Փետրվարի 6, 2016

Ահա և վերջացան մեր սիրելի արձակուրդները, մենք արդեն գրեթե հարմարվել ենք դպրոցական ռեժիմին։ Ճիշտն ասած՝ ես մտածում էի, որ երբեք չեմ ձանձրանա արձակուրդներից, բայց սա իրոք չափից մեծ ընմիջում էր։ Արձակուրդների հետ մեկտեղ անցավ ձմռան այն հատվածը, որը ես սիրում էի։ Ընդհանրապես, տարվա մեջ ես սիրում եմ ամառային արձակուրդներ ու նոր տարի։ Ինչպես հասկացաք՝ արդեն սպասում եմ ամռանը։

Ամռան միակ ոչ այդքան հաճելի բանը քննություններն են, բայց դե, ինչ արած։ Ինչպես ասում են՝ չկա չարիք առանց բարիքի։

Ամառ։ Ընկերներ, գետ, լողավազան, դուրս գալ տանից առավոտյան ու մինչև գիշեր չվերադառնալ։ Ինչպե՞ս կարելի է չսիրել այս ամենը։ Էհ, լավ։ Գնամ ընկնեմ մտքերով ու հիշեմ ամռան հետ կապված բոլոր լավ հիշողություններս։ Թե չէ` էս ցրտից էլ արդեն հոգնեցինք…

Հուլիսի 24, 2016

Էն որ ասում էի, է` ամառ եմ ուզում, ցրտից հոգնել եմ, բան։ Պրծավ էդ սաղ։ Հիմա միակ ուզածս բանը ցուրտն ա, էլ չեմ դիմանում ես շոգին։ Քնում եմ գիշերը 1-2- ին, չնայած որ պառկում եմ 12-ին։ Արթնանում եմ քրտնքիս մեջ խեղդվելու պատճառով։ Շոգը մի կողմ, ամառիցս գոհ եմ։ Մի ամիս առաջ հանձնեցի վերջին քննությունս։ Ի զարմանս ինձ, էդքան էլ դժոխային պատիժ չէր։ Դե, ինչ ասեմ։ Ոչ մի արտասովոր բան չկա։ Սպասելիքներս լրիվ արդարացել են։ Գետերից տուն չեմ գալիս, ամբողջ օրը ընկերներիս հետ փողոցներն եմ։ Վիզս ու մեջքս գունային առումով խիստ տարբերվում են։ Էս միօրինակությունն արդեն սկսում ա հոգնացնել, գիտեմ, որ հետո զղջալու եմ, բայց արդեն դպրոցս ու Նոր տարի եմ ուզում։ Կարգավիճակս, կամ այսպես ասած «ստատուսս» փոխելու ժամանակն ա։
Եվ այսպես՝ կարգավիճա․ սպասում եմ Նոր տարուն:

Ես Լաուրան եմ: Իմ ազգանունը հաճախ շփոթում են Շեկոյան ազգանվան հետ, բայց ես Սեկոյան եմ: Ես մի քիչ գժուկ աղջիկ եմ: Այդպիսին եղել եմ փոքր ժամանակվանից: Պատմեմ մի երկու դեպք: Այս դեպքերը տեղի են ունեցել Լենինգրադում` ներկայիս Սանկտ Պետերբուրգում: Այդ ժամանակ ես եղել եմ երկու-երեք տարեկան:

Ամառվա մի շոգ առավոտ արթնացա ու տեսա, որ մայրս ու հայրս արդեն գնացել են աշխատանքի: Աշխատավայրը հեռու չէր` այն նույն շենքում, որտեղ ապրում էինք: Դեռ մանուկ հասակից սիրել եմ նայել,  թե ինչպես էր հայրս սափրվում: Ու այդ առավոտ որոշեցի փորձել ինձ վրա: Վերցրի սափրվելու փրփուրը ու սկսեցի քսել դեմքիս: Մեկ էլ, քեռին մտավ ներս:

-Լաուր, էդ ի՞նչ ես անում:

-Թրաշվում եմ, քեռ: Ինձ բեղեր սազո՞ւմ ա:

Ուշադիր վրաս նայելով քեռիս չկարողացավ զսպել ծիծաղը ու պատասխանեց.

-Հա շատ ա սազում, այ գժուկ:

Այդ անգամ հաջողվեց ինձ «փրկել», բայց երկրորդ անգամ խեղճ մայրիկիս չհաջողվեց փրկել իմ երկար թարթիչները:

Ուրեմն էսպես. նորից Պետերբուրգում ու նորից նույն տանը: Էլի մի լուսավոր օր էր, ու էլի ես տանը մենակ էի: Պետք էր նորից մի բան մտածել: Պտտվում էի ամբողջ տնով ու մտածում: Կանգնեցի հայելու առաջ ու նայեցի դեմքիս: Մտածում եմ` թարթիչներս շատ երկար են, պետք է կտրել: Վերցրի մկրատը ու կտրեցի թարթիչներս: Մի րոպե չանցած մայրս ներս մտավ: Թե ասա` մի քիչ շուտ գայիր, էդ երկար թարթիչներից չզրկվեի:

Հիմա, երբ մեծացել եմ, մի բան անելուց առաջ երկար մտածում եմ: Սխալներ կան, որ հետո չես կարող ուղղել, որքան էլ ցանկանաս:

Երեկ գրապահարանումս գիրք էի փնտրում, պատահական տեսա Անրի Վեռնոյի «Մայրիկը» ստեղծագործությունը:  Միանգամից վերադարձա մանկություն, կյանքիս ամենաերջանիկ հատվածը։ Քանի անգամ եմ այդ գիրքը վերցրել ու առաջին բառերից հիասթափված փակել, բայց մի անգամ որոշեցի, որ մինչև վերջ պիտի կարդամ, որից հետո այդ գիրքը դարձավ իմ հավատարիմ ուղեկիցը։

Չգիտես ինչու, սկսեցի ժպտալ, բայց արցունքներս այնքան արագ էին հոսում։ Արդեն 45 տարեկան եմ. ինչքա~ն եմ վախեցել մեծանալուց, փորձել եմ այնպես անել, որ մանկությանս նավակը ինձանից չհեռանա, բայց չեմ կարողացել այն պահել։ Բացեցի «Մայրիկից»  պատահական մի էջ. այնտեղ գրված էր. «Մանկություն` մեծանալու անհագ ցանկությամբ, պատանեկություն` աճող ձգտումներով»: Իրոք, 15 տարեկանում այնքա~ն երազանքներ ունեի, այնքան մանկական նպատակներ, որոնց մի մասին դեռ նոր եմ հասել։ Իրոք, արդեն հայտնի բժիշկ եմ, կատարել եմ ամենամեծ նպատակս՝ հայտնվել եմ «Ֆորբս» պարբերականում, ունեմ իմ հեղինակած գիրքը, որտեղ պատմում եմ իմ մանկության մասին։ Այնքա~ն եմ երազել, որ հասնեմ այս ամենին, բայց հիմա ուղղակի ցանկանում եմ կրկին վերադառնալ մանկություն։ Ցանկանում եմ կրկին լինել միամիտ, բարի, անհոգ, բայց հասկանում եմ, որ կյանքը ամենամեծ հարվածն է ինձ հասցրել. ես մեծացել եմ։ Ամբողջ աշխարհը տեսել եմ, ծանոթացել նոր մարդկանց հետ, ձեռք եմ բերել նոր ընկերներ, հասկացել եմ կյանքի իմաստը, և, ամենակարևորը, հասկացել եմ, որ մենք տարիների ընթացքում կորցնում ենք մեր անհոգությունը, ինչ-որ տեղ նաև մեր Ես-ը: Իսկ ամենավատն այն է, որ ընտելանում ենք ամեն ինչի հետ հարմարվելու մտքին, մինչդեռ մանուկ հասակում ստեղծագործում էինք, փորձում ինչ-որ բան փոխել. գուցե չէր ստացվում, բայց չէինք հիասթափվում, շարունակում էինք գործել, համառորեն որոնում մեր նպատակին հասնելու նոր ուղիներ: Իսկ հիմա արդեն շատ հաճախ ուղղակի լռում ենք, և, ինչպես Անտուան դը Սենտ Էքզյուպերին է ասել. «Մեծահասակները շատ հաճախ մոռանում են, որ ժամանակին իրենք էլ են փոքր եղել»։

Չգիտես ինչու, գրեթե ակամա որոշեցի այս նամակը գրել: Այն գուցե կարելի է նաև կոչել ինքնախոստովանություն, ուղղակի մի պահ հիշեցի, որ մի օր ֆրանսերենիս ուսուցչուհին ասել էր. «Երբ թղթին փորձում ենք հանձնել մեր մտքերը, դրանք ավելի իրական են դառնում, և երբ տարիներ հետո կարդում ենք, հասկանում ենք, թե ինչքան նոր հատկանիշներ ենք ձեռք բերել, ինչպես նաև թե ինչքան հատկանիշներ ենք կորցրել: Հասկանում ենք, թե ժամանակի ընթացքում մեր ես- ը ինչպես է միաձուլվում մեր շրջապատի մարդկանց հետ, և հասկանում ենք, որ պետք է շատ համարձակ լինել, որ քո տեսակը պահես»։

Ինչքա~ն աներևակայելի հնարավորություններ, անմեկնելի ուղիներ, կեռմաններ, ոլորապտույտներ ունի մարդու ուղեղը: Ես սկսեցի իմ նվաճումների մասին խոսելուց, ապա վերադարձա մանկություն, իսկ հետո սկսեցի ուղղակի «փիլիսոփայել»…

Մանկությունը մեր կյանքի ամենաերջանիկ շրջանն է, որ լի է երազանքներով, կյանքի մասին հիասքանչ պատկերացումներով: Դա այն զմայլելի շրջանն է, երբ մենք ուղղակի հավատում ենք, որ կյանքը միշտ լինում է առատաձեռն: Սակայն հետո գալիս է մի ժամանակ, երբ Կյանքը մեզնից խլում է ամենաարժեքավորը, ամենալավը, նա ինչ-որ առումներով, ինչ-որ հարցերում «կոտրում» է մեզ, իսկ ամենասարսափելին այն է, որ նա ի զորու է «սպանել» մեր ներսում ապրող երեխային, որն, ի վերջո որևէ ձևով պարտադիր վերադառնալու է…

Ծնվում ենք ակամա, ապրում ենք զարմացած, մեռնում ենք կարոտով։

Առավոտ: Էլի ինչպես միշտ, արևը կծագի` իր ճառագայթները գցելով անքուն քաղաքիդ, ու ինչպես միշտ, դու կարթնանաս առավոտյան, ուշադրություն չես դարձնի անձրևի կաթիլներից և փոշուց կեղտոտված պատուհանին, անզգամ կանցնես սենյակովդ` անգամ չնկատելով արևածագը: Կմտածես կյանքիդ հասարակ լինելու մասին: Ոչ մի հետաքրքիր բան, միապաղաղ անցնող սև կյանք, որը ոչ մեկի ուշադրությունը չի գրավում իր կողմը:

Ռոբոտ մարդիկ… Կարծես ռոբոտացված մի աշխարհ, որտեղ ամեն բան ընթանում է իր հունով: Հենց դու էլ այդ ժամանակ կմտածես, որ հրաշքներ չեն լինում: Իսկ կբացատրե՞ս` ինչ է հրաշքը: Ուղղակի մտքումդ գրանցած մի բառ, որով նկարագրում ես անհասկանալին: Բայց չէ… Չես կարող անգամ դա բացատրել, որովհետեւ քո մտքերը այս պահին ուղղակի հանգստանում են` ընդունելով այն ցավալի փաստը, որ ուղղակի այսպես է պետք` չկա հրաշք, որովհետև չկա անիրական բան: Իրականում հրաշքները ամենուր են: Այո հենց ամենուր: Մի՞թե հրաշք չի պատուհանիդ վրա  մնացած անձրևի կաթիլների փոշոտ հետքերը: Հա, հրաշք ա: Իրական հրաշք: Հրաշք ա քո ստեղծած խրճիթի հին փայտե ջարդոտված դուռը, հրաշք ա հարևանի երեխայի գոռոցները կեսգիշերին, հրաշք ա էն թիթեռնիկը, որ երեկ պատուհանիցդ մտել էր ու կանգնել էր վարագույրին, հրաշք ա կանաչի ծախող տատիկը իր կնճռոտ ձեռքերով և տանջված ժպիտը դեմքին, մեծ հրաշք ա մետրոն իր հոտով ու կայարաններով, վագոններով ու էդ վագոնների միջի մարդկանցով: Հրաշք ես և դու, երբ դա հասկանաս: Գիտե՞ս. երբ կհասկանաս դա: Երբ կարողանաս շնչել դաշտերի ծառերի գույները, տեսնել խոնավ խոտի հոտը և լսել ամպերի խրատները: Ինձ թվում ա` կանես ու կզգաս, որ հրաշքը հենց կյանքն ա: Հա, կյանքը իր լավ եւ վատ կողմերով: Հաճույքը, երբ ստանում ես կյանքից` ուրախանալով, սիրելով: Չասեք` կա ցավ, արդյո՞ք մոռացել ես դրա մասին: Ոչ, չեմ մոռացել: Մինչ այս ես ուշադրություն չէի դարձնում և ոչ մի բանի, ապրում էի ստեղծածս անիրական փաստերով:

Կցանկանամ այս գրածս կարդալով դուք էլ փոխվեք: Գնահատեք ամեն փոքր հրաշք:

Ու այն ամենամեծ հրաշքը, որ կոչվում ա կյանք:

Ես իմ նախորդ հրապարակումներից մեկի մեջ նշել էի, որ հաճախում եմ Բանավեճի ակումբ։ Այս հրապարակմանս մեջ ցանկանում եմ մի փոքր խոսել բանավեճի մասին։ Սկզբում ասեմ, որ «բան» (խոսք) + վեճ կարող է սխալ ըմբռնում լինել, թե սա բառերով վիճելն է: Սակայն իրականում ընդհանրապես կապ չունի վեճի հետ, այլ ինչ-որ թեմայի շուրջ զրույցն է, տարբեր դիրքորոշումներով։

Կան բանավեճի մի քանի տեսակներ՝ անհատական, թիմերով, հանպատրաստից, պատրաստված։ Կոնկրետ ես մասնակցում եմ Ջինիշյան հիմնադրամի կազմակերպած բանավեճերին։ Դրա ձևաչափը հետևյալն է։ Ինչ որ թեմա է տրվում երկու թիմերի, որոնք բաղկացած են 5-ական անդամներից, բանավիճում դրա շուրջ՝ դեմ և կողմ դիրքորոշումներով։

Կարևոր է նաև նշել, որ թեման ոչ միշտ է համապատասխանում մասնակիցների դիրքորոշման հետ: Դա ըստ ինձ, շատ լավ է, քանի որ մարդկանց սովորեցնում է ինչ որ թեմայի չնայել մի տեսակետով, այլ սովորեցնում է փորձել լավ մտածել, կշռադատել։ Բանավեճը բաղկացած է մի քանի փուլերից` կառուցողական ելույթ, հարց ու պատասխան, անդրադարձ, եզրափակիչ ելույթ։ Դրանցից կառուցողական ելույթում ներկայացնում են թիմի անդամներին, տվյալ թիմի դիրքորոշումը, պնդումներ, այնուհետև այդ պնդումները ամրապնդում են փաստերով: Հարց ու պատասխանի ժամանակ արդեն պարզ է, որ հարցեր են տալիս, իսկ եզրափակիչ ելույթում ամփոփում են ամբողջ խաղը։

Ես բանավեճի ակումբում կարողացել եմ հաղթահարել դպրոցական շեմը և մասնակցել եմ մարզային փուլին, բայց հանրապետականին դեռ չեմ մասնակցել, սակայն դեռ ամեն ինչ առջևում է։