Գրում էի, որ սովորական առօրյան գոնե դպրոցում կփոխվի. նոր կիսամյակում նոր ձևով ենք դասերն անելու: Հետո ջնջում եմ գրածս: Մեկ շաբաթն էլ հերիք էր, որ անսովորը սովորական դառնա: Գրում եմ, որ առօրեականության մասին չեմ ուզում գրել, բան էլ չկա գրելու: Հետո ՝ եթե Մաթևոսյանի հերոսներից մեկին գոնե կողքիս ունենայի՝ կգրեի թեկուզ ամենասովորական առօրյայի մասին: Նորից ջնջում եմ. Մաթևոսյանն էլ իր հերոսներին մեզնից էր վերցրել, նրանց մասին գրելու համար իմ մեջ մի քիչ Մաթևոսյան պիտի լիներ:

Գրելը, լավ գրելն էլ ամեն մարդու համար չէ: «Թթու թան չի»՝ կասեին մեծերը: Բայց ես թթու թան էլ չեմ սիրում: Դա էլ գրել-չգրելու հետ կապ չունի, ուղղակի:

Գրում էի, որ որոշել եմ մի քիչ շատ գրել, չէ, ավելի ճիշտ՝ չջնջել կամ չպատռել գրածներս: Նրանք, որ ոչ մեկին կարդալու չեմ տալիս: Բայց դա էլ ջնջեցի:

Մեկ- մեկ էլ թղթերն եմ ափսոսում, որոնց վրա այդքան գրում-ջնջում եմ, դրանց համար ծառեր են կտրվում, չէ՞։ Անխիղճ եմ, բայց ինչ արած, համակարգչով «գրել» չեմ սիրում։ Հա, համակարգչով գրել չի էլ լինում․հավաքել , շարել կամ նման մի բան, բայց գրել գրիչից բացի ոչնչով չի լինում։

Գրում էի, որ նյութերի համար թեմա գտնելը մեզ համար բարդ «պարտականություն» է դարձել, բայց շատերն էին նույն թեմայով գրում: Ամենահեշտը գրելն է, որ ոչինչ չկա գրելու, այդ մասին էլ չգրեցի։

Հիմա էլի ոչնչի մասին եմ գրում, ամենագեղեցիկ, ամենահետաքրքիր ու ամենաձանձրալի ոչնչի, որն ի տարբերություն մնացածի՝ կա ամենուր։ Երբ աշխարհում ամեն բան դադարի լինելուց՝ ոչինչը կմնա, կամ, կմնա ոչինչ։ Ուրեմն ինչու՞ չգրենք ամենատարածված երևույթի մասին։

Հետաքրիր է, չէ՞։

Գիտեմ, շատերը կասեն՝ չէ։ Բայց ես գրեցի։

-Օ՛յ։

-Ի՞նչ պատահեց։

-Սիրահարվեցի…

-Ո՞ւմ վրա (դե, փոքր էինք, չգիտեինք, որ ինչ-որ մեկի վրա չեն սիրահարվում)։

-Խնձորի։

Շատերը հասկացան, բայց «էս դարի երեխեքը» (այս նախադասությունն ասելու իմ պահն էլ հասունացավ) հիմա հարցական հայացքով կարդում են արդեն որերորդ անգամ ու փորձում կռահել, թե ինչի մասին է խոսքը։ Այո՛, ես ծնվել եմ 20-րդ դարում։ Ճիշտ է, 20-րդ դարում մեկ տարի եմ հասցրել ապրել, բայց նախորդ դարն իր հետքն ինձ վրա էլ է թողել։

-Անի՛, Վարդգեսի՛կ, տո՛ւն եկեք…

-Մա՜մ, ախր, մի քիչ էլ խաղանք։

Բայց ի՞նչ մի քիչ։ Կեսօրից մինչև ուշ գիշեր դրսում էինք՝ բակում։ Գնում, խառնվում էինք մեծ երեխաներին, մեզ էլ թողնում էին «ճուտիկ», մեկ-մեկ էլ՝ չէին խաղացնում (ես դա դեռ նրանց կհիշեցնեմ)։ Բայց դա էլ էր մեզ համար շատ մեծ նվաճում։ «Գործնագործ», «Հալամուլա», «Կարմիր կոճակ», «Այգեպան», «7 քար»… Չգիտեմ՝ ո՞րն ասեմ, ո՞րը թողնեմ։

-Գովենք, գովենք, ո՞ւմ գովենք, ջա՜ն Գյուլում, ջա՜ն, ջա՜ն…

Հավաքվում էինք փողոցի երեխաներով (մեծ երեխաներն էին կազմակերպում) հարս ու փեսա էինք ընտրում, մեծերը գնում էին դաշտային ծաղիկներ հավաքելու, ու սկսում էինք հերթով բոլոր հարևանների բակերը մտնել ու երգել։ Փող կամ ձու էին տալիս։ Վերջում հավաքած ձվերը մեծերը տանում էին խանութ, փոխում քաղցրեղենի հետ ու հավաքվում էինք երեխաներից մեկի բակում՝ քեֆ անելու։ Բոլորիս կողմից սպասված տոներից էր՝ վերջում ուտելու գործ կար։

Բա ճամբա՜րը․․․ Գունավոր թղթերից իրար հավասար փոքրիկ ուղղանկյուններ էինք կտրտում, կապում բակում։ Նախապատրաստական աշխատանքները սկսվում էին։ Կարելի է ասել՝ մինի ճամբարներ էին։ Մի քանի ժամ։ Տարբեր մրցույթներ էինք կազմակերպում. ո՞վ ավելի արագ մի քանի վարունգ կուտի, կամ մեծ բաժակով ջուր կխմի, հագուստի ցուցադրություններ էինք կազմակերպում, պարում։

-Վա՜յ, ինձ մի՛ ջրեք՝ հարբուխ ունեմ։

Իհարկե, միշտ կային երեխեք, որ ամառվա շոգին՝ հենց Վարդավառի օրը, հիվանդ էին լինում։ Կամ իբր «գրիպ»։ Միշտ զարմանում էի՝ ինչպե՞ս կարելի է այդ օրը պատճառ գտնել ու տանը նստել։

Հետո արդեն այդ արտահայտությանը փոխարինեց սա.

-Ինձ մի՛ ջրեք, մոտս հեռախոս կա։

Սկզբում անսովոր էր նման բան լսելը։ Հեռախոս, պա՛հ, չէ՛ մի։

Բացառապես բոլորս՝ մեծ, փոքր, աղջիկ, տղա․ դուրս էինք գալիս ջրվելու։ Տարբեր բակերում ծորակից խողովակներ էին միացնում՝ հա՛մ ջրի աղբյուր էր, հա՛մ էլ՝ լավ էին ջրում դրանցով։ Ի՜նչ ակտիվություն էր մեր թաղում։ Ուժասպառ լինելու չափ խաղում էինք, խաղում էինք երկու փուլով՝ առավոտից մինչև կեսօրի կիզիչ արևն ու երեկոյան։ Միշտ նույն աշխուժությունն էր տիրում։

-Երեխե՛ք, շո՛ւտ արթնացեք, ձյուն է եկել։

Տնեցիները ինձ ու եղբորս արագ արթնացնելու լավ տարբերակ էին գտել։ Հաճախ վազում էինք դուրս, նայում պատուհանից ու հուսահատվում։ Հերթական խորմանկ քայլը մերոնց կողմից։ Բայց որքան մեծ էր լինում ուրախությունը, երբ իրոք գետինը սպիտակով ծածկված էինք տեսնում։

Ձեռնոց, գլխարկ, տաք հագուստ… «Շորե մարդ» դարձած՝ դուրս էինք գալիս՝ ձնեմարդ սարքելու։ Մեծահասակները բակերն էին մաքրում, մենք էլ մեր գործին էինք։ Էլի աղմուկ, շատ մարդիկ փողոցներում։

Կարոտով ու տխրությամբ եմ հիշում այդ օրերը։ Խաղերից շատերի մասին հիմա ընդհանրապես երեխաները տեղյակ չեն։ Որ ասեմ, եկեք «Ջան Գյուլում» կազմակերպենք, 10-15 տարեկան երեխաները կծիծաղեն ու կանցնեն։

Վարդավառին դուրս եմ գալիս փողոց՝ որևէ մեկին գտնելու հույսով, բայց այդպես էլ իմ առաջվա փողոցը չեմ գտնում։

Հիմա ասեք՝ ո՞ւմ մեղադրեմ և ասեմ՝ որ հետ բերեն ու մեր մանկությունից մի կտոր տան համակարգիչներին գերի դարձած երեխաներին։

Քայլում ես անտառով: Ներդաշնակ լռություն է տիրում: Ոչ թե անթերի, կատարյալ լռություն, այլ սովորական անտառային մի լռություն` զուրկ մարդկային ձայներից: Տերևների մեղմ սոսափն ու միջատների բզզոցը նույնպես այդ լռության մի մասն են: Եվ այդ լռությունը, անկախ քո կամքից, հոգիդ քնքշությամբ է լցնում:

Քայլում ես անտառով և սաղարթների արանքից արևի շողերը դեմքդ են շոյում և պարուրում քեզ հաճելի ջերմությամբ: Եվ թվում է, թե երկար քայլելուց հետո կգտնես հոգուդ ներդաշնակությունն ու կհասնես կատարելության: Միգուցե հենց այդ ժամանակ էլ ցանկություն առաջանա թռչել: Թռչել ազատ ու անկաշկանդ, ճեղքել անսահման երկնքի կապույտն ու հասնել եզրին՝ աշխարհի եզրին: Այնտեղ ամեն ինչ հոգեպարար կլինի, պարզ ու ներդաշնակ, առանց անարդարության, առանց գորշ ու բթացած մարդկային երևույթների և առանց ընտրությունների…

Բայց իրականությունը մի փոքր այլ է․․․

Քայլում ես անտառով և տերևի փոխարեն գետնին է ընկնում պատգամավորի լուսանկար: Լռությունն այլ է: Ականջիդ է հասնում ոչ թե տերևի սոսափ ու միջատի բզզոց, այլ սղոցի «սոսափ» ու մարդկային տաղտկալի բզզոցներ: Թող ծիծաղելի չթվա, բայց այդ բզզոցները հավանաբար կոչ են անում քվեարկել իրենց օգտին: Ահա և ողջ իրականությունը:

Քայլում ես անտառով: Բայց արդարությամբ, սիրով և վերջապես անտառային սովորական լռությամբ պարուրված լինելու փոխարեն ողողված ես նախընտրական բազմաթիվ խոստումներով և «ներդաշնակ» մթնոլորտով: Միգուցե այդ ժամանակ քեզ թվա, թե հասար աշխարհի եզրին, բայց ոչ: Իրականում դու հասել ես ընդամենը նախընտրական շտաբ…

Քայլում ես անտառով…

Կյանքի բերումով մենք ինչ-որ տեղ հանդիպում ենք ինչ-որ «իքս» արգումենտի, և մեզ թվում է, թե սկսում ենք սիրել: Ժամանակի հետ անհետանում է այդ «թվալ» բայը, և մենք իսկապես սիրում ենք: Հետո «իքսը» բազմապատկվում է մեր մտահորիզոնի լայնության ու գիտակցականի խորության արտադրյալով: Ինչքան ավելի լայնահորիզոն ու խորագիտակ ես, այնքան ավելի ես տուժում, քանի որ այդ սերը դառնում է կոտորակի այն համառ հայտարարներից, որոնք ոչ մի կերպ չեն ցանկանում բարձրանալ և մեր կյանքը դուրս բերել իռացիոնալությունից: Բազմապատկվելուց հետո այդ արտադրյալը սկսում է ահագնացող թափով քառակուսի բարձրանալ ամեն մի քաղցր խոսքի ու հայացքի հետ, և մենք ստանում ենք հաշվիչների էկրաններին չտեղավորվող թվեր։ Այնպիսի թվեր, որոնք գրություն չունեն: Մենք բացահայտում ենք տիեզերքի լայնությունը մեր մի բուռ սրտի տարողությամբ: Եվ երբ այդ թիվը հասնում է «անսահման» տիեզերքի ինչ-որ սահմանի, սկսվում են բաժանումները: Սկզբում`երկուսի, չորսի, վեցի… Հետո արմատներ են հանվում մեր էությունից, հոգուց, մտքերից: Եվ հասկանում ենք, որ զրոյից այն կողմ էլ նույնքան մեծ անսահմանություն կա, իսկ հասկանալու համար մենք անպայման պիտի տեսնեինք այն` լայն ու գրավիչ մինուսների աշխարհը:

Ահա կյանքի ընկալումը թվային աղեղի տեսքով, որի վրա մենք վազվզում ենք մինչև մեր վերջավոր կյանքի ավարտը: Սիրո աղեղի վրա զրոյական դիրքում լինել չի կարելի, հատկապես երբ գարուն է… Իսկ հիմա գարուն է, և ավելի բարձր է դրականի միտումը, ուրեմն բարձրացնենք մեր դիրքը սիրաստիճանի վրա` հզորացնելով գարնանային սիրաբույրի տարափը: