Երբ գտնում ես՝ նորից կորցնելու պայմանով

Թերթում եմ գրքիս էջերը, հետո էլի եմ թերթում` ասես ինքս ինձ համոզելով, որ կարդում եմ, իսկ, եթե իրոք կարդում եմ, ապա ձևացնում եմ, թե հասկանում եմ, բայց իրականում մտքերս ուրիշ տեղ են հասել: Չգիտեմ` ուր, գուցե` Մարս, կամ ասենք այնտեղ, որտեղ միայն մտքերս կարող են գնալ: Ինչևէ: Էլի եմ թերթում: Պատահում է, չէ՞:

Լուսանկարը` Անի Ավետիսյանի

Լուսանկարը` Անի Ավետիսյանի

Հա, հաստատ բոլորի հետ էլ պատահել է, որ ինչ-որ տեղ, ինչ-որ պահի, կորցրել ենք բոլոր հարցերի պատասխանները: Բոլոր նրանք, որոնց մաս առ մաս հավաքել էինք օրերի, ամիսների ու նույնիսկ տարիների ընթացքում: Կորցրել ենք ու մոռացել այն գտնելու ճանապարհը, ու երևի մեզանից ամենահամարձակները նորից են փորձել հավաքել դրանք, ոմանք դադարել են հարցեր տալուց, իսկ շատերի մոտ դրանք ուղղակի անպատասխան են մնացել… Բայց դուք էլ եք կարծում, չէ՞, որ կյանքն առանց հարցերի անիմաստ էր լինելու: Իսկ դրանց պատասխանները գտնելու ճանապարհը մեզ համար միշտ էլ յուրօրինակ դպրոց է լինում: Երբեմն`բառիս ամենաբուն իմաստով: Դե, ասենք բոլորդ էլ ցանկացել եք իմանալ, չէ՞, թե որտեղից է մարդն առաջացել: Եվ երևի քչերս ենք իմացել մինչև դպրոց գնալը: Դպրոցում անցել ենք Եկեղեցու պատմություն, ու մեզ համար պարզից էլ պարզ է դարձել, որ մարդկային սերունդն առաջացել է Ադամից ու Եվայից: Թվում է, թե գտել ենք մեզ հուզող ամենակարևոր հարցի պատասխանը, բայց, երբ սկսում ենք դպրոցում անցնել կենսաբանություն, պարզվում է, որ նորից կորցրել ենք այն: Ու չնայած, որ ես ու էլի ինձ նման մի քանիսը շարունակ վիճում են կենսաբանության ուսուցչի հետ, որ մարդն ամենևին էլ կապիկից չի առաջացել, բայց և այնպես, մեզ անհանգստացնող հարցը նորից ու նորից խանգարում է մեզ: Եվ նորից սկսում ենք զրոյից հավաքել մեր պատասխանը:

Կյանքում էլ այսպես է: Մեր շրջապատում այնքան անպատասխան հարցեր կան, որոնց բոլորին պատասխանել ուղղակի անհնար է, իսկ, եթե փորձում ենք պատասխանել մեկ- մեկ, ստացվում է այնպես, որ դեռ մի հարցի պատասխանը նոր գտած, կորցնում ենք այն: Այ օրինակ, երբևէ մտածել ե՞ք, թե ինչու են մարդիկ վախենում իրենց իսկ երազանքներից: Ես մտածել եմ:

Լսել եք, չէ՞, հաճախ ասում են, որ մարդ առանց երազանքների մարդ չէ: Բայց չէ՞որ շատերն էլ ասում են, որ իրենք երազկոտ չեն: Իրենց համար էլ անուն են հորինել՝ ռեալիստ: Բայց ախր, ո՞վ չգիտի, որ նրանք էլ երազանքներ ունեն, ուղղակի իրենք իրենց լեզվով դրան նպատակ են կոչում: Հետաքրքիր մարդ արարած: Ու պատկերացնո՞ւմ եք` նույն երազանքն ունեցող երկու տարբեր մարդիկ կարող են երկու տարբեր ուղղություններով նայել, որովհետև մեկի համար դա երազանք է, իսկ մյուսի համար` նպատակ: Իսկ երազանքները, որպես կանոն իրականանում են պատահաբար կամ չեն իրականանում ընդհանրապես: Նպատակների համար մարդիկ պայքարում են: Ստացվում է, որ մեկի երազանք- նպատակն իրականացավ, իսկ մյուսինը`ոչ: Հենց այսպես էլ մարդիկ սկսում են զարմանալ, զայրանալ ու բողոքել: Հետո սկսում են վախենալ. իսկ եթե իմ երազանքում ինչ- որ բան սխա՞լ է եղել: Կամ, չգիտեմ, ինչ-ինչեր:

Կարծում եմ՝ կարողացա պատասխանել կարևոր հարցերից մեկին: Չգիտեմ, որքանով էր համոզիչ կամ ճիշտ պատասխանս, բայց երևի ձեզ հուզող հարցերի քանակը գոնե մեկով պակասեցրեցի: Իսկ ինձ անհանգստացնող հարցերը գնալով ավելանում են:

arpine khachatryan-2

Պայքար

-Պայքա՞ր… Հանուն ինչի՞, էս երկրում եք ուզում բան փոխե՞լ, էհ, մեկ ա, անիմաստ ա, մեկ ա, էս երկրում բան չի փոխվի…

Այս մտածելակերպն ունի ազգի մեծ մասը, մի զանգված, որը չի կարողացել իր մեջ ինչ որ բան փոխել, ու հա, ինքը էդպես էլ մտածում է, ու դա իր համար նորմալ է: Ուղղակի ուզում եմ այդ մարդկանց ասել. դուք անհաջողակ եք, հա, իրոք, դուք անհաջողակ եք, որովհետև վախենում եք փոփոխությունից, որովհետև դուք պարտվել եք հենց Ձեզ, որովհետև Ձեզ կա՛մ դաստիարակել են ստրուկի հոգեբանությամբ, կա՛մ դուք եք Ձեզ այդպես ներշնչել:

Իմ ծնողներն ինձ մեծացրել ու դաստիարակել են, որ դառնամ լավ մարդ,ամեն ինչ արել ինձ համար տանջվելով, որ դառնամ արժանավոր քաղաքացի, ոչ թե ստրուկի հոգեբանությամբ, առանց ըմբոստության մարդ, որը կյանքում էդպես էլ չի ձևավորվի որպես անհատ:
Երբ պատմության էջերն եմ թերթում, էնպիսի անունների եմ հանդիպում, ու իրենց հետ կապված դեպքեր, հերոսություններ կարդում, որ ամաչում եմ, ամաչում եմ, որ հնարավոր է` չդառնամ իրենց պես պայքարող, իրենց պես քաջ ու հայրենասեր: Հայրենասեր, ոչ թե ազգայնամոլ, թերությունները չծածկող մարդ, ոչ թե շարքային թալանչի:

Գիտե՞ք, ոչ մեկիս համար էլ դժվար չի թողնել այս երկիրն ու գնալ… Այնտեղ, քիչ թե շատ, բոլորն էլ մի բնագավառում իրենց տեղը կգտնեն, իսկ Հայաստանը ո՞ւր մնաց: Բա էստե՞ղ ով է ապրելու, ովքե՞ր են սիրելու, մեկ-մեկ զայրանալու, ժպտալու, ծիծաղելու… Ովքե՞ր… Մտածեք այս ուղղությամբ, ու կհասկանաք, որ լավ երկիր ունենալու համար առաջին հերթին պետք չի ծախվել, պետք չի ծախել Ձեր ձայնն ու խոսքը 5000-10.000-ի սահմաններում գտնվող թղթադրամներին… Մեկ է, այդ փողը վերջանալու է, իսկ դուք էլ հետ չեք կարող բերել ոչինչ, ու էլի դատապարտված եք լինելու ապրել 4 պատի մեջ, առանց պատուհանների ու դռների: Ու թե մեկը մտածի, որ կարող է պատրաստել դուռ, որով դուրս կգնա, նա կդառնա իրական հերոսը: Եթե մի սերունդ չի կարողանում գործը մինչև վերջ գլուխ բերել, ապա մյուս սերունդը, նոր սերունդը, պիտի չվախենա, չնահանջի, պայքարի ու կտեսնի մի օր արդյունքը: Ես չեմ ուզում,որ մենք ամոթով նայենք մեր ապագա երեխաների դեմքերին, ինչպես հիմա մեր ավագներն են, ու ասել` մենք, երեխեք ջան, էդպես էլ չկարողացանք մեր ու Ձեր երազանքների երկիրը ստեղծել: Չկարողացանք, որովհետև վախկոտ էինք, ծախվեցինք, հետո հասկացանք, արդեն ուշ էր: Երեխեք ջան, չեմ ուզում: Մենք պիտի մեզ հաղթենք:

Վերջերս, մի մարդ գրել էր, թե հայերը ատում են իրար, դա է մեր երկրի բոլոր անհաջողությունների պատճառը: Մի տեսակ չհասկացա, ի՞նչ էր ուզում ասել, ասելով թե,ատում ենք իրար, մտածեցի, հա ՞ որ…

Դե, չեմ բացառում, բայց ատելը մի քիչ չափազանցված է, հասկանո՞ւմ եք: Մենք մի քիչ ծայրահեղությունների ազգ ենք. իրար արյուն ենք խմում, բայց անհրաժեշտության դեպքում իրար արյուն ենք տալիս:

Միշտ դժգոհ դեմքեր եմ տեսնում, բայց դե, հասկանալ է պետք` հարկեր, վարկեր, գործազրկություն, հազար պատճառ կա, ու կապ չունի, որ համարյա բոլորի ձեռքին iPhone կա: Ու էստեղ կարող էր մեկը ինձ նախատելով ասել, թե վարկեր չէին ունենա, եթե երեխու համար iPhone կամ iPad վարկով չվերցնեին: Իսկ ես մի քանի վայրկյան լուռ կմնայի, ու կթվար, թե նա հաղթեց ինձ իր խոսքերով: Բայց չէ, էդ տեսակի վարկ վերցնելը խնդիրը չի լուծում: Փորձում են երջանիկ թվալ, հարցեր կա՞ն:

Շեղվեցինք, ամեն դեպքում, միայն այն սերը ու հարգանքը, որ յուրաքանչյուր հայ տածում է ամեն զինվորի հանդեպ, ու մենք բոլորս էլ դրանում համոզվել ենք, կարծում եմ, որ անհրաժեշտության դեպքում, բոլորս էլ կգնանք ու կկանգնենք զինվորի կողքին, զինվորին հավասար, ու կպաշտպանենք մեր հայրենիքը, այդ ազգը չի կարող միմյանց ատել, բացառեք: Ուղղակի հուսահատված ենք, բայց դա կանցնի: Մենք բոլորս իրար հետ, միասնական, առանց կեղծիքի, պիտի պայքարենք մեր երկրի համար: Մեր իսկ մտքերը, արդեն երկար ժամանակ վանդակում փակած, պիտի հանենք, ու տանք արևին՝ տաքանա ու փոշին միջից դուրս գա:

Հաղթելու ենք հենց մեզ, մեր հոռետեսությանն ու չստացված ռեալիստ լինելուն ենք հաղթելու: Ու հա, սխալ չի թվում, ժողովրդի մեծ մասի մեջ պայքարի անհագ ցանկություն եմ տեսնում: Շատ հպարտացնող է: Կուզեի իրենց բոլորին ասել, թե ոնց եմ իրենց սիրում, ու թե ինչքան եմ հպարտանում իմ հայ լինելով, հենց իրենց շնորհիվ:

Հ.Գ. Մի՞թե մեր մեջ Տիգրան Մեծի արյունից չի մնացել:

Փիսոյիս ձագերը

Լուսանկարը` Թամարա Գալստյանի

Լուսանկարը` Թամարա Գալստյանի

Նկարներում իմ կատվի ձագուկներն են: Մի քանի ամիս առաջ կատուս, որի անունը մինչև հիմա չենք որոշել, ուղղակի ասում ենք Փիսո, ձագուկներ ծնեց: Ունեցավ 5 հրաշք, որոնք մեզ ամեն օր զարմացնում են, հիացնում իրենց շարժուձևով, խաղերով: Մի փոքր պատմեմ, թե ինչպես ենք անցկացնում մեր օրը ձագուկների հետ: Առավոտյան, երբ նստում ենք հաց ուտելու, պարտադիր նրանք էլ են գալիս և չեն թողում հաց ուտենք: Ինչ ուտում եմ, համարյա կեսը նրանց եմ տալիս: Ինչքան էլ ասում են` սեղանի վրայից մի կերակրեք նրանց, երբ թախծոտ աչուկներով ինձ են նայում, չեմ կարողանում անտարբեր մնալ:

Երբ ուտելը վերջացնում են, սկսում են խաղալ: Թռչում են ծառից ծառ, քարից քար, քարերով խաղում են, գզվռտվում են իրար հետ: Կարծես իրենց մանկությունը վայելեն: Նրանց խաղին հետևելն անչափ հետաքրքիր է:

Լուսանկարը` Թամարա Գալստյանի

Լուսանկարը` Թամարա Գալստյանի

Մայրս այդքան էլ կողմ չի , որ ձագուկները մնան: Ասում է, որ շուտով կմեծանան, դժվար կլինի պահելը: Բայց ոչինչ, մենք մի կերպ կպահենք: Փիսիկների ձագուկներն իհարկե շատ համովիկ են, երբ դեռ փոքր են: Բայց շատերը «հեռուն» են նայում, և ձագուկներին տանում-գցում են ինչ-որ տեղ, «կորցնում են», ինչ է, չեն կարողանում պահել, կամ «զահլաները» տանում է մլավոցը: Ճիշտ է, մի քանի տարի առաջ ես էլ եմ փիսոյի ձագուկին տարել, անծանոթ մեկի դռան առաջ դրել, որ ինչ-որ մեկը տեսնի, վերցի, պահի, բայց հետո անընդհատ մտածել եմ, թե ինչ եղավ ձագուկը. Իսկապես գթասիրտ մեկը նրան ներս տարավ, թե չէ: Հաստատ էլ նման բան չի լինի, ինչքան էլ դժվար լինի, մի կերպ կպահեմ:

Լուսանկարը` Թամարա Գալստյանի

Լուսանկարը` Թամարա Գալստյանի

Հիմա, երբ նայում եմ նրանց խաղին, նրանց աչքերի մեջ, այլևս չեմ կարող այդպես վարվել, թեև մեծերը անընդհատ պնդում են:այց մայրիկիս էլ հասկանում եմ` վեց կատու մի բակում… Չգիտեմ ինչպես վարվել և որտեղից հոգատար տեր գտնել:

Ախր, չկարծեք իրենց փոքրիկ սրտիկը քարից է: Իրենք էլ ուշադրության կարիք ունեն, ջերմության, սիրո, ու պետք է մենք այդ ամեն ինչը իրենց տանք: Իմացեք, իրենք այդ ամենը հասկանում են:

narek Stepanyan

Իմ քեռին բժիշկ է

«Գիտակցեք, որ գործ եք ունենալու մարդկային կյանքի հետ»:

 Իմ զրուցակիցն է քեռիս` Վարդան Ղազարյանը` բժիշկ ռենտգենոլոգ:

-Քեռի, քանի՞ տարի ես բժիշկ աշխատում, և ո՞րն է այն շարժառիթը, որ քեզ ստիպեց դառնալ բժիշկ:

-Աշխատում եմ բժիշկ-ռենտգենոլոգ շուրջ 25 տարի: Շարժառիթը տատիկիս հիվանդ լինեկն էր: Փոքրիկ տարիքից ես փորձում էի անընդհատ օգնել նրան և 17 տարեկանում հասկացա, որ իմ մեջ արմատավորել եմ բժիշկ դառնալու ցանկությունը-Քեռի, ի՞նչ հատկանիշներով պետք է օժտված լինի բժիշկը:

-Բժիշկը պետք է լինի գիտակ, հմուտ, համբերատար, իսկ ամենակարևորը` բժիշկ պետք է դառնալ այն գիտակցումով, որ սովորելու ես ամբողջ կյանքում:

-Ի՞նչն ես կարևորում հիվանդ և բժիշկ հարաբերություններում:

-Ամենակարևորը` բժիշկը պետք է վստահություն ներշնչի հիվանդին, և երկրորդը, պետք է լինի չափազանց հավասարակշռված:

-Սիրո՞ւմ են քեզ քո հիվանդները:

-Սիրելը պարտադիր չէ, կարևորը հարգում են:

-Քեռի, քեզ վնաս չե՞ն տալիս ռենտգենյան ճառագայթները:

-Ոչ, վնաս չեն տալիս: Ժամանակակից սարքավորումներն այնպիսինն են, որ հիվանդն ու բժիշկը ապահովագրված են ճառագայթների վնասակար ազդեցությունից: Այն աշխատասենյակները, որտեղ տեղադրված են ռենտգենյան սարքավորումները, ապահովված են պաշտպանիչ պարագաներով, այսինքն, աշխատասենյակից դուրս ճառագայթային ֆոն չի հայտնաբերվում:

-Այդ սարքավորումները տարբե՞ր են լինում:

-Մի շարք բժշկական սարքավորումներ արտադրող ձեռնարկություններ, որտեղ արտադրվում են նաև տարբեր ռենտգեն սարքավորումներ, տարբեր հետազոտությունների համար: Կան ստացիոնար և շարժական ռենտգեն սարքավորումներ, ինչպես նաև ատամ նկարելու ռենտգեն ապարատ:

-Քեռի, մի հիշարժան դեպք պատմիր քո աշխատանքից:

-Հերթապահության ընթացքում ներս են մտնում մարդիկ` աղմուկ-աղաղակով 2 տարեկան երեխան գրկին: Պետք էր պարզել` երեխան ասեղ կո՞ւլ էր տվել, թե՞ ոչ: Հետազոտությունից հետո պարզվեց, որ երեխան կուլ էր տվել փոքրիկ գնդասեղ, բոլորս շատ անհանգստացել էինք, բայց ամեն ինչ ավարտվեց բարեհաջող:

-Իսկ ի՞նչ ես անում, երբ գալիս է ծանր հիվանդ:

-Աշխատում եմ հնարավորինս արագ կատարել հիվանդության ախտորոշումը և հիվանդին ուղարկել նեղ մասնագետ բժշկի մոտ` վիրաբույժ, նեյրովիրաբույժ, թոքաբան…

-Եթե հնարավորություն լինել դառնալ 17 տարեկան, ի՞նչ մասնագիտություն կընտրեիր:

-Կամ օդաչու, կամ նորից բժիշկ:

-Ի՞նչ խորհուրդ կտաս այն երիտասարդներին, ովքեր որոշել են դառնալ բժիշկ:

-Լինել նպատակասլաց, սիրել մասնագիտությունը և գիտակցել, որ գործ են ունենալու մարդկային կյանքի հետ:

Ապագա հոգևորականը

Հովհաննես Ավետիսյանը 19 տարեկան է, սովորում է Հայաստանի հնագույն բուհում՝ Գևորգյան հոգևոր ճեմարանում:

- Ինչպե՞ս եղավ, որ որոշեցիր գնալ ճեմարան:

-Որոշմանս նպաստեց գյուղում գործող կիրակնօրյա դպրոցը: Ծանոթացա, սիրեցի ու հասկացա, որ դա է ինձ պետք, և էդպես 3-րդ դասարանից հստակ քայլերով գնացի նպատակիս հետևից։-Ո՞ր գյուղից ես, մի փոքր պատմիր այդ կիրակնօրյա դպրոցի մասին։

-Արմավիրի մարզի Լեռնագոգ գյուղից եմ: Կիրակնօրյա դպրոցի անունն էր Հռիփսիմյանց վարժարան։ Հրաշալի հոգեկերտ դարբնոց էր՝ հրաշալի ուսուցիչներով։ 8 տարի շարունակ գնացել եմ կիրակնօրյա դպրոց, տարբեր տարիների մասնակցել տարբեր մրցույթների և հաղթել։ Դա այն տեղն էր, որտեղ հանդիպեցի Աստծուն, և այդ հանդիպումը այնքան նյութական էր, որ ազդեց ողջ կյանքիս վրա։

-Իսկ դպրոցում ինչպե՞ս ես սովորել։

-Դե, եթե մի փոքր անցնեմ համեստության սահմանը, պիտի ասեմ, որ բավականին լավ եմ սովորել: Բայց միայն առարկաների լավ իմացությունը ինձ չի բավարարել: Մասնակցել եմ բազմազան խմբակների՝ կուզեի առանձնացնել Ջինիշյան հիմնադրամի կողմից հովանավորվող Բանավեճի ակումբը, որի շրջանակներում 2013 թվականին մասնակցել եմ Բանավեճի հանրապետական փուլին, թիմային արդյունքով զբաղեցրել եմ 3-րդ տեղը և դարձել 1-ինը անհատական արդյունքում, մասնակցել եմ նաև հեռուստաբանավեճերի։ Ինձ համար հատկանշական էր իմ մասնակցությունը English Access program-ին։ Այս ծրագիրը ենթադրում էր 2-ամյա անգլերենի կրթություն, հովանավորվում էր Ամերիկայի դեսպանատան՝ ի մասնավորի, դեսպանի և «Հայաստանի մանուկներ» հիմնադրամի (COAF) կողմից։ Երկու տարում սովորել ենք փայլուն անգլերեն և ավարտել եմ գերազանցության դիպլոմով։ Իրականացրել ենք մի շարք ծրագրեր՝ հօգուտ գյուղի․ գիշերային լուսավորության կազմակերպում, դպրոցի կանաչապատում, այգու ստեղծում և այլն։
Տեղին եմ համարում նշել, որ վերը նշված բոլոր հաջողությունները գրանցել եմ շնորհիվ իմ գյուղի և ընկերների։

-Ճեմարանի ընդունելության քննությունները հե՞շտ էին, թե՞ դժվար։

-Շատ էի լարվում, անկեղծ, շատ վախենում էի, որովհետև պարապում էի առանց կրկնուսույցի՝ ինձ համար սկզբունքի խնդիր էր, բայց ընդունվեցի։

-Իսկ ի՞նչ սպասելիքներ ունեիր ճեմարան գնալիս, և իրականացա՞ն դրանք։

-Ճեմարանում հասկացա, որ առհասարակ կարիքը չկա սպասելիքներ ունենալու․ երբեմն դու ինչ որ բան ես ակնկալում, իսկ Աստված քեզ համար այլ բան է նախախնամել՝ գուցե ավելին քո սպասվածից կամ գուցե պակաս, բայց պետք է միայն վստահել Աստծուն։ Այնուամենայնիվ, որ հարցն անպատասխան չմնա, ասեմ, դեռ իրականացման փուլում են, առջևում դեռ մի ամբողջ կյանք կա։

-Այսօրվա սերնդի մեջ կա՞ն այնպիսի շնորհալի երիտասարդներ, ովքեր կկարողանան դառնալ նոր Կոմիտասներ, Ավ․ Իսահակյաններ և մի շարք անվանի մարդիկ, ովքեր ավարտել են Գևորգյան ճեմարանը։

-Իհարկե կան։ Գիտեք մարդիկ հանճար չեն ծնվում՝ ծնվում են տաղանդավոր և աճելով դառնում հանճար։ Այսօր իմ շրջապատում ես տեսնում եմ տաղանդների, որոնց միայն պետք է հնարավորություն տալ ինքնաճանաչման, որի լավագույն տեղը ճեմարանն է։ Ճեմարանում այսօր էլ սաների մեջ կան ստեղծագործող երիտասարդներ, կա ճեմարանական «Վերնատուն», որտեղ քննարկում ենք միմյանց ստեղծագործությունները, խոսում արվեստից։ Իսահակյանի, Կոմիտասի և մյուսների շունչը այսօր էլ ճեմարանում է։ Ճեմարանում, ի դեպ, գործում են նկարչական, երաժշտական խմբակներ, որոնց միջոցով կարելի է ծանոթանալ արվեստին, սիրել արվեստը, ինքնաբացահայտվել։

-Ասացիր` ինքդ էլ ստեղծագործում ես:

-Այո, Ճեմարանից առաջ միայն չափածո էի գրում: Երկար ժամանակ չէի գրոիմ, հետո ներճեմարանական մրցույթում հաղթելուց հետո հասկացա, որ արձակն էլ ստացվում է, հիմա սկսել եմ արձակ գրել։

-Իսկ ինձ որպես ապագա ճեմարանականի, ի՞նչ խորհուրդ կտաս։

-Միայն հավատալ էն տեսիլքին, որն ունես։ Ոչինչ պետք չէ հաջողության համար՝ բացի հավատքից։ Քեզ մաղթում եմ վստահություն, որ տարիներ հետո հանդիպենք այն ճեմարանում, որի մասին խոսում էինք։

narek babayan

Ինչ կփոխեի իմ կյանքում

2015թ. դեկտեմբերի վերջն էր։ Աղոտ եմ հիշում, պատանի թղթակիցների դասընթացի երկրորդ, թե երրորդ օրն էր։ Մեզ հանձնարարեցին տեղում գրել նյութ «Ինչ կփոխեի ես իմ կյանքում» թեմայով։ Չգիտեմ, նստելու տեղ չգտնելուց ու մի սեղանի վրա փոքրիկ ազատ տեղի վրա թուղթը դրած մի կերպ գրելուց էր, թե ուղղակի նրանից, որ ուղեղս այն ժամանակ լրիվ չէր գործում։ Մի խոսքով՝ ես, մեղմ ասած, այդքան էլ լավ չգրեցի այդ նյութը։ Դե ինչ, ուղղեմ սխալս։

Ինչ կփոխեի ես իմ կյանքում… Ես դա պատկերացնում եմ 2 ձևով։ Ինչը կուղղեմ իմ մեջ ապագայում և ինչը կուղղեի, եթե կարողանայի տեղափոխվել անցյալ։ Այո, երևակայությունիցս չեմ բողոքում։

Դե, ապագայի անելիքս ժամանակը կորոշի, իսկ այ, ինչ կփոխեի ես անցյալում… Երևի բոլորն էլ դրա մասին երազել են։ Անկեղծ, մինչև ոչ հեռավոր անցյալ ես իրոք կուզեի արմատից փոխել իմ կյանքը, հասարակ թղթախաղում պարտվելիս, մինչև ծանր ու անդառնալի կորուստները կանխելը, բայց հիմա…

Ես ոչինչ չեմ ուզում փոխել։ Ինչո՞ւ փոխել անցյալը։ Իմաստ չեմ տեսնում։ Չէ՞ որ հենց այդ իրադարձությունները՝ թղթախաղում հաղթել, կամ պարտվելիս, մինչև կյանքի համար ճակատագրական նվաճումներն ու մեծ կորուստներն են որոշում, դարձնում մեզ այնպիսին, ինչպիսին մենք կանք։ Յուրաքանչյուրիս ճակատագիրը միակն է մեզ համար, պետք չէ բողոքել դրանից։ Հաճախ լսում եմ այսպիսի հարց․

-Չէի՞ր ուզի այս ինչը փոխել։

Ասեմ` չէ, չէի ուզի։ Իհարկե, եղել են դեպքեր, երբ ես զղջացել եմ արածներիս համար։ Բայց հիմա չէի  ուզի ուղղել դրանք։ Այդ սխալի պատճառով ես հասկացա, որ պետք չէր դա անել, ու հաստատ էլ չեմ կրկնի։  Իսկ եթե «կախարդանքի» շնորհիվ այդ սխալը չլինե՞ր։ Միգուցե ես ուրիշ տեղ, ավելի ճակատագրական դրության մեջ դա անեի, ու այն անդառնալի լիներ ինձ համար։

Լավ, փոխել ես ոչինչ չէի ուզի, բայց դե մի բան կա, որ վերջիվերջո կանեի

…2005թ․ Ռուսաստան, գիշեր։

-Ո՞վ ա:

-Հանգիստ, մամ։ Ես այ, էն քնած պուճուրն եմ, բայց 2016 թվականից։ Երկար է, չեմ կարող բացատրել։ Ուղղակի շնորհակալ եմ,  որ ես այսպիսին եմ։

Hasmik galstyan

Գյուղում ապրողների ամառը

Ամառային արձակուրդի երկու ամիսն արդեն անցավ։ Տարբեր երեխաներ տարբեր կերպ են հանգստանում։ Շատերը մեկնում են այլ երկրներ, շատերը տանն են հանգստանում։ Տանը ասելով նկատի չունեմ բնակարանում… Այն երեխաները, ովքեր քաղաքում են ապրում, ունեն հնարավորություն դուրս գալ և շրջել քաղաքում, գնալ սրճարան կամ զբոսնել այգիներում և պուրակներում, որոնք զարդարված են գեղեցիկ ծառերով, լույսերով և ցայտաղբյուրներով։ Կարծես թե կարող ենք լավ հանգիստ անցկացնել, սակայն… 

Այստեղ կա մի հարց, որն ինձ շատ է հուզում։ Եթե նկատեցիք, ես ասացի, որ այդպիսի ժամանակ կարող են անցկացնել քաղաքում ապրող երեխաները, իսկ գյուղի երեխաները… Այ, սա է հարցը…Գյուղի երեխաները ինչո՞ւ չեն կարող գնալ սրճարաններ, հանգստանալ և ժամանակ անցկացնել այգիներում և ակումբներում և նման այլ ժամանցի վայրեր այցելել:

Մենք կամ գյուղատնտեսական աշխատանքներ ենք անում, լավագույն դեպքում պարզապես մնում ենք մեր տանը, շատ ժամանակ չիմանալով ինչով զբաղվել:

Ւ՞նչն է պատճառը, որ պետությունը չի ստեղծում  նման պայմաններ նաև մեր` գյուղում ապրողներիս համար։

Aspram Parsadanyan

Կոնչոլ

Հայաստանի ամեն տարածք  յուրօրինակ բառ ու բան  ունի: Մեր գյուղն էլ` Տավուշի մարզի Բերդավան գյուղը,  աչքի է ընկնում իր յուրահատկություններով, բարբառով և համեղ կերակուրներով: Իհարկե, երիտասարդները փորձում են  քիչ օգտվել դրանցից, բայց ես պաշտում եմ մեր ուտեստները: Շատ եմ սիրում այն օրերը, երբ տատս ինձ կտրում է գրքից, համակարգչից ու կանչում.

-Բալե՜ս, հըլա արի, բան եմ ասըմ:

Եվ երբ կանչում է, ուրեմն կա՛մ հին օրերից  մի պատմություն է պատմելու, կա՛մ բառ  է հիշել, և պնդելու է,  որ գրի առնեմ իմ բառարանում: Հաճախ էլ մեր «հին»  ու համեղ ուտեստներից է  պատրաստում և ուզում է, որ առաջինը ես փորձեմ:

Դեմ չեք, չէ՞,  որ մի փոքր պատմեմ իմ ու տատիս բառարանի մասին:

Այն մի հաստ տետր է՝ անհրապույր տեսքով, պոկված ու մի կերպ իրար սոսնձված էջերով: Դրա մեջ զինվորների պես շարված են մեր բարբառի գանձերը, և իհարկե, բառերի բացատրությունները: Երբ նոր էի սկսել գրել տետրի առաջին էջերը, ոչ ոք լուրջ չվերաբերվեց  իմ նախաձեռնությանը: Բայց հետո  բոլոր ծանոթներս ձեռնամուխ եղան այդ գործին: Նույնիսկ ուսուցիչները, հաճախ ընդհատում  էին դասն ու  նոր բառ թելադրում, որ գրի առնեմ:

Տանը տատս էր ձայն տալիս.

-Գրի՛, ումուդ-հույս:

Դասընկերոջիցս հաղորդագրություն էի ստանում.

-Գրի՛,  ղարով- կույր:

Քույրս էր  զանգում,  և առանց բարևի, առանց որպիսությունս հարցնելու  հրամայում.

-Գրի` ղրալլուխ-ականակիր, կենդու-մենակ:

Ինձ թվում էր՝շուտով կգժվեմ: Տետրն ու գրիչը ձեռքիցս վայր չէի դնում: Հետո «բառարանի» մեջ իրենց տեղը  զբաղեցրին անեծքներն ու օրհնանքները:

Ես, իհարկե, չգժվեցի: Խոնարհ ծառայի պես գրի առա բոլորի ասածներն, ու տետրս լցվեց բազում բառերով ու  արտահայտություններով:

Հա՜, քիչ էր մնում մոռանայի ամենակարևոր պատմությունը:

Օրս կրկին սկսվեց տատիս ձայնով:

-Լա վի կացի, աղջիկն էդքան քնիլ չի:

Արթնացա: ժամը ութն  էր:

-Ու՜ֆ, էկա՜, էկա՜:

-Արի՛, կոնչոլ ենք սարքըմ:

Այ, դա ուրիշ, դա սփոփեց ինձ ու արդարացրեց տատիս:

-Բարի լույս, տա՛տ:

-Սոխը կլպե, սոխեռած արա:

Ու սկսվեց կոնչոլի արարողությունը, որը շատ պարզ բաղադրատոմս ունի`  չոր հաց (գրեթե հնացած), հավկիթ,  սոխ, կանաչի և, անպայման, ախորժակ:

Պատրաստում ենք, ու տատս ընթացքում պատմում է, որ ուտելիքը հորինել են սարերում ապրող մեր գյուղի տարեցները: Երբ ուտելու բան չի եղել, հացն էլ սկսել է բորբոսնել, կանայք հորինել են այս ուտեստը: Այդպես, տարիներն անցել են, իսկ էժան ու որակով բաղադրատոմսը պահպանվել ու հասել է մեզ:

Դե, ինչ, կոնչոլը պատրաստեցի, հիմա կփորձենք, ու տատս, որպես փորձագետ՝ կգնահատի պատրաստածս: Բույրն ինձ դուր եկավ: Տատս էլ հավանեց`ուտելով առաջին գդալը:

Մյուս անգամ էլ  «դումբրակ» կպատրաստեմ` ավելուկի փշեջուր, «ծանդիլ», « փթռուկ»: Տատս էլ կհամտեսի ու կգնահատի:  Լավ… Գնացի: Կոնչոլը հովանում է:

Բարի ախորժակ բոլորիս:

davit avagyan

Անսպասելի նվեր

Ուռա~, հազիվ վերջացավ խոտի սեզոնը, և ես կկարողանամ հանգստանալ և վայելել ամառային արձակուրդս:

Հինգշաբթի օր էր: Այդ օրը ընկերոջս ծննդյան օրն էր: Նա շատ էր սիրում կենդանիներ պահել: Ես նույնպես հրավիրված էի նրա ծնունդին, բայց չգիտեի՝ ի՞նչ գնեմ նրա համար: Այդ օրը ես գնացի խոտ հավաքելու, իսկ ընկերներս գնալու էին ծնունդին: Ես շտապում էի շուտ ավարտել խոտ հավաքելը, որպեսզի գնամ ընկերոջս ծնունդին, բայց հանկարծ մի թփի մոտից մի փոքր նապաստակ փախավ: Ես վազեցի նրա հետևից, բայց չէի կարողանում նրան բռնել: Նա փոքր էր, բայց շատ արագ էր վազում: Բոլորը ինձ ու նապաստակին էին նայում և ծիծաղում: Ի վերջո ես այնքան վազեցի, որ նապաստակը հոգնեց և կանգնեց: Ես գնացի ու բռնեցի նրան. բոլորը զարմացել էին: Երբ մենք տուն վերադարձանք, ես նապաստակին նվիրեցի ընկերոջս որպես ծննդյան նվեր: