ լինի կյանքումս, անծանոթ ստեղնաշար, բայց իրականում այն մեծաքանակ նյութերը, որ նախկինում գրել եմ, գրել եմ նույն ստեղնաշարով ու միտքս հեշտությամբ էի շարադրում, դժվար կապակցվող բաներ չկային, ինչպես հիմա է: Բայց ասեմ, հաճելի է, ոնց որ սկսնակ լինես ու պայքարես ամեն խոսքի հետ, որպեսզի լավագույնս արտահայտես մտքերդ:

Երեկ լրացավ մեկ ամիսը, որ ես արդեն իմ ընտանիքի հետ եմ, իմ տանն եմ, իմ սենյակում: Արդեն մեկ ամիս է, ինչ քնելուց առաջ հեռախոսս հանգիստ դնում եմ լիցքավորման և արթնանում հանգիստ, առանց մտածելու, որ  քնած ժամանակ ուրիշը կարող է վերցնել: Գիշերը ֆիլմ եմ նայում, գծագրում հատակագծեր, լոգոներ, մշակում ֆոտոներ և նաև այս պահին այս ուշ ժամին գրում այս նյութը` չմտածելով անգամ, որ քուն հրաման է, ու որևէ սպա չի գա ասի` ինչի՞ քնած չես: Բայց դե առաջին 15 օրը, անկախ իմ քնելու ժամից, վեցն անց տասնհինգ արթնանում էի՝ տեսնում անաղմուկ սենյակ, պատից միացված հեռախոսս, տանն առավոտյան հանգստությունն ու մեկ ուրիշ հաճույքով վայելում այդ երկար սպասված պահը:

Մի քանի օրից կգամ Երևան էլի, ավելի ճիշտ, մշտական կտեղափոխվեմ թե ապրելու, թե մնացած երկու տարին համալսարանը շարունակելու:

Երբ մի քանի օր առաջ Բաղանիսից եկա Երևան, կարծես թե առաջին անգամ էի քաղաքում, բայց գիտեի, որ շենքի հետևում սուպերմարկետն է, որտեղից միշտ գնումներ էի անում տուն գնալուց առաջ: Նույն կերպ համալսարանը: Ես հիմա երրորդ կուրս եմ՝ գնալու եմ դասի ուրիշ համակուրսեցիների հետ: Դեռ չեմ ճանաչում ոչ մեկին, և էլի կարծես առաջին անգամ եմ ուսանող: Իրականում ես երկու տարի սովորել եմ այդտեղ՝ Ճարտարապետության և Շինարարության Հայաստանի Ազգային Համալսարանում, համալսարան, որը կստիպի էլի քաղաքի անցորդներին շեղել ուշադրությունը դեպի իմ կողմը, իմ ձեռքի գծագրերի ու մեծ գծագրական տախտակի պատճառով, ու արդեն սեպտեմբերյան ոճով, ինչպես միշտ, ծննդյանս օրով, էլի համալսարան սեպտեմբերի 1-ին:

Արդեն քսաներկու տարեկան եմ դառնում, բայց դե վերջին երկու ծննդյանս օրը անմոռանալի էին ինձ համար: Առաջինը մարտավարամասնագիտական դասերին սողեսող ցեխերի մեջ, իսկ երկրորդը` 148 մարտական դիրքում գիշերը, դիրքում կանգնած ժամանակ, տղաների հաճելի անակնկալը. վաֆլիի վրա լցրած սուրճի ու խտացրած կաթի միջոցով ստացված շոկոլադե տորթը:

Լավ ամիս է սեպտեմբերը: Չգիտեմ ինչու, միշտ լավ հիշողություններ են եղել սեպտեմբերի հետ կապված. թե որպես աշնան ամիս,  որն իմ սիրած եղանակն է տարվա, թե որպես արձակուրդներից հետո նոր կյանք մտնելու ու սկսելու ամիս, և ինչու չէ, նաև ծննդյանս օրվա պատճառով: Բայց 2020թ.-ի սեպտեմբերի 27-ը կստիպի ամեն ամիս այդ օրը  լրջանալ, քարանալ, հիշել, փշաքաղվելով հիշել, թե ինչպես առավոտյան սկսեց այդ արյունալի պատերազմը: Փակել աչքերը, ևս մեկ անգամ շնորհակալություն հայտնել Աստծուն, որ ես կամ, և շարունակել ապրել, ոնց որ մնացած մարդիկ, այդ ամենը չմոռանալով, բայց թողնելով անցյալում: Այսքանը, երկար չեմ գրի: Ուղղակի գրել եմ, որ ես եկել եմ, ու մենք հաճախ կհանդիպենք իրար, թե նյութի, թե ֆոտոների տեսքով, ու ևս մեկ անգամ էլ կրկնեմ. ուղղակի ուրախ եմ, որ էլի հնարավորություն ունեմ էստեղ գրելու ու իմ նյութերով Ձեզ հետ շփվելու:

Մինչ նոր հանդիպում: