Հաճախ լսվող արտահայտություն է՝ «Երկիրը երկիր չի»: Բոլորի համար սովորական է դարձել, բայց շատ իզուր, քանի որ, եթե մենք մտածենք, որ մեր երկիրը վատն է, ապա ինչպես կմտածեն այլ ազգեր մեր երկրի մասին, հաստատ ոչ լավը:

Կամ եկեք մտածենք, երբևէ կտեսնե՞նք մի անգլիացու, ով կասի «I don’t want to live in England, because the country isn’t a country»… Իհարկե ոչ, որովհետև առաջին հերթին այդպես խոսողի մասին կմտածեն, որ լեզվին լավ չի տիրապետում, դրա համար է միտք չարտահայտող նախադասություն ասում: Երկրորդ, այդ մարդիկ ամեն ինչին փորձում են հարմարվել, և ինչ էլ ունեն, չնայած շատ ունեն, ասում են, որ հոյակապ է: Հիմա կասեք՝ բերել մեր ազգը համեմատում է հզոր Անգլիայի հետ: Այո՛, արժե համեմատել, և նույնիսկ տեղին է, որովհետև Հայաստանը Տիգրան Մեծի ժամանակներում ոչնչով չէր զիջում ներկայիս Անգլիային, բայց մեկ է, մեր ապուպապերը էլի բողոքում էին, որի պատճառով էլ այսօր դարձել ենք այս փոքր պետությունը:

Այս թեմային  անդրադարձել է Դերենիկ Դեմիրճյանը իր «Վարդանանք» պատմավեպում. «Մենք մեզ չենք սիրում, չունենք ազգի հպարտություն: Մենք արհամարհում ենք մեզ, օտարն էլ մեզ է հետևում»: Սա էլ ցույց է տալիս, որ ինքնագնահատականի պակասը եղել է նաև 5-րդ դարում, այլ դարերում:

Փորձենք երկրի մասին մեր կարծիքը փոխել, քանի որ երկիրը երկիր է, և կարևոր է, թե ինչպես ենք մենք ընդունում:

Շուտով Նոր տարի է: Մարդիկ, դա հիշելով, ունենում են երկու տեսակի արձագանք՝ «Ա՜, էլի Նոր տարի է» և՝ «Ջա՜ն, հեսա Նոր տարի է»։ Ես այս տարի առաջին արձագանքն ունեի, քանի որ հիշեցի Նոր տարվա մասին, երբ խանութից տուն էի վերադառնում, և ձեռքերս սկսեցին ցավել ծանրությունից: Բայց, ընդհանրապես, ես այն տեսակի մարդկանցից եմ, ում համար մեկ է Նոր տարին: Դա մանկուց էլ այդպես էր, քանի որ ես իմ կյանքում երբեք նամակ չեմ գրել Ձմեռ պապիկին։ Ու հիմա ինձ համար Նոր տարվա գլխավոր դրական կողմն այն է, որ շատ լավ հանգստանում ենք, քանի որ մեր դպրոցում աշնանային և գարնանային արձակուրդն էլ է միացված ձմեռայինին։

Իսկ հիմա եկեք թողնենք իմ այդ «մանկական» մեկնաբանությունը Նոր տարվա մասին և փորձենք մի փոքր վերլուծել, թե մեծահասակների տեսանկյունից ինչպես է ընդունվում Նոր տարին։ Դրա համար ինձ կրկին օգնության են գալիս խանութում պատահած խոսակցությունները։

-Տեսնես՝ ո՞վ է հորինել էս ձևականությունը, իբր քիչ էին մեր ծախսերը, հիմա էլ Նոր տարին։

-Դե, ի՞նչ ես բողոքում։ Արժե գոնե տարվա մեջ մի անգամ մեզ լիարժեք ուրախ զգանք և կտրվենք առօրյա հոգսերից։

-Դե հա, բայց ո՞ւմ է պետք էդ ուրախությունը, եթե պիտի դրանից հետո մի երկու ամիս էլ էդ երկու օրվա ուրախության ծախսերը վճարենք…

-Ոնց եմ սիրում էս Նոր տարին։

-Ինչո՞ւ։

-Դե, հազիվ հանդիպում ենք «կորած» բարեկամներով։ Ամբողջ տարին ոչ մի օր չենք հարմարեցնում իրար հյուր գնալ, գոնե Նոր տարուն հիշում ենք իրար։

-Հա, ճիշտ ես։ Ուրիշներին թողնես՝ մենակ բողոքեն…

Աշնան գեղեցիկ օրերից մեկն էր, ես էլ սովորականի նման գնում էի խանութ, բայց պատմությունս աշնան մասին չէ: Դրամարկղի մոտ սպասում էի իմ հերթին և ակամա նայում էի իմ առջևում գտնվող ընտանիքին: Երեխան, որը մոտ վեց տարեկան կլիներ, մոր ձեռքից քաշեց և ինչ-որ քաղցրավենիք խնդրեց, որի արժեքը դժվար թե գերազանցեր երկու հարյուր դրամը։ Մայրն էլ բարկացավ երեխայի վրա՝ ասելով, որ չի կարող գնել։ Երեխայի հաջորդ՝ մի փոքր նեղված խնդրանքին հետևեց մոր ապտակը, և նա ասաց.

-Գումար չունենք, չե՞ս հասկանում։

Ես ինձ վատ զգացի, որ ներկա էի այդ խոսակցությանը: Ներկա էր նաև ընտանիքի հայրը, որը լուռ նայում էր կնոջն ու երեխային և հարմար առիթը բաց չթողնելով՝ ասաց.

-Երկու հատ էլ էդ սիգարետից տվեք։

Մարդիկ գումար չունեն երեխայի համար քաղցրավենիք գնելու, բայց այն հայտնվում է իրենց համար ծխախոտ գնելիս։ Հիմա կասեք՝ կախվածության մեջ է, դրա համար էդ ծանր վիճակում չի կարողանում թողնել ծխելը, բայց եթե կա ցանկություն, ապա չի լինի նաև ծխախոտ։ Գոնե երեխային չապտակեին:

Ամառային արձակուրդները սկսվեցին, և բոլորին սկսեց տանջել կարևոր մի հարց. որտե՞ղ կազմակերպել ամառային հանգիստը։ Եկեք մի փոքր վերլուծենք՝ արդյոք Հայաստանո՞ւմ, թե՞ նրա սահմանից դուրս է ճիշտ և նպատակահարմար հանգստանալ։

Հենց սկզբում նշենք, որ Հայաստանի քաղաքացին Հայաստանում հանգստանալով՝ իր ներդրումն է կատարում պետական բյուջեի մեջ, բայց, դե ինչ-ինչ պատճառներով ժողովրդին չի հետաքրքրում պետական բյուջեն։ Գնային տեսանկյունից ևս Հայաստանը ձեռնտու է, քանի որ միջին մակարդակի պայմանների հանգիստը Հայաստանում տասից տասնհինգ հազար դրամի է հասնում, իսկ այլ վայրերում սկսվում է տասնհինգ հազարին գումարած ճանապարհածախսը: Իսկ երբ հանգիստը դառնում է ընտանեկան, երբ մեկ օրվա արժեքը և՛ Հայաստանում, և՛ արտերկրում սկսվում է քառասուն հազարից, հասկանում ենք, որ լիարժեք հանգիստը, որը կտևի տասն օր կամ ավելի, սովորական ապրող հայերի համար դառնում է թանկ հաճույք։

Ինչ վերաբերվում է նրան, թե Հայաստանում քիչ են վայրերը և մարդիկ նորություններ են ուզում, ապա հարցումները ցույց են տալիս, որ հայերից քչերը գիտեն իրենց պատմամշակութային ժառանգության մասին, իսկ դա գալիս է նրանից, որ մարդիկ քիչ են այցելում տեսարժան վայրերը: Այստեղ ևս մեկ հակասություն կա. մարդը կարող է այցելել ինչ-որ վայր, սակայն էքսկուրսավար չունենալու պատճառով տեղեկություններ չստանա։ Օտար երկրում նաև հեշտ է ավելորդ քաշքշուկի մեջ ընկնելը, որն առաջանում է լեզվին վատ տիրապետելուց, մշակույթների տարբերությունից և այլն։

Ամառվա մեկ ամիսը շուտով կանցնի: Չգիտեմ՝ քանիսը կունենան հնարավորություն մեկնելու հանգստի, բայց կուզենայի ձեր կարծիքն էլ իմանալ: