Դե, էդպես մի նայիր ինձ: Հա, վերադարձել եմ, ուզում եմ էլի զրուցենք, քեզ հետ զրուցել լավ է ստացվում: Դու լսում ես, ես` անվերջ խոսում, ի՞նչ վատ է: Ինչ էլ ասեմ, լսում ես, մեկ-մեկ միայն, երբ շատ եմ ներսիս եղածը պատմում, երևի բարկանում ես:
Էդպիսի մի ընկերուհի էլ ունեմ, ինչքան խոսեմ, մեկ է՝ կլռի: Իրականում այս ձևը լավագույն տարբերակը չէ:
Էսօր ոչնչից եմ խոսելու: Հա, ամենահասարակ, ամենասովորական ոչնչից: Այսօր մատներս ամենահիմար մտքերն են գրելու, ու գիտակցությանս մեջ էդ անխուսափելի ոչինչն է գերիշխելու:
Մի քանի վայրկյան առաջ ընկերներիս հիշեցի:
Էնքան էլ քիչ են: Եթե մի քանի անգամ հաշվեմ, հետո էլ փորձեմ մտերիմներին առանձնացնել, քչերը կմնան: Բայց ամեն անգամ, երբ էս քչերից մեկը ինձ ասի, որ գնում է, մյուսը խնդրի՝ կարևորություն չտալ իրեն, այն մեկը նեղանա, ու ես ինձ աշխարհում ամենամենակը զգամ, մի օր կհանդիպեն:
-Ամ, ինչի՞ ես տխուր:
Կպատասխանեմ` տխուր չեմ:
Երբ սպառնում են.
-Ամ, ժպտա, էլի, լաց չլինես:
Էս մարդիկ չգիտեն էլ, որ ամեն անգամ, ամեն պահ…
-Ամ ի՞նչ է եղել:
-Ոչ մի բան, անկեղծ, ոչինչ:
Մերոնք գնում են, գիտե՞ս: Հա, անկեղծ, գնում են: Օր օրի մենք ավելի հեռու ենք դառնում:
-Մամ, ես կուշանամ մի քիչ, երեխեքի հետ եմ:
-Հա, մենակ թե շատ չմնաս:
Գիտե՞ս, մորս զանգելուց հետո հաջողություն եմ մաղթում երեխաներին ու սկսում մենակ քայլել:
Այգի-մետրո-փողոցներ-մետրո-կանգառ-տուն:

Մենք ամենևին էլ չենք ասում այն, ինչ կա: Մենք անխնա հեռանում ենք իրարից:
Բայց ի՞նչ է պատահել: Ոչինչ:
Երբ նստած էս տեքստը գրեմ ու շատ ընկճվեմ, մորս հարցին ինչ է պատահել, էլի էն իմ սիրած «ոչինչն» եմ պատասխանելու:
Ու որովհետև մերոնք գնում են: Որովհետև ամեն անգամ, երբ ասեն, որ ես անհասկանալի եմ, որ դժվար է ինձ հետ, չեն հասկանալու, որ իմ մոլորակից են գնում, որ մենք շատ ավելի հեռու ենք դառնում: Բայց երբ տեսնեն ինձ՝ հայացքս հառած ինչ-որ կետի, կասեն:
-Հիմա ի՞նչ ես մտածում:
Կասեմ:
-Հեչ, ոչինչ:
Բայց գիտես, մարդիկ էլ ավելի հեռու են փորձում գնալ: էն բարեկամները, էն հազար ու մի ծանոթ ու անծանոթ մարդիկ, երբ հանդիպում են քեզ, ասում են.
-Վայ, Ամալյա ջան, էս ո՞նց ես մեծացել, երբ տեսել ենք, մի մատ երեխա էիր:
Չեն էլ հասկանում, որ ավելի լավ է լռեն, չասեն, որ էսքան ժամանակ գնացել են ու հետ չեն նայել, չասեն, որ ոչինչ չգիտեն ինձնից, ոչինչ չեն հիշում, էն իմ չսիրած ոչնչից…
Բայց մի սարսափելի միջոց էլ կա: Մարդիկ գնում են իրենց բնակավայրից, ընտանիքից, գյուղից, հայրենիքից…
Էս մարդիկ էնքան են անում, որ անխնա գոռում ենք, թե ծխնելույզի ծուխը պակասել է, որ օդանավակայանները լիքն են, որ ընկերներս ուրախ են, երբ իրենց հայրը վերադառնում է, որ էդ ժամանակ իրենց աչքերը էնքան պայծառ են փայլում:
Չենք հասկանում, որ ամեն անգամ, երբ…
-Քույրիկ, գիտե՞ս, չէ՞, էսօր դասընկերս Մոսկվա գնաց:
Մյուս օրը.
-Գիտե՞ս, Տարոնն ասել է 20 օրից հետ է գալու, չեկավ:
Քրոջս բացատրել, որ էլի մի քանի ինքնաթիռներ լքել են մեզ ու իրենց հետ հազարավոր մարդիկ, անտանելի դժվար է: Բացատրել, որ մենք էնքան ենք գնում, որ կորցրել ենք մնալու արվեստը, էն էլ անկախ նրանից, թե ինչպես ենք լքել, հետ չենք գալիս:
Որովհետև ամեն անգամ պիտի 2009-ի դեկտեմբերի 14-ը ու հորաքրոջս գնալը հիշեմ: Լսեմ լացիս ձայնը ու նորից մղձավանջի նման ապրեմ էդ սառը օդանավակայանի պատերն ու ճամպրուկների անտանելի աղմուկը:
Բայց ինքն ասում էր.
-Ես հետ կգամ, ոչինչ:
Որովհետև ամեն անգամ պիտի Հոլանդիա գնացող մորաքրոջս ընտանիքը հիշեմ: Պիտի հիշեմ, որ տղաներից մեկը հենց էնտեղ էր ծնվել, ու մինչ իրենք գալիս էին, ու ես 20 օրում նոր փորձում էի ճանաչել իրենց, իրենք նորից գնում էին: Էլ հետ գալ չէր լինում: Հետ գալու համար ուշ էր:
Բայց նրանք ինձ ամեն անգամ պիտի ասեին:
-Էլի կգանք, ոչինչ…
Գիտե՞ս, երբ 14 տարեկան էի, ես մի ամբողջ 4 հոգու եմ պահել Հայաստանում:
Ես մեր ընտանիքին պահել եմ գնալու մտքից, համոզել, որ էստեղ մնալը, էստեղ հասնել բարձունքներին ու առհասարակ էստեղ լինելը ճիշտ է:
Համոզել չստացվեց, բայց մենք էս պահին էս հողի վրա ենք, մենք չենք դասվել գնացողների շարքին, ու էս երևի ամենակարևորն է:
Ու ինձ մեծ հաշվով շատ քիչ է հետաքրքրում՝ ինչքան են ինձ մեղադրում էստեղ մնալու համար, ինչքան են ասում, որ դրսում լավ կլիներ, դա էլ միշտ չէ, ոչինչ…
Որովհետև ամեն անգամ, երբ ինձ հարցնեն, թե ինչ կա դրսում ու օտար երկրներում, պատասխանելու եմ
-Ոչինչ, ոչինչ էլ չկա:
Էն իմ սիրած ոչնչից:
Մի քանի օր առաջ ամբողջ համալսարանով մեկ լաց էի լինում ու կրկնում:
-Ինձ բոլորը նեղացնում են:
Ով ու ինչու հարցերին էդպես էլ չպատասխանեցի:
Ոչինչ չհասկացան: Ես էլ ոչինչ չասացի:
Կանցնի, ոչինչ…

Այն ժամանակ, երբ 21-րդ դարը արդեն չափահաս էր, ես էլ չափահաս դարձա: 18 տարեկան, պարտավորեցնող է, չէ՞: Ես էլ եմ այդպես կարծում: 18 անմոռանալի և մի քիչ էլ մոռացված տարիներ: ճիշտն ասած, այնքան էլ շատ բան չեմ հիշում: Ամենաառաջին հիշողություններիցս մեկն է՝ խաղում էի քրոջս հետ: Նա սկսեց գլուխկոնծի տալ: Ես էլ նոր բան տեսնելով, փորձեցի կրկնել: Շատ ցավոտ էր, երևի դրա համար էլ շատ է տպավորվել: Եվ այդպես էլի ցավոտ, բայց միևնույն ժամանակ, անհոգ մանկություն: Հիշողությանս մեջ մնացել են նաև ամենասիրելի գովազդը, սեղանի տակ պատրաստված տնակը և ամենասիրելի պաղպաղակը, որը մրգի տեսք ուներ:

Առաջին անգամ անձրևի տակ էլ մնացի: Հա, շատ հաճելի էր, մինչև կարկուտի սկսելը: Առաջին ձյունը նույնպես անմոռանալի էր: Այնքան շատ էր, կամ էլ ես էի շատ փոքր:
Հետո արդեն հիշում եմ դպրոցը, ոչ որպես աշակերտ: Տատիկս դպրոցում ուսուցչուհի էր, ես էլ հաճախ էի գնում: Քրոջս հետ էլ գնացի դպրոց: Նա ինձանից մեկ տարի մեծ էր: Հինգ օր գնացի: Հինգ տարեկանում խնդիրներ էի լուծում և մաթեմատիկական հաշվարկներով զարմացնում ուսուցչին: Բայց մայրս չթողեց գնալ դպրոց՝ շատ փոքր էի:
Հաջորդ տարի արդեն ուրախ-ուրախ գնացի դպրոց: Դասարանցիներիցս մեկը չէր ուզում մնալ և լաց եղավ, բայց ես հպարտ նստած էի ինձ շատ ծանոթ վայրում: Մինչև 9-րդ դասարան շատ պարտաճանաչ եմ եղել դպրոցում: Միշտ դասերին պատրաստ: Հետո արդեն պարտաճանաչ Հարութը սկսեց դասերից ուշանալ: Ռեկորդ էլ ունեի, և ամեն անգամ թարմացվում էր: Վերջինը եղավ առաջին ժամից 40 րոպե անց, կամ 2-ից 10 րոպե շուտ դասի ներկայանալը:
Հենց այդ տարիներին էր, շարադրություն անգամ չգրող Հարութը ամենաչսիրած դասին, գրիչ վերցրեց և գրեց առաջին տողերը.
«Տարիներն անցան՝ անդարձ գնացին,
Այդ օրերից լոկ հիշողություններ մնացին:
Փակեցի աչքերս, մեծացավ հոգիս,
Սիրածս շորը էլ չեղավ հագիս»:
Սկսեց լուսանկարներ անել և երևի առաջի անգամ սիրահարվեց: Կյանքում երբեք չեմ մոռանա: Դպրոցի վերջին տարիներ, անմոռանալի օրեր, ժամեր, անգամ րոպեներ և վայրկյաններ: Դպրոցն էլի ավարտելու համար նորից 12 տարի կգնայի: Ավարտեցի…
Ընդունվեցի համալսարան Երևանում և անցում կատարեցի կյանքի մի նոր փուլի, որը անվանում եմ «ճանապարհորդը»: Արդեն մի քանի ամիս է՝ ուսանող եմ, և անընդհատ ճանապարհորդում եմ՝ Երևան-Ամասիա-Երևան ճանապարհով: Չեմ կարողանում կտրվել հայրենիքիցս՝ Ամասիայից, որի հետ կապված են ամենալավ հիշողություններս:
Ահա և վերջ, հիշողություններիս մեջ ճանապարհորդելիս հասանք վերջին կանգառ՝ փետրվարի 12, ժամը 23.48: Մնաց 12 րոպե:

Դասերն ավարտվել էին: Ես ու ընկերուհիս տուն էինք վերադառնում, սովորականի նման՝ դանդա՜ղ քայլելով, կամ չէ, այս անգամ՝ թռչկոտելով քարից-քար, որովհետև այս եղանակին մեր գյուղի ճանապարհները անանցանելի են՝ ցեխի պատճառով: Ճանապարհին հանկարծ նկատեցինք էլի քարից քար թռչկոտողի, բայց նապաստակի, կամ՝ նապաստակի դեմքով երեխայի: Զարմացանք, մեծ հետաքրքրություն առաջացավ, ու մոտեցանք նապաստակին, կամ՝ նապաստակի դեմքով երեխային: Պարզվեց՝ դասարանով Բարեկենդանի տոնն են նշում: Դասընկերներով հավաքվելու են, փոխվեն հագուստներով ու շրջեն տնից տուն: Հետաքրքրությունը կայանում է նրանում, որ փորձելու են հնարավորինս անճանաչելի լինել, այնչափ, որ սեփական ծնողները չճանաչեն: Ծնողներն էլ իրենց հերթին պիտի երեխաներին նվերներ տան, հիմնականում քաղցրեղեն: Վերջում բոլորով հավաքվելու են մի տեղ Բարեկենդանը նշելու:

Այսքանը հասցրեցի պարզել մեր նապաստակի դեմքով հերոսից, ով շնչակտուր վազում էր ընկերների մոտ՝ հանկարծ առանց իրեն տեղ չգնան, բան չուտեն:

Հա, մեկ էլ հասցրեցի իմանալ, որ այս ամենը կազմակերպել է իրենց դասղեկը, ով միևնույն ժամանակ, Հայ Եկեղեցու Պատմության ուսուցչուհին է:

Հետո ես ու ընկերուհիս շարունակեցինք ճանապարհը, դժգոհելով, որ մեծացել ենք՝ իբրև թե, ու նման բաներ կազմակերպելու ո՛չ հավես ունենք, ո՛չ էլ ժամանակ:

Ոչ ոքի համար գաղտնիք չէ, որ հեռավորությունը մարդկային հարաբերությունների վրա մեծ ազդեցություն ունի։ Մարդկանց մեծ մասն այն դիտարկում է որպես բացասական երևույթ, քանի որ այն մարդկանց բաժանում է։ Սակայն այս «բացասական» երևույթը մի շարք դրական կողմեր ունի։

Ուզում եմ պատմել հեռավորության շնորհիվ իմ ամենամեծ ձեռքբերումներց մեկի` ընկերների մասին։ Ընդհանրապես ընկեր ձեռք բերելը հեշտ բան չէ։ Հեշտ չէ, որովհետև պետք է քո նմանին գտնես։ Ես իրոք համոզվել եմ, որ ընկերները իրար նման են լինում, կամ էլ ժամանակի ընթացքում են նմանվում։

«Ֆլեքս» ծրագրի շնորհիվ ես հանդիպեցի իմ ամենալավ ընկերներին։ Հիմա ընկերներիս ցանկը շատ բազմազան է, քանի որ ընկերության համար նախատեսված սրտիս այդ անկյունում տարբեր ազգերի ու կրոնների ներկայացուցիչներ կան։ Իհարկե, կան նաև հայ ընկերներ, որոնց հետ սկսեցի շփվել ԱՄՆ ժամանելուց հետո։ Նրանք այս փոխանակման տարվա ձեռքբերումներիցս են։ Անին ու Հռիփսիմեն իմ անբաժան մասն են դարձել, ովքեր ամեն օր ու ամեն րոպե իմ կողքին են։ Չէ, մենք նույն քաղաքում չենք ապրում ու նույն դպրոցը չենք հաճախում։ Մենք ապրում ենք Ամերիկայի տարբեր անկյուններում, բայց դա խնդիր չհանդիսացավ`մեր լավագույն ընկերներ դառնալուն։

Խնդիրների մասին խոսելն ու դրանք քննարկելը կրճատում են սթրես ապրելու հավանականությունը, ու բոլորիս էլ այնպիսի մարդիկ են պետք, ում կարող ես պատմել ու հոգեպես հանգիստ զգալ։ Ու ես գտա իմ Անիին ու Հռիփսիմեին։ Սթրեսից ազատվելու լավ միջոց է պարը, ու մենք պարել ենք միասին այդ երեք էկրանների տարբեր կողմերում։ Միասին տեսահոլովակներ ենք նայել ու քննարկել։ Նույնիսկ հիշում եմ, որ մի անգամ ուզում էինք «Սուպեր մամա 2» ֆիլմը նայել միասին, որ միևնույն ժամանակ ծիծաղենք։

Ու նաև ուզում եմ նշել, որ մենք գտնվում ենք տարբեր ժամային գոտիներում, ու երբ Հռիփսիմեն զանգահարում է մեզ, մենք արդեն պատրաստվում ենք քնել ու երեկոյան ուշ ժամերին խոսել չենք կարող նրա հետ։

Անին ռոմանտիկ աղջիկ է, ով նույնիսկ ամենավատ իրադարձությունները ռոմանտիկ կերպով է ներկայացնում, ու դու անկախ քեզանից, դրան դրականորեն ես նայում։ Հռիփսիմեն այն հրաշքն է, ով ամեն լուծման համար մի խնդիր է գտնում ու բարդացնում ամեն ինչ, բայց երբեք չի դադարում ընկերներին օգնել։ Դե ես էլ մեր հոգեբանն ու ամենահանգիստ անձնավորությունն եմ, ով միշտ հուսադրում է ու համոզում, որ ամեն ինչ միշտ էլ լավ է վերջանում։

Չեմ կարող չնշել իմ օտարերկրյա ընկերներին, որոնց հետ շփվում ենք միայն անգլերենով։ Իմ ամերիկացի ընկերները միշտ բարձրացնում են իմ տրամադրությունն ու այնպես անում, որ ինձ երբեք օտար չզգամ։

Մի քանի օրից իմ ուկրաինացի ընկերներից մեկը որոշակի հանգամանքների բերումով մեկնելու է Ուկրաինա ու իր հետ տանում է մեր ընկերական հրաշալի հիշողությունները։ Ու ամենավատն այն է, որ ամենայն հավանականությամբ ոչ նրան կտեսնեմ այս ծրագրի ավարտից հետո, ու ոչ էլ իմ մյուս ընկերներին։ Բայց ես միևնույն է, երջանիկ եմ, որ հանդիպեցի նրանց, ու ընկերների հարցում բախտս բերեց կրկին։

Պետք չէ տխրել, քանի որ կյանքի մի շրջան ավարտվեց, պետք է գոհ լինել, որ դա պատահեց քո կյանքում: