aniharutyunyanarm

Հռոմից մեծ Երևան՝ մեծ խնդիրներով

Ես չգիտեմ՝ սիրո՞ւմ եմ Երևանը, թե՞ ոչ, բայց երբեք չեմ կարոտում: Չի պատահել այնպես, որ արձակուրդի ժամանակ գյուղում տանը նստած լինեմ, հանկարծ վեր թռչեմ, արագ հագնվեմ ու գնամ Երևան, որովհետև կարոտել եմ ու էլ չեմ դիմանում: Դե, յուրաքանչյուրի համար իր ծննդավայրն է հարազատ, բայց տարիներ շարունակ անընդհատ Երևան գնալ-գալը էլի ինձ համար սեր չի դարձել: Միգուցե խնդիրը իմ մեջ է, երևի ես շատ եմ կապված գյուղիս հետ, ու իմ սրտում նրանից բացի ոչ ոքի համար տեղ չկա: Ինչևէ:

Ես շատերին եմ տալիս առաջին տողի հարցը ուղղակի, հենց այնպես, բայց Երևանի խնդիրների մասին շատ քիչ եմ խոսում երևանցիների ու մարզաբնակների հետ: Հերթը խնդիրներին էլ հասավ, մենք էլ` հայերս, մի տեսակ սիրում ենք մեր խնդիրների մասին երկար խոսել, բայց նաև հետաքրքիր ու ճիշտ լուծումներ առաջարկելու տաղանդ էլ ունենք: Ես արդեն լսել եմ դրանք, դուք էլ կարդացեք։

Գայանե Պողոսյան, Երևան, դասախոս

-Ամենակարևորն այն է, որ մարդը, քաղաքացին բարեկիրթ լինի, մտածող լինի, սիրելը չասոցացնի կեղծ դրույթների հետ, սերը չլինի պլակատային, ռաբիզ երգերով չարտահայտվի, «այո՛» գոռալով չլինի:

Ամեն մեկը պատասխանատվությունը պետք է նախ իր վրա վերցնի, չսպասի, որ քաղաքապետը իր համար ինչ-որ բան է անելու. քաղաքապետն ընդամենը կազմակերպելու է աշխատանքը, իսկ այդ կազմակերպվող աշխատանքում ամեն մեկս ունենալու ենք մեր դերը, և ամեն մեկիս դերը մեզ բաժին հասած աշխատանքը լավ կատարելն է: Ամենակարևորն այն է, որ այդ ամենը անենք հաճույքով, մտածելով, որ սա իմ քաղաքն է, որ ես անում եմ ինձ համար, իմ երեխայի, հարևանի, քաղաքապետի համար, և երբ ամեն մեկս ունենանք մեր պատասխանատվության չափը և դրանք գումարենք իրար, կունենանք մի մեծ պատասխանատվություն ու հաստատ կունենանք այն Երևանը, որ բոլորս ուզում ենք տեսնել:

Երբ ես չեմ թափի թուղթը ու ասի, որ աշխատող կա, կմաքրի, երբ չեմ անցնի լացող երեխայի կողքով և ասի, որ ինքը մամա ունի, թող իր մաման մտածի, ամեն մեկի ցավը, ուրախությունը երբ կդառնա ընդհանուր, երբ կկարողանանք իրական շփման միջոցով գնահատել լավն ու վատը, ճանաչել մարդուն, խոժոռ կամ տխուր հայացքի տակից մարդու ցավը տեսնել, երբ կվերանա անտարբերությունը, և իշխող կդառնան ջերմությունը, սերը, փոխըմբռնումը, հարգանքը, անպայման մենք կունենանք լավ Երևան, և քաղաքապետից արդեն ոչ թե կպահանջենք, այլ կօգնենք նրան։

Մայա Չուխաջյան, Երևան, ուսանող

-Նախ, բնականաբար, այժմ մենք պետք է լուծենք քաղաքապետի խնդիրը, որ կարողանանք հերթով լուծել մնացած խնդիրները: Առաջին տեղում ինձ համար փողոցների մաքրության հարցն է: Ապրելով Կենտրոն համայնքում՝ շատ տհաճ է, երբ երեկոյան դուրս եմ գալիս զբոսանքի և տեսնում եմ լցված աղբամաններ, աղտոտվածություն, փողոցային առևտուր: Մեր երկիր` հատկապես հեղափոխությունից հետո, շատ-շատ են գալիս զբոսաշրջիկներ, և նրանց համար առաջին տպավորությունը շատ կարևոր է: Փողոցում վաճառում են ծխեցրած ձկներ, հաց, կաթնամթերք. հակահիգիենիկ վիճակ է ստեղծում այդ ամենը:

Ես եղել եմ տարբեր երկրներում. առավոտյան 6-ից սկսած, յուրաքանչյուր նորմալ երկրում, մաքրում են փողոցները, նույնիսկ հատուկ փոշեկուլներ են օգտագործում: Սինգապուրում, եթե ինչ-որ թղթի կտոր գցես կամ պատահական քո պայուսակից ընկնի, քեզ 600 դոլարի չափով կտուգանեն: Ուրիշ երկրներում շուկայական առևտուրը համակարգված է, հատուկ տեղեր են հատկացված, որ մարդկանց չխանգարի:

Ես ինչ-որ մեծ նշանակություն չեմ տալիս, թե ով կլինի քաղաքապետը` որպես անձ, Հայկ Մարությանը, թե ուրիշ մեկը: Կարևորը` իմ քաղաքը մաքուր լինի, մթնոլորտը լինի լավը, ու քաղաքապետը կարողանա լուծել քաղաքացու խնդիրները:

Մոնիկա Մարտիրոսյան, Երևան, դասախոս

-Ինձ համար համատիրությունների խնդիրն է առաջնայինը: Այսինքն` համատիրությունը պատասխանատու է շենքերի համար. ամեն շենք ունի իր պատասխանատուն: Մենք վարձ ենք վճարում քաղաքին շենքի մաքրության, աղբահանության համար, ունենք համատիրության ղեկավար, որ համակարգում է այդ բոլոր գումարները, տարեկան մուծումները` խնդիրների լուծման համար: Փաստացի այդ համակարգը չի աշխատում մեզ մոտ. բարձրահարկ շենքերում աղբահանություն չկա: «Սանիտեկը» ոչ մի համայնքում նորմալ գործունեություն չի ծավալում, բայց ոչ թե միայն «Սանիտեկին» պետք է մեղադրել, այլ համայնքին և համատիրությանը: Այսինքն` ինդուկցիայից դեդուկցիա մեթոդը պետք է գործի: Համատիրությունը հիմա ձևական բնույթ է գրում: Մի շենքում պետք է լինեն մի քանի լիազոր մարմիններ, որ ամեն ինչ կարգավորված աշխատի:

Քաղաքում մենք ունենք մշակույթի կենտրոններ, շախմատի դպրոցներ, տարբեր խմբակներ: Ավելի լավ է մենք մի փոքրիկ սիմվոլիկ գումար վճարենք, որ ամեն ինչ լինի որակյալ, քան անվճար ու անորակ: Հիմնականում նման խմբակներում պարզապես ժամավաճառությամբ են զբաղվում: Աճող սերնդին պետք է ճիշտ ու որակյալ դաստիարակել, քանի որ եթե մանկուց հիմքը ճիշտ չդրվի, հետագայում մենք մեր երկրի զարգացման համար նրանց վրա հույս դնել չենք կարողանա:

Թող տուգանեն, երբ ես, իմ երեխան, ուսանողը, որևէ մեկը աղբը կգցի գետնին, ինչ-որ մեկը կծխի և մնացորդները կթափի. նման դեպքերում հատուկ մարմինները գան և տուգանեն, ինչպես Գերմանիայում է: Ինչո՞ւ, երբ մենք գնում ենք Գերմանիա, աղբ չենք թափում` իմանալով, որ մեզ կտուգանեն, բայց գալիս ենք մեր քաղաք և կեղտոտում:

Եթե մենք ուզում ենք, որ Երևանը դառնա քաղաք, որտեղ մարդիկ ձգտում են գալ, ծառայությունների բնագավառներին պետք է ուշադրություն դարձնենք. լինի դա տաքսի ծառայություն, սրճարան, որևէ ռեստորան: Փաստացի այդ բնագավառը չի վերահսկվում: Մարդիկ սահմանում են այնպիսի գներ, որոնք թանկ են՝ աշխարհի հետ համեմատած:

Եվ ամենալուրջ խնդիրներից մեկը, որի հետ ես առնչվում եմ, փողոցային առևտուրն է: Նախ, շուկաները կորցրել են իրենց կոլորիտը: Մարդիկ փողոցում ձուկ են վաճառում, միրգ, պանիր, և ես հասկանում եմ, իհարկե, մարդիկ գումար են վաստակում, աշխատում են, բայց պետք է այնպես անել, որ լինի համակարգում, տարանջատում: Մի որևէ տարածք հատկացնեն, թեկուզ փոքրիկ գումարի դիմաց, որ սնունդ վաճառելու համար լինեն համապատասխան պայմաններ:

Ինձ համար Երևանի քաղաքապետը պետք է լինի կիրթ, փորձառու, դիվանագետ և մարդ, ով կարող է շփվել և լավ համակարգող լինել: Որքանով հասցրել եմ հետևել թեկնածուների ծրագրերին, կարծես թե ոչ ոք չունի Երևանի ծայրամասերի հետ կապված որևէ առաջարկություն:

Սոնա Սարգսյան, Արթիկ, ուսանող

-Մայրաքաղաքում ինձ դուր է գալիս հասարակության մտածելակերպը։ Կապ չունի՝ դու տանից դուրս ես գալիս կոկիկ հագնված, մազերդ հարդարած, թե ուղղակի տնային հագուստով ու գզգզված մազերով, քո արտաքին տեսքով համեմատաբար ավելի քիչ են կարծիք կազմում քո մասին, ինչը չէի ասի իմ ծննդավայրի` Արթիկի մասին: Երևանում ցանկացած ժամի, երբ չունես տրամադրություն կամ ուղղակի ուզում ես քայլել, կարող ես դուրս գալ քո փողոցում, քեզ մոտ գտնվող այգում զբոսնել, ու ոչ ոք չի ասի` էս աղջիկն ինչի՞ ա տնից դուրս եկել էս ժամին: Այստեղ ես համեմատաբար ազատ մտածելակերպի եմ հանդիպել:

Արթիկում, կարելի է ասել, քաղաքային տրանսպորտ չկա, ամեն ինչ իրար մոտ է, և Երևան տեղափոխվելուս առաջին տարում շատ դժվար էի հարմարվում երթուղայիններին, նախընտրում էի Կենտրոնից Զեյթուն ոտքով բարձրանալ, քան անգամ կանգնելու տեղ չունեցող երթուղայիններից օգտվել: Հիմա արդեն բավականին սովորել եմ, բայց կրկին խնդիր է գոնե նորմալ կանգնելու տեղ գտնելը:

Շրջաններից եկած երեխաների համար Երևանում սովորելը դժվար է, քանի որ տուն վարձելն այդքան էլ հեշտ չէ, հատկապես, երբ տանից 2-3 ուսանող կա, ու նաև ուսման վարձն է գումարվում: Կցանկանայի, որ իմ համալսարանը` մանկավարժականը, ունենար ապրելու համար բավարար պայմաններով հանրակացարան, որ գոնե մարզերի երեխաների համար ավելի հեշտ լիներ:

anna  andreasyan

Բժշկից մինչև ռեժիսոր

Երբ փոքր էի, հստակ գիտեի, թե ինչ եմ ուզում դառնալ։ Գրեթե բոլորը այդ տարիքում գիտեն իրենց ապագա մասնագիտությունը։ Ես վստահ էի, որ բժիշկ եմ դառնալու։ Դա շատ տարածված է փոքր երեխաների մոտ։ Մի երկու բժշկական խաղալիք ու մի երկու խրախուսական արտահայտություն տանեցիներից, և ապագա բժիշկն արդեն պատրաստ է։ Բայց դե, այդ ժամանակ որտեղի՞ց իմանայի, թե դեռ ինչքան եմ փոխելու միտքս։ Եվ այսպես, մի քիչ մեծանալով ու պատկերացնելով, թե ինչքան երկար պետք է սովորեմ բժիշկ դառնալու համար՝ արդեն մի տեսակ սկսեցի տատանվել։ Իսկ ավելի ուշ, երբ դպրոցում սկսեցի ուսումնասիրել բնագիտական առարկաները, հրաժարվեցի բժիշկ դառնալու մտքից։

Հետո որոշեցի, որ պետք է ծրագրավորող դառնամ։ Տանեցիք էլ միանշանակ կողմ էին, չնայած ինչ էլ որ ասում էի, միշտ կողմ էին լինում, երևի գիտեին, որ անընդհատ միտքս փոխելու եմ։ Հա, մոռացա ասել, որ մինչև ծրագրավորող դառնալ ուզելը, որոշել էի հաշվապահ դառնալ։

Իհարկե, որոշ ժամանակ հետո հասկացա, որ դրանցից և ոչ մեկը իմը չէ։ Քանի որ այդ նույն ժամանակ ես պատմությունից շատ լավ էի ու հաճույքով էի պատմության դաս անում, մտածեցի, որ ուզում եմ պատմաբան դառնալ։ Հետո իրավաբան, արևելագետ, մշակութաբան և այսպես շարունակ։

Իմ մասնագիտության կողմնորոշման հարցում մի հետաքրքիր բան կար։ Հենց մի նոր ֆիլմ էի նայում, որտեղ, ասենք, գլխավոր հերոսը հոյակապ բժիշկ էր, իրավաբան, ինժեներ, ուզում էի ես էլ լինել։ Ու դա միշտ ինձ մի տեսակ շփոթության մեջ էր գցում։

Վերջապես, բոլորովին վերջերս մի պարզ բան հասկացա, որ այսքան ժամանակ չէի հասկացել։ Այդ բոլոր ֆիլմի հերոսների մասնագիտությունների՝ ինձ գրավելու պատճառը ոչ թե մասնագիտությունն ինքն էր, այլ դրան տիրապետելու մակարդակը։ Այսինքն՝ ինձ գրավում էր, թե մարդիկ ինչքան փայլուն կարող են լինել այն մասնագիտության մեջ, որը սովորել են։

Դրանից հետո ինձ համար մի հետևություն արեցի՝ ինչ մասնագիտություն էլ ընտրես, պետք է նվիրվես, սիրես այն, ինչ անում ես ու անես լավագույն ձևով, որ կարող ես։

Հ․Գ․ Այս պահի դրությամբ որոշել եմ ռեժիսոր դառնալ։ Իսկ թե դա վերջնական է, թե ոչ, ժամանակը ցույց կտա։

seda mkhitaryan

Խավարից to խավար

Հեռախոսիդ մարտկոցը նստեց։ Հիմա դուք ավելի եք իրար նման։ Նրան մի լար է հարկավոր, իսկ քեզ` մի գիշեր։ Առավոտյան դուք լիցքավորված կշարունակեք ձեր անբաժան կյանքը։

Մեքենան կընթանա մթի միջով` գնալով դեպի լույսը, եթերային ու անիրական լույսը, որը երբեք էլ չի բացվում։

Ու արևն էլ այն բացել չի կարողանալու։

Խավար ճանապարհին՝ ամեն 100 մետրի վրա, դուք մետաղական խաչերի կհանդիպեք։ Էլեկտրական լույսով լուսավորված։ Գոնե ձևի համար թողեք, որ դրանք գիշերը սեփական լույսն արձակեն, որը չունեն։

Մետաղական խաչեր զոդող վարպետներից ոչ մեկի աչքերը Աստված չի բուժել։

Դուք կանցնեք անտառի ու ամպի կողքով։ Ձեզ կթվա, թե լույսը ուր որ է կբացվի։ Երկինքը կսկսի գունաթափ լինել։ Բայց լուսանալուն դեռ շատ կմնա։

Վերջապես առարկաները կվերագտնեն իրենց ստվերը, դուք` ձեր հոգին, ու կհասկանաք, որ անվճար բուլկու համար ուրախանալը երեխայություն է։

Կերազեք ձեր ճանապարհին հանդիպել մի մեքենա, որի մեջ գուցե…

Կիսատ թողնված նախադասությունը կստիպի համոզվել, որ համարձակության պակաս այնուամենայնիվ կա։

Ամեն ինչ աստիճանաբար է լինում։

Դուք քիչ-քիչ կմտերմանաք։ Լույսը քիչ-քիչ կբացվի։ Բայց հավատացնում եմ` համարձակությունդ երբեք (և ոչ էլ աստիճանաբար) չի ավելանա։

Կյանքում համարձակ ապրելուց վախենալը ամենամեծ համարձակությունը կթվա։

Ես գիտեմ, մենք երբեք այնքան անբաժան չենք ապրի, ինչպես ես և հեռախոսս։

Ես կնայեմ ապակու հետևում դրված թանկարժեք թեյին, ու կհագենա ծարավս։

Կյանքի նպատակներից մեկն այնքան հարստանալը կդառնա, որ գնես ուզածիդ չափ թանկ թեյ ու օրիգինալ արծաթյա զարդ։ Ասենք՝ ապարանջան՝ ծառի սիմվոլով։ Ծառը ճիշտ էր։ Բայրոն։ Դու գիտեիր՝ ինչ կլինի, ու Կայենը ինձ գտավ տխուր պահին, ինչպես նրան գտավ Լյուցիֆերը։

Իսկ մեքենան կշարունակի գլորել իր անիվները խավար ճանապարհի վրայով։ Ամեն փոքրիկ լույսը քո ու հեռախոսիդ սրտում հույս կարթնացնի։ Բայց դա կլինի հերթական մետաղական խաչի էլեկտրական լույսը։

mariam hayrapetyan

Երկու քարի արանքում

Մի անգամ մի առիթով հասկացա, որ կյանքը կորուստների մի մեծ շղթա է։ Մենք պետք է մեզանից պոկենք և տանք այն, ինչ սիրելի է, որպեսզի ստանանք այն, ինչ պետք է։ Ասել, թե այն, ինչ կստանանք, կենսական նշանակություն ունի նրա համեմատ, ինչ կտանք, սխալ է։ Ես երբեք չեմ մոռանում այն «երկու քարի արանք» իրադրությունները։ Որովհետև հենց այդտեղ է, որ որոշում ենք՝ ինչ կորցնել և ինչ ստանալ։ Պետք է որոշել, այլ ելք չկա։ Հավանաբար արդեն գլուխներդ տանում եմ սեփական կյանքիս պատմություններով, բայց դե, ես դրանց հիման վրա եմ իմաստնանում և փորձ հավաքում, որ էլի չասեն՝ աշխատանքային փորձ չունես։

Հիմա ապագան հասկանալու համար շարում ենք ներկայի պատը և հետ հայացք գցում անցյալին։ Կար ժամանակ, երբ անհոգ էինք։ Հետո լքեցինք ընտանիքը, որպեսզի կայանանք, հասկացաք՝ ինչը ինչով փոխարինեցինք։ Հետո սովորելու անվերջանալի տարիներին չկար ժամանակ համարյա ոչ մի այլ բանի համար։ Մեկ էլ հասկացանք, որ մեզ պետք է ֆինանսական անկախություն։ Դրա ձեռք բերումը մեզ զրկեց ամիսը մեկ անգամ ընտանիքին գրկելու հնարավորությունից, դարձավ մի քանի ամիսը մեկ միմյանց տեսնելը։ Շատ մեծ ընտանիքս ցրիվ է եղած ողջ աշխարհով։ Իսկ շատ փոքր ընտանիքս՝ ամբողջ երկրով։

Ամեն անհաջողության հետ բախվելիս կրկին ինձ համոզում եմ, որ անհոգ տարիները շուտ են անցել, պայքարել է պետք, ոչ առաջինն եմ, ոչ էլ վերջինը։

Դադարել եմ գրել․ մի քանի բան կիսատ եմ թողել և անգամ չեմ բացում հասկանալու համար, թե վերջինն ինչ եմ ուզում, որ լինի։ Հիմա նման բաների համար մտածելու ժամանակ ունեմ միայն երթուղայինում՝ ճանապարհների խորդուբորդությունների վրա։ Բայց ինչպես մտածում եմ՝ այնպես էլ մոռանում եմ երթուղայինից իջնելիս: Վազել է պետք, որ հասցնենք։ Իսկ վազում ենք օրական մի քանի ժամ, միշտ ունենք չհասցրած և կիսատ գործեր, որովհետև օրն ունի ընդամենը 24 ժամ։ Ինչ-որ կերպ գրելն ու ստեղծագործելը արդեն փոխարինում ենք, այսպես ասած, կենսական կարևորության եսիմ ինչերով։ Հետո էլ ասում են՝ ոնց ա ստացվում, որ մարդը փոխվում ա։ Ասեմ՝ ո՞նց։ Ինչքան էլ փորձես քո իսկ աուրայով լցված շրջանակդ պահել ու դրանով քայլել, միևնույնն է, օրերից մի օր հասկանալու ես, որ շրջանակդ մաշվել, հալից ընկել է, որովհետև դու ժամանակ չունեիր այն վերանորոգելու, ու որովհետև զբաղված էիր «ավելի կարևոր» գործերով՝ փող էիր աշխատում, սովորում, վազվզում պարզապես ու շփվում մարդկանց հետ։

Ընտրությունների մեծ շղթա։

Ախր, ձեզանից քչերն են պատկերացնում, երբ ներսումդ ինչ-որ բան կա կուտակված, ու դու դրան էություն չես տալիս՝ հանձնում թղթին, ինչքան է դա ծանրանում, սկսում խանգարել, խաղալ տրամադրությանդ հետ։ Իսկ կգա մի օր, որ պարզապես ամենաթեթև ու պարզ բառերով էլ չես կարողանա դրանց էություն տալ․ այ, դա էլ դու չես լինի։ Հասկացա՞ք։

Ինչևէ, փակենք վարագույրները ու նորից անցնենք գործի։ Ցտեսություն։

mariam tonoyan

Մտորումներ

Յուրաքանչյուր երկրի պետական սահմանն անառիկ պահողը տվյալ երկրի զինվորն է։ Բայց միայն մի զինվորը երբեք չի կարող թշնամու մի ամբողջ զորքի դիմակայել, եթե չունենա զինակից ընկերներ, իսկ զորքը պարտություն կկրի, եթե միասնականությունն ու հավատարմությունը բացակայեն։

Հիշենք հայերի դարավոր պատմությունը, ճանապարհորդենք բոլոր ժամանակներում արյունալի պատերազմներ տեսած մեր ազգի հոգեբանության մեջ ու հանգենք մի անխուսափելի եզրահանգման, որ հայերի նման հաղթական ազգի պարտության պատճառը միայն փառասեր ու դավաճան մարդիկ են եղել։ Մեզ մշտապես պակասել է միասնականության ու հավատարմության գաղափարը, մինչ վերջին հայաստանյան իրադարձությունները։

Բայց արի ու տես, որ ի տարբերություն Հայաստանի, Ճապոնիան դեռևս հին ժամանակներից ճապոնացի զինվորներին ավելի հաստատուն էր կանգնեցնում հայրենի հողին։ Ճապոնիան ուներ ռազմական առանձին դասի կազմավորում։ Պատճառն անընդհատ տեղի ունեցող պատերազմներն էին, որոնց դիմակայելու համար խոշոր ավատատերերը ոչ թե զինվորի հասանելիք սնունդն էին գողանում, այլ մտածում էին առանձին զինված ուժեր ստեղծելու մասին, որոնք կոչվում էին սամուրայներ։ Սամուրայն իր ծառայության դիմաց պարգևատրվում էր հողաբաժնով։
Զարմանալի չէ, որ սամուրայներն ունեին հատուկ զինվորական վարվելակերպի կանոններ, որոնցից գլխավորը տիրոջ նկատմամբ հավատարմությունն էր։ Նրանք մշակել էին ինքնասպանության ազգային ձև, այլ կերպ ասած՝ սեպպուկա, երբ սամուրայն անհավատարմության համար կամ տիրոջ մահից հետո ինքնասպան էր լինում։ Կարելի է պատկերացնել, թե որքան ստորացուցիչ արարք է համարվել անհավատարմությունը Ճապոնիայում։
Գուցե կանոնակարգի այդ կետը խոշոր ավատատերերի կողմից մշակված խորամանկ քաղաքականություն էր, բայց, այնուամենայնիվ, կարևորվում էր հավատարմության գաղափարը, և մարդկանց գիտակցությունից սղվում էր «դավաճանություն» բառը։ Իսկ տիրոջը հավատարիմ զինվորը հավատարիմ կլինի նաև զինակից ընկերոջը, ընտանիքին, հայրենիքին, հավատին, ինքն իրեն…
Գուցե պատճառը միջնադարյան Ճապոնիայի ինքնամեկուսացումն էր արտաքին աշխարհից, որը մտածելու, ճիշտ ելքեր գտնելու հնարավորություն ու միասնականության ու հավատարմության գաղափար է ծնել։

Մի կողմից էլ մենք՝ հայերս, չէ՞ որ միատարր ազգ ենք և նույնպես ունենք այդ հնարավորությունը, բայց ո՞ւր է մեր հավատարմությունը, երբ մարտի մեկեր են լինում, երբ հայը կարող է իրեն ոչ միայն դավաճանություն թույլ տալ, այլև անգթորեն ձեռք բարձրացնել իր իսկ ազգակցի վրա։

bella araqelyan

Արցախ

Արցախ. վայր, որտեղ ամենավտանգավորն է, բայց ես այնտեղ ինձ ամենաապահովն եմ զգում, երբ տեսնում եմ մարդկանց, որոնք բոլոր վախերը հաղթահարելով՝ իրենց մեջ ուժ են գտել ժպտալու: Եվ մի ամիս առաջ, երբ ես առաջին անգամ ոտքս դրեցի Արցախի հողի վրա, ինձ այնքան հոգեհարազատ թվաց ամեն ինչ, կարծես ես այնտեղ մի ամբողջ հավերժություն եմ ապրել:

Դա իմ երազանքների երկիրն էր: Այնտեղ մարդիկ այնքան խաղաղ էին թվում, որ անծանոթ մեկը չէր պատկերացնի, թե այդ նույն խաղաղ վայրը բոլորովին այնպիսին չէր, ինչպիսին երևում էր:

Չկար մի տարածք, որտեղ չլիներ պատերազմից մնացած հետք, գրեթե չկար մի տուն, որի կտուրը կիսաքանդ չլիներ, կամ տարածքում նմանատիպ մի փլատակ չհանդիպեր: Սակայն ադ ամենի հետ մեկտեղ, երբ մարդկանց հարցուփորձ էինք անում, թե ինչպես գտնենք այն տունը, որը փնտրում ենք, նրանք մեծ հաճույքով էին պատասխանում: Եվ երբ վերջում իրենց հարցնում էինք, թե ինչպե՞ս է կյանքը, նրանք առանց երկմտելու միանգամից պատասխանում էին․ «Լյավ ա լոխ, մատաղ ինիմ, փառք Աստծուն, սենց էլ վեր մինա, լավ կինի», և այնքան դրական լիցքեր էին հաղորդում, չնայած իրենք ունեին այդ էներգիայի կարիքը:

Իսկ ինչ վերաբերում է զինվորականներին, նրանք այնպիսի մեծ եռանդով էին խոսում ծառայությունից, որ դրանից հետո, թե ինձ թույլ տային, կգնայի ու ինքս կպաշտպանեի մեր հայրենիքը:

Երբ խոսում էի փոքրիկների հետ, այնքան էլ լավ չէի հասկանում բարբառը, սակայն մի բան պարզ էր, որ նրանց մեջ կար այդ չարաբաստիկ վախը, մեծերն էլ կատակելով ասում էին, թե անգամ հրավառության ձայն լսելուն պես արդեն լարված, անձնագրերը պատրաստած սպասում են, որ կարող է` փախչելու կարիք լինի:

Եվ այդքանից հետո նրանք շարունակում էին ինքնավստահ քայլել Արցախի փողոցներով:

Արցախցիների միակ երազանքն է` ապրել իրենց երկրում խաղաղ ու երջանիկ, և մանուկների աչքերում ես տեսնում էի այդ պայծառ ապագայի լուսավոր կայծերը:

Ani avetisyan

Մեդիա… կյանք

Գրելու ընթացքում մեկ էլ գրիչս կմնա խուճուճ մազերիս մեջ, ու քսան րոպե պետք կգա նորաթուխ խմբավորմանը իրարից բաժանելու համար։ Իսկ էդ ընթացքում մազերիս ներսի հատվածում՝ գլխումս էլի, կջնջվի եղած-չեղած ինֆորմացիան ու կհայտնվի նոր-ժամանակակից-տարբերվող մի բան, կսկսի պայքարել ձեռքերիս դեմ` ստիպելով թղթին հանձնել այն, ինչ մտածում եմ։ Ու չնայած մի ժամանակ ասում էի, թե թղթի վրա գրելն ուրիշ զգացողություն է, հիմա գրում եմ հեռախոսով։ Որովհետև ես ալարկոտ եմ, ու որովհետև սկսել եմ հաշվել ժամանակս։ Իսկ ըստ մանկության լեգենդի՝ եթե ինչ-որ բան հաշվում ես, պակասում է (դե, մենք ատամներն ու օրագրի գնահատականները նկատի ունեինք)։

Գրելու հնարավորությունները հիմա շատ են, գրած-չգրածը հանրությանը «հրամցնելու» միջոցները՝ ևս։

Դե, հետո էլ գուգլը կօգնի, որ մեր գրածը և ոչ մի տող չկորչի համաշխարհային սարդոստայնում։

Մեկ րոպեում մենք՝ աշխարհի 7 միլիարդ մարդկանցից ինտերնետի հնարավորություն ունեցող շուրջ 4 միլիարդս, գուգլին որևէ բան ենք հարցնում մոտ 145 միլիոն անգամ։ Այսինքն՝ ողջ օրվա ընթացքում այդ թիվն անցնում է 20 միլիարդից։ Մինչդեռ սա որոնողական համակարգերին ուղարկված հարցումների միայն 70 %-ն է։

Իսկ եթե ամեն անգամ համացանցից որևէ բան իմանալու փոխարեն փորձեինք այն գտնել գրքերում։ Դե, զարմանալի չէ, որովհետև այդպես է եղել նաև մեզանից ընդամենը մի սերունդ առաջ։ Մեր սերունդն էլ (կամ գոնե ես) շատ բաներ գտել ենք հանրագիտարաններից, լիքը հայտնի ու անհայտ անուններով գրքերից։ Ուղղակի չգիտեմ` կա՞ արդյոք այնպիսի ինֆորմացիա, թե որքան ժամանակ է միջին վիճակագրական հայ դպրոցականը ծախսել «Ի՞նչ է, ո՞վ է», «Հայաստանի սովետական», «Համառոտ» ու ուրիշ սիրուն անուններով հանրագիտարաններից այս կամ այն երևույթի ու մարդու մասին տեղեկություն գտնելու (կոպիտ ասած` տնայինները գրելու) համար։

Իրականում անվերջ կարող եմ լսել նրանց, ովքեր կասեն, թե գիրքն ու համացանցը համեմատելի չեն, ու որ առաջինն արժեք է։

Ուղղակի, երբ նստած ես նախատեսվածից մոտ երեսուն հոգով ավելի շատ մարդ տեղավորած երթուղայինում, կամ թեկուզ դրսում, ու ծանոթներիցդ մեկը հարցնում է, թե, ասենք, քանի լուսնային տարի է պետք X մոլորակ հասնելու համար (հարցնում են, որովհետև լրագրության ֆակուլտետում եմ սովորում, պիտի իմանամ), ավելի հարմար է օգտագործել այս փոքրիկ «անպիտան» սարքը, քան գրպանում պահել 40 սմ երկարությամբ ու 500 էջ ունեցող հանրագիտարան։

Եվ, բացի դա, երրորդ հազարամյակում մեր կյանքն ամեն առումով է կախված մեդիա տարածությունից։ Առավոտից երեկո Ֆեյսբուքի պատին վեր ու վար անել մկնիկն ու օգնել ֆեյսբուքին մտածել, թե որքան կարևոր է նա մեր կյանքում։ Նախաճաշին, ճաշին ու ընթրիքին նկարել ուտելիքն ու տեղադրել ինստագրամում և օգնել նույն ֆեյսբուքին մտածել, թե որքան օգտակար ծրագրեր է պատրաստում մարդկանց համար։

Հետո բողոքել, թե ֆեյսբուքում միայն անհետաքրքիր տեղեկություններ են երևում, այնինչ նախօրոք երևի գուգլից ճշտել էր պետք, թե ոնց է այդ կայքը ֆիլտրում ըստ իրեն` օգտատիրոջը հետաքրքրող ինֆորմացիան։ Իսկ նա ուղղակի ցույց է տալիս այն, ինչին մենք ամենից շատն ենք շռայլում մեր click-ները։

lia avagyan

Ես, Երևանն ու նախընտրական պաստառները

Այս տարի ընդունվեցի Երևանի պետական համալսարանի ժուռնալիստիկայի ֆակուլտետը ու Տավուշից տեղափոխվեցի Երևան՝ այստեղ ապրելու ու սովորելու: Արդեն երկու շաբաթ է՝ այստեղ եմ, հետաքրքիր է երևանյան կյանքը, դեռ չեմ սովորել եռուզեռին, հա՜, ու նաև դեռ չեմ սովորել քառասունինը հոգանոց լսարանային աղմուկին, որովհետև մեր դասարանում չորս հոգի էինք: Պատկերացնո՞ւմ եք, չորս հոգի, ու նաև պատկերացնո՞ւմ եք՝ ես ամեն անգամ լսարան մտնելիս ինչ անսովորություն եմ զգում: Բայց հակառակ սրանց՝ լիքը բան եմ սովորել. սովորել եմ, թե ինչպես կարելի է երկու վայրկյանում հատել փողոցը, մետրոյում (եթե նստած չեմ լինում) անպայման մի բանից բռնվել, որովհետև հետևանքները ցավոտ են լինում, լսարանների տեղերն եմ սովորել, մտածում եք՝ հե՞շտ է ամեն անգամ սխալ լսարան մտնելը ու ներողություն խնդրելով դուրս գալը: Առաժմ ամեն ինչ իր հունով է գնում, նույնիսկ քաղաքում կորչելը:

Իմ այս երկու շաբաթները համընկան ու դեռ շարունակում են համընկնել Երևանի քաղաքապետի ընտրությունների ու դրա հետ կապված՝ նախընտրական քարոզարշավների հետ, ամենուրեք մեծ ու փոքր, լայն ու նեղ պաստառներ են, որ եթե հանկարծ ուզենաս մոռանալ ընտրությունների մասին, մեկ է՝ չի ստացվի, այդ պաստառները կստիպեն հիշել և մտածել այդ մասին: Անկեղծ ասած՝ ես այդ պաստառներով եմ կողմնորոշվում քաղաքում, այդ պաստառների կողքին եմ ընկերներիս հետ պայմանավորվում, ամեն թաղամասում իմ պաստառը ունեմ, իմ կողմնորոշիչներն են դարձել, հիմա մտածում եմ՝ որ ավարտվեն ընտրությունները, ի՞նչ եմ անելու…

Երևանը նման է առաջնագծի. խաղաղ է ու թեժ: Բայց վերջինիս խաղաղն ու թեժը տարբերվում է առաջնագծինից, այն կյանքեր արժի։ Զգում եմ՝ ինձ այստեղ լիքը արկածներ են սպասվում:

Իսկ որպես վերջաբան ասեմ. մտածեք, կռահեք, թե ով է լինելու Երևանի հաջորդ քաղաքապետը, իսկ ես, ես գնամ մտածեմ՝ որոնք են լինելու իմ հաջորդ կողմնորոշիչները նախընտրական պաստառներից հետո:

mariam barseghyan1

Երևանյան օրեր

Առաջին օրը դասի գնալիս մետրոյի շարժասանդուղքի վրա ոտքերդ կդողան, ու մի պահ կմտածես, թե բարձրությունից վախենում ես: Բայց հաջորդ օրը ժետոն գնելը, անցակետ անցնելը ու շարժասանդուղքի վրա քայլելը սովորական բաներ կլինեն: Մի քանի օրից դու անգիր կիմանաս գետնանցումի բոլոր մուտքերն ու ելքերը և կամաց փողոցները իրենց անուններով կկոչես: Ու չես վախենա մոլորվելուց, որովհետև ուր էլ քեզ տանեն, համալսարան տանող ճանապարհը միշտ կգտնես:

Կամաց կսկսես սիրել այդ ամենօրյա ճանապարհը, ու ականջակալներումդ հնչող երգերը այդ ճանապարհի հետ կկապվեն: Ու կսիրես մի քաղաք, որը քեզ համար անծանոթ է, ու կանհանգստանաս այդ քաղաքի համար՝ որպես հարազատ:

Եթե հիմա արդեն Երևանում ես ու մի քիչ էլ քաղաքականության սիրահար, ապա ամեն օր քաղաքապետի թեկնածուների քարոզարշավներին կհետևես: Բայց անկախ ամեն ինչից՝ անիմաստ պաստառները մետրոյում անխուսափելի կլինեն: Տան պատուհանից կտեսնես, թե ոնց են 5 տարեկանից բարձր տարիքային խմբերը բարձրախոսները ձեռքներին քայլում շենքիդ դիմացով, ու բազում փուչ, մեկ-մեկ էլ իրականությանը մոտ խոստումներ հնչեցնում (5 տարեկան երեխաները չեն խոսում, բայց կուսակցության դրոշը ծածանում են): Կարող է մի քիչ էլ ափսոսաս, որ երևանյան գրանցում չունես և չես կարող ընտրել, կամ առհասարակ, 17 տարեկան ես ու ընտրելու իրավունք ուղղակի դեռ չունես:

Ժամանակի հետ քաղաքում բազում խնդիրներ էլ կգտնես՝ տրանսպորտային միջոցներից մինչև վերելակ, գետնանցումներից մինչև ճանապարհիդ հանդիպած ամեն փոս: Ու ինչքան շատ ժամանակ անցնի, այնքան շատ կսիրես Երևանը, ու այդքան անգամ էլ քաղաքի խնդիրներով մտահոգված կլինես: Ճիշտ այնպես, ինչպես քո հարազատ քաղաքում էիր:

Երևանյան նախաաշուն