-Էհ, Աստված, գոնե շատ ցուրտ չանի էս տարի, ցախը յոլա տանի,-բակում կանգնած մառախլապատ երկնքին նայելով խոսում է ծերուկը։
Մի քիչ մրսելով նայում է բակին. ամեն ինչ դասավորված է, պահոցի դուռը պինդ փակված է. պահածոները չեն սառչի, շունը տաք բնում քնած է։ Գյուղացի ծերուկը տուն է գնում. հանգստանալու ժամանակն է։ Կոտրատած ու պահեստավորած ցախը արդեն քիչ-քիչ տուն է տանում, թափ տված վառարանն արդեն դրված է, ցախը վառարանում ճարճատում է, տաքությունը հաճելի է, երբեմն՝ շատ, որ կողքին երկար կանգնել չի լինում։ Ձմռան համար նկուղում պահվող կարտոֆիլը վառվող վառարանի վրա պլեճ է դառնում, կողքին փոքրիկ տեղ է բացված թեյնիկի համար, ջուրն արդեն եռում է, թեյի բաժակները կողքի փոքրիկ աթոռին են դրված, այգուց հավաքած, մի քիչ ցուրտը տարած ծիրանի մուրաբան անպակաս է, մի քանի կոնֆետ ու թխվածքաբլիթ է դրված ափսեի մեջ, բայց դրանք մնում են տեղում, մուրաբայի ափսեն միշտ դատարկվում է. իրենց ձեռքով պատրաստած մուրաբան ուտում են ավելի սիրով։
Գյուղի տունը շատ մեծ է, թոռները տանը չեն, մեծ տունը ձմռան ցրտից ավելի լքված է թվում, դրա համար ծերուկները վառարանը դնում են փոքր միջանցքում, մեծ հյուրասենյակի դուռը փակում, որ դատարկությունը շատ չզգացվի։ Թե բախտները բերի, թոռները ձմռանը կգան, մի քանի օր էլ կմնան, բայց այդ ժամանակ էլ հյուրասենյակի դուռը չեն բացի, որ փոքր միջանցքում իրար ավելի մոտ նստեն, վառարանի ջերմությունից շատ թոռների ջերմությամբ տաքանան։ Երեկոյան պապը՝ թոռների աղմուկից հոգնած, բազկաթոռին կքնի, ֆուտբոլը այդպես կմնա միացրած, բայց տատը հերթական սերիալը նայելու համար ալիքը չի փոխի, որովհետև թոռների համար թաքցրած ամենահամեղ ուտելիքները պիտի հանի և ուշադիր հետևի, որ հանկարծ ինչ-որ բան ափսեներում չմնա։ Պապը ամեն անգամվա նման երկրորդ խաղակեսից առաջ չի գնա պառկելու, նա գիտի, որ եթե մնաց, անպայման կքնի, բայց գոնե թոռներին մոտ կլինի, միգուցե վազվզելիս միամիտ դիպչեն իրեն, արթնանա, ձևական բարկանա, բայց սրտում ուրախանա՝ մի քիչ էլ կանցկացնի երեխեքի հետ։
Առավոտյան թոռները ուրախ-ուրախ կգնան քաղաք, որովհետև տատն ու պապը ժպիտով կճանապարհեն, կճանապարհեն ու կգնան վառարանի մոտ, պապը դիտմամբ ծուխ կթողնի վառարանից, որ արդարանա, թե ծխից են աչքերը լցվել, տատն էլ թեթևացած կհամաձայնի` իմն էլ:
Ձմեռը կգա ու քուն կբերի տներին, դաշտերին ու գյուղացուն, տուն կբերի տղաներին, թոռներին ու գյուղացուն, ձմեռը կգա, որ մնացած երեք եղանակի համար հանգիստ ու նոր ուժ բերի գյուղացուն:
Լուսանկարը` Լիդա Արմենակյանի
Ուզում եմ մի քիչ դիլեմայից պատմել, այսինքն, ուղղակի դիլեմայից չէ, թեև, ոնց Անահիտն է ասում. «Անընդհատ դիլեմա է, ու ինձ թվում է՝ բացատրելու ոչ մի բան չկա», այնուամենայնիվ մի սիրուն գրքի մասին, բայց էդ ամենի մասին պատմել ոչ էնքան լրագրողի, որքան ավելի շատ ընկերոջ աչքերով:
Ես երկրորդ հերթի ուսանող եմ, ինչը նշանակում է, որ մինչև 7-ը համալսարանում եմ լինում: Փիլիսոփայության վերջին դասն էր, առաջին 40-ը նստեցի, երկրորդին արդեն խնդրեցի, դուրս եկա: Իրիկնային Երևանի նեղ ու լայն, մեծ ու փոքր, հարազատ ու չէ փողոցներով գնացի, որ հասնեմ գրատուն, որովհետև նույն օրը թանկագիններից մեկի համար շատ կարևոր օր էր:
Մի խոսքով, ուզում եմ ձեզ մի յուրահատուկ ծնունդի մասին պատմել՝ Անահիտ Ղազախեցյանի «Դիլեմա» բանաստեղծությունների առաջին ժողովածուի շնորհանդեսի մասին: Դեկտեմբերի տաք երեկոներից մեկին՝ 19-ին ժամը 19-ին «Զանգակ» գրատանը տեղի ունեցավ շնորհանդեսը: Ամսաթվի ընտրությունը բացարձակ պատահական չէր, եթե Անահիտի հետ խոսել ես ամեն ինչից, ապա դժվար թե չիմանաս, որ 9 թիվը կարևոր նշանակություն ունի իր համար: Գիրքը բաղկացած է ծովերից, ընդ որում 9+1 ծովերից: Յուրաքանչյուր ծով ունի իր գույնն ու երաժշտությունը, բացի վերջին ծովից, որն Անահիտի խոսքերով, ամենահասարակ ու ամենաչպարտադրող ծովն է: Փաստորեն վերջին ծովը ոչ գույն ունի, ոչ երաժշտություն, գույնի ու երաժշտության մեջ ընտրությունը մերն է, վերջին ծովն ունի մեկ բանաստեղծություն, որով էլ ավարտվում է գիրքը:
Անահիտն ինքն իրենով առանձնահատուկ է ու հենց էդպես առանձնահատուկ էլ անցկացրեց իր շնորհանդեսը: Հաղորդավարի փոխարեն ինքն ու իր ընկերները ներկայացրին գիրքը, գրքի պատմությունը, բանաստեղծություններ ընթերցեցին, զրուցեցին, խոսեցին ժամանակակից պոեզիայի պարզապես լինելու ու լավը լինելու մասին: Անահիտը իր խոսքը սկսեց «Մեռած պոետների ընկերակցություն» ֆիլմի մեջբերումով. «Պոեզիան, գեղեցկությունը, ռոմանտիկան ու սերը, այն բաներն են, որոնց համար մենք ապրում ենք»: Ի դեպ, գրքի շապիկի նկարը ևս Անահիտինն է, ինչը ավելի իսկական է դարձնում ամենը: Գրքի խմբագիրը «Գարուն» ամսագրի գլխավոր խմբագիր Աշոտ Գաբրիելյանն է, ով ուրախությամբ նկատեց միջոցառման բազմամարդ լինելը ու նշեց դրա մասին ասելով. «Ուրախալի է, որ միջոցառումն այսքան բազմամարդ է, և ներկաները եկել են հարգելու Անահիտի գիրը»,-ծիծաղով ու ժպիտով ավելացրեց,- Դժվար է աշխատել բոլոր տաղանդավոր գրողների հետ, այդպիսի մարդիկ հնարավոր չէ՝ կամակորություններ չունենան:
Լուսանկարը` Լիդա Արմենակյանի
«Գրանիշ» կայքի գլխավոր խմբագիր Հասմիկ Հակոբյանը խոսեց գրքից, բայց նախ և առաջ իր ու հեղինակի ծանոթության մասին պատմեց: Անահիտը «Գրանիշ»-ին ամբողջական բանաստեղծական շարք էր ուղարկել և անցյալ տարի տարվա հայտնությունն էր ճանաչվել:
Շնորհանդեսի ընթացքում Անահիտն ընթերցեց գրքի իր ամենասիրելի բանաստեղծություններից, իր բանաստեղծություններից ընթերցեցին նաև ժամանակակից գրողներ Արմեն Սարգսյանը, Համլետ Առաքելյանը: Ներկաների շարքում էին նաև հեղինակ-կատարող Լիլիթ Բլեյանը և հայ ժամանակակից գրող Արամ Պաչյանը:
Երեկոն իրականում շատ հետաքրքիր անցավ, արվեստից ու պոեզիայից խոսելով, իրար ճանաչելով ու սիրունագույն բանաստեղծություններ լսելով:
Ասելիք շատ կա, բայց լավագույնների հետ զրույցներից պետք չէ ամեն բան պատմել, ուստի, գուցե դա պետք է մնա միայն իմ ու հեղինակի միջև:
Ողջույններս: Երեկոյան ժամ է, հիշում եմ` մի քանի օր առաջ նման վերնագիր էի տեսել` «Պատմում է Երևանը»: Հետաքրքրեց: Չեմ ուզում շաբլոն տեքստ գրել այն մասին, որ Երևանը ամենահին, ամենագեղեցիկ, տուֆաշեն, բազմադարյա պատմություն ունեցող քաղաք է՝ հիմնադրված Արգիշտի I-ի կողմից: Չէ, չէ, նման բաներ չեմ գրում: Ավելի շատ կխոսեմ այն մասին, որ վերջին տարիներին Երևանը շատ է փոխվել և դեպի լավը՝ միաժամանակ չկորցնելով իր դեմքն ու խառնվածքը: Շատերն ասում են. «Մեր հին շենքերը քանդեցին, տեղը էլիտար շենքեր սարքեցին»: Չեմ առարկում՝ հին շենքերը շատ գեղեցիկ են, իրենց նախշերով, վինտաժային դռներով (մի տեսակ քաղաքի լուռ վկաներն են ), բայց նոր շենքերն էլ են գեղեցկացնում քաղաքը և փոքր-ինչ եվրոպական շունչ են հաղորդում:
Ուզում եմ շրջայց կատարել քաղաքով ու պատմել տպավորություններս: Ես՝ որպես ԵՊՀ-ի ուսանողուհի, պարտքս եմ համարում մեկնարկի վայր դարձնել Ալեք Մանուկյան 1-ը : Է՜հ, գնացի:
Ալեք Մանուկյան փողոց, Ռադիոտուն, փառքի փոքրիկ ծառուղի, որտեղ մի շարք անուններ դեռ իրենց տեղը չեն գտել, Ֆիզկուլտ ինստիտուտ, Մանկավարժական, մի քիչ էլ եմ քայլում, և ահա Վարդան Մամիկոնյանն ու իր փառահեղ ձին, Լունապարկ, Սբ. Գրիգոր Լուսավորիչ եկեղեցի (քիչ էր մնում Վերնիսաժը շրջանցեի): Մտնում եմ Վերնիսաժ, հիանում եմ ձեռագործ գորգերով ու արծաթի փայլից կուրացած Հանրապետության փողոցով դուրս եմ գալիս փոքրիկ պուրակ: Խոնարհվում եմ Գարեգին Նժդեհի արձանի առջև (Իսահակյանի գրադարան չեմ հասցնի մտնել, երկար ճանապարհ ունեմ), քայլում եմ Հանրապետության հրապարակով՝ Երգող շատրվաններ, Պատմության թանգարան (մի ուրիշ առիթով թանգարաններով կշրջենք, գժվելիք են): Հրապարակում ինձ Պարսկաստանում զգալով՝ քայլերս ուղղում եմ Հյուսիսային պողոտա, որտեղ ոչ պակաս եմ ինձ Պարսկաստանում զգալու: Մտածում եմ՝ արժե՞ կրկին հիանալ թանկարժեք բուտիկների ցուցափեղկերով ու նյարդայնանալ դրամապանակիդ բարակությամբ, թե՞… Հյուսիսային պողոտա՞, թե՞ Աբովյան, Հսյուսիսային պողոտա՞, թե՞ Աբովյան: Վերջ, ընտրում եմ Աբովյանը կամ նախկին Աստաֆյանը, ոնց ուզում եք` ասեք: Չեմ վախենա ու կասեմ՝ Երևանն ինձ համար Աբովյան փողոցն է: Որ ասում էի` հին քաղաքի լուռ վկա շենքեր, ա՜յ, այդ կառույցների մոտով եմ անցնում՝ արծաթեղենի ու գորգերի մի շարք խանութներ (չխոսեմ Աբովյան 12-ի՝ Դալանի մասին, գժվում եմ), վերաբացված «Նոյյան տապան» գրատուն, մի շարք սրճարաններ, «Մոսկվա» կինոթատրոնն իր հսկայական երկաթե սարդով, որից միշտ վախեցել եմ: Հասնում եմ Տերյան-Թումանյան խաչմերուկ: Կարապի լիճ, Առնո Բաբաջանյանի արձան՝ արդեն խունացած (սրտի ցավով եմ ասում), լուսանկարում եմ նոր տեղադրված գորգ-խճանկարը, քայլերս ուղղում եմ Մաշտոցի պողոտա: Հետևում թողնելով Մատենադարանը, պոնչիկանոցն ու կոնսերվատորիան՝ գնում եմ Կասկադ: Թամանյանի արձան, ես քեզ սիրում եմ, որ մի տեսակ Կասկադի սկիզբն ես խորհրդանշում կամ էլ վերջը, նայած որ կողմից դիտես: Բարձրանում եմ աստիճաններով (ամեն անգամ ինձ խոստանում եմ աստիճանները հաշվել, ու գիտե՞ք ինչ, միշտ հաշիվը խառնում եմ):
Չէ~, մենակ չեմ շրջի Հաղթանակ զբոսայգով, իջնում եմ Կասկադով ու էլի շփոթում եմ աստիճանների թիվը: Բրոնզաձույլ արձաններին նայելուց (հատկապես գեր կնոջ արձանին), սրճարաններում երջանիկ դեմքեր ֆիքսելուց հետո կրկին դուրս եմ գալիս Մաշտոցի պողոտա: Ուզում եմ մտնել «Բուկինիստ»-ս: Հոգուս առջև պարտքի նման բան է դարձել այդ գրախանութը մտնելը: «Առաքելությունս իրագործելուց հետո» ուղիղ անցում դեպի Ամիրյան: Վերջ, հոգնած եմ, Հանրապետության հրապարակից էլ հենց մետրո կնստեմ: Մի շարք փողոցներ էլ թող սպասեն, այսօր էլ թող ուրիշները թափառեն այդ վայրերով, և միգուցե այնպիսի բաներ նկատեն, որ ես ուշադրություն չեմ դարձրել կամ էլ հարկ չեմ համարել ուշադրություն դարձնել: Թող ուրիշներն այսօր քայլեն Սարյան, Պուշկին, Սայաթ-Նովա, Մոսկովյան, Հալաբյան, Կիևյան, Բաղրամյան (և հատկապես` 26) փողոցներով: Թող ուրիշներն այցելեն «Դալմա», «Երևան» և էլ չգիտեմ թե ինչ մոլեր: Թումոյի շենքը, «Նաիրի» կինոթատրոնը, Անգլիական ու Սիրահարների այգիներն ինձ կսպասեն: Ինձ կսպասեն շատ ու շատ այլ վայրեր ևս:
Իսկ դու՛, հե՛նց դու, երբևէ փորձե՞լ ես ականջ դնել Երևանի սրտի ձայնին, ա~խր, նա քեզ, հե՛նց քեզ այնքան բան ունի պատմելու: Նա էլ է մարդու նման կենդանի օրգանիզմ, այն էլ ինչ օրգանիզմ: Նա էլ մարդու նման կարիք ունի, որ իրեն լսեն, ավելին՝ հասկանան: Դե ինչ, ուղղիր սխալներդ, լայն բաց արա ականջներդ, լսիր նրան, ա~խր, նա այնքան բան ունի պատմելու:
Կյանքը բեմ է, մարդիկ` դերասաններ, բայց դե մեղավորը մարդիկ չեն. թող կյանքը բեմ չլիներ, որ մարդիկ էլ դերասաններ չդառնային:
Կյանքում լավ դեր ստանալու համար կա երեք տարբերակ: Առաջինը` լավ ծանոթ ունենալը (բախտը), երկրորդը` անկախ ամեն ինչից պայքարելն ու բարձրագույնին ձգտելը և իհարկե` սրանից-նրանից ողորմություն խնդրելը: Առաջին տարբերակը քչերին է վիճակված, երկրորդը ոչ բոլորին է հասու, դե իսկ երրորդը ամենահեշտն է, եթե ունակ ես տրորելու սեփական ես-դ: Լավ, իսկ ի՞նչ իմաստ ունեն այս երեք տարբերակները, հանուն ինչի՞ անցավ գլուխդ դնես ցավի տակ, մեկ է, մի օր մեռնելու ես: Ալեքսանդր Մակեդոնացին, որ աշխարհի տերն էր` մեռնելուց իր հետ ոչինչ չտարավ… Անիմա՞ստ էր պայքարելը: Իսկ ի՞նչ է պայքարը. երևի թե նույն ինքը` կյանքը:
Ասում եք` ինչո՞ւ ենք ծնվում, եթե պիտի մեռնենք… Դե՜, ծնվում ենք մեռնելու համար… Լավ, բա հետո՞. դե հետո էլ մեռնում ենք, որ նորից ծնվենք… Լավ…
Ասում եմ, ինչո՞ւ էիր փոքր ժամանակ խաղալիքի համար լաց լինում ու ծնողներիդ ստիպում, որ գնեին. դե՜, որ քո տարիքի երեխեքի մոտ «կուռաժիտ» լինեիր, կամ էլ էնքան պայքարեիր, որ էն 107-րդ խաղալիքիդ հաշիվը լրացնեիր: Բա ասում եմ` ինչո՞ւ էիր դպրոցում գնահատականի համար կռիվ անում ուսուցիչների հետ: Դե՜, պայքարում էիր բարձր գնահատականի համար: Լավ, բա համալսարանում ինչո՞ւ էիր բոյկոտում, որ էս-էն ծանոթով ստուգարքը ստանում էին, իսկ դասախոսը քեզ կապույտ մազերիդ պատճառով ցածր էր նշանակում: Դե՜, պայքարում էիր անարդարության դեմ, իսկ բարձր գնահատականը ինչի՞դ էր պետք… Հա՜, որ անվճար անցնեիր: Փաստորեն անվճարի համար էիր պայքարում: Բա լավ… Ինչո՞ւ էիր էն տղու սիրո համար էդքա՜ն քեզ տանջում: Դե՜, պայքարում էիր իրեն հասնելու համար… Հը՞ն, հասա՞ր… Ապրես, որ պայքարում էիր: Սկեսուրիդ մոտ ինչո՞ւ էիր քեզ կոտորում, որ ասեր` «հարսս լավն ա», բարեկամի հարսների մոտ գովեր` խանդից այրվեի՞ն: Շնորհավորում եմ` հասար դրան: Թե ասա` քեզ պե՞տք էր, որ էդքան տանջվում, երեխեքիդ էստեղ-էնտեղ պարապմունքի էիր ուղարկում: Դե՜, որ Մարդ դառնային: Եվս մեկ անգամ շնորհավորում եմ, պայքարդ արդյունք տվեց: Լսիր… Բա որ 80-ն անց էիր ու զգում էիր, որ մեռնելու էիր` ինչո՞ւ չպայքարեցիր ապրելու համար: Դե՜, արդեն մեծ էիր, ինչի՞դ էր պետք, մեկ է, մեռնելու էիր… Իսկ էն «կուռաժիտը» ինչի՞դ պետք եկավ, կամ բարձր գնահատականը, արդարությունը, անվճար անցնելը, էն տղու սերը, սկեսուրիդ գովասանքներն ու հարսների խանդից այրվելը, Մարդ դարձած երեխեքդ. պայքարդ… Էլ ո՞ւմ էր պետք, որ մինչև վերջ չէիր պայքարելու… Ո՞րն էր կյանքիդ իմաստը…
Կյանքի իմաստն այն է, որը ողջ կյանքում փորձում ենք գտնել:
Ուսումնական տարին սկսելուն պես առարկայական ցանկում հաստատվեց «Ձեռնարկատիրություն» առարկան: Բոլորի շրջանում մեծ ոգևորություն մտցրեց, սկսեցին մեծ սիրով սովորել և ուսումնասիրել ձեռնարկատիրական արժեքները: Հենց սեպտեմբերից հիմնեցինք աշակերտական գործարար ընկերություն՝ ԱԳԸ: Դեռ ամենասկզբից կատարեցինք ընտրություններ: Նախ ընտրեցինք «Ագը» նախագահ, քվեարկության արդյունքում նախագահ դարձավ Լարիսա Գալստյանը: Մարքեթինգի գծով նախագահ ընտրվեցի ես՝ Աննա Մխիթարյանս, ֆինանսների նախարար՝ Իրա Քոչարյանը, արտադրության գծով նախարար՝ Վահե Հմայակյանը, կադրերի գծով նախարար՝ Մարիամ Կարապետյանը: Աշակերտական գործարար ընկերության կազմը ձևավորելուց հետո միանգամից անցանք մի քանի քայլերի կատարմանը՝ շուկայի հետազոտություն, պարտականությունների պարզեցում, վերջնական թիմի ձևավորում: Նպատակը մեկն էր` թողարկել այնպիսի արտադրանք, որ բոլորին հաճելի լինի: Դե ինչպես միշտ, ամեն բան կատարյալ ստացվեց: Ընդամենը 3 շաբաթում արդեն ունեինք հիմնական արտադրանքը և այլ աքսեսուարներ: Եվ այսօր՝ դեկտեմբերի 20-ին, Աշոցքի միջնակարգ դպրոցում առավոտից եռուզեռ էր: Բոլորս պատրաստվում էինք տոնավաճառի, վերջապես կստանայինք այլոց կարծիքները:
-Աննա՛, բեր շուտ էրա, տիա` էկան մարդիկ:
-Էրեխեք, ո՞վ մանր ունի…
-Մեկդ հետս եկեք` էրթանք համայնքապետարան, տեսնինք` ով գուկա…
-Երեխե՛ք, մեկդ մոտեցեք, ընդեղ մարդ կա…
Ու այսպես շարունակ կարող եմ թվարկել, թե ինչ հասցրեցի լսել այս օրվա ընթացքում: Առաջինը տոնավաճառի հարթակին մոտեցավ մեր տնօրենը: Շատ մեծ ոգևորությամբ ընդունեց մեր աշխատանքերը: Տնօրենից հետո ողջ ուսումնական կոլեկտիվը մոտեցավ, և սկսվեց իրական տոնական տոնավաճառը, գեղեցիկի, նուրբ աշխատանքի վերաբերյալ խոսակցությունները հասան մինչև գյուղամեջ: Այցելեց նաև գյուղապետը և այլ աշխատակիցներ:
Ամեն ինչ այնքան ջերմ մթնոլորտում ընթացավ, որ մոռացել էինք ժամանակի գոյության մասին: Շնորհակալ եմ մեր շատ սիրելի ընկեր Դանիելյանին, բոլոր այն մարդկանց, ովքեր իրենց ներդրումն ունեցան այս հաջողության մեջ: Սպասենք հաջորդ տոնի անակնկալներին:
