Ինչի՞ն եմ ես հավատում

315906_180031988741866_2064483284_n
2009- 2019… Այս օրերին սոցիալական ցանցերը ողողել են տասը տարի առաջ արված լուսանկարներով, ինչպիսին էին տասը տարի առաջ օգտատերերը: Դե, մենք էլ որոշեցինք միանալ այս հետաքրքիր նախաձեռնությանը: Միայն թե լուսանկարների փոխարեն տեղադրում ենք «Մանանա» կենտրոնի սաների տասը տարի առաջ գրված նյութերը: Եվ այսպես, ովքեր կգտնեն իրենց, ուրախ կլինենք լսել նրանց նոր պատմությունները, թե ինչին են հավատում այժմ` տասը տարի անց:

321213_180032638741801_1199040838_n

Ես հավատում եմ մեծերի խոստումներին: Երբ մեր համակարգիչը տուն բերեցին, եղբայրս ասաց.

-Եկե՛ք իմ սենյակում դնենք:

-Չէ՛,- ասացի ես,- գիտեմ, եթե այնտեղ դնենք, դու չես թողնի, որ միացնեմ:

-Չէ՛, չէ՛, ի՞նչ ես ասում, խոստանում եմ` երբ ու ինչքան ուզես, կարող ես միացնել:

Ճիշտ է, ես այնքան էլ չէի հավատում, բայց համաձայնեցի: Անցավ որոշ ժամանակ: Ես կարողանում էի միացնել համակարգիչը և օգտվել, ինչքան ցանկանում էի: Բայց մի անգամ էլ, երբ մոտեցա, որ միացնեմ, եղբայրս վազելով եկավ կողքի սենյակից և չթողեց միացնեմ:

-Էս քո սենյա՞կն է, որ եկել ես, դուրս արի, էլ առանց հարցնելու չմոտենաս, ու եթե ես ասեմ` չէ՛, դու չմտնես այստեղ:

-Բայց…

-Ոչ մի «բայց», դո՛ւրս արի այստեղից:

Մինչև այդ ես հավատում էի մեծերի խոստումներին, ինչ էլ որ նրանք ասեին: Իսկ դրանից հետո ես հիասթափվեցի նրանից, որ նա չկատարեց իր խոստումը, և երբ նույնիսկ ծնողներս ինչ-որ բան էին խոստանում, ես ձեռքս թափ էի տալիս և գնում` մտածելով, որ նրանք էլ եղբորս նման չեն կատարի իրենց խոստումը:

Մի քանի օր հետո մայրս մոտեցավ ինձ և նվիրեց իր խոստացած ժամացույցը, որի մասին ես արդեն մոռացել էի` մտածելով, որ մայրս եղբորս նման չի կատարի իր խոստումը: Ես, տեսնելով իր ձեռքին ժամացույցը, առաջին պահին շատ զարմացա, բայց հետո շատ ուրախացա: Այդ ժամանակ եկավ եղբայրս և ասաց.

-Ես իմ գործերը համակարգչով արդեն վերջացրել եմ, կարող ես միացնել, օգտվել համակարգչից:

Եվ ես այդ օրվանից հավատում եմ, որ եթե ինչ-որ մեկն իր խոստումը առաջին օրը չի կատարում, ուրեմն պատճառ ունի և ժամանակի ընթացքում ուղղում է իր սխալը:

Սիրան Մանուկյան

12 տարեկան

296521_180032678741797_1183787913_n

Ես զզվում եմ մաթեմից` համախումբ, համակարգ, անհավասարում, հավասարում… Ատում եմ… Սակայն ուսուցչուհիս հաստատ գրավորը ստուգելիս այդ ամենը հաշվի չէր առնում և… (Նույնիսկ ամաչում եմ ասել): Երբ դասարանում ասում էինք գնահատականները, որպեսզի ուսուցիչն անցկացնի մատյան, երբ ես իմն էի ասում, բոլորը զարմացած ինձ էին նայում ու ասում.

-Վեներա՛, քեզ չի սազում:

Իսկ ես, վատ զգալով, սկսում էի կատակել: Գնալով ավելի շատ էի ամաչում: Եվ ամոթով էլ ավարտեցի ուսումնական տարին: Ամռան ընթացքում շատ էի աշխատում, որոշել էի նոր ուսումնական տարում ավելի լավ սովորել:

Եկավ նոր ուսումնական տարին: Ամեն ինչ լավ էր ստացվում, մինչև ուսուցչուհին ասաց, որ ինքնուրույն աշխատանք պետք է գրենք մաթեմատիկայից: Մտածելով իմ ապագա գնահատականի մասին` ես սարսափեցի… Որոշեցի մաթեմատիկա սովորել: Բացում էի գիրքը, տեսնում իրար հետևից շարված թվեր, x-եր և y-ներ…Հնչում էր հեռախոսի զանգը, ես չեմ սիրում հեռախոսով երկար խոսել, բայց հիշելով, որ զրույցս ավարտելուց հետո պետք է մաթեմ սովորեմ, երկարացնում էի զրույցս, հետո մի քիչ ինտերնետ էի մտնում, մի քիչ էլ հաց էի ուտում, մի քիչ էլ հայելու դիմաց կապիկություն էի անում, դե, մի փոքր էլ քրոջս հետ էի կռվում և որոշում, որ այսօր շատ հոգնած եմ և պետք է շուտ քնեմ, իսկ մաթեմիս հավասարումը կլուծեմ երևի երազումս: Սկզբից չէի հավատում, որ ես կարող եմ լուծել այդ թվերի «հորձանուտը», հետո սկսեցի ինքս ինձ տրամադրել, որ դա այնքան էլ դժվար բան չէ, և կարծես թե ստացվեց: Առաջ, երբ ընկերուհիս ինձ բակ էր կանչում, միանգամից համաձայնվում էի, առանց մտածելու տնային հանձնարարությունների մասին: Հետո, երբ տուն էի վերադառնում, ինձ սպասում էր հավասարումների մի ամբողջ շարք, իսկ ես անիմաստ ժամանակ էի վատնած լինում բակում: Մի կողմից ինձ կանչում էին հավասարումները` խոստանալով, որ իրենք հեշտ են, և կարող եմ լուծել, իսկ մյուս կողմից` ընկերուհիս հավաստիացնում էր, որ հավասարումները հաստատ ինձ ապագա չեն:

Ինչքան շատ եմ մաթենատիկա ուսումնասիրում ու խնդիրներ լուծում, այնքան ավելի շատ է այն ինձ հետաքրքրում, և ավելի շատ եմ համոզվում, որ ընկերուհիս սխալ է: Եվ գուցե կգա մի օր, որ ես մաթեմատիկոս դառնամ: Ես հավատում եմ, որ մի օր ամեն ինչ կստացվի:

Վեներա Գրիշյան

13 տարեկան

298584_180031838741881_2133809825_n

Տարօրինակ բան, ես հավատում եմ մայրիկիս արած կանխատեսումներին և խրատներին: Սովորաբար, երբ մայրիկս ինչ-որ բան է ասում, ես նրա հետ համաձայն չեմ լինում ու չեմ լսում նրան: Սակայն վերջում համոզվում եմ, որ նա ճիշտ էր, բայց արդեն ուշ է լինում:

Մայրիկս ասում էր.

-Իննա՛, լա՜վ, էլի, այդ Մարիամի հետ մի՛ շփվիր, նա քեզ ընկերուհի չի…

-Չէ՛, մամա՛, ինքը լավ աղջիկ ա, ինձ լավ ա վերաբերվում, ու ես հետը շատ մոտիկ եմ:

Մի քանի ամիս հետո.

-Մա՜մ,- ամոթից կարմրած դեմքով ասացի ես,- Մարիամի հետ եմ կռվել…

-Որ ասում էի` մի՛ շփվիր: Տեսա՞ր:

-Է՜, դե… Անպայման պիտի էնպես անես, որ ինձ վատ զգա՞մ,- պատասխանեցի ես:

-Լավ, ասա՛, ի՞նչ ա եղել:

-Ի՛, լրիվ գժվել ա, դեմքս կարմրել էր, ասում ա` կարմրաթշիկ գեղցի… Հետո էլ ինտերնետով իրար վիրավորել ենք վերջին խոսքերով:

-Է՜խ, Իննա՛, Իննա՛…

Նույն բանը կրկնվեց մեր դասարանի Մարիի հետ: Ու, իմ կարծիքով, ուզում է կրկնվել Լաուրայի հետ:

Մի դեպք էլ պատմեմ: Մորաքույրս պետք է երեխա ունենար, իսկ ես ու մայրիկս գրազ էինք եկել: Ես ասում էի, որ աղջիկ է ծնվելու, իսկ մայրիկս ասում էր` տղա: Ի վերջո տղա ծնվեց` Տիգրան անունով:

Եվ ընդհանրապես, շատ դեպքերում մայրիկս ճիշտ է լինում: Ես հավատում եմ նրա կանխատեսումներին ու խրատներին:

Չգիտեմ, որ մի չգրված օրենքով, ես պետք է այս ամենից դաս քաղեի ու միշտ հավատայի մայրիկիս ասածներին: Սակայն ես համառ եմ ու մինչև ինքս իմ կաշվի վրա չզգամ, մինչև չընկնեմ անհարմար ու վատ դրության մեջ, մայրիկիս խոսքերը չեմ հիշի: Ու ի՞նչ իմանամ, միգուցե այսօր էլ լիքը սխալ բաներ եմ անում, որոնց համար մայրիկս զգուշացնում էր, ու միգուցե օրերից մի օր սրանց համար էլ զղջալու եմ…

Իննա Ազնաուրյան

14 տարեկան

293909_180031858741879_64461088_n

Ես, ընդհանրապես, ամեն ինչին հավատում եմ: Ինձ շատ հեշտ է համոզել և նույնիսկ խաբել: Իմ մայրիկն ու հայրիկը հաճախ են ինձ հետ կատակներ անում` իմանալով իմ այդ բնավորությունը: Մի օր ցերեկը ես պառկել էի քնելու: Ես շատ երկար էի քնել, և մայրիկս չգիտեր, թե ինձ ինչպես արթնացներ: Արդեն երեկոյան ժամը ութն էր: Սկսել էր մթնել: Մայրիկս նստեց կողքիս և շշուկով ասաց.

-Դավի՛թ, վե՛ր կաց, ժամը ութն ա, դասից արդեն ուշանում ես:

Ես միանգամից վեր կացա, նայեցի ժամացույցին, հետո պատուհանից դուրս նայեցի: Ինձ թվաց, թե առավոտվա ժամը ութն է, և նոր է սկսում լուսանալ: Ես սկսեցի արագ-արագ հագնվել և չէի հասկանում, թե ինչու են մայրիկս, հայրիկս ու քույրիկս ծիծաղում: Երբ հասկացա, որ կատակ են արել, սկզբում բարկացա, բայց հետո սկսեցի ծիծաղել: Մայրիկս իրեն մեղավոր էր զգում: Նրա մտքով չէր անցնում, որ ես կհավատայի իր ասած ամեն խոսքին:

Դավիթ Սողոյան

10 տարեկան

293642_180031895408542_501976323_n

«Ուղարկի՛ր SMS 1900 համարին և ստացի՛ր հորոսկոպի քո նշանին համընկնող տեղեկատվություն: Եթե խոյ ես, ուղարկի՛ր 01, եթե…»:

Ընկերուհուս հետ այդ գովազդը լսելուց հետո ես ուղարկեցի հորոսկոպի իմ նշանին համընկնող թիվը, ուզում էի ստուգել, թե ճի՞շտ են կանխատեսում: Ինձ եկած հաղորդագրությունից հետևում էր, որ ես այդ օրը պետք է հանդիպեի կամ զրուցեի «իմ կյանքի ընկերոջ» հետ: Ես ընկա մտորումների մեջ և…

-Սո՜ւտ ա, ինքը բանակում ա,- բղավեցի ես կողքս նստած ընկերուհուս վրա` չհասկանալով, որ նա ընդհանրապես մեղավոր չէ իմ բարկության համար:

Ես, հիշելով, որ նա` «կյանքիս ընկերը», հեռու է ինձանից, շատ տխրեցի, արդեն հուզվում էի, երբ ընկերուհիս ասաց.

-Մե՛ր ջան, լա՛վ, հանգստացի՛ր, արի՛ գնանք ման գալու, մի քիչ կցրվես…

Դուրս եկանք, ահագին քայլեցինք, և ես փոքր-ինչ հանգստացա: Արդեն նույնիսկ չէի էլ հիշում հին մտքերիս մասին, չաչանակ ընկերուհիս մտածելու ժամանակ էլ չէր թողնում:

-Լսո՞ւմ ես, Մե՛ր, ես էլ հարցրի` ո՞րն էր իմաստն ինձ էդ SMS-ն ուղարկելու…,- և այսպես շարունակ:

Հանկարծ մեկն ինձ կանչեց.

-Մերի՛, բարև:

Ես շրջվեցի և…

Այդ օրվանից ինձ մոտ եղած գումարն օգտագործում եմ հեռախոսս վերալիցքավորելու համար, քանի որ ամբողջ գումարս վատնում եմ 1900 համարին SMS-ներ ուղարկելով:

Մերի Սիմոնյան

14 տարեկան

303259_180032278741837_1053895088_n

Մի օր գնացել էի տատիկիս տուն և այդ օրը մնացել էի այնտեղ: Հանկարծ գիշերը տարօրինակ ձայն լսեցի և գնացի դրա ուղղությամբ: Հայտնվեցի տատիկիս սենյակում: Նա քնած տեղը խոսում էր: Ես վախեցած ասացի.

-Տատի՛, տատի՛, արթնացի՛ր:

Իսկ նա նորից խոսում էր:

-Տատի՛, տատի՛, արթնացի՛ր,- նորից ասացի ես:

Երբ արթնացավ, հարցրեցի.

-Տատի՛, ի՞նչ ա եղել:

-Գնալու ենք Վանաձոր հարսանիքի,- ասաց տատիկս:

Հաջորդ օրը մայրիկիս զանգահարեց Դոնար տատիկը և հրավիրեց իր որդու հարսանիքին: Այդ օրվանից հետո ես սկսեցի հավատալ տատիկիս երազներին, բայց իմ երազներին` ոչ: Երբ առավոտյան արթնանում եմ, նույնիսկ չեմ հիշում` ինչ երազ եմ տեսել: Բայց երբ տատիկս իր հերթական երազն է պատմում, ուշադրությամբ նստում լսում եմ և հավատում, որ այդ ամենը կատարվելու է: Բոլորն ինձ ասում են, որ այդ ամենը հիմարություն է: Միգուցե երբ մեծանամ, այլևս չեմ հավատա երազներին, բայց մեկ-մեկ զուգադիպություններ են լինում, և երազները կատարվում են:

Տաթևիկ Դավթյան

11 տարեկան

317269_180031685408563_532814094_n

Իմ հայրիկը ջութակահար է: Մի անգամ, չորս թե հինգ տարեկանում, ես գնացի հայրիկիս համերգին: Նրանք նվագում էին մի երաժշտություն: Այնքան բարձր էին նվագում, իսկ հանդիսատեսը ծափահարում էր: Ես էլ էի ծափահարում: Ինձ շատ-շատ էր դուր եկել: Ես նստած էի առաջին շարքում: Երբ ես լսեցի ոնց էր հնչում ջութակը, ուզեցի նվագել ջութակ, բայց հայրիկս ասում էր, որ դժվար է նվագել ջութակ: Մի անգամ, երբ տատիկս տուն եկավ, հետը ջութակ բերեց, և ես շատ ուրախացա: Մի անգամ էլ ես բեմ կբարձրանամ հայրիկի փոխարեն և կնվագեմ ջութակ, ու իմ փոխարեն դահլիճում հայրիկս նստած կլինի:

Եվա Ասատրյան

7 տարեկան

311955_180032078741857_98860268_n

Ես հավատում եմ, որ եթե Աստծուց ինչ-որ բան խնդրես, քո խնդրանքը կկատարվի: Օրինակ` մի անգամ ես բնագիտությունից թեստ պետք է գրեի: Ես անընդհատ պարապում էի, բայց երբ մայրիկս հարց էր տալիս, ես չէի կարողանում պատասխանել: Դրա համար քնելուց առաջ ես միշտ աղոթում էի, որ թեստը լավ գրեմ: Եվ երբ կարդացի հարցը, որի պատասխանը միշտ մոռանում էի, թեստի օրը հիշեցի: Աղոթքներս օգնեցին: Դրա համար էլ հավատում եմ Աստծուն:

Մի դեպք էլ հիշեցի: Ես վերջերս եղբայր ունեցա: Եվ մինչ նրա ծնվելն աղոթում էի, որ նա ալերգիա չունենա իմ, եղբորս, մայրիկիս նման: Ես խնդրում էի. «Թո՛ղ, որ եղբայրս առողջ լինի»: Երբ եղբայրս ծնվեց, մայրիկն ու հայրիկը տարան նրան բժշկի: Բժիշկն ասաց, որ նա ալերգիա չունի: Տեսա՞ք, որ այստեղ էլ աղոթքներս օգնեցին:

Մարիամ Հերգնյան

9 տարեկան

304027_180031815408550_141708636_n

Ծաղիկները խոսում են մեզ հետ` հավատում եմ: Աստղերը ժպտում են ինձ` հավատում եմ: Անձրևը երջանկություն է բերում` հավատում եմ: Հարազատներս ինձ սիրում են` հավատում եմ: Հավատում եմ հեքիաթներին, հավատում եմ, եթե լավ վերջաբան են ունենում: Հավատում եմ, որ խաղալիքները նույնպես կենդանի են, այդ պատճառով լավ եմ խնամում նրանց: Հավատում եմ, որ իմ մեջ կա մի «ձայն», որը միշտ խոսում է ինձ հետ, երբ ես մենակ եմ: Նույնիսկ Ձմեռ պապիկին եմ հավատում: Եվ ամենակարևորը, հավատում եմ, որ ամեն ինչ լավ կլինի: Ես հավատում եմ ամեն ինչի, ինչի ուզում եմ հավատալ:

Շատերը հարցնում են` հավատո՞ւմ եմ Աստծուն կամ այլմոլորակայիններին կամ էքստրասենսներին: Ես չգիտեմ, չեմ կարող հավատալ կամ չհավատալ այն բաներին, ինչին նույնիսկ մեծերը բացատրություն չեն կարող տալ: Հասկանում եմ, որ կա մի ինչ-որ գերբնական ուժ, որի առաջ մարդ անզոր է, բայց ինչ է դա` ես չգիտեմ: Բայց ես ուզում եմ հավատալ, որ դա բարի ուժ է և կփրկի իմ հարազատներին:

Լուսինե Ղազարյան

14 տարեկան

304171_180031802075218_26955073_n

Ես հավատում եմ իմ երևակայությանը և իմ հնարած պատկերներին: Լինում են դեպքեր, երբ սարսափ գրելուց հետո նրանցից մի քանիսին տեսնում եմ խավարի մեջ: Եթե չկարողանայի օգտվել իմ երևակայությունից, ապա չէի կարողանա նրանց պատկերացնել, տեսնել, հավատալ և այդ ամենը հանձնել թղթին: Ես հավատում եմ երևույթներին, որոնք երևակայությանս վառ արդյունքներն են, բայց ես հավատում եմ դրանց այնքանով, որքանով նրանք պատկանում են ինձ: Բայց եթե չկարողանամ կառավարել նրանց, միգուցե մի օր ե՛ս նրանց պատկանեմ: Դա իմ աշխարհն է և անտեսանելի է ուրիշներին ու գոյություն ունի միայն ինձ համար: Դա իմ երևակայության աշխարհն է, որին ես հավատում եմ:

Կարեն Սուքիասյան

15 տարեկան

298650_180032245408507_451187403_n

Ես գիտեմ շատ մարդկանց, ովքեր ասում են, թե իրենք ոչնչին կամ ոչ մեկին չեն հավատում, իսկ ես չեմ հավատում նրանց: Ինձ թվում է, որ չի կարելի ապրել առանց ինչ-որ բանի հավատալու: Ամեն օր մարդիկ դուրս են գալիս տանից, նրանց հետ կատարվում են տարբեր իրադարձություններ: Նրանց կյանքն ամեն օր ընթացքի մեջ է, և չհավատալ ինչ-որ մեկին նշանակում է այդ ընթացքը մենակ ապրել: Միգուցե նրանք հավատում են, բայց ամաչում են բարձրաձայնել այդ մասին: Եվ այդ հավատը կարող է ամենապարզից մինչև ամենաբարդ ու անբացատրելին լինել: Օրինակ` երբ փոքր երեխաներն արդեն պատանի են դառնում, ավելի մեծահասակ երևալու համար ասում են, թե իբր չեն հավատում Ձմեռ պապիկին, բայց սրտի խորքում նրանք, իհարկե, հավատում են նրա գոյությանը: Կարող եմ նաև իմ օրինակը բերել: Ես արդեն տասը տարուց ավելի է` ամեն կիրակի հաճախում եմ եկեղեցի և անգամ չեմ էլ հիշում, թե երբ եմ սկսել հավատալ Աստծուն: Այնպիսի տպավորություն է, որ ես Նրան հավատացել եմ ամբողջ կյանքիս ընթացքում: Բայց երբ սկսեցի դպրոց հաճախել, թաքցնում էի իմ հավատը: Ինձ թվում էր, որ ինձ կհամարեն տարօրինակ կամ ուղղակի չեն ընդունի: Բայց հետո հասկացա, որ ամաչելու ոչինչ չկա, և եթե ես հավատում եմ ինչ-որ մեկին, ուրեմն թաքցնել պետք չէ, չէ՞ որ դա իմ ընտրությունն է:

Բացի Աստծուց, ես հավատում եմ նաև իմ ծնողներին, ընկերներին և այլն: Իմ ամենամտերիմ մարդկանցից մեկն իմ քույրն է: Նա ինձ երբևէ չի խաբել, և ես վստահում եմ նրան իմ բոլոր գաղտնիքները: Ես չեմ հավատում կամ ընդունում նրա բոլոր ասածները, բայց շատ ժամանակ նրա կարծիքը համընկնում է իմ կարծիքին, և ես հավատում եմ նրան, քանի որ նա նման է ինձ: Ու բացի այդ, չէ որ նա իմ ավագ քույրն է, և երբ ես փոքր էի, առանց կասկածելու ու քննարկելու ընդունում էի նրա ասած ամեն բառը:

Շողակաթ Մուրադյան

14 տարեկան

304166_180032185408513_939863918_n

Անցյալ տարի ես քննություններ էի հանձնում, որոնք շատ բարդ էին: Սակայն ես ամենից շատ սարսափում էի անգլերեն քննությունից, որին պատրաստվելու համար ունեի ընդամենը մեկ ամիս: Ես պետք է գրեի քսան պատմություն և սովորեի պատմել տարբեր թեմաներով` Լոնդոն, Մեծ Բրիտանիա, իմ սիրած գրողը և այլն: Սկզբում ես ամբողջ դասարանով և դպրոցով ընկած փնտրում էի այդ պատմությունները, և ինձ կմնար միայն անգիր սովորել: Առաջին հերթին ես զանգահարեցի ընկերուհուս:

-Բարև, Լո՛ւս:

-Բարև:

-Լո՛ւս, կարո՞ղ ես քո պատմությունները տալ քսերոքս անեմ:

-Տա՛թ, չեմ կարող, նույնը կլինի, համ էլ, ես էլ պետք է պարապեմ:

Նրա մերժումը ստանալուց հետո զանգեցի ուրիշներին, սակայն նրանցից ամեն մեկը պատճառ էր բերում, և ես, հուսախաբ եղած, այդպես ապարդյուն վատնեցի 15 օր: Ես հասկանում էի, որ շատ քիչ ժամանակ էր մնացել ինձ, և ես այդպես փնտրելով ոչնչի չեմ հասնի: Շատ էի ուզում աշխատել ինքս ինձ վրա և սկսել գրել ու սովորել, բայց դա այնքան դժվար էր: Ես չգիտեի` որտեղից սկսել և վերջացնել: Փորձում էի իմ մեջ ուժ գտնել և գրել: Եվ սկսեցի գրել առաջին պատմությունն ու զգացի, որ դա այնքան էլ դժվար չէ, պարզապես ես էի ծուլանում: Ես հասկացա, որ սխալ եմ վարվել` հավատալով ուրիշներին, թե նրանք պետք է ինձ օգնեին: Ես քննությունս շատ  լավ հանձնեցի, քանի որ հավատացի իմ ուժերին:

Տաթև Հակոբյան

15 տարեկան

306916_180032605408471_575876949_n

-Սե՛դ, եթե քեզ ասեին, որ մի տարի դասից ընդհանրապես չպիտի բացակայես, ամեն օր բոլոր դասերդ պետք է անես, հանրն էլ հետը, ու չպիտի դասից ուշանաս, բայց քեզ մի հատ վերջին շարքերում Ջեքսոնի համերգի տոմս տան, կանեի՞ր:

-Ես հանրից լրացուցիչ վարժություններ էլ կլուծեի, մենակ մի հատ տոմս տային:

-Սե՛դ, բայց վերջին շարքի համար, որտեղից համարյա բան չի երևում, էլ ի՞նչ իմաստ ունի քո գնալը:

-Ես հետս հեռադիտակ կվերցնեի ու շատ լավ էլ կերևար,- արդեն երազանքների գիրկն ընկնելով` ասացի ես:

-Չեմ հավատում: Պատկերացնո՞ւմ ես, ամեն օր բոլոր դասերդ անես, պարապմունքներն էլ հետը, համ էլ չես հասցնի,- ամեն կերպ փորձում էր ինձ մտափոխել Մերին:

-Կհասցնեմ: Գիշերն ուշ կքնեմ, առավոտն էլ շատ շուտ կարթնանամ:

-Հա՛, բայց մի տարի՞: Չէ՛, միևնույն է, չեմ հավատում:

-Բայց ինչի՞ չես հավատում, ինչ է, դու չէի՞ր  անի:

-Ո՞ւմ համար, Ջեքսոնի՞,- զարմացած հարցրեց իմ շատ լավ դասընկերուհին` Մերին:

-Չէ՛, քո շատ սիրելի երգիչ Արամեի:

-Բայց ի՞նչ իմաստ ունի այդքան ինձ տանջեմ, ես հենց համերգ ա լինում, որտեղ Արամեն մասնակցում ա, շատ հեշտ տոմսը վերցնում եմ ու գնում, այն էլ` մեջտեղի շարքերի տոմս: Էնպես որ, դու քո մասին մտածի՛:

-Ես մտածելու բան չունեմ: Մի օր հաստատ կգնամ:

Անցավ երեք ամիս: Ես վայելում էի հունիսի քսանվեցի առավոտը ու բոլորովին չէի մտածում արթնանալու մասին: Հեռախոսս զնգաց: Ես վախեցած վերցրեցի հեռախոսը:

-Ալո,- քնած ձայնով ասացի ես:

-Սե՛դ, բարև, Մերին ա:

-Գժվե՞լ ես, ինչի՞ ես էսքան շուտ զանգել:

-Սե՛դ, ամբողջ Ամերիկան գիշերը չի քնել, իսկ դու… Հետո էլ ասում ես` ամենաշատը Ջեքսոնին եմ սիրում:

-Մե՛ր, ի՞նչ է եղել:

-Հեչ… Ուղղակի ինձ թվում ա, որ երազանքդ էլ չի կարող կատարվել, դու էլ չես կարող գնալ Ջեքսոնի համերգին, բա՜:

Առավոտյան ժամը ութն էր, երբ ես հեռուստացույցի առաջ նստած` CNN էի նայում: Ճիշտ է, ես անգլերեն այդքան էլ լավ չեմ հասկանում, դե, այսինքն` բացի «Michael Jackson dead» և ներքևում գրած «Breaking News»-ից ուրիշ ոչինչ չէի հասկանում, բայց միևնույն է, ողջ օրը CNN էի դիտում: Ես իսկապես շատ էի տխրել:

Ճիշտ է, Մայքլ Ջեքսոնը վախճանվել է, ու ես այլևս չեմ կարող մասնակցել նրա համերգին, բայց փոխարենը հավատում եմ, որ մի օր կգնամ Ամերիկա ու անպայման իր աստղի մոտ թարմ ու գեղեցիկ ծաղիկներ կդնեմ:

Սեդա Խուբլարյան

14 տարեկան

(Շարունակելի)

Լուսանկարները` «Մանանա» կենտրոնի արխիվից, 1999-2009թ.

302215_180031755408556_106200689_n

hayk sargsyan

Կարևոր մի բան

-Քանիսի՞ն ա շարժվում:

-15:30, եթե, իհարկե, չեմ սխալվում,-ասածիս մեջ կասկած ունենալով, բայց ձայնիս ճոխ վստահությամբ պատախանեցի ես:

-Իրականում, 15:50,- պորտս տեղը դնող հայացքով պատասխանեց դիմացս նստած ոսկեշող մազերով սիրունիկ աղջիկը:

-Ավելի վատ, այսինքն` դեռ 47 րոպե կա,- հրճվեցինք ես և նա (Նար Դոսն էստեղ լիներ` կժպտար), մինչև մեջ չընկավ մի տղամարդ, ում կինը փորձում էր հանգստացնել «դախ» ձայնով լացող երեխային, իսկ նա անզգացմունք դեմքով ընդունում էր նիկոտինի երրորդ  ձողիկը:

-Էս ի՞նչ բան ա, Արտաշատի ու Մասիսի ավտոբուսները 15 րոպեն մեկ էթում են, իսկ Արարատինը` ժամը մեկ: Չե՞ն ջոկում, որ չի հերիքում ժողովրդին:

-Էհ, տղա ջան: Վայ, Նիկոլ, Նիկոլ… Դու հլը Նիկոլ ես, երբ էս անտեր ավտոբուսների հարցը լուծես` նոր կդառնաս Փաշինյան,- լայն ժպիտով պատասխանեց  կանաչ գլխաշոր կապած տատիկը, ինչի արանքից ձնծաղիկների պես թափվել էին նրա բարակ ու ճերմակ մազերը, որոնք ողողում էին տատիկի կնճռոտած, բայց քրտինքից փայլող ճակատը:

-Է՞ս էր ձեր հեղափոխությունը: Հեսա հելնելու ենք` Նիկոլին էլ պաշտոնից գցենք: Յանըմ բան փոխվեց: Ոչ աշխատավարձ բարձրացրեց, ոչ թոշակ, ոչ էլ ավտոբուսների հարցը լուծեց: Հլը առաջ գոնե կարում էինք գողություն անեինք` մի էրկու կոպեկ փող կպցնեինք, հիմա էդ էլ չենք կարում:

Ջուր բերեք, սառը ջուր: Բերեցի՞ք: Դե հիմա լցրեք վրաս, որ էս շոկից դուրս գամ ու գնամ էլեկտրաշոկային ճանապարհով հիշողությունս կորցնեմ: Շա՞տ թանկ ա, ոչինչ, ես պատրաստ եմ դրան, միայն թե մոռանամ զառանցանքը, որ նոր լսեցի: Ակամայից հիշեցի Ջոզեֆ դե Մեստրի հայտնի արտահայտությունը. «Ամեն ժողովուրդ արժանի է իր իշխանությանը»: Վերջ: Վերջակետ…

Գնում է ավտոբուսը: Կարծես դիմացիս սիրունիկ աղջիկը և այն տատիկը քնել են, կողքիս պերճուհին էլ է քնել: Մայրը հանգստացրել է այն լացող երեխային, իսկ հանճարեղ գողը լլկվել է և խորհում է երևի «Մերժիր Նիկոլին» շարժման մասին, ո՞վ գիտի: Իսկ ե՞ս:  Ես փորձում եմ դիմանկարի հաճախորդ ման գալ, որ կարողանամ հեռախոսիս ապառիկը մուծել…

mariam tonoyan

Ես սովորեցի տեսնել

Աշխարհն անսահման է, անծիր, անսկիզբ ու անվերջ, կանխատեսելի ու առեղծվածային… Մարդը, ով աշխարհ է գալիս այն բացահայտելու համար, հաճախ ձեռնունայն էլ վերադառնում է, երբեմն կարողանում է բացահայտումներ անել, իսկ հազվադեպ՝ նրա մի մասնիկն է դառնում։ Մարդը հասկանում է, որ արժե մտածել իր գոյության, կյանքի, աշխարհի, լավի ու վատի, ճշտի ու սխալի մասին, երբ բախվում է մի անլուծելի, անհասկանալի, տանջող խնդրի, որի լուծումն անորոշության մեջ է։ Այդժամ ինքն էլ սկսում է կասկածել թվացյալ դոգմաներին ու աքսիոմներին, կասկածում է տիեզերքի անծայրածիր լինելուն, հարաբերականության տեսությանը, բոլոր ճշգրիտ գիտություններին, հստակ բանաձևերին, չգրված օրենքներին ու կանոններին, բոլոր ընդունված կարծիքներին, անգամ 2+2=4-ի ճշմարտացիությանը։ Իսկ երբ կասկածում ես,  նշանակում է՝ մոտենում ես ճշմարտությանը, այն մեծ իմաստությանը, որը քո ներսում է թաքնված, իսկ քո առաքելությունն է` ողջ կյանքիդ ընթացքում բացահայտել այն։

…Աշնանը Ղրիմի «Արտեկ» ճամբարում էի: Ես նրա հետ այնտեղ ծանոթացա: Մեր առաջին հանդիպման ժամանակ նա անխոս իր ափերի մեջ առավ երկու ձեռքս ու սկսեց շոշափել, հասկանալ ձեռքերիս կառուցվածքը, զգալ ջերմությունն ու ամենայն  նրբանկատությամբ՝ մատնահետքերս մտովի գծագրել։ Ես անշարժ կանգնել էի նրա առջև ու չէի հասկանում, թե ինչ էր կատարվում։ Նրա տարօրինակ ու անսովոր այդ շարժումն ինձ շփոթության մեջ էր գցել։ Մատներս առանձին-առանձին ուսումնասիրելուց հետո բաց թողեց ձեռքս և վերջապես խոսեց.

-Ուրախ եմ ճանաչել քեզ, Մարիամ։ Անունս Անաստասիա է։

Նրա ձայնը ցածր էր, բայց հնչեղ ու լսելի։ Այդպիսի ձայն ունենում են ուժեղ բնավորությամբ, համառ ու ազդեցիկ մարդիկ, լավագույն հռետորները։

-Ես չեմ տեսնում,- անսպասելի շարունակեց նա՝ մեղմ ու անկաշկանդ ժպիտով,- երբեք չեմ տեսել։ Մարդկանց ձեռքերն ինձ շատ բան են ասում նրանց մասին, իսկ ձայնի միջոցով նրանց արտաքինն եմ պատկերացնում։

Ես ցանկացա խոսել, ասել ինչ-որ բան՝ պարզապես ասելու համար, որ չլռեմ այդ խոսքերից հետո,  բայց բառեր չգտնելով, ուղղակի բռնեցի նրա ձեռքը։ Ժպտաց։ «Ուժեղ մարդ է»,- մտածեցի ես։

Նրան հասկանալը դժվար չէր, նա չուներ կոմպլեքսներ, ինչպես ես։ Կյանքի մասին նրա պատկերացումներն ավելի հարուստ ու լավատեսական էին, ապրելակերպն՝ ավելի ակտիվ ու բազմաբնույթ։ Անաստասիայի հետ իմ ծանոթությունն ստիպեց ինձ մտածել ոչ թե իրերի կառուցվածքի, այլ էության ու բնույթի մասին։ Աշխարհի կառուցվածքը գուցեև բոլորի համար նույնն է, բայց նրա բնույթն ու ընկալումը միշտ տարբեր է։ Ես հասկացա, որ նրանից շատ բան եմ սովորելու…

Հաջորդ մեր շփումների ժամանակ նա էլ չէր շոշափում ձեռքերս։ Բավական էր կողքին կանգնել, և նա շնչառությունիցդ իսկույն կնկատեր՝ ով է իր կողքին։ Բավական էր դիպչել ձեռքին և հպումդ կմատներ քո ով լինելը։ Բավական էր մի բառ ասել, և նա իսկույն կտար քո անունը։

Նա սիրում էր անվերջանալի հարցեր տալ (երևի այդպիսով լրացնում էր այն ինֆորմացիայի պակասը, որը մարդը տեսնելով է ստանում): Մի անգամ Անաստասիան հարցրեց.

-Դու աղմու՞կն ես նախընտրում, թե՞ լռությունը։

-Լռությունը,-պատասխանեցի ես ու նույն հարցը նրան ուղղեցի։

-Ես աղմուկ եմ սիրում։ Ուզում եմ անվերջ զգալ մարդկանց ներկայությունը, խոսել նրանց հետ, կապվել նրանց…

Կյանքը հոսում էր նրա երակներում, նրա ժպիտից արև էր ծորում։ Նա խմբի հետ և՛ պարում էր անթերի, և՛ մեծ ձեռքբերումներ ուներ թատրոնում (ընկերները պատմում էին, որ մի քանի փորձը բավական է, որ Անաստասիան ճիշտ ժամանակին բեմ դուրս գա և խաղա պրոֆեսիոնալի նման՝ զգացնել չտալով իր տեսողական խնդիրը), իսկ երգեր սովորում էր մեկ անգամ լսելով և երգում սոխակի պես մաքուր ու հնչեղ։ Կարողանում էր ինքնուրույն կարդալ ու գրել բրալյան այբուբենով, հետևաբար՝ զբաղվում էր նաև լրագրությամբ, միայն թե ինչ-որ տեղ գնալու համար, նրան ուղեկցորդ էր հարկավոր։ Այդ հարցում ես միշտ պատրաստ էի, որովհետև գնալով հասկանում էի, որ կյանքը նա տեսնում է այնպես,  ինչպես պետք է որ այն լիներ և ոչ թե այնպես, ինչպես այն կար։ Անաստասիան ինձ սովորեցրեց տեսնել։ Ես տեսա արևը, տեսա ծովը, տեսա բնությունն իր հրաշալիքներով, որոնք քանի որ միշտ մնայուն ու մեր աչքի առաջ են, մենք երբեք չենք տեսնում։ Այո՛, նայում ենք, բայց չե՜նք տեսնում, չե՜նք նկատում։ Նա դարձավ իմ անլուծելի հանելուկը, մտածմունքներիս առարկան, որը պետք է ինձ ինչ-որ կարևոր բացահայտման հանգեցներ։ Ես բացահայտեցի, որ տիեզերքի մասին բոլոր կանխատեսումները, պատմության բոլոր Էյնշտեյններն ու մաթեմատիկոսները, բոլոր օրենքները ստել են մեզ։ Դրանք հղկել, փոփոխել, շրջել են մեր աշխարհը։ Որովհետև աշխարհն այն չէ, ինչն ապացուցված ու կանոնակարգված է, այն չէ, ինչը մենք չափում ենք հազարավոր կիլոմետրերով կամ լուսատարիներով, աշխարհն այլ վայրում է՝ մեր ներսում, որը տեսնում է Անաստասիան, բայց չենք տեսնի մենք, որովհետև մենք տեսնում ենք աչքերով, իսկ նա՝ սրտով։

Lusine ghulyan

Նա գնում է

Պարզ հիշում եմ այդ օրը, որը, սակայն, այն ժամանակ ինձ համար ոչնչով չտարբերվող էր։ Երևի տասը տարեկան էի, երբ դպրոցում ունենում էինք հոգեբանի ժամ։ Անկեղծ ասած, ես միշտ տխրում էի, երբ իմանում էի, որ ընկերներիս հետ խաղալու փոխարեն պետք է զրուցենք հոգեբանի հետ (հետագայում հասկացա, որ դրանք մանկությանս ամենալուրջ զրույցներն էին)։ Այդ օրն էլ նա եկավ։ Փոքրիկ զրույցից հետո հարցրեց, թե ըստ մեզ, ի՞նչն է կյանքում ամենակարևորը։

-Հայրենիքը…
-Սերը…
-Մայրիկը…
Վերջին պատասխանից հետո բոլորը համաձայնեցին, որ, այո, աշխարհում ամենակարևորը մայրիկն է։ Իսկ հոգեբանի երեսին հայտնվեց անչափ բարի մի ժպիտ։
- Դուք ճիշտ եք,-ասաց նա,- մայրիկը շատ կարևոր է, նաև հայրենիքը, նաև սերը, բայց կա մի շատ ավելի կարևոր բան՝ ԺԱՄԱՆԱԿԸ։ Մտածե՜ք այդ մասին։
Լավ խորհուրդ էր, պետք էր իրոք հենց այն ԺԱՄԱՆԱԿՎԱՆԻՑ էլ մտածեի ԺԱՄԱՆԱԿԻ կարևորության մասին, բայց տասը տարեկանում այնքան զբաղված ես լինում, որ նույնիսկ դրա ԺԱՄԱՆԱԿՆ էլ չես ունենում։
Այժմ՝ շատ տարիներ անց, ես դեռ հիշում եմ այս խոսակցությունը, նույնիսկ գտել եմ ԺԱՄԱՆԱԿ ԺԱՄԱՆԱԿԻ մասին մտածելու համար։ Ես մի քիչ մեծացել եմ, լրիվ ուրիշ մտածելակերպ ունեմ, ու փորձում եմ ԺԱՄԱՆԱԿ գտնել ամեն ինչի համար։ Ափսոսում եմ, սակայն, որ չեմ կարևորել այն, ինչն իրոք ամենաարժեքավորն է։ Ես վատնել եմ այն՝ հաճախ փոխարենը ոչինչ չստանալով։ Չեմ գնահատել…
Արդեն հասկացել եմ, ԺԱՄԱՆԱԿԸ վազում է, փախչում մարդկային անտարբերություններից։
Միգուցե այդքան էլ ուշ չէ՞ հասկանալու համար, որ պետք է ԱՊՐԵԼ կյանքի ամեն մի րոպեն, որովհետև ինչ էլ որ անենք, միևնույն է, ՆԱ միշտ գնում է՝ չմտածելով վերադառնալու մասին։

marine ghahramanyan

Մենք սովորում ենք Բերդի պետական քոլեջում

Երեք տարի առաջ, սեպտեմբերի 1: Նոր միջավայր, նոր մարդիկ, նոր ուսումնական հաստատություն` Բերդի պետական քոլեջ: Չէի մտածում, որ այն կդառնա շատ հոգեհարազատ մի վայր: Անծանոթ մարդիկ, ովքեր կարճ ժամանակում դարձան ամենալավ ընկերներս:

Քոլեջը գտնվում է Բերդ քաղաքից ոչ այդքան հեռու: Քոլեջում կարող են ուսանել ինչպես 12-ամյա կրթություն ստացած պատանիները, այնպես էլ 9-ամյա կրթություն ունեցողները: Ես նույնպես հաճախել եմ 9-ամյա կրթությունով` «Ֆինանսներ և վարկ» մասնագիտացմամբ, բացի այս, ունի նաև «Մարքեթինգ», «Տուրիզմ» բաժիններ:

Քոլեջի ամենամեծ խնդիրը շենքն է, որը կարիք ունի կապիտալ վերանորոգման: Ի տարբերություն շենքային պայմանների, ներսում այնքան ջերմ մթնոլորտ է, որ հաճախ չենք էլ նկատում: Քոլեջն ունի բազմապիսի առավելություններ: Մինչ իմ հասակակիցները սովորում են ավագ դպրոցում, ես ու իմ կուրսեցիները հասունության վկայականի հետ ձեռք ենք բերում նաև մասնագիտություն, և կարող ենք քոլեջից հետո աշխատել համապատասխան մասնագիտությամբ: Իսկ նրանք, ովքեր կցանկանան ուսումը շարունակել բուհում, ապա քոլեջն ավարտելուց հետո, բուհում ուսումը նույն մասնագիտությամբ շարունակելու դեպքում կարող են միանգամից 2-րդ կուրս հաճախել:

Հիշում եմ, երբ նոր էինք սկսել ուսումնական տարին, ամաչում էինք նույնիսկ բարևել միմյանց: Մեր կուրսի տղաները հիշում են, որ մենք` աղջիկներս, մեկ ամիս առանց խոսելու անշարժ, նույն դիրքով գալիս նստում էինք մինչ դասերի ավարտը: Իսկ հիմա երբ հիշում ենք, որ ընդհամենը մի քանի ամիս է մնացել ավարտելուն, տխրում ենք:

Քոլեջն ավարտելուց հետո յուրաքանչյուրս արդեն պլանավորել է իր անելիքը: Ես ցանկանում եմ ուսումս շարունակել բուհում նույն մասնագիտությամբ:

Տարիներ անց, համոզված եմ, կհավաքվենք միասին Բերդի պետական քոլեջի այս տարվա երրորդ կուրսեցիներով, կհիշենք մեր քոլեջական տարիները, և թե ով ինչ ճանապարհ ընտրեց: Վստահ եմ, որ բոլորը կնշեն այն կարևոր դերի մասին, որն ունեցավ մեր կյանքում քոլեջը:

anna  andreasyan

Երթուղայինները

Միշտ մտածել եմ, որ երթուղայինները բացի իրենց գլխավոր դերից, որը մարդկանց մի վայրից մյուսը տեղափոխելն է, ունեն նաև մի այլ, ոչ միտումնավոր ձևավորված դեր: Այդ դերը հասարակության հավաքական  պատկերը, բնավորությունը ու տրամադրվածությունը արտացոլելն է մի փոքրիկ տարածքում: Շատերը կարծում են, որ երթուղայինները հարմարավետ չեն, ու շատ ավելի ժամանակ կխնայվեր, եթե մեքենայով երթևեկեին: Նրանք միանշանակ ճիշտ են, բայց մի կարևոր բան են կորցնում՝ հասարակության տիպիկ մի զանգվածի ուսումնասիրելու հնարավորությունը: Ուսումնասիրել ասելով, իհարկե նկատի չունեմ այն ուսումնասիրությունը, որով տատիկներն են փողոցով պատահական անցնողին ուսումնասիրում:

Երթևեկիր Արմավիրից մեր գյուղ` Մայիսյան, տանող երթուղայինով, և չեմ չափազանցնի, եթե ասեմ` կբացահայտես մեր ժողովրդին ներկայումս անհանգստացնող խնդիրները, ժողովրդականություն վայելող մարդկանց, նորությունները, ու ինչու ոչ, նաև մեր ժողովրդի բնավորության շատ գծերը:

Օրինակ, մի քանի օր առաջ երթուղայինում պարզեցի, որ հեղափոխության ոգևորության ալիքը կամաց-կամաց մարում է, ու մարդիկ սկսել են քննադատել մեր նոր կառավարությանը: Մի կին մյուսին ասում էր, թե հույսերը, կապված նոր կառավարության հետ, չեն արդարանում, և երկրի վիճակը լավանալու փոխարեն վատանում է: Այս նույն խոսակցությունից կարելի է նաև հասկանալ, թե ինչքան փոփոխական են մարդկանց հայացքները: Վստահ եմ, այդ նույն կինը մի քանի ամիս առաջ փառաբանում էր հեղափոխությունը: Սովորաբար ամենաեռանդուն փառաբանողները նաև անենաշուտ երես թեքողներն ու քննադատողներն են: Եվ այդ քննադատությունները, ցավոք, ոչ միշտ են հիմնավոր լինում:

Երթուղայինների հետ կապված էլի շատ քննարկելու ու մեկնաբանելու բաներ կան, իհարկե, որը թողնում եմ մեկ ուրիշ անգամվա:

jenya yeghikyan

Լարային ջութակից մինչև ֆրանսերեն

(Ֆելիետոն)

Իմ երաժշտական ընդունակությունն ի հայտ եկավ այն ժամանակ, երբ լոգարանի «բեմը» սկսեց ինձ չգոհացնել։ Ծանր հիասթափություն էի ապրում լոգարանից դուրս գալուց հետո. «Դե լավ, երևի համերգի ժամը չգիտեն»,- երբ հյուրերս ուշանում էին` սփոփում էի ինձ։

Տան անդամները սիրտս կոտրում էին, ախր, չէ՞ որ ես երգում էի, ականջակալները ինչո՞ւ են ականջներդ կալել։ Լավ է երաժշտական գործիք նվագել չգիտեմ, թե չէ մեր տանը միակ լավ ձայն հանողը սեղանն է, այն էլ բացի դհոլից ուրիշ կերպ օգտագործել չի լինի։ Դե դհոլը ինձ ի՞նչ, իմը ջութակն է, որի գլխին առանց հարվածելու էլ ձայներ կհանի, այն ջութակը, որի միայն ձայնն եմ լսել:  Ջութակը, որին անգամ չեմ էլ դիպչել, հեռվից հեռու ընդամենը «օդային» եմ արել և ասել` մինչ հանդիպում։ Ասել եմ, որ իրեն կծանոթացնեմ իմ ձեռքերի հետ, շա՜տ մոտիկից, մի քիչ ընկերություն անեն, ի՞նչ իմանաս, մի օր էլ իրենց կողքին նոր գործիք կկանգնի։ Համ կնվագեմ, համ էլ կերգեմ, բա ո՞վ պարի։

Չնայած նրան, որ երեք տարի հաճախել եմ, առիթների ժամանակ տեղում կանգնած օրորվելուց բացի ուրիշ ոչինչ չեմ կարողանում: Հա, մեկ-մեկ էլ ծափ եմ տալիս, իբր դա էլ ինքնուրույն եմ սովորել, առանց պարուսույցի, ընդունակ եմ, չէ՞։

Հասկանալով, որ այդ բոլոր ասպարեզներում ես այդպես էլ ասպարեզ դուրս չեմ գա՝ սկսեցի հետաքրքրվել լեզուներով։ Ֆրանսերենը իմ տարերքն էր, և երբ ինձ հարցնում էին, թե ինչ ես ուզում դառնալ, լեզվաբա՞ն, ես ասում էի, որ արդեն դարձել եմ, ուղղակի լեզվանի, ոչ թե լեզվաբան։ Դա իմն էր, ֆրանսերենը ոտքից գլուխ իմն էր, այ հիմա կարող եմ ասել, որ ինձ զգում էի, ինչպես ձուկը ջրում։
Ես հետաքրքրվում էի բոլոր օտար լեզուներով, անգամ այն լեզուներով, որոնք օտար էին ինձ։ Քիթս շատ էի մտցնում օտար լեզուների մեջ, բայց ֆրանսերենը դեռ «էն գլխեն» իմն էր։ Արդեն հասկացա, որ ֆրանսերեն սովորելով ուրախությունից կարող եմ պարել, կերգեմ ֆրանսերեն երգեր, իսկ ջութակս էլ կսպասի։

Վերջապես բոլորը համատեղեցի։ Ամեն բան սկսվեց ֆրանսերենից, պտտվեց դրա շուրջը և ավարտվեց հենց նույն կետում։ Ես կշարունակեմ ուսումնասիրել քեզ ու ինձնով անել, ուղղակի մտքովս անցար` չհասցրի բռնել, որոշեցի հանձնել թղթին։

valentina chilingaryn

Ան(քննություն)

Երբևէ ունեցե՞լ եք հոգնածության զգացողություն։ Դե, խոսքը ֆիզիկական հոգնածության մասին չէ, այլ մտավոր, երբ կորցնում ես քնելու ունակությունը, բայց երազում Սպիտակաձյունիկի պես ժամանակավոր քնով ընկնելու մասին։ Ու մի տարբերությամբ, որ երբ արթնանաս, ավարտված կլինեն հայկական Նոր տարվա աժիոտաժը, ավարտական քննությունները, պարապմունքները, ընդունելության ոչ թե երկար, այլ շատ երկար ձևաթուղթը, որը լի է բազմաբնույթ տափակ վերնագրերով էսսեներով, ինչ-որ հիմար ֆինանսական թղթաբանությամբ, ու հա՜, գրողի տարած բացակայությունների պատճառով առաջացած տասնյակ առարկայական քննություններով։ Ու էս մոխրագույն ֆոնի մեջ միշտ կհայտնվի մի 60-70 տարեկան դեղին տատիկ ու կասի՝ դու իրավունք չունես հոգնելու, որովհետև դեռ կյանքի 10 տոկոսն ես տեսել։ Ու ես էս վերջերս, ինձ համար նոր լուծում էի հայտնաբերել, մտքիս մեջ հաշվում էի` չգիտեմ ում ոչխարներին։

-1 ոչխար, 2 ոչխար, 3 ոչխար ․․․ 40 ոչխար։

Հենց հասնում էի 40-րդ ոչխարին, չէ՛, չէի քնում, հոգնում էի։ Ու գրողի ծոցն ուղարկում ցանկացած քանակի ոչխարներին։ Հետո որոշեցի քնել հակառակ ուղղությամբ, կամ գետնին, կամ էլ սեղանին։

Մի անգամ իմ տափակ ընկերներիցս մեկին պատմեցի, որ չեմ կարողանում 40-րդ ոչխարից հետո հաշվել մնացած բոլոր ոչխարներին, ասաց՝ դրա համար մի հատ էլ 40-ը շրջան պտտվիր, հետո մի հատ էլ մինչև 40-ի կեսը հաշվիր, 100-ից կքնես։

Չգիտեմ ինչու եմ էս տափակ պատմությունը պատմում, բայց լուրջ հոգնեցի։

***

Քրոջս՝ Նարեի քնի մեջ հատուկ օրինաչափություն եմ նկատել։ Նա քնելուց 2 ժամ հետո 180 աստիճան թեքվում է պառկած դիրքում ( գիտեմ, հիմա կասեք, բա քնած ա, բա պառկած դիրքում պիտի թեքվի, հո կանգնած կամ ծնկաչոք դիրքերում չէ՞ր թեքվի, բայց հավատացեք, յուրաքանչյուր դետալ կարևոր է)  10 րոպե հետո տեղափոխում աջ ձեռքը դեպի գլխավերև, 4 րոպե հետո աչքերի կոպերը անկանոն շարժվում են, որից 1 րոպե 13 վայրկյան հետո կարելի է լսել․ «Ի՞նչ ես խելագարի պես նայում վրաս, քնի՛, թող նորմալ մարդիկ էլ քնեն» արտահայտությունը։ Այս հետաքրքիր առեղծվածը նկատելի է դարձել արդեն 2 շաբաթ, ու վստահորեն կարող եմ ասել, որ յուրաքանչյուր դետալ իրականացվում է բացարձակ ճշգրտությամբ ամեն գիշեր, բայց ես հավանաբար խելագար չեմ։ Գուցե։

-Ռաֆ, գիտե՞ս, գիշերը հետս տարօրինակ բաներ են կատարվում։ Ինձ թվում ա` գիշերը ազդեցություն ունի վրաս։

-Ու ի՞նչ ա կատարվում։

-Ես գիշերը սկսում եմ սիրել էն մարդկանց, որոնք ինձ չեն հետաքրքրում ցերեկը։ Մտածու՞մ եմ դե, միգուցե, դե սիրով եմ լցվում գիշերը։ Գիշերն էնքան շատ եմ զգում նման մարդկանց կարիքը, որոնց կյանքը ինձ չի հետաքրքրում ցերեկը։

-Չէ, ինձ թվում ա` դու ուղղակի գիշերը պարապ ես մնում, որովհետև պարապ մնալուց միայն մարդ կարող է էդքան երկար խորանալ ու մտածել։ Արի, դու մի մտածի։

-Լավ,- ձևացնելով թե համաձայն եմ, եզրափակեցի Ռաֆի տափակ մտքերը։

-Բա, ֆեյսբուքդ ինչի՞ ակտիվ չի։

-Դե ֆեյսբուքից էլ overtired եղա, դրա համար ջնջեցի։

-Overtired եմ եղել, ես կարիք ունեմ unplugged լինելու կամ I swear ուզում էի հանգստանալ ինֆորմացիաներից, ո՞նց ա  ստացվում, որ էդքան շուտ-շուտ հոգնում ես։ Ախր, անցյալ ամիս ջնջեցիր Instagram-իդ էջը։

-Լսի, հավատա, ես աննորմալ չեմ, ուղղակի ես ժամանակ առ ժամանակ հոգնում եմ։ Դու հասկանո՞ւմ ես, զուտ հոգնում եմ։ Մարդիկ հոգնում են,- ասացի ու մտքիս մեջ կրկնեցի․ «Մարդիկ հոգնում են, տափա՛կ»:

***

Գրողը տանի, էլ չեմ համարձակվի վախենալու ֆիլմեր դիտել։ Ուզում եմ վերմակը քաշել վրաս, որ չմրսեմ, մտածում եմ, երևի կանաչ աչքերով սև անիմոնուսը իր ճանկերով կպած է վերմակիս, ու որ քաշեմ վերմակը, հաստատ կթռնի դեմքիս վրա, հետո ես կբղավեմ, քույրս կարթնանա ու կբողոքի, որ չեմ թողնում քնի։ Ավելի լավ է առանց վերմակ քնեմ, ես հավես չունեմ հա՜, էս աղջկական հիմար կռիվների հետ։ Ուզում եմ բարձս հակառակ ուղղությամբ թեքել, որովետև էդ սառը մասը շատ հաճելի ա, էլի, բայց մտածում եմ` հանկարծ էդ ընթացքում բարձիս միջի փետուրները կսկսեն բարձր ծիծաղել ու աղաղակել և խուտուտ տալ։ Ա՜յ մարդ, ջհանդամ թե խուտուտ կտան, բա որ քույրս արթնանա՞ իմ ծիծաղի ձայնից։ Դե արի ու հիմա բացատրի, որ բարձիդ փետուրներն են բղավում։ Լավ, բայց իմ բարձը փետուրով չի, կարող եմ թեքել, կամ էլ չէ, որովհետև գուցե հենց իմ բարձի տակ է կոտրված Անաբել տիկնիկի կորած կտորը։ Գրողը տանի, ես չեմ ուզում հովանալ։ Ուղղակի ուզում եմ քնել։ Վերջ։

Ոնց կուզեի մահճակալի տակից հանել գուլպայիս մյուս զույգը։ Երանի այնտեղ էլ տիկնիկի հոգին չլիներ, որը կարողանում է դեպի իրեն քաշել ցանկացած մարմին ու դաժանորեն սպանել։

Ինչ լավ է, որ գոնե վերմակը ոտքերիս ծայրերը ծածկել է, թե չէ հիմա արդեն մտածել էի, որ էլեկտրական սղոցով ծաղրածուն սպասում է իմ մերկ ոտնաթաթերին՝ դրանք կտրելու համար։ Միայն պետք է ուշադիր լինեմ, որ վերմակը չընկնի ոտքերիս ծայրերի վրայից, թե չէ` ես հավես չունեմ, որ Նարեն էդ էլեկտրական սղոցի ձայնից արթնանա։ Հետո, դե արի ու բացատրի, որ էդ մարդը զուտ իմ ոտնաթաթերն ա կտրում, ոչ թե եկել ա` դիտմամբ իրեն արթնացնի։ Նարե ու փորձանքից հեռու։ Երբ պիտի լուսանա, աստված գիտի։

***

-Բարև, ի՞նչ կա չկա։

-Բան չէ։

-Լսի, էսօր ․․․

-Մի շարունակի էլի, Վալ ․․․

-Իմ պատմությունները անհետաքրքի՞ր են։

-Դու իմ կյանքի րոպեները խլում ես, էնքան անհետաքրքիր են պատմություններդ։ Մի պատմի։

-Լավ։

Էսօր հոգնած չեմ։ Ոչ մի ոչխար, ոչ մի  սարսափ, ոչ մի պարապմունք։ Էսօր քնում ենք։

***

Հեսա մի ամսից 18 տարեկան եմ դառնում։ Տասնո՞ւթ։ Հլը ասեք` տասնութ։ Ես 18 տարի ա շնչում եմ էս մոլորակի վրա, ես արդեն ապրել եմ 18 ամառ։ Եսիմ, էս տարի մի բան անեմ լրջանամ։ Երբ շատ փոքր էի, ասում էի 18-ս գիտե՞ք ոնց եմ նշելու, բոլոր ընկերներիս ու բարեկամներիս հրավիրելու եմ ու մեծ քեֆ եմ անելու։ Ու դժվարությամբ եմ հիշում մի ծնունդ, որ իմ պատկերացրած քեֆը արել եմ։ Ամիսներ առաջ ընկերներով զանգեցինք, խոսեցինք մի ժամանցային վայրի աշխատակցի հետ, պայմանավորվեցինք, որ փետրվարի 12-ին օր ենք վերցնում ծնունդի համար։ Հետո շաբաթներ առաջ ես փոխեցի որոշումս։

-Պապ, կարո՞ղ եմ փետրվարին գնալ Թբիլիսի։

-Ծնունդիդ համա՞ր։

-Ահան։ Ես, Նարեն, Հովոն ու Հուսոն։ Արդեն պայմանավորվել ենք հյուրանոցի ու տուրի հետ, ամսի 11-ի առավոտյան գնում ենք։

-Բա ի՞նչն ա մնացել։

-Դե, մենք։

-Ուզում եմ հասկանալ, ի՞նչն ա ինձնից կախված։

-Դե, մենք։

-Լավ, մի բան կանենք։

Շաբաթների ընթացքում էլ պլաններ փոխվեցին։ Ամեն ինչ խառնվեց, կամ ավելի ճիշտ, խառնեցի, ու էդ պատճառով ամեն իրիկուն մաման ասում էր․

-Բա ե՞րբ եք գնում Թուրքիա։

-Բա, Թաիլանդ չեք գնո՞ւմ։

-Բա Մոսկվա չե՞ք գնում…

-Բա Աթենք չե՞ք ուզի։

Ու վերջում․

-Որ գնաք, աղբը չմոռանաք։

Հիմա ավելի քիչ ժամանակ է մնացել, բայց ծնունդի վերաբերյալ խոսակցությունները դադարել են։ Արդեն գիտեմ, որ այդ օրը պարապմունքի եմ լինելու, ու զուր էին հատուկ նախապատրաստությունները։ Այսինքն էս տարի յուրովի եմ նշելու՝ ծնունդս չեմ նշելու։

***

Մեծանալով համոզվում եմ, որ մարդկանց երջանկությունը տրվում է հավասարաչափ։ Զուր են էն մարդկանց բողոքները, ովքեր ասում են՝ բա գիտե՞ք, ողջ կյանքս տխուր եմ եղել, միայն սև օր եմ տեսել, իսկ մեր հարևան Լյուդմիլայի աղջիկ ընկերուհու տեգրը միայն երջանիկ է եղել։ Չէ, էլի, չէ՛, ուղղակի չենք հասկանում թե որտեղ սպառեցինք մեր երջանկության վերջին չափաբաժինը։

Եսիմ, երջանկությունն էլ մի փունջ ծաղիկ չի, որ գնես։

Ինձ թվում ա հիմա մեծ-մեծ խոսում եմ ու փիլիսոփայական սահմանումներ փնտրում երջանկության մասին, մինչդեռ մեռնելուց կարծելու եմ, թե սովորական ապուշ էի։ Է՜հ, չգիտեմ։ Էս ի՞նչ ա անում էս տարիքը, ը՜… Դե, 18-ը, էլի, լրիվ ծերացել ենք, ա՜յ մարդ։

***

-Վալ, ոնց կուզեի, որ դու մի քիչ էլ դուխով լինեիր։

-Հավես չունեմ։

-Վալ, մի վախեցիր, որ 19 տարեկանում համալսարան կընդունվես, մի վախեցիր, որ դպրոցի քննությունները կտապալես, մի վախեցի՛ր։ Եթե հիմա էլ որոշել ես իրավաբան դառնալ, գնա ու դարձիր։ Եղա՞վ։

-Բա, սուրճ չես հյուրասիրի՞։

-Ստացում ա էլի միշտ մոտդ։ Լսի, էս լույսից ես նեղվո՞ւմ, ինչի՞ ես աչքերդ թարթում։

-Չէ, հոգնած եմ։ Մկո, ախր երբեմն ստիպված են կորել։ Դու հասկանո՞ւմ ես, չէ՞ ինձ։

-Շատ լավ ես արել։ Հասկանում եմ։ Ես էլ կուզեի։

-Բա ինչի՞ չես երազում կորչելու մասին։

-Արա, ախպեր, ես տղա եմ։ Սիրուն չի, որ տղան կորի։ Ես ընկերություն ունեմ, կարոտում եմ, ուզում եմ կապ պահեմ, ես չեմ կարող քո պես ճգնել։

-Ես էլ եմ կարոտում։

Մկոն իմ ճանաչած ամենաուժեղ մարդն է։ Վստահ եմ, մի օր անպայման կպատմեմ նրա հերոսությունների մասին։ Որ հաճախ ասում եմ․

-Մըկ, դու դեմք ես, մի օր քեզնից ինտերվյու եմ վերցնելու։

-Արա, ախպե՛ր, լավ։ Բայց մենակ անունս կփոխես, էլի։

***

Ես երազում եմ, որ ծննդյանս տարեդարձին, էլեկտրոնային փոստարկղս լցված լինի շատ ու դեղին նամակներով։ Ես երազում եմ, որ ֆեյսբուքը չհիշեցնի ծննդյանս օրը։ Ուզում եմ, որ մարդիկ հիշեն։ Երկու ձեռքերով ու ոտքերով, հասարակ մտածողության ենթակա մարդիկ, ոչ թե նրանց ուղեղում ապրող ֆեյսբուք։

***

1 ոչխար, 2 ոչխար, 3 ոչխար ․․․ 41 ոչխար։

Բարի Գիշեր։