hermine zaqaryan

«Զիրավ հընցեք» կամ` պահպանեք բարբառը

Ինչպես տարբեր երկրներ ու պետություններ  ունեն իրենց լեզուն ու մշակույթը, այնպես էլ Հայաստանն ունի իր պաշտոնական լեզուն՝ հայերենը, բայց հայերենից զատ գոյություն ունեն բարբառներ, որոնք էլ հենց մեր լեզուն դարձնում են այդքան յուրահատուկ ու տարբեր: Սովորաբար ասում են Սիսիանի բարբառ,Գյումրու բարբառ և այլն, սակայն ես կարծում եմ, որ ամեն գյուղ ունի իր բարբառը, իր հաղորդակցման հատուկ ձևը: Մեր գյուղում այնպիսի բառեր կան, որ միայն մենք ենք հասկանում և օգտագործում: Օրինակ` լսե՞լ եք, «կեռիք ա երինգիլու» արտահայտությունը, որը նշանակում է` «ատամ է ընկնելու», և մենք հասկանում ենք. կռիվ ա լինելու, անախորժություն ա պատահելու, կամ` «հի՞նչ պանի ես, հինչի՞ վիրա ես», նշանակում է` ի՞նչ ես անում, ի՞նչ գործի ես, ինչո՞վ ես զբաղվում:

Ես ամենաշատը սիրում եմ «Զիրավ հընցնել» արտահայտությունը, որն էլ նշանակում է` գլուխ քաշել, տեղեկանալ: Սակայն այս բառը նոր ենք իմացել, ու ամբողջ օրը երեխաներով դա ենք ասում:

Այնքան եմ սիրում, երբ մենք խոսում ենք այսպես, ու ոչ ոք մեզ չի հասկանում: Մի տեսակ մեզ բնորոշում է, առանձնացնում ու հատուկ դարձնում մեզ մեր բարբառը, միևնույն ժամանակ, միավորում է: Երբեք չեմ սիրել, երբ ինձ ասել են` մի՛ խոսիր ձեր բարբառով, չէ որ հենց բարբառներն են ներկայացնում մեր լեզվի առանձնահատկությունները:

Հիշում եմ, մեր գյուղապետը ասում էր, որ միշտ պահպանենք մեր բարբառը, այնպես անենք, որ այն չկորի, և ինքն էլ այդպես էր անում: Մենք էլ ենք այդպես անում ու միշտ էլ անելու ենք, որպեսզի 100-200 տարի հետո այս ժամանակաշրջանի մշակույթը ներկայացվի ու պահպանվի հենց մեր բարբառի միջոցով:

Screenshot 2017-06-30 15.58.19

Բերքահավաք

Բոլոր նրանց համար, ովքեր չգիտեն՝ ասեմ, որ ես ապրում եմ Արարատի մարզի Մրգավան գյուղում: Մեր գյուղը փոքր է, ունի քիչ բնակիչներ, բայց մենք հայտնի ենք մեր աշխատասիրությամբ: Իզուր չէ մեր գյուղի անունը Մրգավան: Գյուղի բոլոր տների բակերում կան մրգատու ծառեր, գրեթե բոլորն ունեն այգիներ և մրգավանցիների սեղաններին՝ գարնանից մինչև ուշ աշուն կտեսնեք թարմ մրգեր, իսկ ձմռանը՝ դրանցից պատրաստված հատընտիր չրեր:

Արարատի մարզը հայտնի է իր ծիրանով: Եվ ինչպես գիտեք, հիմա գրեթե ամեն տեղ ծիրանը հասունացել է, սկսվել է բերքահավաքը: Նրանք, ովքեր չեն մասնակցել ծիրանի բերքահավաքի, թող դիտեն այս փոքրիկ ֆիլմը:

sirun

Տխրությունը ճանաչողները

Իսկ ո՞վ գիտի` ինչ է տխրությունը: Երբ ամեն անգամ քո ձեռքից երկու-երեք անգամ մեծ ձեռք բռնած անցնում ես նույն խանութի մոտով, որի ցուցափեղկից մշտապես «աչքով է անում» մի հրաշք տիկնիկ՝ փայլփլուն ու չքնաղ զգեստով, որն անգամ օրորոց ունի: Նայում ես երկար, ուզում ես քոնը լինի, բայց դու չես կարող բարձրաձայնել քո ցանկությունը… Այդ մեծ ձեռքը թվում է, թե շատ ուժեղ է, ամեն ինչ կարող է: Ախր, դա քո՝ ամեն ինչ հասցնող և ամեն ինչ հոգացող մայրիկի ձեռքն է, և այդքան փոքրիկ ձեռքեր ունեցող փոքրիկն էլ փոքրիկ սրտիկ ունի, որը կարծես թե չպետք է ոչնչից հուզվի: Բայց արի ու տես՝ այդքան փոքրիկի մտքերը շատ «մեծական» են, իսկ սիրտը՝ մտահոգ. չէ որ մայրիկը փող չունի… Ահա, թե ովքեր են տխրությունը ճանաչողները.  փոքրիկներ, անմեղ փոքրիկներ, ուրախության ու հզոր քայլերի սպասումներով փոքրիկներ, որոնք զսպում են իրենց ցանկությունները, երազները՝ դժվարության, անկարողության, անապահովության, մայրիկի ցավի, տխրության գիտակցումով:

Ինչն է ինձ հուզո՞ւմ… Ինձ բոլոր փոքրիկների մանկությունն է հուզում, անհո՛գ մանկությունը:

Մեր օրերի այս տեխնիկապես, սոցիալապես, մտածողության մակարդակով զարգացած ժամանակաշրջանում այդ անմեղ էակներն անգամ չունեն լիարժեք ուրախություն և անհոգություն: Նրանք ականատեսն են կյանքի դժվարությունների, իրենց սիրելի մարդկանց տխրության, թաքուն և բացահայտ արցունքների, կոտրված սրտերի: Սա է պատճառը վաղ հասունացման և պարզ ու մաքուր սրտերի կարծրացման: Ժամանակից շուտ մեծանում են հոգեպես՝ չնկատելով, թե ինչպես են կորցնում իրենց մանկության օրերն ու խաղերը:

Ինձ մտահոգում է այսօրվա վիճակը, այն վիճակը, որի պատճառով մենք ու մեզ նման շատերը կորցնում ենք մեր անհոգ մանկությունը:

Կցանկանայի, որ փոխվեր անտարբերությունը արդեն սովորական դարձած այս կորստի նկատմամբ:

Ձեզ սարերի վրայի եկեղեցիները չե՞ն հետաքրքրում

Հայաստանում կա մի գյուղ, որը անվանվում  է Եղիպատրուշ: Քիչ չեն այն մարդիկ, որ երբևէ չեն լսել  այդ գյուղի մասին և պատկերացում էլ չունեն, որ գոյություն ունի այդպիսին: Գյուղը գտնվում է  Ծաղկունյաց լեռնաբազուկներից մեկի ստորոտին՝ լեռնային գետակի աջ կողմում, բայց գյուղը գյուղ չէ, եթե չունի եկեղեցի:

Լուսանկարը` Զառա Ղազարյանի

Լուսանկարը` Զառա Ղազարյանի

Եղիպատրուշում ժամանակին մի  վեհագույն կառույց կար՝ այսօր վիրավոր, բայց և աննման  թռչնի է նմանվել: Բնական է, որ մեղավորներ գտնելն անհնար է,  բայց մեր վերքին աղ լցնողները, որոնք նույնպես մեղավորների շարքերում են, միշտ էլ կան ու կգտնվեն: Նրանցից ամենաբարձրը մի օր ասաց.

-Մեզ սարերի եկեղեցիները չեն հետաքրքրում…

Դե, եկ սարեցի ու մի խելագարվիր:

Լուսանկարը` Զառա Ղազարյանի

Լուսանկարը` Զառա Ղազարյանի

Նախ` մի  փոքր եկեղեցու մասին:

Եկեղեցին գմբեթավոր կառույց է, բավականին ընդարձակ, դրսից` քառակուսի, ներսից` խաչաձև, չորս անկյուններում կրկնահարկ ավանդատներով: Եկեղեցու ներսի պատերին եղել են որմնանկարներ, որոնցից մի փոքրիկ հատված պահպանվել է արևմտյան պատին: Եկեղեցուն կից՝ արևմուտքից կառուցվել է ընդարձակ գավիթը, որի  ծածկը ամբողջովին քանդված է: Եկեղեցու գավիթը աչքի է ընկնում նմանը չունեցող հավելումներով: Գտնված արձանագրություններից մեկի համաձայան՝ ՌԾԷ(1207-1208 ) թվականը համարվում է եկեղեցու կառուցման տարեթիվը,  եկեղեցին կառուցվել է Նիգ-Ապարանի տեր Վաչե Վաչուտյանի  օրոք, իսկ գավիթը կառուցվել է 13-րդ դարի 20-ական թվականների վերջին՝ ամենայն հավանականությամբ Քուրդ Ա Վաչուտյանի կողմից:

Այսօր եկեղեցին չի գործում և ունի լուրջ վերահսկողության կարիք, եկեղեցու մասին տված  հակիրճ տեղեկությունն արդեն իսկ բավարար է պատկերացում կազմելու համար, թե ինչ հզոր և նմանը չունեցող կոթողի մասին է խոսքը և ոչ թե` պարզապես քարերի համաձուլվածքի:

Լուսանկարը` Զառա Ղազարյանի

Լուսանկարը` Զառա Ղազարյանի

Ավետարանում  ասվում է «…Ոչ ոք երբեք իր անձը չի ատում, այլ սնում և խնամում է այն, ինչպես որ Քրիստոս՝ եկեղեցին: Քանզի անդամներն ենք նրա մարմնի՝ նրա մարմնից և նրա ոսկորներից» (Եփես. 5.29–30): Հանդգնեմ ես էլ ավելացնել իմ կարծիքը և մտահոգությունը: Եկեղեցին մարդու և Աստծո հանդիպավայրն է, ինչպես վերաբերվում ենք մեր սեփական տանը, դրանից առավել պետք է վերաբերվենք Աստծո տանը, իսկ ոմանք էլ թող իմանան, որ Աստված  հենց  սարերի եկեղեցիներում է ապրում…

նինա շահմուրադյան

Երազելու իրավունք

Տանը նստած եմ, ու լսում եմ, թե ինչպես է տկտկում ժամացույցը: Մայրս էլ, եղբայրս էլ տանն են, բայց ես մենակություն եմ զգում: Ընկղմվում եմ մտքերի մեջ ու սկսում եմ մտածել տարօրինակ բաների մասին: Օրինակ, ո՞րն է իմ դերը այս կյանքում: Չէ՞ որ մենք բոլորս ստեղծված ենք ինչ-որ բան անելու համար: Ամեն մարդ իր առաքելությունն ունի: Ինչ-որ մեկը ապագայում գիտնական թոռնիկ պետք է ունենա, մյուսը պետք է բուժի ապագա հեղափոխականի: Իսկ ե՞ս, ես ի՞նչ պետք է անեմ: Ես բժի՞շկ կդառնամ, ով կբուժի, կփրկի մարդկանց, թե՞ գիտնական, ով կհայտնագործի էներգիայի նոր աղբյուր:

Մտքերս խառնաշփոթ էին, բայց հետո, երբ մի պահ մտածեցի, հասկացա, որ չի կարելի խոսել ապագայից, եթե դեռ ներկայում չես հաստատվել:

Ո՞վ եմ ես հիմա: Մի աղջնակ, ով ապրում է Հայաստանում, ամեն օր գնում է դպրոց, պարապմունքների, վերադառնում տուն ու հաջորդ օրը կրկնում նույնը: Ես մի մարդ եմ, ով իր 14 տարվա կյանքի ընթացքում ոչ մի կարևոր բան չի արել: Ես միայն զբոսնել եմ ընկերուհիներիս հետ, սովորել, խաղացել, ծիծաղել, երազել, բայց այդ ամենը միայն ինձ համար: Ճիշտ է, եղել են դեպքեր, երբ ես օգնել եմ ընկերներիս, հարազատներիս ու բարեկամներիս, բայց ես երբեք չեմ օգնել մարդկանց, ում ես ոչնչով պարտական չեմ: Իսկապես, ես ընկերներիս օգնել եմ, որովհետև նրանք էլ ինձ են օգնել, ծնողներիս, որովհետև իմ ամեն հաջողության համար ես նրանց եմ պարտական, իսկ անծանոթին, ում ես առաջին անգամ եմ տեսնում, նրան ես երբեք չեմ օգնել: Նշանակում է՝ ես ոչ մի կարևոր բան չեմ արել: Այդ դեպքում ես իրավունք չունեմ ապագայի մասին մտածելու: Նշանակում է, ես էլ չեմ կարող երազել:

Օ՜ ոչ, միայն ոչ սա: Բայց մի վայրկյան… Չէ որ, ես ընդամենը 14 տարեկան եմ ու դեռ կարող եմ սխալս ուղղել: Ես կօգնեմ բոլոր նրանց, ովքեր ունեն դրա կարիքը, լինեն նրանք իմ ընկերները, անծանոթները, թե անտուն մուրացկանները: Բոլորն էլ օգնության կարիք ունեն, ու ես օգնելով նրանց ձեռք կբերեմ երազելու իրավունքը: Իսկ ինչ վերաբերվում է ապագային, այն թող սպասի, որովհետև ես դեռ շատ կարևոր բաներ ունեմ անելու:

Mishel Harutyunyan

Ուզում եմ փոխվել

Ես Միշել Հարությունյանն եմ: Ապրում եմ Արտաշատում: Լավ եմ սովորում դպրոցում, համարյա բոլոր միջոցառումներին ու մրցումներին մասնակցում եմ: Մի քանի ամիս առաջ  մասնակցեցի Հայոց եկեղեցու պատմության օլիմպիադային և հասա մինչև մարզային փուլ, սակայն այդ փուլում ինձ տվեցին, ոչ թե վեցերորդ, այլ ութերորդ դասարանի թեստ: Դե պարզ է, որ այդ հարցերից միայն երեքին կարողացա պատասխանել:

Այդ օրվանից հետո ես հուսահատվեցի: Ինձ թվում էր, թե մյուս բոլոր մրցույթները նույնպես անարդար կլինեն: Դրանից հետո ես մասնակցեցի ընթերցանության օլիմպիադային և հասա հանրապետական փուլ: Սակայն այդ օրը համընկավ «Ամենախելացին» մրցույթի օրվա հետ, ես շատ տխրեցի: Դա ինձ համար մեծ ձեռքբերում էր, որ ես պետք է մասնակցեի նման մրցույթի: Րոպե առաջ ուզում էի վերադառնալ Արտաշատ: Մայրս բարկացավ ու ասաց, որ ես արդեն հաղթող եմ, որ հասել եմ հանրապետական փուլ, և լինելու բանը կլինի:

Իմ ընկճվելու պատճառով վատ ընթերցեցի և, բնականաբար, գրավեցի ցածր հորիզոնական: Հետո մենք հետ վերադարձանք: «Ամենախելացի»-ի աշխատակիցները ինձ թույլ տվեցին մասնակցել մրցույթին Երևանի բնակիչների հետ: Հիմա ես շատ եմ ափսոսում, որ կարող էի հաղթել, բայց իմ` շուտ հուսահտվող բնավորության պատճառով միայն տուժեցի:

vahe

Բողոք հանուն «ժարիտի»

-Վահե, բոլ ա ժարիտ ուտես, դառար կարտոշկա:
Մենակ չասեք, էլի, որ ձեզ չեն սպառնացել, որ «ժարիտ» ուտելով մի օր կդառնաք «կարտոշկա»: Բայց հանգիստ եղեք ու «արխային» «ժարիտ» կերեք: Էդ ես եմ ձեզ ասում՝ տասնը չգիդեմ քանի տարվա «ժարիտ» ուտողը: Ոնց որ հլը չեմ դարձել. կամ մասամբ… Լավ է, հաստատ չասեմ, մեկ էլ տեսաք` դառաք: Ո՞նց են ասում ռուսները. «на свой страх и риск»: Հա լավ, կդառնաք, թե չէ, էդ իմ պրոբլեմը չի. ես բան էի պատմում: Հա: Ասում եմ, եթե էդ տրամաբանությամբ գնանք, մի տեսակ, շատ «բան» կստացվի, էլի:

Օրինակ, մի օր չեղավ, մեկն ասի.
-Վահե բոլ ա «երկր» գրես, կդառնաս թեորեմ:
Չէ է, շատ ապուշ ա հնչում: Իսկ եթե՞.
-Վահե, բոլ ա ֆուտբոլ խաղաս, կդառնաս գնդակ:
Չէ, էլի էն չի:
-Վահե, բոլ ա լվացվես, դառար օճառ:
Տո չէ, հա:
-Վահե, բոլ ա վազես, կդառնաս բոթաս:
«Бред полнейший»:
-Վահե բոլ ա նստես էն հեռախոսի մեջ, դառար «քյոռ»:
Հա, էս իրականությունից էնքան էլ հեռու չի:
-Վահե, բոլ ա շնչես, դառար քիթ:
Քի՞թ: Լավ էլի: Էդպես ոչ մեկը չի ասում:
Հըմ: Բա էլ ինչի՞ պիտի ժարիտ ուտելուց դառնամ կարտոշկա: Դե, ինձ էլ հասկացեք, ողջ կյանքս «ժարիտ» եմ կերել. չէի կարող էդ պրոբլեմը չբարձրացնեի:

Օ՜… Ես թեմայից լրիվ շեղվեցի: Լավ, թող էս սենց ուղարկեմ: Թող լինի «բողոք հանուն ժարիտի»: Հելնեմ վերև` վերնագիրը փոխեմ: Հաջորդ անգամ կգրեմ` ինչ էի ուզում պատմել: Հուսով եմ, «ժարիտակեր» համայնքը կհասկանա ինձ ու կլսի իմ ձայնը: Ես «պոկվա»: «Ժարիտս» սառավ…

lilit vardanyan

Գաղտնի բաղադրատոմսը

Ես և ընկերուհիս որոշել էինք, որ պետք է թխվածք թխենք: Եղբայրս և մայրիկը գնացել էին ստուգումների, տատիկը և հայրիկը աշխատանքի էին, տանը միայն ես էի ու պապիկը, դրա համար էլ ընկերուհուս կանչեցի մեր տուն՝ թխվածք սարքելու: Ժամը 10:45 նա արդեն մեր տանն էր: Մտանք խոհանոց և սկսեցինք որոնել անհրաժեշտ իրերը: Դարակից վերցրեցի գոգնոցը, բաղադրատոմսերի գիրքը: Հետո ես և ընկերուհիս սկսեցինք որոնել հարիչը:

-Պիտի որ էս դարակում լինի,- ասացի ես,- օգնի` իրերը հանեմ, որ տուփը իջեցնենք:

Մենք փորփրեցինք դարակը, բայց այնտեղ չէր:

-Էս չի՞,-հարցրեց Վալերիան:

-Չէ:

-Հես ա:

-Չէ, էդ չի,- ասացի ես,- ե՞ս գիտեմ, թե՞ դու:

-Ես քեզնից ավելի լավ գիտեմ: Մամային մեկ-մեկ նայում եմ սարքելուց:

-Հետո ինչ, իսկ ես մենակս խմոր եմ սարքել:

Հետո զանգահարեցի մայրիկին:

-Մա՛մ, միքսերը որտե՞ղ ա:

-Պահարանի վերևում,-ասաց նա:

-Նայել ենք, չկա:

-Չգիտեմ:

-Լավ,- ասացի ես,- ուրեմն գդալով կաշխատենք:

-Լավ, էլի,- ասաց Վալերիան:

-Ես որ տատիկի հետ սարքել եմ՝ գդալով եմ սարքել, էնպես որ:

Ես գտա ամենամեծ գդալը և դրեցի թասի մեջ:

Արդեն քանիերորդ անգամ հնչեց հեռախոսիս զանգը (մինչ այդ էլ էին ինձ զանգում): Եղբայրս էր:

-Լիլո՛, ես ուշ եմ գալու, գրքերս կհանձնե՞ս (ի դեպ, եղբայրս վերցրել էր գրքերը քննություններին պարապելու համար):

-Հա, իսկ ե՞րբ կգաս,- հարցրեցի ես:

-Ժամը 12-ի կողմերը:

-Լավ:

Պապիկը իջավ բակ, մնացինք տանը մենակ:

Արդեն ժամը 11-ն էր:

Գտա «զեբրի» բաղադրատոմսը և սկսեցի կարդալ.

-Վերցնել 5 ձու…

Մենք սկսեցինք կոտրել ձվերը, որոնցից միայն մեկի դեղնուցը «ողջ» մնաց:

Այս անգամ զանգեց տատիկը:

-Լիլի՛թ, Արամի գրքերը հանձնելո՞ւ ես:

-Հա:

-Բա կհասցնե՞ս խմորը սարքել:

-Կհասցնեմ:

-Քացախը արդեն լցրել եք:

-Չէ, հլը շաքարավազն ենք լցնում,-ասացի ես:

-Քացախը էն կողքի դարակում ա:

-Լավ:

-2 բաժակ շաքարավազով… 2 բաժակ շաքարավազ ա պետք,-ասացի ես բարձրաձայն դարակից հազիվ հանելով շաքարավազի տուփը:

Վերցրի մեծ բաժակը և լցրեցի առաջին բաժակը:

-Լսի, էս ի՞նչ շատ լցրեցիր,- ասաց Վալերիան:

-Բա հենց էդքան ա պետք, հլը մի բաժակ էլ պիտի լցնեմ:

-Բա որ շաքարավազը շատ էղա՞վ:

-Ե՞ս գիտեմ, թե՞ դու,-ասացի ես,- կարդա՛, 2 բաժակ շաքարավազով գոգլի անել:

-Հա, բայց կարող ա էն ձևի բաժակով պիտի լցնենք,- ասաց նա՝ ցույց տալով սուրճի բաժակը:

-Գժվե՞լ ես: Էդ բաժակով գոգլի անել չի լինի:

Վերջապես հաշտվեցինք, և ես լցրեցի 2-րդ բաժակը: Հերթով խառնեցինք, իսկ այդ ընթացքում ես բացատրում էի, թե ինչ է գոգլին:

-100գ կարագ… Ի դեպ, քանի որ միքսերով չենք աշխատում, կարագի կտորները մինչև եփելը կմնան խմորի մեջ,-ասացի ես,-երկու բաժակ թթվասեր… Ես գիտեմ` երկու բաժակը ինչքան ա ,-ասացի ես սառնարանից հանելով թթվասերը,-մի անգամ մամայի հետ 400 գ թթվասեր էինք լցրել 200գ-ի տեղը, հիմա հաստատ գիտեմ, որ մի թթվասերի տուփն էլ կհերիքի:

Մենք հերթով դատարկեցինք թթվասերի տուփը և խառնեցինք:

-Դե իմ մաման «պիրոգներ» ավելի շատ ա սարքում,-բացատրեցի ես:

-Իսկ հիմա իմ սիրած հատվածը,-ասացի ես և դարակից վերցրեցի քացախը և սոդան,- միշտ երազել էի, որ մի օր մենակով կանեմ էս պահը:

-3 բաժակ ալյուր… վերջացնում ենք,- ասացի ես և դարակից վերցրի ալյուրը: Մենք խառնեցինք և ստացանք շատ լավ խմոր:

Զանգեց տատիկը:

-Լիլի՛թ, չմոռանաք վառարանը դնելուց առաջ միջի բոլոր իրերը հանել:

-Լավ:

-Հիմա իմ մյուս ամենասիրած պահը,- ասացի ես,- հիմա պետք ա խմորը կիսենք:

-Հաաա,- ես հիշեցի որն ա զեբրը, որ կեսը սպիտակ ա, կեսը՝ սև:

-Ըհը… Հիմա մյուս կեսի վրա կլցնենք կակաո, գրած ա մեկ ճաշի գդալ:

Մենք հազիվ բացեցինք կակաոյի տուփը:

-Օ՛յ, կողքից մի քիչ թափվեց, բայց ոչինչ:

Ես խառնեցի շոկոլադե խմորը, իսկ ընկերուհիս՝ սովորական:

-Մի փոքր հատիկները մնացել են,- ասացի ես,- տենց բան երբեք չէր լինում… Էս խմորի լավը էն ա, որ պետք չի թողնել «հանգստանա»…  Ժամը 12:30 ա, հասցնում ենք:

-Ուռաա, հասցնում ենք:

Ես վառարանից հանեցի բոլոր իրերը, վերցրեցի թավաներից մեկը և մի փոքր կարագ լցրեցի վրան:

-Հիմա պետք ա անձեռոցիկով կարագ քսել,- ասացի ես:

Բայց անձեռոցիկի հետքերը մնում էին թավայի վրա:
Մենք մի կերպ լվացինք այդ կաթսան և վերցրինք մյուսը:

-Կարագ պետք չի,- ասաց ընկերուհիս:

-Պետք ա,- ասացի ես երկրորդի վրա էլ քսելով կարագը:

Վալերիան զանգեց իր մայրիկին, իսկ նա ասաց, որ պետք է կարագ քսել և վրան ալյուր լցնել, բայց ես վրան ալյուր  չլցրեցի. հազիվ էի կարագը քսել խոհարարական անձեռոցիկով:

Վերջապես մենք լցրեցինք խմորները, դրեցինք վառարանի մեջ առանց միացնելու, գնացինք եղբորս գրքերը հանձնեցինք, հետ եկանք, միացրեցինք վառարանը, 5 րոպեից եկան մայրիկն ու Արամը:
Մենք երկար ժամանակ նստած նայում էինք, թե ինչպես էր խմորը ստացվում:
Մենք հայտնաբերեցինք, թե որտեղ էր միքսերը, այն հենց խոհանոցի պահարանների վերևում էր:

Երբ թխվածքը պատրաստ էր, մայրիկին խնդրեցինք, որ պատրաստի թխվածքի «գլազուրը»: Մայրիկը բացեց դարակը և վերցրեց մի թթվասերի տուփ, որի մեջ կար կակաո:

-Մի վայրկյան,- ասացի ես` ցույց տալով մայրիկին «կակաոյի տուփը»,- էս չի՞ կակաոն:

-Չէ, դա սուրճն է:

-Իիիիիինչ,- ասացինք ես և ընկերուհիս միաժամանակ,- ուրեմն մենք թխվածքը սուրճո՞վ ենք պատրաստել:

-Մա՛մ, բայց համով կլինի՞:

-Եթե դառը չլինի՝ հա:

Երբ ամեն ինչ պատրաստ էր, մենք փորձեցինք մեր պատրաստած նոր գաղտնի բաղադրատոմսով զեբրը, և այն շատ համեղ էր:

Այստեղ ես ավարտում եմ գրելը: Ես դեռ շատ բան բաց թողեցի, որոնց մասին պետք է գրեի, բայց մարդիկ հազիվ կարդան այս երկար գրած նյութը: Որպես եզրափակում ասեմ, որ այդ օրը երևի արձակուրդների ամենախառնաշփոթ օրը կլինի:

Մեր ամեն օրը տոն է

Հարցազրույց  « Տոնացույց» ազգագրական երգի-պարի թատրոնի հիմնադիր-ղեկավար Հասմիկ Բաղրամյանի հետ

-Ե՞րբ է հիմնադրվել «Տոնացույց»-ը:

-1998 թվականին, երբ ես վերադարձա Եվրոպայից` նպատակ դրած վերականգնել հայկական հնագույն տոները, ծեսերը,ավանդույթները, ավանդական երաժշտությունը: Իսկ 1999  թվականին հիմնադրեցի «Տոնացույց»-ը:

Լուսանկարը` Դիանա Հովսեփյանի

Լուսանկարը` Դիանա Հովսեփյանի

-Ի՞նչ է իրենից ներկայացնում «Տոնացույց»-ը:

-Սկզբնական շրջանում «Տոնացույց»-ը աշխատում էր, համագործակցում էր նախկինում գործող ֆոլկլորային խմբերի հետ, որպեսզի բոլոր խմբերը միավորվեն ծեսերի գաղափարի շուրջ: Բայց այդ բոլոր խմբերը հիմնականում նույն երգերն էին երգում, նույն պարերն էին պարում:  Այդ իսկ պատճառով 2000 – 2005 թվականներին, ուսումնասիրելով ազգագրությունը, որոշեցինք հիմնել սեփական թատրոն, որտեղ կլինի ազգային երգը, պարը, խաղը, ուտեստները…

-Ինչո՞ւ հենց «Տոնացույց»: Ո՞րն էր նպատակը:

-Հնում մենք չենք ասել օրացույց, այլ ունեցել ենք տոնացույց, որովհետև ամեն մի օրը կապված է եղել տիեզերական ինչ-որ երևույթի հետ` կյանքի ամեն վայրկյանը իմաստ է ունեցել: «Տոնացույց»-ի բուն նպատակը նա է, որ վերականգնվի օրվա «տոն» գաղափարը. ամեն օրը  օր չէ, ամեն օրը տոն է, որ տրված է ի վերուստ, ու պետք է տոնել՝ անտարբեր չանցնել մեր կյանքի ամեն վայրկյանի նկատմամբ:IMG_0279

-Հիմնադրման օրվանից ի՞նչ խնդիրների եք հանդիպել: Ի՞նչ խնդիրներ ունի «Տոնացույց»-ն այսօր:

-Հիմնական խնդիրը նա է, որ մեր պետությունը բավականաչափ գումար չունի, որպեսզի հատկացնի ավանդական մշակույթը ոտքի հանելու համար:  Մենք ֆինանսական միջոցների սուր կարիք ունենք, մանավանդ երբ ուզում ենք մեր գործունեությունն ընդլայնել, սակայն զգում ենք, որ գումարը չի հերիքում: Դրա համար կազմակերպում ենք փոքրիկ համերգներ, որոնց ներկա են լինում զբոսաշրջիկները՝ իհարկե որոշակի գումար հատկացնելով մեզ, որպեսզի մենք կարողանանք պահել մեր արտիստներին, որ չգնան ուրիշ գործով զբաղվեն, այլ մնան և դառնան պահապանը հայ մշակույթի:

Լուսանկարը` Դիանա Հովսեփյանի

Լուսանկարը` Դիանա Հովսեփյանի

-Իսկ ի՞նչ ծրագրերի է մասնակցում «Տոնացույց»-ը և ի՞նչ ծրագրեր կան ապագայում:

-Մենք գնում ենք տարբեր երկրներ՝  հյուրախաղերի, որտեղ ներկայացնում ենք հայ մշակույթը:  Հայաստանը իրոք կարիք ունի աշխարհին ներկայանալու իր ավանդական մշակույթով: Վերջերս ենք վերադարձել հյուրախաղերից:

Մոտ ապագայում մենք ենք հյուրընկալելու միջազգային փառատոն: Մենք հրավիրել ենք խմբեր Հնդկաստանից, Բուլղարիայից, Լատվիայից, Իտալիայից, Իրանից: Արդեն հինգերորդ տարին է, որ մշակույթի նախարարության կողմից ֆինանսավորվում է միայն այս ծրագիրը:

Լուսանկարը` Դիանա Հովսեփյանի

Լուսանկարը` Դիանա Հովսեփյանի

-Ի՞նչ է կոչվում փառատոնը:

-Փառատոնը կոչվում է «Հայաստանը խաղաղության խաչմերուկում» միջազգային ֆոլկլորային հինգերորդ փառատոն, որը տեղի է ունենալու սեպտեմբերի 13-19, որտեղ մուտքն ազատ է:

 Հարցազրույցը վարեցին՝ Դիանա Հովսեփյանը, Սարգիս Մելքոնյանը

milena khachikyan

Րիկին, Ռեքսը, մենք

-Ուզում եմ իմանալ, թե ինչ գիտեն   շները մարդու մասին եւ ինչպես են կարողանում անդավաճան սիրել:

-Երեւի նրանք մեր մասին ավելին գիտեն, քան մենք ինքներս:

Աղասի Այվազյան

 

Երեք տարի առաջ, երբ ես երջանիկ պատահականությամբ ծանոթացա Միլենայի հետ (մեր անունները համընկել են նույն պատահականությամբ), սերը դեպի կենդանիները, մասնավորապես շները, իմ մեջ ավելի խորացավ: Դե հա, շուն ունենալը իմ մանկության ամենալուսավոր երազանքն էր, որի ձեռքը բռնած մինչեւ օրս քայլում ենք` մի օր իրականանալու անհավատալի հույսով: Իսկ եթե լուրջ՝ մենք իրականանալու ենք, եւ անպայման, դա` մի կողմ:

Միլենան իմ ճանաչած ամենահոգատար տերն է, իսկ իր շունը՝ Րիկին՝ ինձ հանդիպած ամենախելացի ու դաստիարակված աղջիկը, ով հայերենից բացի տիրապետում է նաեւ ռուսերենին:

-Рики, садись, Рики, проси…

Էս խոսքերից հետո Րիկին նստում է, սկսում է նվնվալ այնքան, մինչեւ մենք հագենում ենք ու ի վերջո տալիս ենք ուտելիքը, որին այդքան սպասում էր: Չէ, սա նրան տանջելու ձեւ չէ, սա սովորական խաղ է, որ խաղում ենք երկու կողմս էլ՝ իրար սիրելով:

Ամեն անգամ իրենց տուն գնալիս՝ դեռ դռանը չհասած, ներսից լսվում էր Րիկիի անհանգիստ հաչոցը, որը տեւում էր ոչ կարճ, բայց ավարտվում էր իմ ու իր համերաշխ գրկախառնությամբ:

-Էսպես ոգեւորված որ հաչում ա, ուրեմն սիրում ա,- բացատրում էր Միլենը,- հետո էլ տես՝ պոչը ոնց ա շարժում:

Րիկին ու ես ընկերացանք բավականին շուտ եւ դարձանք ոչ պակաս մտերիմ, որքան ես ու Միլենն ենք: Բայց պատմությունը սրանով չավարտվեց:

Եկավ մի շրջան, երբ դպրոցի ճանապարհին (հա, մենք էն հեռավոր անցյալում դպրոցական ենք եղել) մի անծանոթ շուն սկսեց հանդիպել մեզ ամեն օր եւ ամեն անգամ: Մինչ ես Միլենենց բակում սպասում էի նրա իջնելուն, շունը գալիս էր, պտտվում շուրջս, նստում ու սպասում ինձ հետ (չգիտեմ՝ որտեղից էր Միլենի տեղն իմացել): Դե պարզ է, որ բախտավոր կենդանին արժանացավ մեր ջերմ վերաբերմունքին, ինչի արդյունքում էլ մենք միանգամից ընկերացանք նրա հետ, ում, ի դեպ, Միլենը անվանեց Ռեքս: Էսպես ամեն առավոտ Ռեքսի հետ քայլում էինք մինչ դպրոցի մոտակայքը, եւ եթե մեզ հետ հարմար ուտելիք էինք ունենում, հյուրասիրում էինք (ոչինչ, որ այդ օրը դպրոցում անցնում էր սովորականից քաղցած), եթե չէինք ունենում, ճանապարհին հատուկ շան կեր էինք առնում (սա էլ մեր հաճախակի ուշացումների պատճառը): Այդ կերից Րիկին էլ ուներ, ու երբեմն Միլենը հետը մի քիչ բերում էր: Ռեքսը երջանկացած շոյվում էր դրանից, իսկ այ Րիկին…Այդ օրերին Րիկիի մեջ զարգանում էր խանդ ասվածը:

Դպրոցական խելառ օրերը մեկ ամիս առաջ ավարտվեցին: Հիմա ես չգիտեմ, թե որտեղ է մեր Ռեքսը ու արդյո՞ք իրեն կերակրողներ ունի, կամ էլ կա՞ մեկը, ում հետ միասին իրենք անցնում են կյանքի ինչ-որ ճանապարհ, թե՞… Համենայն դեպս շատ կուզեմ, որ այդպես լինի: Իսկ թե որտեղ կլինի Րիկին մի քանի օրից, ես իմացա վերջերս, եւ հիմա չգիտեմ՝ ուրախանա՞մ իր համար, թե՞ տխրեմ ինձուինձ: Րիկին պատրաստվում է չվել Մոսկվա, դե պարզ է՝ իր հետ տանելով նաեւ Միլենին (իրականում ճիշտ հակառակն է): Իրենք շուտով կգնան, ու մեր էս երջանիկ ընտանիքը արդյունքում կտուժի:

Ես մտածում էի սրա մասին, երբ հայտվեց եղբայրիկս, ով բակում խաղալու փոխարեն մի քանի ժամ էր՝ հրճվում էր: Տրամաբանական է, որ իմ ունեցած էն մեծ սերը շների հանդեպ, գիտակցաբար թե ենթա, փոխանցվել է նաեւ նրան, ու էստեղ է, որ մեր երազանքները խաչվել են: Ուրեմն էսպես. եղբայրս մեն-մենակ գնում է խանութ, իսկ վերադառնում ինչ-որ մեկի հետ, ով, արդեն հասկանալի է, մի նրբագույն շուն է: Ես պատուհանից ուտելիք եմ շպրտում, շունն ուտում է, բայց չի հեռանում: Երեկոյան պարզվում է, որ Վահրամը հերիք չի բակի չարաճճիներին արգելել է շանը նեղացնել, մի հատ էլ, չգիտեմ որտեղից, տուփ են պեղել, տնակ սարքել երջանիկ կենդանու համար: Հետո շենքի կանանցից սպառնացել են, ջղայնացել, ու խեղճ երեխաները ստիպված են եղել լքել իրենց նոր ընկերոջը, բայց…

-Միլ, ես էսօր հասկացա՝ ինչ ա նշանակում շան հավատարմություն (կարեւոր գիտակցություն ա, ինչ խոսք): Տանում էինք դպրոցի բակ, ուտելիք դնում դիմացը, որ ինքը զբաղվեր, մենք էլ շուտ հետ գայինք, չէր ուտում, հետեւներիցս գալիս էր: Էլի էինք տանում, էլի էր գալիս:

Հասկանո՞ւմ եք:

Հիմա ուշ գիշեր է, եղբայրս երեւի երազում վերադարձել է իր ընկերոջ մոտ, իսկ թե որտեղ է վերջինս, ես դժվարանում եմ կռահել, բայց որ պատուհանիցս շների յուրահատուկ սիմֆոնիա է լսվում, դա հաստատ: Էլ ի՞նչ կարող են անել այդ կանայք, կամ առհասարակ, ի՞նչ կարող է անել մարդը շան հավատարմության դիմաց. ըհը, ոչինչ, ոչ մի բան:

Մի քանի ժամից Րիկին արդեն ինձնից հեռու կլինի, մի քանի տարի հետո՝ գուցեեւ ինձ մոռացած: Հա, ես շների հիշողության մասին գաղափար չունեմ ու շատ կուզեմ, որ սա կարդալուց հետո ինչ-որ մեկն ինձ ասի.

-Բալի՛կ ջան, դու սխալվում ես. շները, ի տարբերություն մարդկանց, առմիշտ հիշում են իրենց հին ընկերներին, հիշում են հայացքը, աչքերը, ձեռքերի հոտը, գրկի ջերմությունը, ու շարունակում են սիրել անկախ ժամանակատարածական չափումներից:

Երեւի…

Ես Րիկիին բարի ճանապարհ եմ մաղթում, իսկ Ռեքսին ու մեր բակի լավ ընկերոջը, ում համար մենք դեռ կհասցնենք անուն մտածել, ցանկանում եմ, որ հանդիպեն հնարավորինս լավ մարդկանց : Դե ձեզ էլ՝ բարի գիշեր:

Հ. Գ. Հա, Մի՛լ, ես քեզ սիրում եմ, բայց շատ զգացվե՞ց, որ ցնդել եմ մի քիչ: