mariam papoyan

«Խցկիր» հեղափոխությունը դպրոց

Կրթական համակարգի խնդիրների մասին իմ նախորդ նյութից հետո՝ FEEDBACK ԴՊՐՈՑԻՆ, ես ստացա ամենատարբեր արձագանքներ
Հիմա դրանցից մի քանիսի մասին եմ ուզում խոսել։
Արձագանքներ կային, որոնք ես կուզեի ստանալ, բայց չստացա։ Համոզվեցի՝ այն ինչ գրված էր նյութի մեջ, այդքան էլ սուբյեկտիվ չէր։
Թեմային անդրադառնում եմ երկրորդ անգամ, որովհետև նախորդի արձագանքից հասկացա՝ խնդիրները հետաքրքրում են հիմնականում մեզ՝ կրթության ոլորտի արտադրանքի սպառողներիս։ Համակարգը ստեղծողները  թեմայով այդքան էլ հետաքրքրված չեն։ Շոգ է։ Հասկանում եմ։ Նախ ասեմ՝ չեմ կարծում՝ համակարգը ստեղծում  են «վերևներում»։ Կամ գոնե ոչ միայն այնտեղ։
Դպրոցում համակարգ ձևավորում ենք մենք և ուսուցիչները։
Նյութի մեկնաբանություններում քննադատությունները քիչ էին։
Ես դրանցից մեկն եմ առանձնացրել։ Մեկնաբանող տիկինը, որն ինձ դիմում էր «որպես մայր, ծնող, դպրոցում աշխատած ուսուցիչ», գրում էր տրանսլիտով, վերջում այդպես էլ հարցիս չպատասխանեց։
Բառացի մեջբերում եմ մեկնաբանությունը.
«Գրվածում իրականություն կա։ Սակայն դպրոցում պետք է սովորել բոլոր առարկաները անկախ նրանից՝ դա կարող ես, թե ոչ (ասեղ թելել, նկարել …)։ Պարզապես պետք է հայկական ուսումնական հաստատություններում մտցնել այն գաղափարը, որ պարտադիր չէ որ բոլորը կարողանան դա անել գերազանց։ Սիրելի նյութի հեղինակ, որպես մայր, որպես ծնող, որպես դպրոցում աշխատած ուսուցիչ խորհուրդ կտամ կյանքում ամեն ասպարեզից մի քիչ-մի քիչ գիտելիք ունենալ (բոլորը կատարյալ հնարավոր չէ), կյանքը լի է անակնկալներով»։
Երբ ասաց, որ հայկական կրթական ծրագրերը լավն են ի տարբերություն եվրոպականի, ես հարցրի՝ արդյո՞ք ուսումնասիրել է եվրոպական որևէ երկրի կրթական ծրագիրը։ Հարցս մնաց անպատասխան։
Տիկինն այդպես էլ չընդունեց, որ ես բազմակողմանիորեն զարգացած լինելուն դեմ  չեմ։ Ընդհակառակը։ Պարզապես իմ և իր «բազմակողմանին» տարբեր էին։ Ես բազմակողմանիորեն զարգացած լինել ասելով՝ հասկանում եմ բացի մայրենի լեզվից գոնե երկու օտար լեզվի իմացություն, ՏՀՏ-ից օգտվելու և դրանք կիրառելու հմտություն և մաքսիմալ պրոֆեսիոնալիզմ դասավանդած առարակայում։
Իմ նշած հմտությունները կարելի է ձեռք բերել ինքնակրթության միջոցով։ Ի դեպ՝ մեկնաբանող կինը նաև նշեց, որ իրենց ժամանակ չկային համակարգիչներ ու իրենք օգտվում էին հանրագիտարաններից ու հին սերնդից։
Ինձ համար մեր «օնլայն բանավեճի» ամենակարևոր արտահայտություններից էր սա։ Որովհետև ես հասկացա, որ խնդիրը փոփոխություններին պատրաստ չլինելն է ու պարզապես չիմանալը, որ այդ փոփոխություններն ընդունելը կարևոր է։ Շատ կարևոր։ Եթե կարիք լինի՝ ուղերձս ձեզ հասցնելու համար երրորդ անգամ գրել այս թեմայի մասին, ես պատրաստ եմ։
Որևէ հեղափոխություն, նոր կառավարություն, ԿԳՆ չի կարող փոխել կրթական համակարգը, լուծել խնդիրները, եթե հանրակրթական դպրոցներում դասավանդող բոլոր ուսուցիչները չգիտակցեն, որ այս խնդիրը իսկապես կարևոր է, որ մեզ ու դպրոցի և իրենց հետ հարաբերություններ ձևավորելուն խանգարում է հենց իրենց անտարբերությունը, եթե չհասկանան, որ մեդիագրագիտությունը կարևոր է, որ հայոց եկեղեցու պատմություն առարկայի փոխարեն պետք է ներառել կրոնագիտությունը, որ մարդկանց տարբեր ու հավասար լինելն ընդունելը ոչ թե «արևմտամետ լինել է», այլ կարևոր արժեքների գիտակցում (Ինձ Սորոսը չի ֆինանսավորում)։
Հետաքրքրվածների համար էլ առաջարկ ունեմ։ Ցանկանո՞ւմ ես փոխել, գիտակցո՞ւմ ես, որ հեղափոխությունը պետք է «խցկել» դպրոց, պատրա՞ստ ես սովորեցնել, անտարբեր չե՞ս։ Ինձ ուղղակի ինչ-որ կերպ հասկացրու, որ էդպես է. գրիր, մեկնաբանիր, սկսենք «չելենջ», հեշթեգը՝ #ՍովորեցրուՈւսուցչինՍովորել։ Սա իմ տարբերակն է, բայց ես բաց եմ բոլորիդ առաջարկների ու քննադատությունների առաջ։ Ես դրա համար ունեմ ընդամենը մի սեպտեմբերի հնարավորություն, բայց ուզում եմ՝ մնացածի մնացած սեպտեմբերները չլինեն էսպիսին, որ հասկանան դպրոց հաճախելու կարևորությունը, որ սիրեն սովորելու գործընթացը։

Սպասում եմ տարբերակների։

 

gohar petrosyan yerevan

Հարցեր և խնդիրներ

Բոլոր ժամանակներում էլ եղել են հարցեր, որոնք մտահոգել են հասարակությանը: Այդ հարցերից շատերը բարձրաձայնվել և ստացել են իրենց լուծումները, իսկ մի շարք հարցեր էլ ուղղակի չեն բարձրաձայնվել:
Ինձ ամենից շատ հետաքրքրում են երիտասարդները, ուստի որոշեցի անդրադառնալ նրանց հուզող հարցերին, խնդիրներին և մտահոգություններին:
Մի քանի հարց ու պատասխանի արդյունքում պարզ դարձավ, որ խնդիրների շարքում են դասվում կրթական համակարգի բացթողումները:

Ինչպես իրենցից մեկը շեշտեց. «Ավագ դպրոցում ու քոլեջներում ուսուցման ուրիշ ձև պիտի լինի»:

Որոշները դժգոհում են ավագ դպրոցների ուսուցման մակարդակից: Ասում են. «Անիմաստ է 12 տարի դպրոց գնալը: Մակերեսորեն կրկնում ենք անցած տարիների սովորածը, ուսուցիչներն ու աշակերտները մատների արանքով են նայում դասերին: Ավելորդ գումարներ ենք վատնում, գնում մեկ այլ տեղ պարապում ենք ընդունելության քննությունների համար, բայց դրա փոխարեն կարող ենք դպրոցում կենտրոնանալ այդ առարկաների վրա: Անգամ ուսուցիչները չեն ցանկանում մանրակրկիտ սովորեցնել: Չհաշված տղաների բանակ գնալը. որոշները դեռ դպրոցի քննություններից աչք չբացած՝ բանակ են գնում»:
Դպրոցական համակարգի հետ կապված, մեկ ուրիշն էլ ավելացրեց. «Իմ ասածը ավելի շատ ֆինանսավորման հետ կապ ունի։ Օրինակ, մարզային դպրոցներում ջեռուցման ապահովումը, լավ պայմանների ստեղծումը և այլն։ Ու դա էլ կապ ունի արտագաղթի հետ՝ ըստ իս: Օրինակ, մեր դպրոցում մենք ձմեռը չէինք կարողանում առանց բաճկոն միջանցքում ման գալ։ Ճիշտ է, հետո պատուհանների փոխելը օգնեց, մի քիչ դպրոցը տաքացավ, բայց դե մեկ է։ Ջեռուցում պիտի ապահովված լինի, որ վերջապես հիվանդությունների քանակն էլ նվազի: Հա ու չեմ կարող չանդրադառնալ կոռուպցիային: Էն, որ սկսել են վերջերս պայքարել կոռուպցիայի դեմ ու դրա համար արգելել են դրամահավաքները դպրոցներում (օրինակ, արգելել են դպրոցական համազգեստ կարել՝ վերջին զանգի համար, էքսկուրսիաների համար գումար հավաքել): Բայց ինչո՞ւ: Ոչ պետությունն է ֆինանսավորում, ոչ էլ հիմա թույլ են տալիս դրամահավաք անել։ Բա հետաքրքիր է, ժողովուրդը ինչպե՞ս պիտի ապահովի իրենց երեխաների կյանքը դպրոցներում: Չեմ ասում՝ ամեն ինչը վատ է: Մի կողմից՝ ես կողմ եմ էդ կանոններին ու օրենքներին, որովհետև եղել են դեպքեր, երբ օրինակ, փող է հավաքվել դասարանի համար, բայց չգիտես որտեղից, տնօրենի սեղանի վրա համակարգիչ է հայտնվել, էն էլ լավ մոդելի (էս ես ընդհանուր եմ ասում, կոնկրետ իմ դպրոցի մասին չէ)»:

Մեկ ուրիշն այսպիսի մտահոգություն ուներ. «Մարդկանց մեջ տարբերություն են դնում: Օրինակ, խմբերով են շփվում։ Մեկը մյուսին ակնարկում է, որ իբր իրենց խմբի նման չի ու չի կարող իրենց հետ շփվել»:

Հաջորդ մտահոգությունը կապված էր կարծիքի արտահայտման հետ: Երիտասարդներից մեկն ասաց. «Շատ ժամանակ մարդու կարծիքը հաշվի չեն առնում. թե՛ մեծ, թե՛ փոքր, թե՛ հարուստ, թե՛ աղքատ… Ամեն ոք իր կարծիքը պարտավոր է արտահայտել՝ առանց նայելու ուրիշի հարմարությանն ու ցանկությանը: Բայց մարդիկ իրենց կարծիքը չեն արտահայտում զուտ նրա համար, որ կարող է դիմացինի դուրը չգալ»:

Երիտասարդությանը հուզում է նաև առողջապահության հարցը: Նրանցից մեկն ասաց. «Առողջապահության մեջ լիքը խնդիր կա։ Ճիշտ է, ես այդ ոլորտի հետ ընդհանրապես կապ չունեմ, բայց ակնհայտ երևում է մի քանի հարց։ Ինչո՞ւ է հիվանդ մարդը գնում բժշկի, որից հետո էլ ավելի վատացած փնտրում ուրիշի։ Ինչո՞ւ են շատ բժիշկներ առաջին հերթին դրամը տեսնում, հետո նոր՝ հիվանդին: Չեմ ասում բոլորն այդպիսին են, բայց ավելի շատ է այդ վիճակը: Դրա համար շատերը չեն գնում բժշկի, միայն երբ դանակը ոսկորին է հասնում։ Իմ կարծիքով խնդիրը ոչ թե հայի մտածելակերպի մեջ է, այլ հայի առողջապահական ոլորտի…»:

Ճիշտ է, հարցեր միշտ կլինեն և երբեք չեն վերջանա, սակայն գոնե խնդիրներին լուծումներ են հարկավոր: Չնայած հուզող հարցերն էլ ի վերջո խնդիրների են վերածվում, ուստի պետք չէ աչքաթող անել ոչ մի հուզող հարց և խնդիր:

Զալցբուրգ. MEDIA MOVING FORWARD. օր 6

salzwtksh-3Զալցբուրգյան մեր վեցերորդ օրը համապատասխանում էր շաբաթվա վեցերորդ օրվան, և քանի որ այն շաբաթ էր, մենք զբաղված էինք միայն օրվա առաջին կեսը։ Այսօր մենք նոր հյուրեր ունեինք․ ժամանելու էր ժյուրի՝ նույնպես գնահատելու ծրագրավորողների կատարած աշխատանքը։ Օրը սկսվեց ծրագրավորողների զեկույցներով, բայց այս անգամ արդեն ավելի կարճ ժամանակում և ավելի խիստ լսարանի առաջ։ Ծրագրավորողների հետ արդեն ընկերացած լրագրողները նրանց ոգևորում և քաջալերում էին, քանի որ նրանք բավականին լարված և հուզված էին։ Ժյուրին ընտրելու էր չորս հաղթողի, որոնք հնարավորություն էին ստանալու մասնակցելու մենեջմենթի դասընթացի Մակեդոնիայում։

Ինչպես արդեն պատմել ենք, մենք հարցազրույցներ ենք ունեցել ծրագրավորողների հետ, ինչպես նաև այս օրերին բավականին լավ ենք հասցրել ծանոթանալ նրանց ծրագրերին, նպատակներին։ Զեկույցներից, երեք րոպեանոց հարց ու պատասխաններից հետո ժյուրիի անդամները, որոնց կազմում կային և՛ ծրագրավորողներ, և՛ լրագրողներ ու մեդիա ոլորտի մասնագետներ, առանձին քննարկում ունեցան։ Շուտով հնչեցին նաև հաղթողների անունները՝ Մարիո Վասիլ (իր Studentist հավելվածով), Ահդ Զլիխա (SmartGuard ծրագրով), Էնդրիտ Ռուշիթի (Applinka հավելվածով), Մանուել Կրաուս (Pocket Coach հավելվածով)։anttghzlc

Ձեզ պատմել ենք արդեն Studentist և Pocket Coach ծրագրերի մասին, իսկ Applinka-ն բնապահպանությանն ուղղված հավելված է։ Այն օգնում է մարդկանց լինել օգտակար շրջակա միջավայրի համար, ամեն օր առաջարկում է նոր առաջադրանքներ, օրինակ՝ սկսել օգտագործել վերամշակվող թուղթ՝ պլաստիկի փոխարեն, օգտագործել ձեռքով պատրաստված (handmade) ապրանքներ։ Ժյուրիի անդամները նշեցին, որ բնապահպանական այս հավելվածը շատ կարևոր կլինի մեր կյանքում։adhnzlc

Smart Guard ծրագիրը, եթե անկեղծ լինեմ, ինձ ամենաշատն է դուր եկել։ Այս ծրագրից օգտվելու համար պետք է ունենալ հավելված հեռախոսում և թևնոց։ Համակարգը ստեղծված է այն նպատակով, որ եթե թևնոց կրողը գտնվում է վտանգի մեջ, հավելվածը տեղյակ պահի նրա ընտանիքի անդամներին, ինչպես նաև տեղեկություն հաղորդի տվյալ անձի գտնվելու վայրի մասին։ Թևնոցը հաշվում է սրտի զարկերը, այլ ֆիզիկական տվյալներ և համադրում է դրանք ձեր գտնվելու վայրի հետ։ Գտնվելու վայրը շատ կարևոր է, քանի որ եթե ունեք արագ սրտի աշխատանք, բայց գտնվում եք սպորտդահլիճում, հավելվածը չի ահազանգում ձեր մտերիմներին, սակայն եթե գտնվում եք այնպիսի շրջանում, որը կարող է վտանգավոր լինել, ձեր ընտանիքի անդամները կամ բոլոր այն մարդիկ, ում հեռախոսի հետ կապված է թևնոցը, ստանում են հաղորդագրություն ձեր՝ վտանգի մեջ գտնվելու մասին։

Հաղթողներին շնորհավորելուց հետո ուղևորվեցինք քաղաքը բացահայտելու։ Մի քանի ժամ ազատ էինք՝ մինչև երեկոյան միասին ընթրիքը։ Քայլեցինք քաղաքում, հուշանվերներ գնեցինք։ Իսկ ընթրիքը քաղաքի ծայրին գտնվող ասիական շատ համեղ ռեստորանում էր, որը մենք, ճիշտն ասած, հազիվ էինք գտել։ Այդ ռեստորանից մինչև Գերմանիայի սահմանը տասը րոպեի ճանապարհ էր, և մենք կատակներ էինք անում մի քիչ էլ քայլելու ու Գերմանիայում էր զբոսնելու մասին։

Դե, իհարկե, այդպես չարեցինք, վերադարձանք հյուրանոց, որպեսզի մեր իրերը հավաքենք, հանգստանանք։

Վաղը մեզ երկար ճանապարհ է սպասվում։

anush davtyan

Ճամբարական ջոկատավարի օրագիրը. օր 6

Մտադրվել էինք տարբեր դասեր անել երեխեքի հետ։ Բայց ինչպես համարյա ամեն օր,  պլանները լրիվ խառնվեցին։

Դասերի համար հատկացված ժամին, երբ մենք պիտի զբաղվեինք ամեն մեկս իր ջոկատով, ճամբար այցելեց Հայր Սուրբը ու բերեց եկեղեցու երգչախումբը։ Ասում էր, որ ամենաշատը 12 րոպե կտևի։
Քառասուն րոպե անց Հայր Սուրբը հարցրեց.
-Հոգնա՞ծ եք, երեխե՛ք։ Դե լավ, շատ չտանջեմ ձեզ, քարոզ չեմ կարդա։ Կարդա՞մ։
Ու սկսեց քարոզ կարդալ, ինչը տևեց էլի մոտ 20 րոպե։
Երեխեքը հալվել էին սեղաններին, զգացվում էր, որ տանջվում էին։
Երեխաներին ակտիվացնելու համար երեկոյան որոշեցինք մի բան անել։ Տանգոյի երեկո կազմակերպեցինք։
Նախօրոք երեխեքին բացատրում էի, թե ոնց պիտի տղան կանգնի, ոնց՝ աղջիկը։ Հետո տղաների հետ առանձին զրույց ունեցանք, որ ֆուտբոլից հետո գնան, մաքրվեն, լվացվեն, սիրուն հագնեն, որ աղջիկներն ուզենան իրենց հետ պարել։
Էս տղերքը գնացին, զուգվեցին-զարդարվեցին, օծանելիքները ցանեցին, ակնոցները դրեցին ու ներկայացան դահլիճ։
Աղջիկներն էլ ոնց կարում, սիրունանում էին։ Ճամպրուկների խորքերում պահած էն լավ-լավ շորերը հանեցին, հագան, մազերը թափեցին, հավաքեցին, էլի թափեցին, էլի հավաքեցին, վերջապես հանգստացան։ Եկավ ներքև իջնելու պահը, սրանք հրաժարվում են։
Էս երեխեքը էնքան էին վախենում, որ իրենց պարի չեն հրավիրի, որ նախընտրում էին չգնալ։ Հերթով համոզելով տարել եմ դահլիճ։ Ով զույգ չուներ, բոլորին զույգ ենք գտել, ջոկատավարներն ու տնօրենն էլ են պարել, որ նստած մարդ չմնա։ Բայց մեկ է, կային էնպիսի դեմքեր, որ տղաներին քացով խփում, հեռու էին ուղարկում։
Մի խոսքով, կռվով-դավով սրանց պարեցրինք։ Ուրախացան ահագին։ Պարելու ժամանակ երեխեքը բամբասում էին, թե ով ում հետ է ընկերություն անում։ Իրար հետ պարողները գրեթե միշտ իրար ընկեր-ընկերուհի էին։ Ու էս բրազիլական սերիալը մենք ամեն օր ենք նայում։

Ամեն դեպքում օրը շատ հագեցած է անցնում, եթե մի քանի դրամա ենք խառնում։ Երեխեքն էլ խոսելու առիթ են ունենում երեկոյան տանգոյի ժամանակ։

Վրանային ճամբար Մարմաշենում

Հուլիսի յոթից տասներկուսը ընկած ժամանակահատվածում Ժուռնալիստների «Ասպարեզ» ակումբը կազմակերպել էր դաշտային ճամբար մարզային երիտասարդության համար: Վրանային ճամբարը անցկացվեց Գյումրիի Մարմաշեն վանական համալիրի հարակից տարածքում: Ճամբարին մասնակցում էին տասը մարզերում գործող քաղաքացիական երիտասարդական կենտրոնների ակտիվ երիտասարդները: Յուրաքանչյուր մարզից Գյումրի էին ժամանել երեք-չորս հոգի, ընդհանուր մասնակիցների թիվը հասնում էր քառասունի: Ճամբարում առօրյան բավականին հագեցած էր անցնում: Մասնակիցներին հնարավորություն էր տրվում օրվա ընթացքում մասնակցել տեղական ինքնակառավարման, թափանցիկության, հաշվետվողականության և հանրային մասնակցության թեմաներով դասընթացներին, որոնք վարում էին ոլորտի փորձառու դասընթացավարները: Մասնակիցները նաև հնարավորություն ստացան տեղական ինքնակառավարման ոլորտում դրամաշնորհների մշակման աշխատանքներ իրականացնել խմբերով: Լավագույն խմբերը իրենց ծրագրերի համար ֆինանսավորվեցին հարյուր հազար դրամ դրամաշնորհներով:

Mari Baghdasaryan malishka

Հանդիպում Վայոց Ձորի մարզպետարանում

Հուլիսի 11-ին Վայոց Ձորի մարզպետարանում ես, որպես «Վարդաձոր» թերթի լրագրող, ներկա գտնվեցի Վայոց Ձորի մարզում կոռուպցիայի դեմ պայքարի քննարկմանը նվիրված հանդիպմանը, որը տեղի ունեցավ նորանշանակ մարզպետ Արագած Սաղաթելյանի և հասարակական կազմակերպությունների ներկայացուցիչների հետ: Հանդիպմանը ներկա էին նաև լրատվամիջոցների ներկայացուցիչներ և շահագրգիռ անձինք:

Հանդիպման ժամանակ հասարակական կազմակերպությունների ներկայացուցիչները բարձրացրին բազում հարցեր, որոնք անմիջական լուծումներ էին պահանջում: Հնչեցին առաջարկություններ, որոնք վերաբերում էին մարզային երթևեկության բարելավմանը, հիվանդանոցներում նոր կադրերի ավելացմանը, մարզական և մշակութային կազմակերպություններում մատուցվող ծառայությունների գները պատերին փակցնելուն, Վայոց Ձորում լրատվության դերի բարձրացմանը:
Մարզպետ Արագած Սաղաթելյանը պատասխանում էր հնչած բոլոր հարցերին և կարևորագույն շեշտը դնում էր կոռուպցիայի դեմ պայքարի վրա:
Նաև շեշտեց, որ ավագանու նիստերը պետք է ավելի հաճախ լինեն, և հասարակական կազմակերպությունների անդամները նույնպես պետք է իրենց ակտիվ մասնակցությունն ունենան ավագանու նիստերին և ծանոթանան ՀՈԱԿ-ների՝ «Համայնքային ոչ առևտրային կազմակերպությունների» ծախսերին:
Բարձրացվեցին նաև՝ մարզում ճամբարներ բացելու, հաճախակի միջոցառումներ կազմակերպելու, համայնքապետարանի բյուջեները ցուցատախտակներին փակցնելու և թեժ գիծ ունենալու հարցերը:
Թեժ գծի հեռախոսահամար ունենալը մարդկանց հնարավորություն կտա ցանկացած պահի ստանալ իրենց հուզող հարցերի պատասխանները:
Իսկ վերջում առաջարկ եղավ Վայոց Ձորի մարզպետարանի և հասարակական կազմակերպությունների ներկայացուցիչների միջև «Գործունեության հուշագիր» կնքել, որպեսզի քննարկումներ կազմակերպվեն մարզի կենսագործունեության այլ խնդիրների վերաբերյալ նույնպես:
Մոտ ժամանակներս մարզպետ Արագած Սաղաթելյանը կունենա հանդիպումներ ավագանու անդամների և հասարակական կազմակերպությունների ներկայացուցիչների հետ:

Գորիս և Կյորես

«Քաղաքն ուներ երկու անուն՝ Գորիս և Կյորես, և այդ երկու անվան մեջ, ինչպես ընկույզի երկու կճեպի մեջ, պարփակվում էր մի քաղաք երկու իմաստով, մի բնակավայր երկու տարբեր ժողովրդով, որոնք ունեին իրենց առանձին սովորութ յունները, առանձին շահերը և մինչև անգամ նրանց անունները տարբեր էին և պատահում էր, որ այդ երկու ազգերը իրար լեզու չէին հասկանում։ Մի կողմը «օտարականներն» էին, կամ ինչպես կյորեսեցիք էին ասում՝ ղարիբականներն էին,— մյուս կողմը բուն Կյորեսն էր և նրա միջնաբերդը՝ Շենը:

…Տարբեր էին նրանց լեզուն, սովորությունները, տարբեր ազգ էին և նույնիսկ նրանց հավատն ուրիշ էր։ Նրանք կողք-կողքի ապրում էին և նրանց միջև կռիվն անպակաս էր, հին կռիվը, ինչպես հին էր ձորը և ձորի գետը։

…Բայց նույնիսկ ձորի գետը քանդում էր Կյորեսի կողմը, որովհետև Գորիսը փռվել էր բարձրադիր տափարակի վրա միանման տներով, որոնք բաժանվում էին հավասար քառակուսիների և ամբողջ քաղաքը նման էր զինվորական ճամբարի։ Այնտեղ ամեն ինչ այնպես էր, ինչպես քաղաքի սպիտակ բանտում։ Փողոցներն ուղիղ միջանցքներ էին՝ հավասար լայնությամբ, տները միանման կամերներ մեծ ու փոքր, երկու–երեք կամ չորս պատուհանով, որոնք պատած էին երկաթե խիտ վանդակով, ինչպես բանտի պատուհանները։ Փողոցներում մայթերը նույն չափի էին՝ նույն քարով սալած։ Տների առաջ միանման ծառեր էին՝ ուռենի, բալ, ընկուզենի և երբեմն դեղին ակացիա։ Յուրաքանչյուր տուն զբաղեցնում էր չորս հարյուր քառակուսի սաժեն, որի անկյունում, փողոցի վրա, տունն էր, մի կամ երկու միանման հարկ,— իսկ մնացածը՝ պարտեզն էր նույն ծառերով, ինչ որ փողոցում՝ ուռենի, բալ, ընկուզենի, խնձոր և երբեմն դեղին ակացիա»…

Ակսել Բակունց «Կյորես»

Ani avetisyan

Անժամանակ

Սա Արարատյան դաշտի առավոտների հետ ոչ մի կապ չունի։ Սա սովորական առավոտ է ու բոլորովին էլ լուսապայծառ չէ։

Այստեղ ծաղիկներն արդեն այրվել են, բայց այս անգամ հաստատ լուսապայծառ արևից։

Այստեղ ջրի առատությունը  հակադարձ համեմատական է արևի ուժգնությանը, կամ, գուցե նոր սպասարկող ընկերության «բարեխիղճ» գործունեությանը։

Բայց այստեղ ամենակարևորը առավոտները չեն, ու ոչ էլ երեկոները։ Այստեղ օրերի հերթափոխն ընդհանրապես էական էլ չէ։

Այստեղ ավելի կարևոր է մեր` այդ ժամանակներից ու տարածությունից դուրս լինելը, կամ` դուրս մնալը։ Իսկ դա էլ` երբ քեզ համար ցանկացած ժամանակից ավելի անհրաժեշտ կամ գուցե ոչ  անհրաժեշտ, բայց կարևոր մի բան կա։ Հոգ չէ, թե մի օր hետ կնայես ու աշխարհում դրանից անկարևոր բան  եղած էլ չի լինի։

Հետո գալիս է դատարկությունը։ Ու դատարկությունը լցնել փորձում ես հնարավոր ամեն ինչով` գիրք, երգ, աշխատանք։ Միայն թե` ազատ ժամանակ չլինի։ Միայն թե` ազատ ժամանակներդ չծախես մարդկանց համար, ովքեր, հաստատ գիտես` ոչինչ չունեն քեզ համար, և դու էլ` նրանց։ Միայն թե` ժամանակդ չծախսես նրանց համար, ովքեր, իրականում ավելի կարևոր են, քան ցանկացած ժամանակ ու ցանկացած չափման միավոր, որ հաշվում է այդ ժամանակը։

Այստեղ` ժամանակներից ու տարածությունից դուրս մենք մտածելու ավելի շատ բաներ ունենք։

