Պատուհանից էն կողմ կիրակի էր, մեր առօրյայի պես հասարակ առավոտ՝ մեկ քամի, մեկ ձյուն, մեկ էլ էքստազի հասցնող արև։ Էսօր առանձնակի բախտավոր ենք լսել հրամանատարի քֆրտոցը` բացառապես տաք եղանակը ներծծելով։

Քամին անցնում էր միջովս, շոյում ոսկորներս, հետո թույլ տալիս արևին լիզել երեսս նույն եռանդով, ինչով շարահրապարակի կիսականգնած շներն էին դրանից ոգևորված սիրով զբաղվում: Բավականին տարօրինակ տեսարան օր ու գիշեր նույն սեռի հետ օրն անցկացնողի համար։ Էստեղ գրքերից Կոելիո են շրջանառում` կենդանական կարիքները թեկուզ տեսականորեն բավարարելու համար ու անունը դնում «պարապ չենք մնում»։ Շատերի կույս միտքը առաջին անգամ է պայքարում նման մարտահրավերի դեմ ու չդիմանալով` վերադառնում նույն բողոքներին։

-Ընգեր, առանց հեռախոս էլ չի լինում, չեմ ձգում։ Ես էլ ասի` գամ ստեղ, մի քիչ ցրվեմ: Հորս արև, գիտե՞ս ինչեր էի անում քաղաքացիական կյանքում․ մաշնեն կար, ժամանակը` լիքը, ընգերներս իմ պես ազատ, էսէմէսներին էլ չէի հասցնում պատասխանեի, էլ ընգերուհի ի՞նչ եմ անում։ Թե չէ` էս ի՞նչ ա։ Շարքով ենք գնում զուգարան, արա։

Բացում եմ գիրքը։ Հենց առաջին էջի վրա, կպչուն թղթիկի վրա նշաններ կան՝ էջերի համարներ են։ Ուրախացա, որ գիրքը ճաշակով կարդացողի ձեռքն է ընկել։ Բացում եմ նշված էջերը ու բնավ չեմ զարմանում. առանձնացված էջերը զուտ բաց տեսարաններ են նկարագրում։

Օդը սառն էր ու հաճելի, բայց միանշանակ վատ էր ազդում նախորդ շաբաթվա եղանակը սրտին մոտ ընդունողների համար։ Աչքերդ փակում ես ու երազում` ոտքերդ ձեր բակի սեղանին դրած, ականջիդ՝ Andrea Boceli լսելով ու խնձորը կծելուց հյութալի մասը ողջ հոգով ստամոքսը քաշելու մասին, թույլ տալիս ճառագայթներին այդպես էլ հատված չդառնալով անցնել միջովդ, հալվել, թուլանալ․․․

Էսպես կարելի է խեղդվելու չափ խտանալ ու չհասկանալ, որ օրդ շարահրապարակի վրա ես անցկացրել։ Հարկավոր է մի խռպոտ հազ, քիթը վեր քաշելով շարքով տարածվող աղմուկ, ու անկախ քեզնից, օրվա երկրորդ «վեր կացն ես» հայհոյում։ Բայց և հասցնում եմ նկատել մոտիկ հորիզոնից կախ ընկած սարի վրա, չնայած խորթ թեքությանը, տները մարտկոցիցս հավասար են շարված։ Անգամ վառարանների ծուխն է համաչափ  թեքվում։

Շուրջս խաղաղություն է շնչում, ներսս՝ թմրածություն։

Կիրակին ներս էր լցվել պատուհանների ճեղքերից։ Շաբաթվա ծանրությունը տղերքը (իբր, ուրիշ էլ ովքե՞ր), շաշկու, գրքի, գրչային խաղերի, ժամերով դիմացի միագույն պատերին նայելով են դատարկում։ Մեկը ոտքերի արանքում համազգեստի ավելորդություններն է զգուշությամբ վերացնում, մյուսը` թռցրած հեռախոսն է ձեռքերում պտտում, մեկ ուրիշը անհանգիստ թպրտում է․ քունը տանում է, քնել չի կարելի։ Ինչ-որ ֆիլմ են ցույց տալիս խոհարարի մասին։ Ըհըն, համբույրի տեսարան… Ընդհանուր թմրություն օդ բարձրացավ։ Գոնե բիբերս լայնանար, կամ ասենք, հիշողության վրայից փառը ճաքեր տար, ու սիրտս անհանգիստ թպրտար։ Լավ է գոնե ֆուտբոլ նայելիս էնտուզիազմը չենք կորցրել։ Լավ է, չենք մեռել։

-Ա՛պ, արևը դուրս էկավ, չհելնե՞նք դուրս։

-Դուրսն ի՞նչ ես անում, ֆոտոսինթե՞զ։

Խոսում են ամեն ինչի մասին․ աղջիկներ, մեքենաներ, նկատառումներ ընդհանուր ծառայության մասին։ Խոսում են խորը փիլիսոփայական երանգով, խորաթափանց հայացքով, մտքում մանր-մանր ծամծմելով, գցել-բռնելով, վերամտածելով, պատրաստ լինելով պատասխան տալ «բարև»-ը «ե», «վ»-ով արտասանելու համար։ Զգո՛ւյշ, խորը չշնչես օդը, կթունավորվես։ Կարճ ասած, մենք ստեղծարարներ ենք։ «Ես»-ը պահակակետիցից դուրս ենք թողել, թաղել թփերի արանքում, նոր միայն ներս մտել՝ նորը ստեղծելու։ Թե կարաս` հետդ ներս մտցրու ու դարակիդ չերևացող արանքում պինդ պահիր։ «Ոսկե արծիվ» չեն տա, բայց հերոսի կոչումով դուրս կգաս։ Դրա համար ենք ազատ ժամերին շախմատով զբաղվում։

Ձգտում ենք կատարյալ հավասարության, միօրինակության. շարքով ուտելու, շարքով ծխելու, շարքով նաև թքելու։ Անգամ ծառերն են շարքով ցցված, ճյուղերի այն երկարությամբ, որ համեմատական է մազերիս երկարությանը։ Ահագին անսովոր երևույթ՝ պատուհանագոգին նստած, ոտքերը ծուռումուռ շպրտած, օրը System of a down-ի երգերի տակ անցկացնողի համար։ «Զինվորական կարգապահություն» պիտակի  տակ լարովի խաղալիք են շինում։ Չես մեղադրի, պիտի ապրե՛ս, որ կուլ չգնաս։

-Տղե՛րք,- ականջիս տակ պայթեց մեկի բամբ ձայնը,- կարո՞ղ ա մեկը դարակիս չարազը վերցրել ա։

-Լավ էլի, այ ախպեր։ Մեր մեռած վիճակն ու քո Նոր տարվա չարազը։

Դրսում դեռ կիրակի է։ Ոչ մի բանից հոգնած շները հենվել են գնդապետի մեքենայի անիվներին, կուրծքը բացել արևի առաջ, որը դանդաղ տեմպերով սկսել է հալեցնել ծխարանի տանիքից հավետ կախ ընկած սառցակտորները։

-Տղե՛ք, հասկացե՛ք, որ էս զենքը վերցնելուց դուք արդեն մարդասպան եք։ Պիտի պատրաստ լինեք սպանելու ու չվախենաք դրանից։ Կամ ընկերոջդ կսպանես, կամ հակառակորդին։ Դրան էլ պատրաստ եղեք։ Հրացանի էս անտեր փողի միջից էլ խաղալիք շարիկներ դուրս չեն գալիս։ Մի ձեռքում զենքն են բռնում, մյուսում` ուրիշի կյանքը։

Գիշերը լավ չեմ քնել։ Անջատված նստած եմ լսարանում։

Կիրակին ավարտվեց։ Արթնացա հրամանատարի «ձեռքերիս մեջ մահացավ»-ի վրա։

Ողջույններ Փարիզի «Փոքրիկ բույն» հացաբուլկեղենի խանութ֊սրճարանից, որտեղ ես հաճախ «օրվա ճաշն» եմ ուտում և անցկացնում իմ ընդմիջումը։ Այսօր օրվա ճաշը լազանյա է, ու մինչ իմ լազանյան կսառի, քանի որ այն շատ են տաքացրել, ես որոշեցի ձեզ գրել։ Շաբաթվա առաջին օրը սկսել եմ շատ հոգնած, որովհետև ունեցել եմ հրաշալի «վիքենդ», բայց դե ոչինչ, այսօր կհանգստանամ։ Այս վիքենդին մենք առաջին անգամ Փարիզից դուրս գնացինք՝ հարևան երկրներ։
Ընդհանրապես, այստեղ գալուց առաջ պլանավորել էինք լիքը այլ տեղեր գնալ՝ գրեթե ողջ Եվրոպան տեսնելու։ Հետո, երբ եկանք, հասկացանք, որ յոթ շաբաթը հենց միայն Փարիզը տեսնելու համար շատ քիչ է։ Կրճատեցինք մեր բոլոր պլանները՝ թողնելով միայն Բրյուսել֊Ամստերդամ ճամփորդությունը։ Հենց դրանից էլ մի քիչ վերևում պատմում էի։

Շաբաթ օրը առավոտյան ֆրանսիական արագընթաց գնացքը (ֆրանսերեն ասած՝ տե ժե վե) մեզ հասցրեց երկար սպասված Բրյուսելը։ Հենց իջանք, ամենուրեք կատուներ էին։ Մագնիս գնելիս վաճառողին հարցրի՝ ինչո՞ւ հենց կատուներ։ Նայեց վրաս, նեղ աչքերը ճպճպացրեց՝ սպասելով, որ կհասկանամ, որ ինքը զտարյուն բելգիացի չէ։

-Ինչո՞ւ են բոլոր հուշանվերների վրա կատուներ, ի՞նչ խորհուրդ ունեն,- կրկնում եմ։
Նեղ աչքերը մի անգամ էլ ճպճպացնելուց հետո երիտասարդը խոսեց.
-Այստեղ շատ կատուներ կան։
-Հաա, պարզ է։

Բրյուսելում մեզ սպասող այնտեղ իր ստաժն անցնող մեր ընկերը՝ քաղաքի իրական գիտակը, որը իր ողջ ուժով փորձում էր ցույց տալ քաղաքի գեղեցկությունները ու անդադար կրկնում էր՝ լա՞վն ա, չէ՞, հավանո՞ւմ ես, դուր գալի՞ս ա, Փարիզից լավն ա, չէ՞, նույնպես չգիտեր կատուների խորհուրդը, չէր էլ նկատել, որ ամենուրեք կատուներ են։ Իսկ ես դա չնկատել չեմ կարող։ Այնպես որ, եթե մի օր իմանաք՝ ինչու են Բրյուսելում ամենուրեք կատուներ, ինձ ասեք, խնդրում եմ։
Դե, էլ ի՞նչ ասեմ։ Հա, Փարիզից լավն էր։ Գուցե որովհետև այստեղ հյուր էի, ոչ թե բնակիչ։ Կատուներ, բելգիական ֆրի, բելգիական վաֆլի, բելգիական շոկոլադ, բելգիական գարեջուր։ Բելգիացիները շատ են սիրում շատ խորհրդանիշներ ունենալ, ու դա ինձ դուր է գալիս։ Ուղղակի ամեն անգամ առանց ալարելու կասեն՝ բելգիական ֆրի, ոչ թե ֆրանսիական։ Իսկ Փարիզում ոչ մի տեղ չտեսա, որ նշեն ֆրիի արմատների մասին։ Ու դա էլ ինձ դուր եկավ։ Սիրուն փոքրիկ քաղաքն ու ուրախ ժողովուրդը, որը գիշերն է ապրում։ Ամեն ինչ ժամը 4-ին փակվում է, բացի ուտելու տեղերից։ Փողոցներում ֆեստիվալներ ու շատ լավ երգեր երգող երաժիշտներ են։ Ամենուրեք ուրախ, գուցե մի քիչ խմած, բայց ամեն դեպքում՝ ուրախ մարդիկ են։ Շատ սիրեցի Բրյուսելը։

Գիշերելով մեր վարձած տանը, որի տերը հայ էր (հա, հատուկ էի հայի տուն գտել), մյուս առավոտ մենք ճանապարհվեցինք Ամստերդամ։ Եկեք չպատմեմ ոչինչ, բացի Վան Գոգից ու Հայնեքենից։ Որովհետև մնացած ողջ ժամանակ անձրևի տակ մրսում ու քայլում էինք, ու չէինք կարողանում վերև նայել, որովհետև անձրևը խեղդում էր։

Գիտեմ, որ շատ վատ եմ պատմում, բայց ինձ արդարացնող միայն մեկ բան կարող եմ ասել՝ ձեզ գոնե պատմում եմ։ Ուրիշներին ընդհանրապես չեմ պատմում, ուղղակի ասում եմ՝ լավ էր։ Լավ էր, Ամստերդամում էլ, որը իմ տեսած քաղաքներից թերևս ամենամոդեռն մետրոն ունի, էլի լավ միջավայր ու Վան Գոգի թանգարան, որը ինքնին արդեն Ամստերդամը սարքում է Ամստերդամ։

Լուսանկարը` Անետա Բաղդասարյանի

Լուսանկարը` Անետա Բաղդասարյանի

Դե հա, այստեղ երկրորդ անգամ էի, բայց էլի չեմ հասցրել լիքը բան։ Երրորդ անգամն էլ է պետք գնալ։ Իսկ հիմա ես կուտեմ իմ լազանյան ու կգնամ Հայաստանի դեսպանատուն՝ ինձ արդեն շատ հարազատ աշխատանքի։ Մնաց ընդամենը երկու աշխատանքային շաբաթ, ու ես ուզում եմ լիքը բան հասցնել անել ու սովորել։
Մեկ էլ գիտեք՝ երբ եմ նյութ գրելու։ Հետ վերադառնալիս, ինքնաթիռում, որպես ավանդույթ։ Հայաստան հետ գալը ախր շատ-շատ եմ սիրում։
Սպասեք, եկա։

Հ. Գ. Հենց նոր վերադառնալիս կարդացի, որ Վիետի փողոցի ցուցանակի վրա ներքևում գրված է մաթեմատիկոս։ Այսքան ժամանակ Վիետ֊Վիետ ասելով չէի մտածում, որ սիրելի թեորեմի Վիետի փողոցն է սա։ Հինգերորդ շաբաթն է ընթանում, ես դեռ չէի հասկացել, թե դա որ Վիետն է։ Հիմա ավելի ուրախ եմ, որովհետև, դե, հիշում եք, Վիետի թեորեմը ինչքան օգտակար բան է։

Դպրոցը ավարտեցի, հիմա արդեն ուսանողուհի եմ: Ուզում ես ինքս իմ մեջ որևէ բնավորության գիծ կամ մի բան նկատեմ, որ այս ընթացքում փոխվել է, բայց ապարդյուն։ Սկզբից դա ինձ մի փոքր անհանգստացնում էր, բայց հետո հասկացա, որ ես կառչած եմ  այն երեխայից, որ ապրում է իմ մեջ։ Ամեն կերպ փորձում եմ պահել նրան և բաց չթողնել։ Երբ արդեն դառնում ես չափահաս, էլ ավելի է մեծանում պատասխանատվությունը այն ամենի նկատմամբ, ինչ դու անում ես։ Այնպես չէ, որ առաջ ես չէի կարողանում պատասխան տալ արարքներիս համար, պարզապես, եթե անգամ մի բան այն չէր լինում, հաճախ էի լսում հետևյալ արտահայտությունը.

-Դե երեխա ա…

Իսկ հիմա էլ այդպես չէ: Շատ բաներ են փոխվում, զգում եմ, որ դժվարություններ կան, որոնց միջով  պետք է մենակ անցնեմ։ Սակայն հետաքրքիրն այն է, որ կյանքումս հայտնվում են այնպիսի մարդիկ, որոնք մտածում են այնպես, ինչպես ես, կամ գոնե կիսում են այդ ամենը ինձ հետ։

Մեծանալ է պետք, բայց արդյո՞ք դա ինձ համար է։ Գրեթե ամեն օր ես կրկնում եմ այդ խոսքերը: Հիմա հասկացել եմ, որ քանի դեռ ապրում է իմ մեջ աշխույժ երեխան, ես նրան վանդակի մեջ չեմ դնի: Կան արարքներ, որոնք ես անելով իհարկե գիտակցում եմ, մի փոքր մանկական է: Սակայն ուրախալին այն է, որ իմ շրջապատում ինձ հենց այդպես են սիրում և չեն փորձում փոխել։

Թուրմուդ Հաուգենը ծնվել է 1945 թվականին Նորվեգիայի Տրիսիլ քաղաքում: Նա ավարտել է Օսլոյի համալսարանի համեմատական գրականագիտության և արվեստի պատմության բաժանմունքը: Երկար տարիներ աշխատել է հանրահայտ նորվեգացի նկարիչ Մունկի թանգարանում, իսկ հետո դարձավ գրող և թարգմանիչ: Հաուգենը գրում է երեխաների համար, սակայն ոչ այնպես, ինչպես սովոր ենք պատկերացնել: Նրան հետաքրքրում է մանկան հոգեբանությունը, նրա ներաշխարհը, և ամենակարևորը՝ հույզերը: Կարեկցանքով և ըմբռնումով է Հաուգենը գրում երեխաների և մեծահասակների մասին, երազում մի այնպիսի աշխարհի մասին, որտեղ կարող են միմյանց վստահել և զարգացնել իրենց ունակությունները: Հաճախ դա անհնար է, քանի որ ոչ ոք ի զորու չէ ինչ-որ բան փոխելու: 

«Ես նստում եմ գրելու երեխաների համար, բայց միևնույն ժամանակ նաև մեծահասակների: Մանկությունը միակ վայրն է, որտեղ կարող են հանդիպել իրար մեծերն ու երեխաները: 

Մենք բոլորս երեխաներ ենք եղել, և բոլորս կապված ենք մանկության հետ: Եթե մենք մեր մեջ բավականաչափ ուժ ենք գտնում ընդառաջ գնալու մեր մանկությանը, դա նշանակում է, որ մեր սրտում ցավ ենք զգում, հոգում՝ թախիծ և ավելի լավ կյանք երազանք»:

Վախ, անվստահություն, մերժվածություն, ճնշվածություն՝ ահա այն հիմնական ուղղությունները, որոնք տեղ են գտել նրա ստեղծագործություններում: Մեծահասակների խնդիրները ցավ են պատճառում երեխաներին: Նրանք տեսնում են այն ամենը, ինչը փորձում են ծածուկ պահել երեխաներից, նրանք զգում են կեղծիքը, թեպետ չեն հասկանում պատճառները: Երեխաներին տիրում է սարսափը և անվստահությունը, երբ մեծահասակները, փորձելով խնայել երեխաներին, թաքցնում են նրանցից իրենց անհաջողություններն ու հոգսերը, դրանով իսկ ավելի խորացնելով անջրպետը և զրկելով երեխաներին մեծերին հասկանալու ամենափոքր հնարավորությունից:

Հաուգենի գրքերը զուսպ են, կենտրոնացած երեխայի ներքնաշխարհի վրա, գրված են պարզ լեզվով և հեշտ են կարդացվում: Նրա գրքերը արժեքավոր են ոչ թե նրանով, թե ինչ են արտահայտում բառերով, այլ թե ինչ է թաքնված բառերի հետևում:

Ցավոք, Հաուգենի գրքերից և ոչ մեկը մինչ այսօր հայերեն չի թարգմանվել: Ձեզ ենք ներկայացնում մի հատված նրա «Գիշերային թռչուններ» վեպից` հուսալով մի օր տեսնել այն ձեր սեղանին:

 

Թուրմուդ Հաուգեն

Գիշերային թռչուններ

-Ճիշտ եմ ասում,-ասաց Յուակիմը,- Սառան իր աչքով է տեսել:

Սառան, Ռոգերը, Թոմին, Յուլիան և Թորան կանգնել էին դարպասների առաջ:

Ռոգերն արդեն լսել էր մարդասպանի մասին, սակայն այնքան էլ չէր հավատում քրոջը:

-Ես երբեք սուտ չեմ խոսում,-ասաց Սառան,- ես իմ աչքերով եմ տեսել նրան:

-Էդ դեպքում գնա և բեր նրան այստեղ,-հրամայեց Ռոգերը:

-Չեմ գնա:

-Ինչո՞ւ չես գնա,-հետաքրքրվեց Ռոգերը:

-Հենց էդպես,-կտրուկ ասաց Սառան:

Ռոգերը շուրջը նայեց:

-Այդ դեպքում Յուակիմը կգնա: Սա նրանց նկուղն է:

-Ճիշտ է,-միաբերան որոշեցին նրանք,-Թող Յուակիմը գնա, սա նրանց նկուղն է…

Բայց Յուակիմը չէր ուզում նկուղ իջնել:

-Նկուղն իմը չէ,-առարկեց նա,-ես ոչ մի անգամ նկուղում չեմ եղել:

-Դե հիմա կմտնես, ճիշտ ժամանակն է,-ասաց Թոմին:

Թոմին ու Ռոգերը բռնեցին Յուակիմի թևերից ու քարշ տվեցին նկուղի դռան մոտ:

Յուակիմը ինչքան ուժ ուներ, դիմադրում էր: Բայց ամեն ինչ զուր էր: Մյուսները գալիս էին իր հետևից ու հրում մեջքից:

Վերջապես հայտնվեցին մուտքում:

-Նկուղի դռան բանալին ունե՞ս,-հարցրեց Թոմին:

Յուակիմը տարուբերեց գլուխը:

-Խաբում է,-ասաց Սառան,-մուտքի դռան բանալին համընկնում է նկուղի դռան փականին:

-Ի՞նչ ես կանգնել, դե գնա,-կարգադրեց Ռոգերը,-Եվ մեզ ապացույցներ բեր, որ մարդասպանն այնտեղ է:

Յուակիմը չէր կարող նկուղ մտնել: Վախից արցունքները ողողեցին դեմքը, միևնույն ժամանակ էլ թրջեց տակը:

Ինքը դեռ նկուղի դռանը չհասած վախից կմեռնի:

Սառան նայեց նրան և այնպես շշնջաց, որ բոլորը լսեն:

-Մեզ արնաշաղախ մի բան բեր: Մենք պետք է համոզվենք, որ մարդասպանը նկուղում է թաքնվում:

-Չմոռանաս սպանվածի ձեռքն էլ բերել,-ավելացրեց Թոմին:

-Կամ էլ նրա գլուխը,-աչքերը փայլեցնելով շշնջաց Ռոգերը:

Տորան բռնեց Յուլիայի ձեռքից ու կպավ ընկերուհուն:

-Ես շատ երկար սպասեցի, որ նա դուրս գա,-կամացուկ ասաց Սառան,-հենց այստեղ կանգնած: Շատ, շատ երկար: Սպասումից արդեն նվաղել էի: Բայց ես գիտեի, որ ի վերջո մարդասպանը դուրս կգա, որպեսզի տեսնի, թե ով է նկուղի մոտ կանգնած իրեն հետևում:

Սառան ավելի ցածրացրեց ձայնը: Ռոգերը հրեց Յուակիմին, և վերջինս բոլորից երկու քայլ առաջ անցավ:

-Վերջապես դուռը դանդաղ բացվեց,-շշնջաց Սառան,-Դուռը ճռռում էր, և ասես չէր ուզում բացվել: Դռան ճեղքը գնալով ավելի ու ավելի էր մեծանում:

Յուակիմի մեջքով սառը դող անցավ: Տորան կամացուկ ծիծաղում էր:

-Եվ ահա,-շարունակեց Սառան,- դռների միջից դուրս ցցվեց գլուխը: Հատակին ստվեր ընկավ…

Այդքանից ավել նա ոչինչ չհասցրեց ասել:

Բոլորը քարացել էին և աչքները չռած նայում էին:

Որովհետև նկուղի դուռն իսկապես էլ սկսեց դանդաղ բացվել: Դուռը կամաց ճռճռում էր, սակայն բացվում էր: Աստիճանաբար դռան ճեղքն ավելի ու ավելի էր մեծանում: Վերջապես հատակին մեկի ստվերն ընկավ, և դռան արանքից դուրս ցցվեց ինչ-որ մեկի գլուխը:

Ստվերը…

Ինչ-որ մեկը սարսափից ճչաց, այնուհետև բոլորը միասին սկսեցին բղավել: Եվ Սառան, և Յուլիան, և Տորան, և Ռոգերը, և Թոմին:

Յուակիմը չէր բղավում: Նա բացել էր բերանը, սակայն ոչ մի ձայն չէր լսվում: Ու բոլորը միասին լեղապատառ սկսեցին վազել, իրար հրմշտելով, փորձելով իրարից առաջ անցնել: Նրանք լռվեցին դռների մեջ, որովհետև ամեն մեկն ուզում էր ինքն առաջինը դուրս պրծնել:

Միայն Յուակիմը տեղից չշարժվեց: Նա քարացել էր: Թվում էր, թե ոտքերը թաղվել ու աճել են հատակի մեջ:

Հեկեկոցը սեղմվել էր կոկորդում: «Հիմա ես կմեռնեմ»,- մտածեց նա:

-Այս ի՞նչ աղմուկ-աղաղակ եք բարձրացրել այստեղ,-զայրացած ձայնով հարցրեց ստվերը:

Նա խիստ հայացքով նայեց Յուակիմին: Կառլսենն էր:

-Սա… Սա…. Դո՞ւք եք,-կակազելով հարցրեց Յուակիմը,- և տղայի ոտքերն իսկույն պոկվեցին հատակից: Առաջին անգամ Յուակիմն անչափ ուրախացավ Կառլսենին տեսնելով:

-Դուք… Դուք նկուղում մարդասպան տեսե՞լ եք,- հարցրեց Յուակիմը:

Կառլսենը թավ հոնքերի տակից հայացք նետեց Յուակիմի վրա:

-Ի՞նչ մարդասպան,-զարմացավ նա,-ի՞նչ անհեթեթ բաներ ես ասում: Նկուղում բացի ինձնից ոչ ոք չկար:

Յուակիմը աչքը չէր կարողանում նրանից կտրել:

-Նման բաների մասին սուտ չեն խոսում: Դա շատ լուրջ մեղադրանք է,-ասաց Կառլսենը,-Չէ, դուք միայն լսեք, թե ինչեր է դուրս տալիս այս տղան… Մարդասպան: Այն էլ մեր նկուղում,- Կառլսենը փնչացրեց և աստիճաններով վեր բարձրացավ:

Յուակիմը մենակ մնաց: Նա փակել էր աչքերը: Կյանքում այսքան երջանիկ չէր եղել:

Սառան սուտ էր խոսել: Եվ ոնց էլ լեզուն պտտվել է: Բայց Յուակիմի անդրավարտիքը միևնույն է, թաց էր: Նա ամաչում էր այդ տեսքով տուն գնալ, բայց մայրիկը ոչինչ չհարցրեց: Նա հասկացավ, որ ավելի լավ է ձևացնել, թե բան չի պատահել:

Առավոտ էր: Սովորականի պես արթնացա, պատրաստվեցի և շտապեցի աշխատանքի: Ճանապարհին հիշեցի մի տարօրինակ երազ, որն  անցած գիշեր էի տեսել: Երազումս ընկել  էր ատամներիցս մի քանիսը: Թափված ատամները ափիս մեջ էին, բայց առանց արյան:

Հետաքրքրությունից դրդված որոշեցի երազահանում կարդալ դրա մեկնաբանությունը: Չէ´, սնահավատ չեմ ընդհանրապես, ուղղակի հետաքրքիր էր:

Համացանցով գտա երազահանի մի կայք և սկսեցի փնտրել: Այնտեղ գրված էր, որ երազում ընկնող (առանց արյան) ատամ տեսնելը նշանակում է հարազատ մարդու կորուստ: Տարօրինակ ինչ-որ զգացում պատեց ներսս: Ճիշտ է, չէի հավատում, սակայն մի փոքր վախ առաջացավ:

Միգուցե սա ձեզ տարօրինակ կամ անհավատալի  թվա, բայց այն իրականացավ: Այդ օրը ես կորցրեցի (եթե կարելի է այդպես ասել), ինձ համար շատ հարազատ մի մարդու: Կորցրեցի առանց արյան, առանց բաժանման, ուղղակի կորցրեցի…

Կորցրեցի նրան հոգեպես…

Մենք բոլորս մեր կյանքի ընթացքում միշտ ինչ-որ բան ենք կորցնում: Կորցնում ենք իրեր, առարկաներ, հիշողություններ, բայց ամենացավոտը` երբ կորցնում ենք մարդկանց, ովքեր հեռանում են կամ այս աշխարհից, կամ մեր աշխարհից: Երկուսի դեպքում էլ ցավը մեծ է:

Կգա ժամանակ, երբ մենք կկորցնենք բոլորին` ում հիշում ենք, ում կարոտում ենք, ում սիրում ենք…

Իսկ վերջում կմնա միայն մեկը, այն եզակին, ով մեզ երբեք չի լքի. և դա կլինենք մենք ինքներս:

Չնայած, դա էլ է հարաբերական…

Մայրամուտները կարող են ջերմությամբ լցնել մեր ամենասառը օրերը, ցողել մեր՝ քնել չհասցնող աչքերը, փայլեցնել դրանք։ Մեր ամենասիրելի ուտելիքը կարող է ուրախացնել մեզ, բարձրացնել մեր տրամադրությունը, իր հոտով արթնացնել մեր՝ ինչ-որ պահի քնով անցած զգայարանները։

Մեր սիրած երգերը կարող են շարժել մեր դեմքի այն մկանները, որոնք պատասխանատու են ժպիտի համար։

Այն դասաժամերը, որոնց սպասում ենք նախորդ օրվանից ու որոնց պատրաստվելիս էներգիա չենք խնայում, կարող են կանոնավորել էն ամենակարևորը, որը մարդը պիտի շարունակաբար փորձի պահպանել․ սովորելու ցանկությունն ու հետաքրքրությունը։

Մեր սիրած եղանակը կարող է առիթ դառնալ, որ զգեստապահարանից հանենք վաղուց չհագած սիրուն շրջազգեստը, արդուկենք ու հագնենք։

Երբ գալիս է մեր սիրած ծաղիկների բացվելու ժամանակը, մեր՝ սիրելի ուտելիքից արդեն արթնացած զգայարանները շոյվում են էն անուշ բույրից, որ մանուշակներն են արձակում։

Մեր սիրած ֆիլմերը դիտելիս մենք միշտ ինչ-որ պահի ուզում ենք մտնել էդ ֆիլմի մեջ, կամ գոնե ֆիլմի վերածել մեր իսկ կյանքը։

Մենք միայն մերն ենք համարում մեր սիրած տեղերը։ Ուրիշների ներկայությունը օտար, անցանկալի է դառնում էնտեղ, որտեղ մենք ժպտացել ենք էնքան իսկական, որ թվացել է՝ սիրտը դուրս կգա՝ ժպիտն ապացուցելու, ու ծիծաղել էնքան ուժեղ ու շատ, որ սկսել է ցավել ստամոքսն ու կտրվել շունչը։

Մեր սիրած նկարներում մենք ենք էնպիսին, որպիսին չենք լինի էլ երբեք։ Մի քիչ կարճահասակ, փոքր-մոքր, ու մի քիչ ավելի շատ ժպիտով։

Մեր հին օրագրերը՝ վարդագույն, նախշազարդ, նկարներով ու գույներով լիքը, մեր մանկությունն են, պատանեկությունը, ծերանալիս արդեն կդառնան մեր ջահելությունը։ Մեր գրած բանաստեղծություններն են, հեքիաթները, որոնց վերջում երեք խնձոր է ընկնում, ու հեչ էական չէ, որ ես երբեք առանձնապես խնձոր չեմ սիրել։ Էդ օրագրերում մեր հին հոգսերն են՝ մեր չնչին, փոքրիկ ու հիմա արդեն կարոտով հիշվող հոգսերը։ Իրերի մասին՝ այսքանը։

Մեր սիրելի ու մտերիմ մարդիկ մեր իրերի բովանդակությունն են։ Նրանք են, ում համար երբեք չենք ափսոսա մեր ամենասիրած պիցցայի կեսը զոհաբերել։ Նրանք, որոնցից կամ որոնց հետ լսել ենք մեր ամենասիրած երգերը։ Մեր՝ անընդհատ նորը բացահայտելու մղումը, մեր սովորածը մեզնից սովորելու կամ մեր չիմացածը մեզ սովորեցնելու պատրաստակամությունն ունեցողները։ Այն մարդիկ են, ովքեր մի անգամ ասել են, որ մեր շրջազգեստը մեզ շատ է սազում, ու այդ օրվանից սկսած մեր գնած բոլոր շրջազգեստները նման են այդ մեկին։ Այն մարդիկ են, ովքեր քո ջերմությունն իրենց կյանքի ամառը համարելով դառնում են քո կյանքի ամենաջինջ գարունը։ Ովքեր պատրաստ են գարնանաբար հալեցնել սառույցը, հանդուրժել անձրևներն ու քամին միայն նրա համար, որ դու շողաս անխռով ու անխնա, որ ջերմանաս ու ջերմացնես շուրջդ։ Մեր սիրելի մարդիկ նրանք են, ում պատրաստ ենք դերեր առաջարկել մեր՝ ֆիլմ դարձած կյանքում։ Ովքեր կիմանան իրենց դերերն անգիր, կարիք չեն ունենա փորձելու իրենց հատվածը ու երբեք չեն ուշանա նկարահանումներից։ Մեր սիրելի վայրերն են մեր մտերիմ մարդիկ, որովհետև իրենց ասածով ու պատմածով ժպիտ են նկարել մեր դեմքին ու ծիծաղեցրել մեզ էդ վայրերում։ Տուն են դարձրել էդ վայրերն ու հարազատացրել մեզ։ Ու վերջապես, ի՞նչ էինք գրելու մեր օրագրերում, եթե մեր մտերիմները մեզ ժպտալու, ուրախանալու, մտածելու ու մտածածը թղթին հանձնելու առիթ չտային։ Ո՞նց էինք ինչ-որ գործ ստեղծելու, եթե մեր մտերիմները մեզ ստեղծագործ չդարձնեին իրենց գոյությամբ՝ մեր իսկ կյանքում։

Մեր սիրելի մարդիկ մեր հեքիաթներն են․․․ Նրանք, որոնց ավարտին երկնքից երեք խնձոր է ընկնում․․․ Բայց ես էդպես էլ խնձոր չսիրեցի․․․

Երբեմն ամենադժվարը հենց զգացածն արտահայտելն է, բայց, երբ թուղթը, գրիչն ու մի բաժակ տաք թեյը ձեռքդ առնես՝ կտրամադրվես։
Ներսումս միայն մի ցավ է ապրում՝ կարոտի ցավ, շա՜տ կարոտի։ Կարոտ առ անհոգ մանկություն, դեպի այնտեղ, ուր լաց էի լինում  ծնկների ցավից, մի կոնֆետ ավել ստանալու, տատիկի հետ գնալու, կամ պապիկի մոտ մնալու համար, ջերմում էի, որովհետև աշխատանքի բերումով հայրիկը մի քանի շաբաթ պիտի բացակայեր երկրից։
-Մա՜մ, տվածդ միակ ապտակն եմ կարոտել, ապակեպատ մարմինս եմ կարոտել ու քո հեկեկոցն եմ կարոտել (էլ երբեք քեզ այդ վիճակում չտեսնելու մտքերով)։Մա՞մ, մի անգամ էլ կապտակե՞ս, խնդրում եմ, ապտակիցդ մանկության հոտ է գալիս։
Ստեփանյան Մարիամին եմ կարոտել, նրա հետ արկածներս եմ կարոտել։
-Մա՞ր, կգա՞ս բարձրանանք ծառերի վրա, մի հատիկ  խակ միրգ պոկելու համար։ Կգա՞ս նորից մեր անձնական տունը կառուցենք՝ ճյուղերից, խոտերից ու այն ամենից, ինչ ձեռքներս կընկներ։
Էն անծանոթ տատիկին եմ կարոտել, որ ամեն անգամ փայտը ձեռքն առած, իր ծառերի միրգը փչացնելու համար, ընկնում էր մեր հետևից։
-Պա՞պ, նորից կզանգե՞ս ու հարցնես, թե ո՞ր գրիչներից եմ այս անգամ ուզում հետդ բերես աշխատանքից գալուց։ Էլի ուսերիդ կդնե՞ս, որ ամբողջ աշխարհին վերևից հպարտ նայեմ։
-Հոպա՞ր, կարծում ես քեզ մոռացա՞: Չէ՛, կգա՞ս գնանք էլի մազերս գունավոր թելերով հյուսելու։Ինձ էլի կասե՞ս Չոչո, որ գժվեմ ու նեղանամ։
- Հո՜ք, քեզ ամբողջ մի մանկություն եմ պարտք։ Հպարտանում էի, է, որ ասում էին` էս ի՜նչ նման ես հորաքրոջդ։Ասում էի` հեսա կմեծանամ, իրա նման սիրուն կդառնամ։
- Իմ Արև տատի, էն ի՜նչ տվեցիր ինձ ողջ կյանքում, երբեք, ոչ ոք չի կարող տալ, իմ արև։ Ինձ սիրո՜ւն հեքիաթ ես տվել, տա՛տ։ Հիշու՞մ ես՝ ոնց էի թղթիկները շրթներկոտ շուրթերով համբուրում, վերջում էլ բզեզիկներ նկարում ու Մոսկվայից ուղարկում Հայաստան։
- Պապի՞, հը՞, ո՞նց ես, հիմա ինչի՞ց ես բողոքում, փնթփնթանս։ Ամբողջ աշխարհից հետս բողոքեցիր ու ինձ մի աշխարհ սեր ու ջերմություն տվեցիր։

Մանկությո՜ւն, մի անգամ էլ կգա՞ս, դե՛, թեկուզ երազում, թեկուզ սև ու սպիտակ, թեկուզ այն պահերով, որտեղ լացելու կադրեր են։
Էնքա՜ն փոքր էի, էնքա՜ն ուրիշ, հիմա արդեն մեծ եմ՝ չափահաս, հիմա արդեն կյանքս ուրիշ է, բարդ, ու էլ որոշումներս ընտանիքիս անդամները չեն կայացնում՝ գործս հեշտացնելով։ Արդեն ինքնուրույն եմ… Արդեն ամեն ինչ գլխապտույտ բարդ է։
Ինձ մանկություն կտանե՞ք։