Անի Հարությունյանի բոլոր հրապարակումները

Ani Harutynyan

ՑՐՏԱՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆ Է ՍՊԱՍՎՈՒՄ

Վաղը գիշեր սպասվում է ցրտահարություն… Թըխկ, թըխկ, թըխկ… Ցրտահարություն… Թըխկ, թըխկ: Վաղը գիշեր: Ցրտահարություն: Թըխկ…

- Շուշան, վաղը գիշերը ցրտահարություն ա լինելու, արի մեր բոստանից պոմիդոր հավաքի:

- (Թըխկ, թըխկ) Արշո՛, էդ լուսամուտի ցելոֆանը հետո կխփես, վաղը ցրտահարություն ա լինելու, դաշտիդ տեր եղի…

Աշունն էլ էսպես եկավ ու գյուղի բարձր փողոցից գլորվեց ներս: Այնքան արագ, միանգամից, որ Արշոն չհասցրեց պատուհաններին ցրտից պաշտպանող «ցելոֆանները» խփել, Հրաչը` բերքը մինչև վերջ հավաքել: Աշունը էսպես եկավ, որ մի գիշերով հասկացնի` հողի, գյուղացու հանգստանալու ժամանակն է արդեն:

Անձրևը կաթիլ-կաթիլ ասում է, որ տարաներում հավաքած խաղողը արագ օղի պետք է դարձնել, թե չէ` ցախերը կթրջվեն, օջախները էլ չեն վառվի: Կաթիլ-կաթիլ ջղայնանում է, որ բերքը արագ հավաքել է պետք, թե չէ այգու հողը կխոնավանա, լոլիկները` ջրերի ու ցեխերի մեջ կնեխեն: Էդպես կաթիլ-կաթիլ ստիպեց, որ հոտի տեր գյուղացին վերջին ուժերը հավաքի, խոտն ու հոտը դաշտից տուն բերի, թե չէ որ խոտը մի քիչ երկար մնաց դաշտում, հաստատ կնեխի: Նույն կաթիլներով անձրևը Սոնիկին հիշեցրեց, որ թթուն դնելու ժամանակն է, քանի կաթիլները փաթիլներ չեն դարձել:

Գյուղացին նայեց գետնին, դեղին տերևներին ու հասկացավ, որ նկուղից վառարանը հանելու ու թափ տալու ժամանակն է: Որ արդեն փայտ գնել է պետք, աթարը` անձրևի չարաճճի կաթիլներից փախցնել ու պահեստում դարսել: Նայեց չվող թռչուններին ու հայացքով նրանց հետ անցած ամառվանից պահած մի քիչ ջերմություն ուղարկեց, որ աշունը շուտ անցնի, ձմեռը` չզգացվի, ու թռչունները գարունն ու իր ուղարկած ջերմությունը չմոռանան վերադարձնել:

Քամին չմոռացավ հիշեցնել, որ շատ մոմեր է պետք գնել, լամպերի փոշին սրբել, որովհետև նա շուտով կհանդիպի անձրևին, իսկ նրանք երկուսով կգան, կտանեն գյուղի լույսերին: Քամին խառնեց Արշոյի սպիտակ, բայց երկար ու փարթամ մազերը, որ նա գնա տուն, հայելու մեջ նայի ու նորից հիշի` Հրաչն ասում էր` ցրտահարություն. բերքիդ տեր կանգնի: Քամին երեխաների գնդակները քշեց, գցեց կողքի բակ, որ Նազիկ տատի ծեր, բայց զրնգուն ձայնը նրանց հիշեցնի` գնդակներն ու հեծանիվները ավտոտնակում պահելու, տատի գործած գուլպաները դարակից հանելու ժամանակն է:

Բոլորը կամաց-կամաց տուն կգնան: Հրաչն ամեն առավոտ էլ չի երգի. որքան էլ չուզենք, աշունը, ի վերջո, մի քիչ էլ տխրություն է, գյուղացիներն էլ այգիները ջրելու համար ջրի կռիվ չեն անի, հարսները կհոգնեն ամեն օրվա թափվող տերևներից ու բակերը չեն ավլի, երեխաները, ցրտից փախչելով, դուրս գնալու համար լաց չեն լինի, ջահելները երեկոյան խանութի բակում էլ չեն հավաքվի:

Նույն անձրևը, գյուղի անասֆալտ փողոցներին նստելով, կհիշեցնի, թե որքան անելիքներ կան, որ գարնանը միայն դաշտերը չէ, որ պետք է ծաղկեն: Շատ տների բակերում անկանոն թափված ու չավլած տերևները կստիպեն նորից նայել դռների կողպեքներին:

Ու էսպես աշունը կգա, կպատմի, որ գյուղում գրեթե ամեն ինչ պատրաստ է, որ գյուղացին ու հողը հանգստանում են, կհիշեցնի, որ ձմեռը մոտ է, որ «խոպաններից» վերադառնալու ու արդեն ավելի երկար, միգուցե ընդմիշտ մնալու ժամանակն է:

2018/10/28

aniharutyunyanarm

ՄԵԾԱՆԱԼՈՒ ԺԱՄԱՆԱԿԸ

Ես չմեծացա այն ժամանակ, երբ պատահաբար լսեցի մերոնց պատմությունը, որ պատմում էին հորաքրոջս, թե իրենք որտեղից են գնել Նոր տարվա մեր նվերները` ինչ-որ սպիտակամորուք մարդու հասցեագրված նամակում գրված:

Չմեծացա այն ժամանակ, երբ տիկնիկներն ու մորս բարձրակրունկ կոշիկները սկսեցին այլևս չհետաքրքրել ինձ: Երբ զգացի, որ սեպտեմբերի համար գրենական պիտույքներ գնելիս ինձ էլ չեն գրավում գույները, գունավոր պայուսակները, այդ ժամանակ ես դեռ շատ հեռու էի մեծանալուց:

Ես չմեծացա նաև այն ժամանակ, երբ փողոցում «ֆիշկա» խաղացող երեխաների կողքով անտարբեր սկսեցի անցնել, երբ սկսեցի իմ բաժին կոնֆետները կերած եղբորս հետ կռիվ չանել:

Ոչ էլ մեծացա այն ժամանակ, երբ հեռու բարեկամները, երկար ժամանակ ինձ չտեսնելուց հետո, հայտնեցին իրենց հեղինակավոր կարծիքը` ամուսնանալուդ ժամանակն է:

Ճիշտ է, այդ ընթացքում ես, իհարկե, մեծանում էի` համաձայն բնության օրենքների. բոյովացա մի քիչ, մազերս երկարեցին, սկսեցի ավելի հաճախ նյարդայնանալ: Բայց իմ գիտակցությունը դեռ քիմիայի դասը չանելուց անսահման ուրախանալու մակարդակի էր:

Ես գիտակցում էի, որ սկսում եմ իրոք մեծանալ, երբ արդեն մահը ոչ թե, ինչպես միշտ ինձնից հեռու, գյուղի այս կամ այն փողոցում ապրող տատիկի կամ պապիկի կարգավիճակն էր, այլ անգամ չափահա՛ս չդարձած դասընկերոջս, ծնողների համար ամենասարսափելի բառը:

Ես մեծացա այն ժամանակ, երբ տատս հիվանդանոցից տուն եկավ, ու իմ` ի՞նչ ասացին հարցին ի պատասխան, ծանր հոգոց արձակեց, ու առանց բառերի ես արդեն ամեն ինչ հասկանում էի:

Ես մեծացա, երբ սկսեցի նկատել հորս` արդեն բավականին շատացած սպիտակ մազերը:

Մեծանալն ինձ համար հասկանալն էր այն, որ ես մի օր չեմ լինելու. այնպես, ինչպես չեմ եղել լինելուցս առաջ, ու դա ամենասարսափելին էր երևի, ամենասարսափելին, որովհետև ես դեռ այնքան չեմ մեծացել, որ շատերի նման այդ միտքը ընդունեմ հանգիստ:

Խոսում եմ մահից, ուրեմն իմ մեծանալը հասկանալն էր նաև այն, որ մարդիկ շատ հաճախ ինչ-որ մեկի հոգեհանգստին գնում են պարտքի զգացումից ելնելով, որ այդ մարդու հարազատները հանկարծ չնեղանան, որ նրանք մեր առիթներին եկել էին, ոչ թե որ ցավում է, հարգում էր, ուզում է:

Ես սկսեցի մեծանալ, երբ հասկացա, որ գյուղում ապրելը ամոթ չէ, որ թաքցնել պետք չէ, դեռ որ լավ մտածես, առավելություն է, որ ես երջանիկ եմ գյուղում, ի՞նչ կա որ:

Ես գիտեմ, որ երբեք չեմ դադարելու մեծանալ` գիտակցաբար, ֆիզիկապես, բայց մենք բոլորս էլ հոգեպես ուզում ենք լինել տիկնիկներից ուրախացող ու մեր բաժին կոնֆետը չգտնելուց լացող երեխաները, որովհետև այդ տարիքում մեզ երջանկացնելը հեշտ է` նոր տիկնիկ գնելով ու կոնֆետները վերադարձնելով:

2018/08/03

Ani Harutynyan

Առավոտ՝ 8:35, կիրակի օրը տանը մնալու մտքեր

Ամբողջ շաբաթվա ցանկությունդ կիրակի օրը մի քիչ երկար քնելն է, բայց գյուղն այլ պլաններ ունի: Առավոտ 8:35 է, առաջիկա 3 ժամն արթնանալու միտք չունես, երբ մեքենայի բարձր ազդանշան ես լսում: Սկզբում թվում է` երազումդ քեզ հետապնդող ավազակախումբն է ազդանշան տալիս, որ կանգնես, հետո քիչ-քիչ վերականգնվում է գիտակցությունդ, արթնանում ես, զգում արևի շողերն աչքերիդ մեջ ու հասկանում, որ աղմուկը ձեր փողոցից է:

Ինչ-որ մեկը որոշել է բանջարեղենն առավոտ շուտ վաճառել, որ հասցնի տարածքի բոլոր գյուղերում շրջել, հերթով բակերում կանգնել ու գյուղի կանանց հետ լոլիկի գնի շուրջ երկար վիճել, խնդրել, որ խառը լցնեն, ոչ թե միայն գեղեցիկներն ու լավերն ընտրեն. ախր, էդպես օրվա վերջում ոչ ոք այլևս ոչինչ գնել չի ուզի:

Ազդանշանը չի դադարում, որովհետև վաճառողը պետք է համբերատար սպասի, մինչև մարդիկ կհասկանան, որ ինչ-որ բան են վաճառում, դուրս կգան` տեսնելու, թե ինչ է, հետո կստուգեն` արդյոք իրենց ինչ-որ բանջարեղեն պե՞տք է, հետո գումար կվերցնեն ու կգան դուրս: Իսկ այդ ամբողջ ընթացքում դու լսում ես ազդանշանն ու կրկնում` ինչի՞ համար, աստված իմ, ընդամենը մի օր պիտի մի քիչ երկար քնեի:

Եթե անգամ քո իրավունքներին տեր կանգնող մեկն ես, որ ցանկացած այլ պարագայում պատրաստ է դուրս գալ ու պահանջել` այլևս աղմուկ չանել ու չխանգարել անդորրը, գյուղում այդ մտքերն անգամ չեն էլ ծագում գլխումդ. այստեղ մարդկանց օրը սկսվում է ժամը 7-ից, ամռանը` 6-ից: 8:35-ին մարդիկ իրենց երկրորդ սուրճն են խմում ու գործերի մեծ մասն արդեն արել են, իսկ դու համարձակվելու ես գնալ ու պահանջել, որ մարդն իր բանջարեղենը չվաճառի՞:

Գյուղի խաղաղության մեջ առավոտյան ամեն ձայն բարձր ու հնչեղ է. երբ ոռոգման ժամանակն է, ջրի համար հարևանների վեճերն են արթնացնում, շաբաթվա մեջ մեկ օր աղբ հավաքող մեքենան է գալիս, մյուս օրը` ջուր վաճառող, հանգստյան օրերին էլ մեկն անպայման կորոշի առավոտ շուտ բանջարեղեն վաճառել: Երբ, միևնույն է, արդեն արթնացել ես, առաջին պահի զայրույթդ անցել է, սկսում ես սիրել գյուղի աղմուկը, հատկապես` ամռանը, հատկապես, երբ դեռ արևը չի վառում, բայց կա, ու մարդիկ լուսաբացի հետ նոր օրվա կյանքն ու աշխատանքն են ազդարարում:

Ani Harutynyan

Փոխվե՞նք

Մութն էլ կարծես իմ կողմից էր այսօր. սպասվածից էլ շուտ իջավ։ Չնայած մութն այդքան էլ տեղին չէ, ավելի ճիշտ կլինի ասել խավարը։ Հազիվ էին ուրվագծվում մարդկանց կերպարանքները։ Պատուհաններից երևացող լույսերը մի տեսակ պայծառ էին. ուզում էին ազատվել վարագույրե պատնեշից ու ավելի ուժեղ լուսավորել արտաքին խավարը։ Ահա այնտեղ մի տուն կա, երևում է՝ ինչպես է վարագույրը պար գալիս. տանը չարաճճի երեխա կա։ Լույսի աչքն էլ լույս. ճանապարհ է բացվում։

Հաճախ չեք տեսնի ինձ գյուղի փողոցներում այս ժամերին, բայց եթե տեսնեք, չնեղանաք, որ ի պատասխան ձեր բարևի մի ցրված հայացք ստանաք։ Ինքս էլ չգիտեմ՝ ինչն է ստիպում այդքան շատ զգալ երեկոյի այդ ժամը, փողոցը, սառը օդը, իմ մտքերը։ Հուզվելու աստիճան շատ։ Ինձ թվում է՝ ոչ ոք այդքան չի զգում։

Քայլում եմ։ Գյուղում մի շենք կա, տարիներ առաջ այրվել է, ու անունը հենց այդպես էլ կնքել ենք՝ «վառված շենք»։ Տարիները կարծես արհամարհանքով թարս նայել ու անցել են այդ շենքի կողքով կամ, որ ավելի վատ է, դեռ մի քանի անգամ էլ հարվածել նրան։

Ինչ-որ մեկի կյանքին է նման այդ շենքը՝ լքված, տխուր, անէ։ Կյանք, որի կողքով ամեն օր ավելի պայծառ ու լուսավոր կյանքեր են անցնում՝ իրենց երջանկության մեջ չնկատելով, չզգալով նրա ցավը։ Ես էլ շատ եմ անցել, չեմ էլ նայել նրա կողմը։ Բայց այս երեկո խավարի մեջ շենքն ավելի տխուր տեսք է ստացել, մանավանդ այսօր, երբ կարծես ինչ-որ մի բան ստիպեց ինձ նայել ու մտածել նրա մասին։ Ինչքան է այն խորհրդավոր, առեղծվածային, վախ ներշնչող, ամբողջությամբ սպասում դարձած։

Սովորական ճանապարհից ավելի բարձր է տեղակայված. դիրքն ավելի ազդեցիկ է դարձնում։

Ուշադիր նայում ես ու լսում. պատերն իրենց ներսում դեռ պահում են բնակիչների աղմուկն ու երեխաների զվարթ ծիծաղը։

Հա, ասում էի՝ մենք անցնում ենք ու չենք մտածում օգնել այն կյանքերին, որոնց ընդամենը մի կայծ է հարկավոր։ Մեր մեծ լույսից մի փոքր հույս։

Անտարբեր ենք։

Փոխվե՞նք։

 

 Մայիս, 2017 

Ani Harutynyan

Ձյունը

Կար ժամանակ, որ ձմռանը Հայաստանում ձյուն էր լինում: Իրադարձությունը ոչ վաղ անցյալում էր, այնքան, որ անգամ ես եմ հիշում: Առատ ձյունը իմ ու եղբորս համար միշտ հատուկ իրադարձություն էր, տոնակատարություն, ձմեռային ծեսի սկիզբ: Գյուղը, անսահման մեծ տարածության ու մեքենաների քչության շնորհիվ, ձյունը վայելելու բազմաթիվ հնարավորություններ էր տալիս:

Ձմեռային արձակուրդի ժամանակ առավոտյան շուտ մեզ արթնանալ էր ստիպում միայն առատ ձյունն ու հորս ձայնը` երեխեք, ձյուն ա եկել, զարթնեք: Այնպիսի արագությամբ, որ շուրջն ամեն ինչ արագության ալիքից օդ էր թռչում, հասնում էինք պատուհանին ու երջանկությունից շնչակտուր մորս կանչում, որ ձեռնոցներն ու շորերը բերի: Հայրս պատրաստվում էր բակը մաքրելու, իսկ մենք` «օգնելու»:

Հաստ շորերից ու դրանց քանակից հազիվ քայլելով, բայց հազվադեպ չբողոքելով, այլ` երջանիկ, ես ու եղբայրս ընկնում էինք դուրս: Մի պահ եկեք հիշենք, թե գյուղում այդ ժամանակ հիմնականում ինչով էին մաքրում ձյունը: Եղանի վրա ամրացնում էին բարակ, ուղղանկյուն երկաթի կտոր` մեկ ու մեջ ճկելով անցկացնելով գործիքի 4 մատներով: Ավելի արդյունավետ ձյուն մաքրող սարք, անկեղծ ասած, ես դեռ չեմ տեսել:

Փորձում էինք արագ հասցնել ու առաջինը խաղալ այն հատվածներում, որտեղ ձյունը դեռ մարդկային հետքեր չէր տեսել, ու, իհարկե, դեղին չէր: Հայրս խնամքով մաքրում ու լցնում էր մի անկյունում, իսկ մենք վայրկյանների ընթացքում հողին հավասարեցնում կույտը: Եթե այն մեծ էր, խելամտորեն էինք վարվում` անցք էինք բացում ու ձյունե տուն սարքում:

Իրար ձյան մեջ թաղելուց, բերանը, քիթը, շորերի մեջ լցնելուց, ուտելուց հոգնելուց հետո անցնում էինք ձնեմարդ սարքելուն, հատկապես, եթե ձյունը «կպչուն էր»: Սովորական. միջին վիճակագրական, 8-10 տարեկան երեխաներին հարիր ձնեմարդ էինք սարքում ավանդական բոլոր ատրիբուտներով` երկաթե դույլով, գազարով, կոճակներով: Վերջում փաթաթում էինք իմ գունավոր շարֆով, որովհետև եղբայրս ավելի ուժեղ էր:

Տուն էինք գնում, իհարկե, ստիպված ու մատները չզգալով, բայց մինչ այդ մամայից խոստում կորզելով, որ տաքանալ-չորանալուց հետո էլի էինք դուրս գալու: Հիշում եմ, որ ձմռանն ու ձյունոտ օրերին հատկապես լողանալ չէինք սիրում, որովհետև մայրս լողանալուց հետո մեզ դատապարտում էր տանը փակվելուն: Իսկ դուրս գալ չէինք կարող ոչ թե, որ կմրսեինք, այլ որ չկեղտոտվեինք ու գոնե մի օր շորերը մաքուր մնային:

Հետո, երբ գալիս էր դպրոց գնալու ժամանակը, սկզբում դժվար արթնանալու հարցը հայրս լուծում էր խորամանկ հնարքով. ամեն առավոտ բղավում էր, որ ձյուն ա եկել, իսկ մենք միամիտի պես ամեն անգամ ընկնում էինք նույն թակարդն ու լույսի արագությամբ թռչում անկողնուց:

Գյուղի աստեղային շաբաթը

Գյուղից դեպի դուրս գնացող ճանապարհին միշտ խցանում է, ներս են գալիս մեկ-մեկ, մնում՝ հազվադեպ։ Դեպի գյուղ եկող ճանապարհին երբեմն լսվում է հին մեքենայի՝ բերքի ու գյուղական մթերքի ծանրության տակ ճռռացող անիվների խուլ տնքոցը ու ղեկին նստած ծերուկի հառաչանքը։ Ձմռանը ծերուկն ու մեքենան չեն երևում ճանապարհին։ Մեքենան չի դիմանա ձմռան ծանրությանը, ծերուկն էլ։

Գյուղի փողոցները վաղուց մթությունը ցրելու աստիճան լուսավորված չեն. հին լույսերը չեն աշխատում, նորը գնելու համար մարդիկ չկան, պետք էլ չի: Մի քանի տուն է նշմարվում՝ բակի պատին իմիջիայլոց լույսեր գցված. երեխաները մի քիչ կուրախանան, ավելին անելու ժամանակ չկա, հավես չկա, պետք էլ չի:

Գյուղն այնքան փոքր է: Մարդիկ էլ, սերն էլ այնքան են պակասել, որ փողոցով քայլելիս հաջորդ տարվա համար ամեն հանդիպողին կարող ես առանձին բարեմաղթանք ասել հատուկ իր համար, իր կյանքը իմացողի, խնդիրը հասկացողի, երազանքը գուշակողի նման, ամեն մեկին իր փայ երջանկությունը ցանկանալ: Ամեն մեկին առանձին գրկել, ամեն մեկի հետ մի բաժակ խմել ու մի կտոր հաց կիսել, Ռաֆիկ պապին հանդիպելիս ասել՝ մի տարի էլ գլորեցիր, ծերո՛ւկ, ու երբեք նրան նեղացած չտեսնել քո խոսքերից, դրա կարիքը, թերևս, չկա, պետք էլ չի:

Գյուղն այնքան փոքր է, ցուրտ է, որ մարդիկ ուզած-չուզած իրենց ներսի ջերմությունն են դուրս բերում: Առաջվա մարդաշատ փողոցներին փոխարինել են մի քանի տան վառվող վառարանները, մարդաշատ փողոցներում իրար անտարբեր հայացքով նայողները դարձել են հարևանի հետ անընդհատ խոսել ցանկացողներ, ոմանք էլ ուղղակի հարևանի կարիք ունեն, որ զգան՝ մարդիկ ապրում են, ինչ-որ մի տեղ, բացի իրենցից:
Գյուղի Նոր տարվա հեքիաթը ձմեռ պապերն ու նվերները չեն, Նոր տարվա իսկական հրաշքը դեկտեմբերի վերջին գյուղ եկող ճանապարհի խցանումներն են, կյանքում միակ տեղն ու ժամանակը, երբ խցանումը երջանկացնում է. տուն են գալիս։

Տոներն անցան: Գյուղը նորից փոքր է ու մենակ:

Հունվար, 2018 

Վահեի այգին մեծանում է

44-օրյա պատերազմի ընթացքում, երբ Վահե Ասատրյանից ընտանիքը լուր չուներ ու համացանցով փնտրում էր նրան, շատ տղաներ գրում էին մորն ու ասում, որ Վահեն է իրենց վիրակապել ու դուրս հանել դիրքերից։

Երևանի պետական Հենակետային քոլեջի դեղագործական բաժնում էր սովորել ու երազում էր ատամնաբույժ դառնալ։ Քոլեջում սովորածն էլ բավականացրել էր շատ ընկերների կյանք փրկել դիրքերում։

Վահեի նկարին նայելիս իր բարությունը, պարզությունն ու հանգստությունը փոխանցվում են քեզ։ Դրան զուգահեռ, ինչպես մայրն է նշում, Վահեն ըմբոստ էր ու անարդարության դեմ պայքարող։

Երբ պատերազմը սկսվեց, Վահեն 2 ամսվա ծառայող էր․ հազիվ էր հասցրել հարմարվել ծառայությանը, զենքին և զինվորական կոշիկներին։ Որպես հայրենիքի երդվյալ պաշտպան՝ Վահեն մեկնեց առաջնագիծ և մասնակցեց Ջրականի և Ասկերանի, այնուհետև նաև բերդաքաղաք Շուշիի մարտերին։

Վիրավոր դաստակով, իր վիրավոր ընկերոջը գրկած՝ Վահեն փորձել էր դուրս գալ Շուշիի մատույցներից։ Ճանապարհին զանգել էր հորն ու ասել, որ Կժկժան ձորի հատվածում են ու սպասում են մութն ընկնի, որ նահանջեն։ Լուսաբացին Վահեն այլևս կապի դուրս չեկավ․․․

Նոյեմբերի 15-ին Կարմիր խաչի միջնորդությամբ Վահեի մարմինը տեղափոխվեց  Մարտունի։ Վահեն զոհվեց հենց իր ծննդյան օրը՝ նոյեմբերի 12-ին։

Մինչ ծառայության գնալը Վահեն իր հայրենի Գեղարքունիքի մարզի Արմաղան լեռան լանջին մոտ 300 ծառ էր տնկել՝ հիմնելով իր երազած այգին։ Ցանկանում էր վերադառնալ ու հանգստյան գոտի կառուցել այգում։ Նախքան ոռոգման համակարգ կառուցելը Վահեն տարաներով մեկ առ մեկ ջրում էր իր այգու ծառերը։ Հիմա ծնողներն են շարունակում իրականացնել Վահեի նպատակները․ խնամում են այգին։ Վահեի մայրը՝ Լիլիթը, դեղագործություն է սովորում, որ դեղատուն բացի, ինչպես Վահեն էր երազում։

Վահե Ասատրյանի ընտանիքը Զինծառայողների ապահովագրության հիմնադրամի շահառու է։

Լույսի հետևից քայլողը

Հովհաննես Հաջինյանի անվան կողքին ուրախ ու լուսավոր ածականներն ամենաշատն են հնչում։ Նրան ճանաչողները առանց այդ բառերի Հովհաննեսի մասին խոսել չեն կարողանում, ինչպես որ առանց ժպիտի ու փայլող աչքերի։

Հովհաննեսը շրջապատի հոգին էր, ուրախությունը, ընկերների գլխավոր հաշտարարը․ նա հայտնվում էր ու խաղաղեցնում բոլորին։

Նա արտիստ էր յուրաքանչյուր բջիջով, անհնար էր շփվել Հովհաննեսի հետ ու միանգամից չնկատել նրա տաղանդը, յուրահատուկ մոտեցումը դեպի արվեստը, թատրոնն ու իր մասնագիտությունը՝ դերասանությունը։

Հովհաննեսը Երևանի Մնջախաղի պետական թատրոնի արտիստ էր, ինչպես նաև ընկերների հետ 2003-ին ստեղծած «Միմ Ստուդիո» թատերախմբի հիմնադիրը։ Նրան հաճախ էին տեսնում քաղաքում՝ դեմքը սպիտակ ներկած, փուչիկները ձեռքին․ ծաղրածուի կերպարով Հովհաննեսը հաճախ պարզապես քայլում էր սիրելի Երևանում և ուրախացնում երեխաներին։ Այդպիսին էր նա՝ բարի, չարության և խավարի հետ չհաշտվող ու լույսի հետևից քայլող։

44-օրյա պատերազմին Հովհաննեսը կամավոր էր գնացել։ Երբ մայրն ասում էր՝ երեք երեխա ունես, մնա իրենց հետ, պատասխանում էր՝ 18 տարեկան երեխեքը կռվեն, ես տանը նստե՞մ։  Ընտանիքին ասել էր, որ կամավոր չի գնում, այլ իրեն պարտադիր կանչում են։

Մատաղիսի թեժ մարտերում անգամ Հովհաննեսը տղաների ուրախությունն ու հույսն էր, մի քանի րոպեով ցրում էր լարվածությունն ու տղաներին կտրում իրականությունից։ 2020թ․ հոկտեմբերի 19-ին Հովհաննեսը զոհվեց հանուն հայրենիքի, իր երեխաների ու բոլորիս ապագայի։

Հովհաննես Հաջինյանի ընտանիքը Զինծառայողների ապահովագրության հիմնադրամի շահառու է։

Երկիրդ ո՞վ պիտի պահի

Նժդեհյան գաղափարներով դաստիարակված ու մեծացած 20-ամյա Արտաշես Հակոբյանը մայր հողին ամուր կանգնած ու մեծ հայրենասեր էր։ Երբ խոսում էին Հայաստանից արտագաղթելու մասին, կտրականապես դեմ էր արտահայտվում, ասում էր․ «Որ ուրիշ երկրում ապրես, երկիրդ ո՞վ պիտի պահի, զարգացնի։ Եթե վիճակը վատ է, մարդ դրանից պիտի դասեր քաղի, շտկի»:

Երբ 44-օրյա պատերազմը սկսվեց, երկու ամիս էր մնացել զորացրմանը։ Անհամբեր էր սպասում տուն գնալուն։ Քույրը՝ Մարիամը, հիշում է․ «Զանգում, ասում էր՝ մեռնեմ քեզ, ի՞նչ կա, ո՞նց ես, կարոտել եմ բոլորիդ, մի քիչ մնաց, ու գալու եմ, բոլորիդ հետ լինեմ, բոլորիդ կողքին»։ Հայրենապաշտ Արտաշեսն այժմ բոլորի կողքին է իր երկնային ներկայությամբ։

Արտաշեսը դիպուկահար էր։ Սակայն իր զենքից բացի կրտսեր սերժանտը տիրապետում էր նաև մի քանի այլ զինատեսակի։ 44-օրյա պատերազմի օրերին հերոսաբար կռվում էր ամենաթեժ կետերում՝ Ջրական, Հադրութ, Թաղավարդ, Քերթ, Ավետարանոց, Կարմիր Շուկա։ Մարտական հմտությունների և ճիշտ հաշվարկների շնորհիվ այդ օրերին ընկերների հետ ոչնչացրել էր թշնամու մեծաքանակ մարդկային ուժ և մարտական տեխնիկա։

Ընկերասեր ու հավասարակշռված Արտաշեսի քույրը պատմում է, որ թեև եղբայրն իրենից փոքր էր, բայց այնքան հասուն էր, որ միշտ ինքն էր եղբորից խորհուրդ հարցնում:

«Մի օր Արտաշեսը մորս հարցրեց, թե որն է հոգևոր սնունդը։ Մայրս օրինակներով բացատրեց։ Մի քանի օր հետո մայրս աշխատանքից ուշ եկավ տուն ու շատ անհանգիստ էր՝ մտածելով, թե քաղցած ենք մնացել։ Տուն մտնելուն պես արագ անցավ խոհանոց ու սկսեց պատրաստել։ Եղբայրս գնաց, նստեց խոհանոցում ու մորս հույս տվեց. «Մամ ջան, մենք այսօր հոգևոր սնունդ ենք ստացել, դա ավելի կարևոր է», – հիշում է Մարիամը։

Վերջին անգամ Արտաշեսը տուն էր զանգել հոկտեմբերի 28-ին, իսկ նույն օրը, երբ արդեն վիրավոր փորձում էր հրամանատարին փրկել, նրան գտավ թշնամու ԱԹՍ-ն, և Արտաշեսն անմահացավ։

Մարիամը չի մոռանում եղբոր առաջին սեպտեմբերի 1-ը. «Երբ եղբորս 1-ին դասարան ուղեկցեցինք, ուսուցչուհին ասաց՝ գնացեք, 2 ժամից կգաք՝ երեխաներին տանելու։ Մեր տունը դպրոցին մոտ էր. որոշեցինք անակնկալ պատրաստել, հետո գնալ նրան բերելու։ Դեռ 1 ժամ չէր անցել, հանկարծ դռան թույլ թակոց լսեցինք, մայրս դուռը բացեց, տեսանք եղբորս՝ շեմին տխուր կանգնած։ Մայրս գրկեց, համբուրեց, շնորհավորեց մուտքը դպրոց, իսկ Արտաշեսն արցունքակալած աչքերով մորս պարանոցը գրկել ու բաց չէր թողնում՝ անդադար կրկնելով. «Մա՛մ, բոլորին տարան, դու չկայիր, էլ երբեք ինձ մենակ չթողնես, մա՛մ ջան»։ Մորս մտքից մինչև հիմա դուրս չեն գալիս Արտաշեսի խոսքերը. «Էլ ինձ երբեք մենակ չթողնես, մա՛մ»»։

Արտաշես Արմանի Հակոբյանի ընտանիքը Զինծառայողների ապահովագրության հիմնադրամի շահառու է։

 

Սամվելի վերջին շախմատային պարտիան

Սամվել Գևորգյանի ընտանիքը երկար տարիներ Ռուսաստանի Դաշնությունում էր ապրում, սակայն Սամվելը համառորեն պնդում էր՝ ինքը պիտի հայրենիքում ծառայի։

Ուրախ, ազնիվ ու պատասխանատու էր Սամվելը և լեզու էր գտնում բոլորի հետ, անկախ տեսակից ու տարիքից։ Մայրը՝ Հասմիկը, երբեմն զարմանում էր՝ ինչպես էր Սամվելը շփվում անգամ ամենաբարդ բնավորության տեր մարդկանց հետ։ Սամվելի հետ երբեք չէիր հոգնում ու չէիր ձանձրանում։

5-րդ դասարանից Սամվելը շախմատ էր սովորում։ Հենց շախմատի հետ էլ կապված էին նպատակները․ ծառայությունից հետո պիտի մնար հայրենիքում, Ֆիզիկական կուլտուրայի ինստիտուտ ընդունվեր ու հետագայում շախմատ դասավանդեր։ «Դեռ չավարտած էլ արդեն դասավանդում էր ու պարապում երեխաների հետ։ Իր շախմատի ուսուցիչն իրեն այդքան վստահում էր», – պատմում է մայրը։

Կյանքում էլ շախմատային մտածողությունն օգնում էր Սամվելին, ու նա միշտ մի քանի քայլ առաջ էր մտածում։

Սամվելը լավատես էր ու ցանկացած պարագայում կրկնում էր՝ ամեն ինչ լավ ա լինելու, մամ, ցավդ տանեմ։ Այդպես էր նաև պատերազմի օրերին։

Չկար մեկը, ում Սամվելը նեղացրած կլիներ։ Նույն հոգատարությամբ էր վերաբերվում նաև  կենդանիներին։

Թեև Սամվելը երկար տարիներ հայրենիքում չէր ապրել և երկու տարի մեծ էր իր ծառայակից ընկերներից, հեշտ էր հարմարվել ծառայությանը։ Մատաղիսում էր ծառայում ու պատերազմի օրերին էլ հիմնականում հենց այնտեղ է կռվել։ Վերջին օրերին Մարտակերտի բարձունքում է եղել, որտեղ էլ հերոսացել է ԱԹՍ-ի հարվածից` 2020թ․ հոկտեմբերի 7-ին։

Սամվել Վարդանի Գևորգյանի ընտանիքը Զինծառայողների ապահովագրության հիմնադրամի շահառու է։