Բացում եմ աչքերս` ուղիղ մեկ ամիս ժամանակ ունեմ` վեր ամեն տեսակ ժամանակային կապանքներից։ Մեկ ամսում անգիր հիշում եմ միայն  տասը օրեր, իրենց հատուկ ժամերով։ Այդ մեկ ամսում հասցնում եմ լինել Երկրում, բայց դրանից դուրս։ Լինել աշխարհում տեղի ունեցող իրադարձությունների կենտրոնում, բայց չհասկանալ` ինչ եղավ կամ ինչպես։ Ու ոչ էլ հետաքրքրվել` ինչու։ Զարմանալ կարելի է, չէ՞։ Բայց տարվա մեջ մի քանի անգամ թույլատրվում է, հատկապես, երբ ուսանող ես, հատկապես, երբ քեզ համար մեկ ամիս ժամանակ կա` աշխարհի կենտրոնում ու նրանից մի քանի լուսնային տարի հեռու լինելու համար։

Հետո սկսվում է ամառային զորակոչ կոչվածը։ Եվ դու հիշում ես, որ եթե մինչ այս այդ զորակոչը քեզ բաժանում էր քեզանից մի քանի տարի մեծ եղբայրներիցդ, հիմա ինքդ ես  զորակոչային տարիքում։ Ոչինչ, որ աղջիկ ես։ Ոչինչ։ Որովհետև հիմա բանակ գնում են քո տարիքի տղաները, ու հիմա զգացողություններդ լրիվ ուրիշ են։  Որովհետև դասընկերներիդ երևի առաջին անգամ  տեսնում ես արդեն կարճ, շատ կարճ մազերով, և  մինչ երկու տարվա ամրությամբ գրկելն ու հրաժեշտը՝ ամբողջ երկու րոպե  ունես` հասկանալու, որ մեծացել ես։  Որ քեզ հետ դասից փախչող, քեզ հետ տան ամենահամով պահածոները բերող ու «քեֆ անող» երեխեքը գնում են բանակ։ Ուրեմն` դու էլ ես մեծացել։ Կամ, գոնե ինչ-որ բան նույնը չի էլ։

Որ նույնը չի լինի։

Որ էդ պահին բանակի, զինվորի մասին հումորները նույնքան ծիծաղելի չեն, որ արդեն ամեն անգամ էդ բառի հետ իրենցից մեկի ձայնը դողում է, ու քոնն էլ։ Որ Նարեկն արդեն «Ես Եղնիկներ եմ գնալու»-ն նույն ձևով չի ասում, ու ընդհանրապես, շատ քիչ է ասում։

Ու, ընդհանրապես,  շատ քիչ ենք խոսում։

Ճամբարական ջոկատավարի օրագիրը. օր 5

Լուսանկարը` Անուշ Դավթյանի

Լուսանկարը` Անուշ Դավթյանի

Նախաճաշից ու սանիտարական ժամից հետո երեխեքին բաժանեցինք ջոկատներով, որ դաս անենք։

«Մանանայում» սովորած խաղը, որ իրարից անկախ մի քանի բառ ենք վերցնում ու դրանցով փորձում ենք պատմություն գրել, ես փորձարկում էի երեխեքի վրա։ Հանձնարարեցի 10 րոպեում պատմվածք գրել, բայց էնպես, որ կարդամ, բան հասկանամ էդ գրածից։
Մի մասը լավ էլ կարողացան։ Ճամբարի տնօրենն էլ հավեսով կարդում էր գրածները։ Վերջում էլ ջոկատի լավագույններին կոնֆետ տվեցի որպես մրցանակ։
Ճաշից հետո գնացինք արշավ։ Էս անգամ ուրիշ սար արդեն։ Ճամբարի հետևով դուրս եկանք, երկար ճամփա գծելով գնացինք սար։ Էնքան էլ սիրուն ուղիղ գծով էինք գնացել, հպարտանում էինք մեզնով։
Մինչև գագաթ ճանապարհը շատ երկար չէր, բայց դժվար էր։ Էդ սարի մոտով գետ է հոսում, ու դրա համար կողքերը լրիվ ճահիճ է դարձել։ Իրար օգնելով, հրելով, քաշելով՝ մի կերպ հասանք սարի փեշերին։
Աստիճանաբար վերև էինք բարձրանում, տեղ-տեղ կանգնում էինք, որ շունչ քաշենք։ Երեխեքն էլ անդադար քաղում էին լիքը-լիքը ծաղիկներ, տալիս էին կամ ջոկատավարներին, կամ իրենց հավանած աղջիկներին։ Վերջում ծաղկեփունջս մի կեպ էի պահում։

Լուսանկարը` Անուշ Դավթյանի

Լուսանկարը` Անուշ Դավթյանի

Որ հասանք գագաթին, էդ ինչ սիրուն տեսարան բացվեց… Արփի լիճն էր։
Բացի սիրուն տեսարանից՝ բոլոր օպերատորների կապը մաքսիմալ լավ բռնում էր։ Էս ճամբարը Բերմուդյան եռանկյունու պես է լրիվ։ Ներսում մեկ կապ կա, մեկ չկա։ Եթե կա էլ, հատուկ կետերում. օրինակ՝ ճաշարանի անկյունում, տղաների սենյակի վերջին պատուհանի մոտ, ջոկատավարներից մեկի սենյակի դռան հետևից։

Սարի գլխին երեխեքին մի քիչ ազատություն տվեցի, զանգեցին տուն։ Ջոկատիցս մեկը մոտեցավ, ասում է՝ ընկե՛ր Անուշ, մամաս ուզում է խոսի Ձեզ հետ։ Վերցրի հեռախոսը։ Մաման ասում էր, որ իրա աղջկան նկարեմ, հետո վայբերով նկարները ուղարկեմ իրեն։ Թե բա՝ հուշ ա, թող մնա։

Հետդարձի ճանապարհին ջոկատիցս մի տղա ու մի աղջիկ իրար ձեռք բռնած էին գնում։ Մաքուր օդը մտերմացնում է մարդկանց։ Ու իրենց պատմությունը ընդամենը մի փոքր մաս է էս սիրային տարբեր խաղերից, էս բրազիլական սերիալից, որ կա ճամբարում։
Ամեն առավոտ տեղի «բիբիսիները» տեղեկացնում են, թե ինչ է կատարվել էդ գիշերվա ընթացքում։
Ամեն ցերեկ տեղի «բիբիսիները» պատմում են, թե ինչ նոր արկածներ են եղել պատանի սիրահարների կյանքերում։

Պարապ չենք մնում էստեղ։ Ուրախանում ենք երեխեքի պատմություններով։

Զալցբուրգ. MEDIA MOVING FORWARD. օր 5

Լուսանկարը` Միլենա Խաչիկյանի

Լուսանկարը` Միլենա Խաչիկյանի

Այսօր հինգշաբթի է, թերթիս օրը: Եթե լինեի Երևանում, առավոտյան կշտապեի կրպակ` այն գնելու, ու պատմվածքիս հետ աչքի պոչով կկարդայի նաև, թե ինչ են հուշում աստղերն իմ մասին զալցբուրգյան այս շաբաթվա համար, կկարդայի ու չէի հավատա:

Մեկ-մեկ թվում է, թե Երևան գալով` չեմ հավատալու նաև, որ եղել եմ այստեղ, որ քայլել եմ անվերջ Զալցախ գետի կողքով, անցել ամենագեղեցիկ կամուրջներով, տեսել Մոցարտի տունը, տեսել մարդկանց, ովքեր երջանիկ են և չգիտեն` ինչու:

Լուսանկարը` Աիդա Շահբազյանի

Լուսանկարը` Աիդա Շահբազյանի

Բայց քանի դեռ այստեղ եմ, հավատալը հեշտ է:

Այսօր դասընթացի հերթական օրն է, օր, որ սկսվեց առավոտյան որքշոփով` քարտեզագրության և վիզուալիզացիայի միջոցով ինֆորմացիա տալու և ստանալու թեմայով: Դասընթացավարը դարձյալ Մարտինն էր, ով, ի դեպ, երբեմն մեզնից հայերեն բառեր է հարցնում, փորձում դրանք ճիշտ արտասանել: Առհասարակ, մեզ ու մեր երկիրը այստեղ բոլորն էլ գիտեն, անգամ զարմանում են, երբ հարցնում ենք` ծանո՞թ եք արդյոք Հայաստանին:

Մարտինը մեզ ցույց տվեց քարտեզներ` տարբեր ժամանակների ու տարբեր երկրների, ապա ծանոթացրեց մի ծրագրի, որ կոչվում է Geocitizen: Սրա միջոցով հնարավոր է գտնել վիճակագրական բազմաթիվ տվյալներ:

Լուսանկարը` Աիդա Շահբազյանի

Լուսանկարը` Աիդա Շահբազյանի

Հետո մենք սկսեցինք աշխատել մեր հարցազրույցների վրա, որ վերցրել էինք նախորդ օրը ծրագրավորողներից մեկից, գրի առանք դրանք և միացրինք իրար: Մեր թիմում երեքս էինք` ես, Մարիամը և Սառան` Պորտուգալիայից: Այս աշխատանքները պետք է ստուգվեն մոտակա օրերս և հրապարակվեն Youth Press-ի կայքում:

Արդեն երեկոյան մենք գնացինք Hellbrunn կոչվող վայրը` Water game-ի: Սա մի չքնաղ այգի է` հին կառույցներով, որտեղ ամենաանսպասելի անկյուններից շատրվաններ են միանում ու ջրում քեզ, դե, եթե իհարկե, չես հասցնում փախչել, ինչպես մենք էինք անում:

Լուսանկարը` Միլենա Խաչիկյանի

Լուսանկարը` Միլենա Խաչիկյանի

Իսկ փախչել երբեմն պետք է անգամ ամենահարազատ Երևանից, որովհետև այստեղ` Զալցբուրգում, մեզ են սպասում ամենագունավոր շենքերը, գունավոր մարդիկ և գունավոր մի քանի օր ևս: