nane eghiazaryan

Հինը և նորը

Եղբայրս երեկ եկել է մեր տուն:  Համակարգիչն էր սարքում, որովհետև փչացել էր: Այդ ընթացքում արդեն փոքր եղբայրս ինչ-որ բան բերեց և ասաց, որ միացնենք հոսանքից, որպեսզի նա դրանով խաղա: Մեզ համար այդ սարքը նորություն էր: Դա հաշվիչ էր, բայց չէր աշխատում: Երբ մենք նրան ասացինք, որ չի աշխատում, նա գնաց, և անկեղծ եմ ասում, չգիտեմ որտեղից, ինչ-որ լար բերեց, և մենք հետաքրքրությունից դրդված այն միացրինք հաշվիչին և հոսանքի աղբյուրին: Պարզ դարձավ, որ աշխատում է: Փորձեցինք աշխատեցնել, և պարզվեց, որ կարող է հաշվել նաև sin-ը, կամ cos-ը: Դե, մենք անկեղծ ասած, շատ էինք ուրախացել: Սկսեցինք համակարգիչը թողած հաշվիչով զբաղվել, ու եղբայրս էլ փոշմանեց, որ բերել և մեզ ցույց է տվել հաշվիչը, որովհետև իրեն հերթ չէր հասնում: 

Հարցը հաշվիչը չէր: Մենք ամեն օր էլ մեր հենց հեռախոսներով, թեկուզ ինչ-որ հասարակ բաներ կարող ենք հաշվել: Հարցն այն էր, որ մենք մինչ այդ պահը չէինք լսել էլեկտրոնային հաշվիչի մասին և չէինք էլ կարող պատկերացնել, որ այդպիսի բան գոյություն ունի, այնպես ինչպես 19-րդ դարի սկզբին մարդիկ գաղափար չունեին, թե ինչ է համակարգիչը:

Պատմությանս իմաստը այն է, որ մենք զբաղված էինք համակարգչով, որը 21-րդ դարի հիմնականում ավելի շատ օգտագործվող բանն է, իսկ երբ հայտնվեց այն հաշվիչը, որով պապիկս և տատիկս առաջ աշխատել են (2-ն էլ եղել են հաշվապահ և աշխատել են իրենց մասնագիտությամբ), մենք զարմացանք և բացահայտեցինք նոր իր: Հիմա կասեք` դրա մեջ ի՞նչ կա որ, իսկ ես կպատասխանեմ, որ ինչքան էլ գիտությունը և ընդհանրապես ամեն ինչը զարգանա և առաջ շարժվի, մենք միշտ պետք է հիշենք, որ առանց հնի նորը չէր լինի: Եվ դա վերաբերում է ոչ միայն գիտությանը, այլ ամեն ինչին՝ եթե չունենաս հին ընկեր, նա քեզ չի ծանոթացնի իր ընկերների հետ, և դու չես ունենա նոր ընկերներ, կամ եթե ուսուցիչդ իր ժամանակ չսովորեր, դու էլ հիմա չէիր սովորի: Ես կարող եմ այսպիսի էլի շատ օրինակներ բերել, բայց ուզում եմ կարճ ասել, որ ինչքան էլ նորը ունենք, մի՛ մոռացեք նաև հնի մասին, որովհետև նորն էլ մի օր կհնանա: Մի՛ մոռացեք նաև նրա համար, որովհետև հնի հիման վրա է սեղծվում նորը՝ ավելի լավը…

Sargis մելքօնյան

Հին կյանքի նոր պատմությունը…

Հարցազրույց տատիկիս՝ Լենա Մելքոնյանի հետ

-Տատիկ ջան, խնդրում եմ պատմիր քո մանկության մասին:

-Ես ծնվել եմ Արագածոտնի մարզի (էն ժամանակ` Աշտարակի շրջան էր կոչվում) Օրգով գյուղում: Լեռնային գյուղ է՝ Բյուրականից հյուսիս- արևմուտք, Աղձքից հյուսիս: Ես էլ քո պես երեխա եմ եղել: Իմ մանկությունը անցել է պատերազմական շրջանում: Այն ժամանակ Սովետական Միության վրա հարձակվել էր ֆաշիստական Գերմանիան: Մեր ծնողները լացում էին: Մենք չէինք հասկանում, թե ինչի էին լացում: Դե փոքր էինք, շատ էինք փոքր: Նայում էինք իրանց, մենք էլ էինք լացում: Իսկ երբ արդեն պատերազմը վերջացավ, բոլորս իսկապես ուրախ էինք ու աշխատում էինք կոլտնտեսությունում:  Յոթ-ութ տարեկանից սկսել եմ աշխատել: Իմ հասակակիցները, բոլորը աշխատում էին: Օգնում էինք կոլտնտեսությանը: Ոչ թե ծանր աշխատանք էինք անում, այլ օգնում էինք մեծերին: Մենք կոլխոզի աշխատանքից բացի հարկ էինք մուծում: Ձու պիտի տայինք պետությանը, յուղ, ցորեն, ամեն ինչ, որ մեր պետությունը բարգավաճեր:  Մենք չունենալով կոշիկ, գուլպա էինք գործում ու տալիս որբ մանուկներին: Մենք ուրախ էինք անում այդ ամենը: Կար մեծ մարդասիրություն:

-Որտեղի՞ց էին քո ծնողները, ինչպե՞ս էիք ապրում:

-Մայրիկս Արևմտյան Հայաստանի Մշո գավառից է՝  Արտամերտ գյուղից: Էնտեղ լավ խնձոր է աճել: Հայրս Վասպուրականից է՝  Մոկսից: Նրանք հանդիպել են Արևելյան Հայաստանում գաղթելուց հետո,  1924  թվականին ու ամուսնացել են: Ծնվել ենք 7 երեխա: Բոլորս աշխատել ենք, սովորել ենք: Մեր գյուղի դպրոցը յոթնամյա էր: Էն ժամանակ չկար լուսավորություն, մոմի լույսի տակ էինք սովորում: Երբեմն նավթով լամպ էինք վառում: Լամպի լույսի տակ մեր ծնողներն ամեն ինչ անում էին, մենք էլ սովորելով նրանցից, ամեն ինչի ընդունակ դարձանք: Բոլորս աշխատում էինք, որ մեր պետությունը վերականգնվեր: Երիտասարդները մեկնել էին ռազմաճակատ, օգնում էինք նրանց ծնողներին, փորձում էինք վիճակը մեղմել:

-Իսկ ի՞նչ խաղեր էիք խաղում…

-Մենք խաղալու ժամանակ չունեինք, գնում էինք երեխեքով կոլտնտեսություն: Էն ժամանակ կամով էին ցորենը մանրացնում: Մենք օգնում էինք ցորենը լցնել պարկերի մեջ: Կոլխոզում մի մեծ կալ կար. երկու տարբեր բրիգադներ մրցույթ էինք անում, թե ով շուտ կավլի, կմաքրի հատակը: Օգնում էինք դաշտից ոլոռը, սիսեռը, լոբին բերողներին:

-Ի՞նչ արտառոց դեպք է եղել քո կյանքում…

-Արտառոց դեպքեր իմ կյանքում շատ են եղել: Մի անգամ, երբ երեխաներով դաշտ էինք դուրս եկել մեր ծնողներին օգնելու, մի ցնցում եղավ: Մենք չէինք հասկանում, թե ինչ բան էր երկրաշարժը: (Մեր ճանապարհներն անանցանելի էին: Գյուղացի կանայք ու տղամարդիկ էին հարթեցնում հողը, որ սայլերով դաշտից ռայոն մի բան տանեին կամ բերեին):  Մենք շատ զարմացանք ու շատ վախեցանք երկրաշարժի ժամանակ, մանավանդ որ մեծ-մեծ մեքենաներ եկան մեր գյուղ: Բերեցին զինվորական վրաններ ու խփեցին հողամասերում, որ գիշերեինք այդտեղ: Երկու- երեք օր վրանի տակ անցկացրինք, որ հետցնցումներից ոչ ոք չտուժի:

-Ի՞նչ արեցիր յոթնամյա դպրոցն ավարտելուց հետո…

-Յոթնամյա դպրոցն ավարտելուց հետո ավագ դպրոցի համար վարձ էինք մուծում՝ 150 ռուբլի՝ 75 ռուբլի առաջին կիսամյակում, 75 ռուբլի՝ երկրորդում: Ութերորդ, իններորդ, տասներորդ դասարանները սովորել եմ Բյուրականում: Տեղերից, Օրգովից, Անտառուտից (չորս- հինգ հոգի), մասամբ Ագարակից  ( Օշականում էլ ավագ դպրոց կար, ավագը ո՞րն ա, բարձր դասարանները, էլի: Հա, կեսը  այնտեղ էին գնում, կեսը՝ Բյուրական: Աղձքից, Բյուրականից ձորերի միջով ոտաբոբիկ գնում էինք, որ կրթություն ստանայինք: Բավականին աշակերտներ կային: Ութերորդ դասարանը «ա, բ, գ, դ» ուներ, երեսուն հոգի ամեն դասարանում: Սովորեցինք, ավարտեցինք տասներորդ դասարանը և մեզանից շատ քչերը կարողացան բարձրագույն կրթություն ստանալ: Ես գնացել եմ, բայց թերի մնաց, ես չկարողացա շարունակել, որովհետև մայրիկս վնասվել էր պատահարից՝ քաղաքում ավտովթարից գլխուղեղի ցնցում էր ստացել: Ես մնացի մայրիկիս խնամելու: Երեք օր եմ գնացել ինստիտուտ…

-Ինչպե՞ս եղավ որ ամուսնացար…

-Շատ դժվար ա ինձ համար էդ մասին պատմելը, որովհետև ես, լինելով միջին խավից, ամուսնացել եմ ծայրահեղ աղքատ ընտանիքի տղայի հետ: Ու փառք Աստծո, կարողացել ենք իրար թև ու թիկունք լինել ու դարձել ենք գյուղի միջինից բարձր խավի ընտանիք: Ունեցել ենք  5 երեխա՝ 4 աղջիկ, 1 տղա: Ես չեմ հասել իմ նպատակին, չեմ ստացել բարձրագույն կրթություն, բայց Աստծու հաջողությամբ, իմ մուրազը կատարեցին  իմ երեխաները՝ ստացան բարձրագույն կրթություն: Մեծ աղջիկս՝ Սուսաննան, սովորեց համալսարանի բանասիրական ֆակուլտետում: Արմենս՝ իրավագիտական, Ռուզաննաս՝ լուսահոգի՝ բժշկական… Իմ թոռնիկներն էլ հիմա բարձրագույն կրթություն են ստանում պետպատվերի համակարգում՝ Մարիաս, Նելլիս, Ջուլիետաս… Ինձ հետ ապրող թոռներս գերազանցիկ են, ու ես հպարտ եմ դրանով:

-Ի՞նչ կմաղթես բոլորին:

-Ցանկանում եմ, որ ամեն մարդ արժանի  լինի «մարդ» կոչմանը: Խաղաղություն եմ մաղթում մեր ժողովրդին ու մեծ ուժ, կորով ու առողջություն դիրքերի տղերքին…

Հարցազրույցը վարեց` Սարգիս Մելքոնյանը

anushmkrtchyan

Գիրքը

Առավոտ էր, հայրենի գյուղիս գեղեցիկ առավոտներից մեկը: Ամեն օրվա պես գնում էի դպրոց: Հասա դպրոց, ու խառնվելով երեխաների ամբոխին, վազեցի դասարան: Մտա ու զարմանքից  քարացա. դասարանում բացի ինձնից ոչ ոք չկար: Անգամ սեղաններն ու աթոռները տեղում չէին: Հանկարծ աչքովս ընկավ  պատուհանի գոգին դրված  գիրքը: Զարմացած շուրջս էի նայում, երբ մեկն ինձ ասաց.
-Մոտեցի՛ր:

Ինձ թվաց, թե ականջներս են ձայն տալիս այդ լռությունից, բայց երբ մեկ անգամ էլ լսեցի, համոզվեցի, որ ո՛չ: Մոտեցա պատուհանին դրված գրքին: Կարդացի վերնագիրն ու ծիծաղի մի ճիչ արձակեցի: Գրքի վերնագիրը «Գիրք» էր:

Սովորությանս համաձայն առաջին բանը, որ արեցի, գրքի կազմը զննելն էր: Այն «գերող» էր: Բացեցի գիրքն, ու ի զարմանս ինձ, այն դատարկ էր: Մտածում էի, որ այսօր իմ օրը չէ, և չգիտես ինչու, զարմանալի դեպքերը ուղեկցում էին ինձ: Դեռ զննում էի գիրքն, ու հանկարծ գիրքն սկսեց խոսել:

-Երևի զարմացար, որ միայն դու ես դասարանում:
-Անկեղծ ասած, շա՜տ,- պատասխանեցի ես՝ ինքս էլ չհասկանալով, թե ում:

-Զարմանալի չէ, որ դու ինձ տեսնելով ամենևին էլ չուրախացար,- ասաց նա :

-Ինչո՞ւ եմ ես մենակ,- հարցրի ես:

-Ընկերներդ այսօր դասի չեն եկել, որովհետև  ուսուցչուհուդ հանձնարարած գիրքը չեն կարդացել (շա՜տ զբաղված էին համացանցում), դու այսօր մենակ ես:

-Բայց… Իսկ ուսուցիչնե՞րը… Հասկացա՜, նրանք գիտեին, որ ոչ ոք չի կարդացել, և դասի չեն գա:

-Ցավում եմ, բայց ուզես, թե չուզես, դու այսօր ստիպված կլինես մենակ մնալ ինձ հետ այնքան ժամանակ, մինչև գիտակցես իմ կարևորությունը:

-Եթե ես պետք է մենակ մնամ, առանց ընկերներիս, ես կնախընտրեի  հեռախոսով խաղալ:

-Հենց դրա համար էլ ես այստեղ եմ, որպեսզի դու մենակ չմնաս:

-Մենակ մնալ մի գրքի հետ,  որը ունի տարօրինակ վերնագիր և, չգիտես՝ ինչպես, խոսում է: Կարծում եմ՝ հետաքրքիր կլինի:

-Դուք բոլորդ գնալով մոռանում եք իմ գոյության և կարևորության մասին՝ ինձ փոխարինելով այդ համացանցի հետ:

-Լսի՛ր, ընկերս: Չնեղանաս իհարկե, բայց դու էլ գիտես, որ 21-րդ դարը տեխնիկայի դար է: Բոլորը կապված են համացանցին, և քո ժամանակը ոչ ոք չունի:

-Գիտեմ, լա՜վ գիտեմ: Բայց դուք չեք հասկանում իմ կարևորությունը: Մարդը որքան էլ  զարգանա և նոր տեխնոլոգիաներ ստեղծի, միևնույնն է, պետք է գիրք կարդա:

-Գիտես, ես  համամիտ եմ, ու դրա ապացույցն այն է, որ ես գիրքը կարդացել եմ և եկել եմ դասի: Բայց դու էլ հասկացիր, որ նոր սերունդը քեզ չի սիրում:

-Դա նման է այն բանին, երբ դու մարդուն չես ճանաչում, բայց վատ կարծիք ունես նրա մասին: Նրանցից շատերը դասագրքերից բացի ուրիշ գրքեր չեն կարդացել և չգիտեն, թե դա ինչ բան է:

Ես հասկանում էի, որ այն, ինչ նա է ասում, ճշմարիտ է: Ես ինձ մեղավոր էի զգում…

-Այդ դեպքում ինչպե՞ս անեմ, որ քեզ սիրեն:

-Վաղը, երբ դասի գաս, պատմիր ընկերներիդ, որ գիրքը շատ լավն էր, ասա՛ նրանց, որ անպայման կարդան, և վստահ եղիր՝ նրանք կանեն դա, երբ տեսնեն, որ դու այդքան ոգևորված ես պատմում գրքի մասին:

-Լա՛վ, կանեմ այնպես, ինչպես ասացիր:

-Շնորհակալ եմ: Եվ մի բան էլ: Ես գիտեմ, որ դու սիրում ես գրել. շարունակի՛ր նույն ոգով, և մի օր էլ…

-Արթնացի՛ր, արթնացի՛ր,- ձայն էր տալիս մայրս:

Ես արթնացա քնիցս, ու որքան էլ ցավալի էր, դա ընդամենը երազ էր: Մի երազ, որը իրականություն էր ասես, միայն այն տարբերությամբ, որ գրքերը չեն խոսում: Երազ, որն ինձ այնքան բան տվեց, որ իրականությունը տալ չէր կարող:

Գիրքը  խոսքերը վերջացնել  չկարողացավ, դրա համար էլ ես կգրեմ այն, ինչ ենթադրում եմ, որ պետք է ասեր նա: «Ես գիտեմ, որ դու սիրում ես գրել. շարունակի՛ր նույն ոգով, և մի օր էլ մարդիկ կկարդան քո գրքերը»:

Ես ձեռքս առա թուղթ ու գրիչ, որ գրեմ այն, ինչ տեսա երազում:

Առավոտ էր: Սովորական առավոտներից մեկը…

Հայաստանի գյուղերը. Ոսկեվազ, Արագածոտնի մարզ

tigran mamyan

Ծխացող դաշտը

Մի օր Կոթիում սովորական, բայց անսովոր, լուսավոր, բայց մառախլապատ օր էր: Դե, Կոթիում ամեն օրը յուրօրինակ է, տարբերվող մեկը մյուսից: Բայց այս օրը տարբերվեց մի իրադարձությամբ: Կոթի գյուղը այս անգամ պատվել էր շատ խիտ մառախուղի  շերտով: Այս անգամվա մառախուղը բնության  ձեռքի գործը չէր, այլ թշնամու արյունոտ ձեռքի անշնորհք հետևանքը: Հրդեհել  էին  գյուղի հացահատիկի ցանքատարածությունները: Կրակը  շատ արագ էր տարածվում դաշտում.  դրան  նպաստում  էր  նաև քամին: Նայելով այդ ամենին՝ մտածում էինք, որ  շատ հեշտությամբ  կարող է հասնել մեր բնակավայրերին: 

Թշնամին ամեն անգամ մտածում է, թե ինչպես վնաս  պատճառի  սահմանում ապրող  խաղաղ բնակչությանը: Այս անգամ այդ վնասը  դրսևորվեց այս կերպ: Կրակը այնքան  դաժանաբար  էր այրում իր ճանապարհին հայտնվող ամեն բան. թփերը, չորացած խոտը, ծառերի ճյուղերը. չէի կարողանում հանդուրժել այդ վառ գունավորումը: Ի՞նչ եք կարծում՝ ինչի՞ համար եմ ասում սովորական, բայց անսովոր: Սովորական էր միջավայրով, առօրյայով, բայց անսովոր էր տիրող իրավիճակը, ծխացող դաշտերը, անտառի վառվող փեշերը: Կոթին լուսավորվել էր թշնամական լույսով:

Կրակը շատ արագ էր տարածվում. անգամ հասել էր  մեր սահմանային դիրքերին, բայց դե բոլորս էլ հասկանում ենք, որ ադրբեջանական դիրքերի դիմաց կրակը հանգցնել հնարավոր չէր, վտագնավոր էր:

Հեռվից նայում էինք, անզոր էինք ինչ-որ բան անելու: Սպասում էինք, թե ինչ կլնի. զայրացած էին բոլորը։

Անցավ մի քանի ժամ: Օգնության հասավ կարծես բնությունը. քամին հանդարտվեց և աստիճանաբար մարում էր կրակը:

Ի՞նչ անի գյուղացին, որ բոլոր միջոցները ներդնելով, այդ ամենի հետ մեկ տեղ իր կյանքը վտանգելով, մշակում է այդ տարածքները, որպեսզի գոնե չնչին օգուտ ստանա, որով պահի իրեն և իր ընտանիքը: Անում  են ամեն ինչ, սակայն չի հասունանում դրա բարիքները վայելելու ժամը: Այս անգամ էլ սահմանի վրա մնացել են հեկտարներով չհնձված արտեր՝ մարդկանց վերջին հույսը, որը մարում է այդ ամենից հետո: Շատերն այսօր չեն մշակում այլևս: Նաև  հիշում են,  թե ինչպես էին Սովխոզի ժամանակ դասերից հետո արտադրական պարտադիր ջոկատներ կազմում ու գնում  այդ նույն դաշտերից հնձած հացահատիկը պահեստավորելու: «Ամեն ինչ էլ անում էինք, բայց դե հիմա ուրիշ ա»,- սրտնեղում են կոթեցիները:

Ծիծեռնակները վերադարձել են

Լուսանկարը՝ Դավիթ Չիլինգարյանի

Լուսանկարը՝ Դավիթ Չիլինգարյանի

Ահա նորից գարուն է: Ինչպես գիտենք, գարնան ավետաբեր թռչուններից են նաև ծիծեռնակները, որոնք իրենց բույնը հյուսում են մարդկանց տան վրա: Մեր տան վրա նույնպես ծիծեռնակները բույն են հյուսում: 

Ծիծեռնակները իմ ընկերներն են: Արդեն քանի տարի է, ինչ ծիծեռնակները իրենց բույնը հյուսում են այդտեղ: Նրանք ամեն գարուն պարտաճանաչ գալիս են մեզ հյուր: Դե, այս տարի մի քիչ ուշացան, բայց ես վստահ էի, որ նրանք կգան: Այսօր էլ արթնացա նրանց ձայնից: Վազեցի դուրս և տեսա նրանց: Նրանք այս կողմ այն կողմ էին թռչում: Իրենց բույնն էին վերանորոգում: Անցած տարի էլ եկան: Փոքրիկ ձագուկներ ունեցան: Ես ամեն օր հետևում էի նրանց: Հայր և մայր ծիծեռնակները դուրս էին գալիս բնից և ձագուկներին թողնում մենակ: Ձագուկները սպասում էին, և երբ հայրը կամ մայրը վերադառնում էին, նրանք սկսում էին «ծվծվալ»: Հետո ծնողը տալիս էր իր կտուցի ուտելիքը ինչ-որ մեկին և կրկին հեռանում սնունդ բերելու: Եվ այդպես ամեն օր… Հետո նրանք թռչել սովորեցին: Այլևս չէին տեղավորվում բնի մեջ: Եվ մի օր էլ ես արթնացա և տեսա, որ նրանք արդեն հեռացել են: Մի փոքր տխրեցի… Բայց հաստատ գիտեի… էլի կվերադառնան….

Եվ հիմա նրանք նորից վերադարձել են…

«Մարդն այնպես է ստեղծված, որ սիրում է խոսել իր մասին»

Հարցազրույց Վայքի ավագ դպրոցի պատմության ուսուցչուհի Օլգա Թադևոսյանի հետ:

Լուսանկարը՝ Տաթեւ Աբգարյանի

Լուսանկարը՝ Տաթեւ Աբգարյանի

-Ինչո՞ւ ընտրեցիք հենց այս մասնագիտությունը:

-Դեռ դպրոցում սովորելու տարիներից գիտեի, որ աշխատելու եմ դպրոցում: Միշտ էլ սիրել եմ սովորեցնել, ուսուցանել: Իսկ որ պատմաբան եմ դառնալու, որոշեցի հինգերորդ դասարանում: Ես ուղղակի սիրահարված էի իմ ուսուցչուհուն` ընկեր Դ.Մարգարյանին: Նա ամեն ինչ այնքան հետաքրքիր ու գունեղ էր ներկայացնում, որ հնարավոր չէր չլսել և չսովորել:

-Եթե հնարավոր լիներ հետ տալ ժամանակը, արդյո՞ք նույն մասնագիտությունը կընտրեիք:

-Անկեղծ ասած` չգիտեմ, որովհետև ինձ նաև շատ հետաքրքրում է գիտական աշխատանքը: Երևի թե ավելի շատ կզբաղվեի հնագիտությամբ:

-Կցանկանա՞ք արդյոք, որ ձեր երեխաները շարունակեն ձեր գործը:

-Ես իհարկե, կցանկանայի, բայց իմ երեխաները թեև փոքր են, բայց ունեն իրենց նախասիրությունները, և դրանցից ոչ մեկը չի առնչվում մանկավարժությանը: Իսկ ես նրանց ազատությունը չեմ պատրաստվում սահմանափակել:

-Երբևէ խնդիրներ ունեցե՞լ եք աշակերտների կամ այլ ուսուցիչների հետ:

-Եթե ձեզ որևէ մեկը կասի, թե երբևէ խնդիրներ չի ունեցել աշակերտների հետ, չհավատաք: Պարզապես մարդիկ սիրում են լավը երևալ: Իսկ խնդիրները լուծելու և լուծման ուղի գտնելու համար են: Բացի դրանից, ես գտնում եմ, որ խնդիրները, լուծվելուց հետո, ապահովում են առաջընթաց:

-Համաձա՞յն եք այն մտքի հետ, որ մեր սերունդը ծույլ է և չի սիրում սովորել:

-Սերունդների կոնֆլիկտը միշտ եղել է, կա և կլինի: Պարզապես ձեր սերունդը սովորում է միայն այն, ինչը իրեն պետք է: Կյանքը լի է անակնկալներով, և երբեք չգիտես, թե քեզ ինչը և որտեղ պետք կգա:

-Ինչպիսի՞ն կուզենայիք տեսնել ձեր աշակերտներին ապագայում:

-Երջանիկ և հաջողակ կյանքի բոլոր բնագավառներում:

-Դպրոցում սովորում են տարբեր բնավորության տեր երեխաներ: Արդյոք հե՞շտ եք աշխատում նրանց հետ:

-Իհարկե ոչ: Բայց ամեն երեխա մի տիեզերք է: Եվ միշտ էլ այդ «տիեզերքի» հետազոտությունը շատ հետաքրքիր զբաղմունք է: Իսկ դժվարությունները հաղթահարելի են:

-Դասղեկական դասարաններ ունեցե՞լ եք:

-Իհարկե:

-Հե՞շտ է արդյոք դասղեկ լինելը:

-Ոչ, հեշտ չէ: Դժվար է տարբեր նպատակներ, պատկերացումներ և երազանքներ ունեցող մարդկանց միավորել ընդհանուր նպատակների շուրջ:

-Ի՞նչ խնդիրներ են առկա դպրոցում, որ ձեզ հուզում են:

-Ամենացավոտ խնդիրը, որը առկա է ժամանակակից դպրոցում, դա առարկայական գերբեռնվածությունն է, որը ժամանակի ընթացքում ձևավորում է չկարդալու, չսովորելու մշակույթ: Հաջորդ լուրջ խնդիրը դա ոչ ճիշտ, համացանցով պարտադրվող արժեհամակարգի ներմուծումն է աշակերտական միջավայր: Մեծ խնդիր է նաև անտարբերության մթնոլորտը: Հոգևորը նյութականին ստորադասելու մտայնությունը:

-Ունե՞ք թույլ կողմեր: Նշեք դրանք:

-Իհարկե ունեմ, բայց չէի ցանկանա այդ մասին խոսել:

-Նկարագրեք ձեզ երեք բառով:

-Լավատես, պատրաստակամ, արկածասեր:

-Կրկին անգամ շնորհակալ եմ ինձ հատկացրած ձեր ժամանակի համար:

-Խնդրեմ: Ի դեպ, մարդն այնպես է ստեղծված, որ սիրում է խոսել իր մասին:

Հարցազրույցը վարեց Տաթև Աբգարյանը

Մենք ՄԱԿ-ի գրասենյակում

«2016 թիվն էր, մտանք ՄԱԿ»… Սա ընդամենը ավտոբուսում հնչող արտահայտություններից էր: Իսկ թե ուր էինք գնում ավտոբուսով՝ երևի արդեն գուշակեցիք, բայց չգիտեք, թե ինչու էինք գնում: Եթե Ձեզ հետաքրքրեց՝ կարդացե՛ք շարունակությունը, որով լիովին կտեղեկանաք մի կարևոր իրադարձության մասին:

Դպրոցում մենք ունենք հասարակական կազմակերպություն, որի անունը  «Զատիկ» է: Այդ կազմակերպության մեջ ընդգրկված են 8-րդ և 9-րդ դասարանի որոշ աշակերտներ՝ ընկեր Գրիգորյանի գլխավորությամբ (հայոց պատմության, համաշխարհային պատմության և Հայոց եկեղեցու պատմության ուսուցչուհին) :

Կատարել ենք հարցումներ Եղեգնաձորի տարբեր բնագավառի մարդկանցից՝ մեր արտադրանքի միջին գինը, ձևը և այլ բաներ որոշելու համար:

Խորհրդակցելով բազմաթիվ մասնագետների հետ և ստանալով մեզ անհրաժեշտ հարցերի պատասխանները՝ ստեղծեցինք մեր արտադրանքը՝ հայկական զարդանախշերով օձիքներ, ժանյակներ ու թիթեռնիկներ: Պատրաստման մեջ մեզ օգնեց «Մոշ» նորաձևության սրահը:

Այդ արտադրանքը վաճառել ենք Երևանում կազմակերպված տոնավաճառում (ի դեպ դրանից նաև գնել է Կրթության և գիտության նախկին նախարար Ա. Աշոտյանը): Ձեռք բերած փոքր գումարը  տրամադրել ենք  դպրոցին՝ բարեկարգման աշխատանքների համար:

Այդ գործերում ավելի հմտանալու և ՄԱԿ-ի գործունեությանը ծանոթանալու համար՝ ընկեր Գրիգորյանը և Հայաստանի «Պատանեկան նվաճումներ» հասարակական կազմակերպության Վայոց ձորի համակարգող Երանուհի Մանուկյանը  որոշեցին մեզ տանել ՄԱԿ-ի Հայաստանի գրասենյակ:

Ինձ համար ամեն ինչ շատ հետաքրքիր էր, և  անհամբեր սպասում էի, թե երբ եմ վերջապես մտնելու ՄԱԿ-ի գրասենյակ: Մենք անցանք անվտանգության գոտին  ու ներս մտանք: Անկեղծ ասած, ինձ ամենաշատը շենքի ձևավոր առաստաղը դուր եկավ, որի վրա կապույտ և սպիտակ գույներով երկրագունդն էր պատկերված:

Այդ շաբաթվա կիրակին համաշխարհային Երջանկության օրն էր:

Խոսեցինք երջանկության մասին, ամեն մեկս արտահայտեց իր կարծիքը: Օրինակ, ես մտածում եմ, որ երջանիկ լինելու համար անհրաժեշտ է ստեղծել այն, լավատես լինել, եղածով բավարարվել:

Հետո ՄԱԿ-ի աշխատակիցները պատմեցին իրենց գործունեության մասին՝ հետաքրքիր տեսագրություններով, սլայդներով և նկարներով: Ես ուշադիր լսում էի, որովհետև ամեն ինչ շատ հետաքրքիր էր: Խոսվում էր այնպիսի բաներից, որոնց մասին երբեք չէի լսել: Քննարկեցինք նաև համաշխարհային հիմնախնդիրները և դրանց լուծման համար նախաձեռնվող միջոցառումները (մանրամասն տեղեկությունները կներկայացնի Նոնան):

Մոռացա ասել, որ ինչպես Նոնան, այնպես էլ ես, Միավորված Ազգերի Կազմակերպություն անվանումից ելնելով կարծում էինք, որ այնտեղ պետք է լինեն տարբեր ազգերի ներկայացուցիչներ՝ իրար հետ անգլերեն լեզվով աշխատելիս (ես նույնիկ նրանց հայացքներն էի պատկերացնում): Սակայն մեր պատկերացումները իրականությանը բոլորովին չէին համապատասխանում:

Այդ օրը բավական տեղեկութուններ ստացանք, հասցրեցինք նաև ֆիլմ դիտել: Երեկոյան վերադարձանք մեր հարազատ  Եղեգաձոր:

Սոֆյա Աբրահամյան

***

-Երեխաներ պատրաստվեք, մարտի 18-ին գնալու ենք Երևան` ՄԱԿ-ի գրասենյակ` իրազեկման միջոցառման,-հայտնեց ընկեր Գրիգորյանը,- մենք իզուր չենք ձեզ ընտրել: Հուսով եմ, կարդարացնեք մեր հույսերը:

Մենք բոլորս շատ ուրախ էինք, միևնույն ժամանակ, նաև հպարտ, որ կանք այդ երեխաների շարքում:

Ահա եկավ օրը, որ պիտի շարժվենք Երևան: Ճանապարհը այդքան էլ արագ չանցավ, չնայած դրան, որ շատ ուրախ էր: Ես ճանապարհին արդեն պատկերացնում էի ՄԱԿ-ի շենքը և դրա ներսը: ՄԱԿ-ի գրասենյակ ասելով ես պատկերացնում էի 193 պետությունների ներկայացուցիչների մեկ հարկի տակ: Պատկերացնում էի մեծ կառույց, ներսում` այդ բոլոր պետությունների ներկայացուցիչներին աշխատելիս, ամեն մեկին` տարբեր սենյակներում:  Մտածում էի, թե ո՞վ պիտի լուծի այդքան պետությունների հարցերը, օգնի նրանց և հաշտեցնի: Վերջապես մենք հասանք ՄԱԿ-ի գրասենյակ: Մենք հերթով մտնում էինք  ներս` անցնելով անվտանգության գոտին: Մինչ իմ հերթը կգար, ես ուշադրությամբ զննում էի այդ կառույցը: Ասեմ, որ այն իմ պատկերացրածի նման շքեղ չէր: Բայց չէ, որ շենքերն էլ նման են մարդկանց, և կարևոր է նրա պարունակությունը, այլ ոչ արտաքինը:

Մենք բոլորս  անցնելով անվտանգության գոտով, մտանք ներս: Մեզ տարան  ուղիղ մեր առջև գտնվող մի մեծ սենյակ, որտեղ կար մեծ կլոր սեղան, և շատ հարմարավետ էր: Ասեմ որ, երբ մտանք  ներս, ես իմ պատկերացրածի նման ոչ մի այլ երկրի ներկայացուցիչ չտեսա. բոլորը հայեր էին:

Միանգամից տեղավորվեցինք և սկսեցինք խոսել Միացյալ Ազգերի Կազմակերպության ստեղծման, պատճառների և նրա հիմնական գործունեության մասին:

Հիմնադրվել է 1945 թվականի հոկտեմբերի 24-ին, Երկրորդ համաշխարհային պատերազմների նման ընդհարումներից խուսափելու համար: Այն նաև պիտի փոխարիներ զգալի արդյունքներ չտված Ազգերի Լիգային: Այժմ նրան անդամակցում են 193 երկիր: Գլխավոր գրասենյակները  գտնվում են Ժնևում, Նայրոբիում ու Վիեննայում:  Կազմակերպությունը գործում է անդամ երկրների կամավոր նվիրատվություններով։ Նպատակն է՝ պահպանել միջազգային անվտանգությունն ու խաղաղությունը, բարձրացնել մարդու իրավունքների իրազեկությունը, խթանել հասարակական ու տնտեսական զարգացումը, պահպանել շրջակա միջավայրը, հումանիտար օգնություն տրամադրել սովի, բնական աղետների ու զինված հակամարտությունների դեպքերում:

Մի փոքր ՄԱԿ-ի մասին խոսելուց հետո սկսսեցինք զրուցել երջանկության մասին: Այո, այո, երջանկության: Ինչ է մեզ համար երջանկությունը, և ինչ պետք է անել երջանիկ լինելու համար:

Ամեն մեկս հայտնեց իր կարծիքը:

Երջանիկ է այն մարդը, ով ունի առողջություն, լավ ընտանիք և ընկերներ:

Երջանիկ է այն մարդը, ով ամեն բացվող օր ապրում է ուրախ:

Երջանիկ լինելու համար պետք է ամեն մի երևույթի մեջ փնտրել լավ կողմերը և դրանով երջանկանալ:

Հետո նրանք ցույց տվեցին հատուկ ՄԱԿ-ի կողմից կազմված երջանկության բանալիները: Դրանք համարյա համընկնում էին մեր տեսակետների հետ: Հետո մեզ ասացին, որ մենք պետք է ներկա գտնվեինք ՄԱԿ- ի գրասենյակում կազմակերպվող Երջանկության միջազգային օրվան նվիրված միջոցառմանը, սակայն այդ օրը կիրակի էր: Իմ կարծիքով, այս տոնը շատ կարևոր օր է մարդկանց հիշեցնելու համար երջանկության, ընտանիքի և առողջության մասին:

Մենք այնտեղ մնացինք մոտ մեկուկես ժամ: Սակայն ես այդպես էլ չտեսա իմ պատկերացրած ամբողջ գրասենյակը,  քանի որ մենք ամբողջ ընթացքում նստած էինք նույն սենյակում: Այնուհետև խոսեցինք Կայուն զարգացման նպատակներից, որոնք տասնյոթն էին: Դրանք վերցրել էին ամբողջ աշխարհում տիրող իրավիճակներից` գլոբալ խնդիրներ էին: Շատերս «մոլորակը պաշտպանել» արտահայտությունը հնչեցնում է ուղղակի առանց հասկանալու դրա լրջությունը: Հետազոտությունների արդյունքում պարզել են, որ ամբողջ երկիր մոլորակի ռեսուրսները պակասել են շուրջ տասն անգամ: Եթե այսպես շարունակվի, ապա մենք այլևս ոչ մի ռեսուրս չենք ունենա: Երկիր մոլորակի գլոբալ խնդիրների մասին մենք անպայման կխոսենք: Այդ խնդիրները լուծելու համար ՄԱԿ-ն ունի 6 մարմիներ` գլխավոր Ասամբլեա (գլխավոր խորհուրդ), Անվտանգության խորհուրդ (ընդունում է խաղաղությանն ու անվտանգությանը վերաբերող բանաձևեր), Տնտեսական ու սոցիալական խորհուրդ (նպատակն է` զարկ տալ տնտեսական և սոցիալական միջազգային համագործակցությանն ու զարգացմանը), ՄԱԿ-ի քարտուղարություն (ՄԱԿ-ին անհրաժեշտ ուսունասիրություններ կատարելու, ինֆորմացիա և հարմարանք տրամադրելու համար), Միջազգային դատարան (գլխավոր դատական մարմինը): ՄԱԿ-ի համակարգային գործակալություններից են` Համաշխարհային բանկը, Միջազգային առողջապահական կազմակերպությունը, Համաշխարհային սննդի ծրագիրը, Միավորված Ազգերի Կրթության, Գիտության և Մշակույթի Կազմակերպությունը`  ՅՈՒՆԵՍԿՈ (UNESCO), ՄԱԿ-ի մանկական հիմնադրամը` ՅՈՒՆԻՍԵՖ (UNICEF): Գլխավոր քարտուղարի պաշտոնն ամենակարևորն է ՄԱԿ-ում, որը 2007 թվականից զբաղեցնում է Բան Կի-Մունը Հարավային Կորեայից։

Այսպիսի տեղեկություններ ստացանք ՄԱԿ-ի մասին: Իսկ ես այդպես էլ չտեսա 193 պետությունների ներկայցուցիչներ:

Ետդարձի ճանապարհը էլ ավելի հետաքրքիր եղավ: Ստացանք քարտեզներ, որի մեջ պատկերված էին 193 պետություններն իրենց դրոշներով:

Հ.Գ.  Մենք պետք է ամենքս մեր տնից, փողոցից սկսենք Երկիր մոլորակին օգնելու գործողությունները, և հավատացեք, որ խնդիրը միայն աղբը չէ, ինչպես շատերն են կարծում:

Նոնա Պետրոսյան

Ինչն է ինձ հուզում. Արագածոտնի մարզ

Ինձ հուզում է մեր գյուղի գետի`Ամբերդի անմխիթար վիճակը: Այն աղտոտված է, քանի որ մարդիկ գետի շրջակայքում աղբ են թափում: Մենք` երեխաներով, որոշեցինք կազմակերպել ու գետը մաքրել,  և մաքրեցինք:  Սակայն գյուղի բնակիչները  հին «սովորույթի» համաձայն, նորից աղբ կուտակեցին, և նրանց սխալ վարվելակերպի պատճառով Ամբերդը կրկին աղտոտվեց:

Մարիամ Խումարյան , գ. Ոսկեհատ, 16 տ.

***

Հուզո՞ւմ… Է~հ, ես շատ եմ հուզվում ու մտածում: Երբեմն էլ` մեն -մենակ նստած… Մտածում եմ… Ու քիչ հետո  մտածում  եմ, թե ինչի մասին էի այսքան ժամանակ մտածում:  Գիտե՞ք ինչն է ամենից շատ ինձ հուզում:  Այն միտքը, որ հնարավոր է  չհասցնեմ: Չհասցնեմ անել այն, ինչ կարող էի անել այս վայրկյանին: Իսկապես… Եթե մտածենք, այս պահը, որ հիմա նստած մտքերս եմ շարադրում, այլևս չի լինի, չի կրկնվի: Մի վայրկյան էլ անցավ… Հիմա ևս կանցնի ու … Ու վերջ:

Ու հիմա էլ նստած մտածում եմ այն վայրկյանի մասին, որ հենց նոր անցավ:

Հասմիկ Դավթյան , ք. Աշտարակ, 16տ.

***

Շատ հաճախ ուսուցիչներից  այսպիսի արտահայտություններ եմ լսում. «Դասը, որ լավ չի սովորում, խփում եմ», «Ծեծում եմ, որ խելոք մնան»: Ես կարծում եմ, որ ուսուցիչների նման մոտեցումը սխալ է: Ես սովորում եմ տասներորդ դասարանում և իմ դպրոցում կան ուսուցիչներ ( բարեբախտաբար նրանք շատ չեն),  ովքեր դասը չսովորելու, ուշանալու և նույնիսկ չնչին պատճառներով երեխային խփում են: Դրա   պատճառով աշակերտներն սկսում են չսիրել այդ ուսուցիչներին և նրանց դասավանդած առարկաները, իսկ դասերի ընթացքում րոպեներն են հաշվում, թե երբ պիտի ավարտվի այդ դժոխային դասը: Մի անգամ դասի ժամին դասընկերս շրջվեց և ցածր ձայնով հարցրեց.

-Ի՞նչ  ա գրած գրատախտակին, չի երևում:

Մինչև  փորձեցի հարցին պատասխանել, ուսուցիչս արդեն խփեց դասընկերոջս և ասաց.

-Դասից դուրս հարցեր մի՛ տուր, մի՛ խանգարիր դասը:

Հուսամ, որ նման ուսուցիչները շատ չեն, և երբեք էլ նրանց թիվը չի շատանա: Նրանք չեն հասկանում երեխայի հոգեբանությունը: Հույս ունեմ, որ մի օր կհասկանան, որ ծեծի միջոցով չեն կարող ստիպել երեխային դաս սովորել կամ խելոք մնալ:

Սվետլանա Դավթյան, գ. Կարբի, 15 տ.

***

Արագածոտնի մարզի Ագարակ գյուղի բնակիչներին  հուզող ամենահրատապ խնդիրը  գյուղի լուսավորությունն է:   Ասեմ, որ կարևոր քայլը կատարված է.   տեղադրված են  հենասյուներ,  որոնք որպես լուսատու պետք է ծառայեն:

Սա կարևոր խնդիր է, որովհետև  լուսավորության բացակայության պատճառով բազմաթիվ  լուրջ հարցեր են առաջանում: Օրինակ, կարող են մեծ թափ առնել հանցագործությունները: Բարեբախտաբար դրանք գյուղում հազվադեպ են պատահում:   Զգուշանալով հետագա անախորժություններից` գյուղացիները խուսափում են տնից դուրս գալ ուշ ժամերին:    Մթության պատճառով գյուղում կյանքը ավելի ու ավելի է պասիվանում:  Էլ չեմ ասում, որ դա իսկական գլխացավանք է  մթից վախեցողների համար:

Եթե այս ամենին գումարենք սոված ու վայրենի շների հարձակումները, պատկերն ավելի պարզ կդառնա:  Հնարավոր է` վտանգավոր իրավիճակներ ստեղծվեն   անպաշտպան երեխաների համար, որոնք արդեն իսկ զգուշանում են, նույնիսկ ցերեկը:

Եվ այսպես, մեր  գեղեցիկ գյուղը արևամուտից հետո ամբողջովին ծածկվում է սևով՝ կորցնելով իր   շհմայքը:

Անահիտ Նազարյան, գ. Ագարակ, 15 տ.

***

Ինձ ամենից շատ հուզում են մարդկանց պատկերացումներն ու  սխալ  մտածելակերպը: Շատերի կարծիքով, եթե քեզ հետ քո տարիքի տղա է քայլում, ապա դուք զգացմունքներ ունեք` սիրում եք իրար, ուրեմն, նա պարտադիր քո ընկերը պետք է լինի: Նրանք չեն էլ ուզում մտածել, որ դա կարող է ընդամենը շատ ամուր, պարզ ու մաքուր ընկերություն լինել: Եթե անկեղծ` ես այնքան էլ ուշադրություն չեմ դարձնում նման կարծիքների  ու խոսակցությունների վրա… Ուղղակի տհաճ է, երբ քայլելիս  քեզ ուղղված` խոշոր ու պլշած աչքեր ես տեսնում: Այդ պահերին` մտքում բարկանալով ասում եմ. «Մի՞թե ես այս մարդուն ինչ-որ վնաս եմ հասցրել»:

Չէ … Պարզապես նրանք ինձ տեսել են իմ դասընկերոջ հետ: Եվ իհարկե, թաղի կանայք, մեծերն ու  փոքրերը խոսում են այդ  մասին` այստեղ-այնտեղ և ամենուր: Ահա ինձ հուզող ամենատհաճ հարցը, որը վախենում եմ` երբեք էլ չլուծվի…

 Անի Գրիգորյան, Աշտարակ, 15տ.

***

Ինձ հուզում է այն հարցը, թե ինչու են մարդիկ «սեր» հասկացությունը սխալ ընկալում: Ես սերը տարբեր իմաստներով եմ հասկանում: Օրինակ՝ սեր հայրենիքի նկատմամբ, սեր ընտանիքի, շրջապատի և դպրոցի նկատմամբ:  Եվ մի կարևոր սեր՝ ընկերոջ և ընկերուհու սերը, որից ընտանիք է ստեղծվում: Ես չեմ ընդունում ավանդական խոսակցությունները սիրո վերաբերյալ: Ես կարծում եմ, որ ամեն մարդ և երիտասարդ, սերը տարբեր կերպ է ընկալում: Ես գիտեմ այնպիսի երիտասարդների, ովքեր խաղում են դիմացինի զգացմունքների հետ և թողնում՝ հաշվի չառնելով նրա հույզերն ու ապրումները:

Քնքուշ Քեթցյան, գ. Կարին