
Լուսանկարը՝ Լուսինե Հովհաննիսյանի
Լուսանկարը՝ Լուսինե Հովհաննիսյանի
-Մյաու, մյաու:
Նորից այս կատուն:
-Մարիամ, դուռը բաց, Ցուկին եկել ա:
Եվ ես պետք է շտապեմ դուռը բացելու: Շատերիդ մոտ հարց կառաջանա, թե Ցուկին ով է: Ցուկին մեր տան կատուն է, իսկ թե ինչու Ցուկի, ապա ասեմ, որ նա կրում է Facebook սոցիալական ցանցի հիմնադրի` Մարկ Ցուկերբերգի անունը:
Ես շատ անգամ նրան անվանում եմ ծերուկ, քանի որ ունի շատ երկար բեղիկներ, չնայած որ դեռ ընդամենը մեկ տարեկան է: Նա շատ հասկացող կենդանի է, և ինձ հաճախ թվում է, թե իր մեջ մարդ է ապրում: Երբ մայրս աշխատանքից տուն է վերադառնում, Ցուկին նրան դիմավորում է: Մռմռում է և նետվում մայրիկիս գիրկը: Նա շատ զգայուն կենդանի է: Զգում է, թե իրեն ով է սիրում և ով չի սիրում: Ցուկին ունի նաև փիսիկ ընկերուհի՝ անունը՝ Յակի. դրվել է ի պատիվ Ցուկիի, որպեսզի համընկնի նրա անվան հետ (Յակի-Ցուկի):Նրանք միշտ միասին են և միշտ պաշտպանում են իրար:
Ցուկին մեծ սեր է վայելում մեր ընտանիքում: Բոլորս էլ սիրում ենք նրան, բայց բոլորիցս շատ նրան սիրում է քույրս` Հռիփսիմեն: Նա ամեն կերպ դիմում է Ցուկիին՝ սերս, միակս, անկրկնելիս, իմ կյանքի իմաստ և այլն, սակայն Ցուկին բացի մայրիկից ուրիշ ոչ մեկին չի սիրում, իսկ քրոջս սերը մնում է անպատասխան:
Քույրս այնքան է սիրում Ցուկիին, որ նույնիսկ նրա ծննդյան տարեդարձին տորթ էր գնել: Ամանորին էլ նվեր էր գնել Ձմեռ պապիկի գլխարկ, որը միայն մեկ անգամ հայտնվեց նրա գլխին, երբ քնած էր: Միակ բանը, որ նա ընդունում է քրոջս նվերներից, կատվի կերն է:
Հիմա էլ, երբ ես գրում եմ այս նյութը, Ցուկին մլավում է դռան ետևում: Երևի ձեզ հրաժեշտ տամ, շտապեմ նրան դիմավորելու:
Հայաստանում մեծահասակների շրջանում ամենաակտուալ թեման քաղաքականությունն է, և չեմ զարմանա, եթե «վիճակագրական տվյալների» համաձայն տոկոսային հարաբերությամբ ամենաշատ քաղաքագետները Հայաստանն ունենա: Այս ամենն արդեն սովորական է դարձել, բայց երբ պատանիներն են սկսում խոսել քաղաքականությունից` սկսվում է քննադատությունների տեղատարափը, սկսում ենք գերտերություններից և վերջացնում մեր քաղաքական անբարենպաստ վիճակով: Բողոքում ենք ամենուր` տանը, դպրոցում, փողոցում և դե իհարկե` «ՄԵԾՆ ՀԱՄԱՑԱՆՑՈՒՄ»:
Երկրի քաղաքական վիճակին կամ ընդհանրապես քաղաքականությանը հետևելը լավ է, սակայն երբ մենք` պատանիներս, սկսում ենք ամենօրյա բողոքների ու քննադատությունների շարանը, ուղղակի անիմաստ ժամանակ ենք վատնում, որովհետև միայն բողոքելն ու անգործությունը երբեք սպասված արդյունքի չեն հանգեցնի: Պետք է աշխատել, ոչ թե քննադատել, փորձել գտնել և ուղղել սխալը: Իսկ նմանատիպ գործունեություն իրականացնելու համար հարկավոր է կրթություն, առողջ և հասուն դատողություն:
Համոզված եմ, որ պատանիներից ոչ մեկը չունի այս ամենն այսօր: Այդ իսկ պատճառով այսօր պետք է լավ սովորել ու վայելել պատանեկությունը` մեր կյանքի ամենագունավոր շրջանը: Մի օր մենք էլ կդառնանք չափահաս և մեր առջև կունենաք բազմաթիվ տարիներ` քաղաքականությունը լրջորեն ուսումնասիրելու և խնդիներին լուծում տալու հնարավորություն: Եվ դրան պատրաստ կլինենք:
Լուսանկարը՝ Դիանա Շահբազյանի
Որոշեցի հյուր գնալ հորաքրոջս: Բարձրացա աստիճաններով, մտա տուն ու ի՞նչ տեսնեմ. մեծ աղջիկը համակարգչի առջև էր նստած, իսկ փոքրը՝ հեռախոսով էր խաղում: Նրանք ողջունեցին ինձ, և նստելով իրենց նախկին տեղերը, շարունակեցին իրենց գործը:
Առաջ, երբ համակարգիչներն ու հեռախոսները այդքան տարածված չէին, իսկական ուրախություն էր, երբ ես նրանց տանն էի: Մենք մինչև ուշ երեկո խաղում էինք բակում, իսկ երբ վերադառնում էինք, հորաքույրս բարկանում էր մեզ վրա և արգելում հեռուստացույց դիտել: Այժմ այդ ամենի փոխարեն երեխաներն իրենց ազատ ժամանակն անցկացնում են սոցիալական ցանցերում: Ցավոք սրտի, այդ խնդիրը տարածված է ոչ միայն Հայաստանում, այլև ամբողջ աշխարհում: Երեխաներն իրենց ֆեյսբուքյան, թվիթերյան և սոցիալական այլ կայքերում կատարում են հարյուրավոր և նույնիսկ հազարավոր գրառումներ առողջ ապրելակերպի, իսկական ընկերների, երջանիկ պահերի և շատ այլ բաների մասին: Սակայն հենց իրենք թողել են այդ ամենը իրական կյանքում և համակարգչի էկրանից բացի ոչինչ ո՛չ տեսնում են, ո՛չ էլ ուզում են տեսնել: Շատ անգամներ, երբ ես հրավիրել եմ ընկերներիս բակ՝ խոսելու, խաղալու կամ զբոսնելու, ստացել եմ մի այսպիսի պատախան.
-Ինչա՞ եղել, սենց ասա, հավես չկա դուրս գալու:
Կամ.
-Չէ սաղ երեխեքը ինտերնետում են, խոսում ենք, թող մնա հետո:
Այսպիսի պատասխաններից հետո փողոց դուրս գալու ցանկությունդ կորչում է: Ո՞ւմ հետ զբոսնել, խոսել կամ մի ուրիշ հետաքրքիր բան անել: Ու ինքս էլ մնում եմ ինտերնետում բոլորի հետ, բոլորի նման:
Այսօր ինտերնետից խուսափելն անհնար է դարձել, և դա այն պարզ պատճառով, որ մարդիկ ծուլանում են կատարել պարզ և երբեմն նույնիսկ հաճելի աշխատանքներ: Օրինակ՝ գնումներ կատարել, թատրոն կամ կինոթատրոն գնալ, երեխաներին զբոսանքի տանել և այլն: Այս ամենի փոխարեն մարդիկ պատվիրում են սնունդը, ֆիլմեր դիտում են տանը, իսկ երեխաների զբոսանքներին փոխարինելու են գալիս մուլտֆիլմերը: Ընտանիքի անդամներն սկսում են ավելի քիչ շփվել միմյանց հետ, և ավելի քիչ ժամանակ տրամադրել իրար:
Այս ամենը շատ ցավալի է, և ես կցանկանայի ինտերնետում գրառումներ կատարելու փոխարեն, մարդիկ անմիջական շփման միջոցով կիսվեին իրենց ընկերների հետ:
Լուսանկարը՝ Լիլիթ Վարդանյանի
Գալստյանների ընտանիքում տնային կենդանիներ պահելը դարձել է արդեն սովորույթ: Տան պայմաններում տարբեր տեսակի կենդանիներ՝ աղավնի, ճագար, բադ, շուն, կատու, ձկներ, պահելը սովորական երևույթ էր: Մի խոսքով՝ կենդանաբանական այգի: Ամեն ինչ սկսվեց մոտ 20 տարի առաջ՝ գարնանը: Մի օր պապս մի շան ձագ գրկած մտավ տուն: Բնականաբար շուն պահելը՝ այն էլ բնակարանում, այդքան էլ հեշտ չէ: Դե իհարկե, շանը անուն էր պետք: Այդ ժամանակ հեռուստացույցով ընթանում էր բրազիլական սերիալ, որի գլխավոր հերոսուհու անունն էլ հետագայում դարձավ շան անունը: Շանն անվանակոչեցինք Մալու: Դե հա՜, ամեն մի սկիզբ ունի նաև վերջ, բայց այս անգամ վերջը մոտեցավ շատ շուտ: Մեկ տարի անց Մալուն հիվանդացավ և սատկեց: Մեծ հանդիսավորությամբ պապս «հուղարկավորություն» արեց: Այնուհետև պապս տուն բերեց բադ՝ Սիմային: Շուն, կատու, ձուկ, բայց բա՞դ: Ընտանիքի անդամները դեմ էին, այդ իսկ պատճառով Սիման բնակություն հաստատեց ավտոտնակում: Սիման արդեն սովորել էր իր նոր, բայց տարբերվող ընտանիքին: Պապս կանչում էր.
-Սիմա՜,- բադը լսելով իր անունը տնգտնգալով մոտիկ էր գալիս: Մուրզիկ. այս բառն ասելիս Գալստյանները հիշում են իրենց երկար տարիների ընկերոջը: Օրերից մի օր՝ մոտ տասնհինգ տարի առաջ, Գալստյանների տան առջև մի փոքրիկ փիսիկ էր նստել և մլավում: Իր ոտքով եկավ և հիմքը դրեց երկար տարիների պատմության: Սկզբում ոչ ոք չէր մտածում, որ կատվին պետք է պահեն տանը: Նախ կերակրեցին, մի քիչ խաղացին հետը, եկավ ժամանակը, որ պետք է հրաժեշտ տային՝ մտավ պապս և ցանկացավ լրացնել «կենդանաբանական այգու» կենդանիների ցուցակը:
Մուրզիկի գլխով շա՜տ բաներ են անցել: Օրինակ՝ եղբայրս պատուհանից նետել էր նրան, որպեսզի համոզվի, իսկապե՞ս կատուները յոթ կյանք ունեն: Մուրզիկը ապրեց մեր ընտանիքում և կիսեց մեզ հետ մեր տխուր և ուրախ օրերը:
Պապս մեզ սովորեցրեց սիրել մեր կրտսեր եղբայրներին` կենդանիներին և հոգ տանել նրանց մասին: Հիմա մենք այլ կերպ չենք պատկերացնում:
Ինձ հուզում է մերօրյա պատանիների ինքնահաստատվելու և ինքնագնահատականը բարձր պահելու խնդիրը, հանուն որի ընկնում են տարբեր շրջապատներ, սկսում են ծխել և խոսել ոչ պատշաճ հայերենով:
Իմ դասարանում կան մի քանիսը, ովքեր նույնպես փոքր տարիքից սկսել են իրենց այդպես պահել, և չնայած նրան, որ գիտակցում են, որ դա անօգուտ է և վնասակար, չեն կարողանում դուրս գալ այդ ամենի միջից: Մնացածն էլ, ովքեր փորձում են հեռու պահել իրենց այդ ամենից, այդպիսի տղաները ճնշում են գործադրում և ծաղրական խոսքերով վիրավորում նրանց ինքնասիրությունը:
Նման իրավիճակներից խուսափելու համար, իմ կարծիքով պետք է հատուկ դասընթացներ անցկացնել մարդկանց մտածելակերպը փոխելու համար:
Էսթեր Մանուկյան
***
Ինձ հուզում է իմ շրջապատում օրեցօր ահագնացող աղքատությունը:
Շատ երեխաների համար սեպտեմբերի մեկը և դրան նախորդող մի քանի օրերը երջանիկ օրեր են, քանի որ նրանց համար գնում են նոր հագուստ, պայուսակ և այլ իրեր: Սակայն մի ստվար զանգվածի համար այդ օրը այնքան էլ երջանիկ չէ, քանի որ կարիքի պատճառով շատ ծնողներ չեն կարողանում իրենց երեխաներին կրթության տալ: Երեխաները երազում են դպրոց գնալ, կրթվել, շփվել իրենց հասակակիցների հետ:
Մի ընկեր ունեի, որի հետ ծնված օրվանից միասին էինք մեծացել: Երբ առաջին անգամ դպրոց պետք է գնայինք, ծնողներս ինձ գնել էին այն ամենը, ինչ անհրաժեշտ էր:
Մի օր էլ սովորականի պես խաղում էինք, երբ նրան հարցրի.
-Անի, ծնողներդ քեզ ի՞նչ նոր իրեր են գնել դպրոցի համար:
Անին մի պահ նայեց աչքերիս, հետո գլուխը թեքեց և ցածր ձայնով շշնջաց.
-Գիտե՞ս, Լիլ, ես այս տարի չեմ կարող դպրոց գալ:
-Բայց ինչո՞ւ, չէ՞ որ մենք երազում էինք միասին սովորել:
Անին որոշ ժամանակ լուռ էր, գլուխը կախել էր, և ես հանկարծ նկատեցի արցունքի մի կաթիլ գլորվեց և ընկավ նրա դողացող ձեռքերի վրա: Նա պատասխանեց.
-Լիլիթ, ես դպրոց չեմ գալու, որովհետև չունեմ նոր հագուստ, պայուսակ, տետրեր, գրիչեր…
Ես լռեցի…
Այդ օրվանից շատ տարիներ են անցել, և ես հիմա հասկանում եմ Անիին, նաև հասկանում եմ, որ այդ ժամանակ շատ դժվար ու ցավոտ էր նրա համար:
Լիլիթ Վարդանյան
***
Ինձ շատ է հուզում այն, որ փողոցում ինձ մոտենում են շատ տարեց մարդիկ և գումար մուրում: Ես չեմ ցանկանում տեսնել այդ տարեց մարդկանց փող մուրալիս, որոնք, համոզված եմ, բոլորը շատ լավ մարդիկ են, և ժամանակին աշխատել են մեր երկրի համար: Այսօր նրանք ուղղակի ցանկանում են պետությունից աջակցութուն ստանալ, տաքուկ տուն և սնունդ ունենալ:
Մենք մեր դպրոցի տնօրեն ընկեր Քեշիշյանի հետ գնացել էինք ծերանոց: Ես շատ ազդվել էի, երբ տեսա միայնակ ծերերին լացելիս: Նրանք ասում էին. «Էրեխե՛ք ջան, խնդրում ենք, չթողնեք ձեր տատիկ-պապիկներին, ծնողներին դրսերում, մեղք են»: Դա ինձ մեծ ցավ է պատճառում:
Նաև ես խնդիր եմ համարում այն, որ այդ ծերերի մեջ կան պատերազմի վետերաններ, որոնք ժամանակին կռվել են հանուն հայրենիքի, իսկ հիմա ստանում են այնքան փոքր թոշակ, որը չի հերիքում անգամ կոմունար վճարների համար, և նրանք ստիպված մնում են սոված:
Ես կցանկանայի բարձրացնել մի հարց, որը ինձ նույնպես շատ է հուզում: Մեր դպրոցը շատ վատ է ջեռուցվում, և ես ստիպված եմ լինում դասերին նստել վերարկուով: Քանի, որ ես դասերին նստում եմ վերարկուով, վերարկուս շատ շուտ է կեղտոտվում, ստիպված եմ լինում գոնե շաբաթը մեկ լվանալ:
Ինձ թվում է, ես ճիշտ եմ անում, որ տեղեկացնում եմ այս մասին, քանի որ 17.am-ում չկան արգելված թեմաներ:
Լիոնելլա Սարգսյան
***
Ինձ հուզում է ժամանակս: Ժամանակը այնքան արագ է անցնում, որ ոչինչ չեմ հասցնում, երբեմն մտածում եմ, որ ժամանակը այնքան թանկ է, որ չեմ ուզում այն անիմաստ վատնել: Երբեմն մեղադրում եմ ինձ, որ չեմ հասցնում որոշ բաներ ասել, նրա պատճառով, որ ժամանցին և հանգստին միգուցե շատ ժամանակ եմ տրամադրում:
Աչքս թարթում եմ, և արդեն օրը մթնում է, շաբաթը, ամիսը վերջանում է, իսկ ես մեծանում ` կարծես բացթողումներ անելով, կարևոր բաներ չեմ անում:
Ժամանակը երբեք չես կարող հետ բերել, շատ է լինում, որ ափսոսում եմ անիմաստ անցկացրած իմ ժամանակի համար և ցանկանում եմ հետ տալ ժամանակը: Մտածում եմ, որ երբ մեծանամ, միգուցե ափսոսեմ, որ ժամանակին ինչ-որ բան չեմ արել:
Չեմ սիրում ափսոսել, դրա համար էլ ուզում եմ այնպես պլանավորել ժամանակս, որ հետո չափսոսեմ:
Լուսինե Արևյան
Ես Մանեն եմ: Երևի շատերդ ճանաչում եք ինձ: 16 տարեկան եմ, սովորում եմ 12-րդ դասարանում: Շատ ակտիվ և կենսուրախ բնավորության տեր անձնավորություն եմ: Դպրոցում չարաճճիություններ չեմ արել երբեք: Բայց ինչպես ասում են` երբեք մի ասա` երբեք…
Սովորական օր, սովորական դասերով, պարապմունքներով հագեցած: Ինձ թվում էր, որ ոչ մի հետաքրքիր իրադարձություն չի լինելու այս օր: Բայց սխալվեցի…
Մենք պատրաստվում ենք Նոր տարվա միջոցառման, և քանի որ ունեմ լավ գաղափարներ և մտքեր, և բացի դրանից, նաև աշակերտական խորհրդի անդամ եմ, իմ դասընկերներից մի քանիսի հետ միասին գնացի մեր կազմակերպչի աշխատասենյակ: Քննարկումներ արեցինք, որոշումներ կայացրեցինք: Այնքան էինք կլանվել, որ մեզանից ոչ ոք չէր լսել զանգի ձայնը: Երբ վերադարձանք դասարան, ուսուցիչն արդեն մատյանն էր լրացնում:
-Դասից 10 րոպե ուշացել եք, իսկ մնացած 35 րոպեն կմնաք պատի տակ կանգնած,- բարկացած ասաց նա:
Մենք ուշացել էինք ընդամենը 3 րոպե: Դաժան է…
Առաջին անգամ էի պատի տակ կանգնում: Անկեղծ ասած, միշտ երազել եմ: Եվ այսպես, 12-րդ դասարանում երազանքներ են ի կատար ածվում: Համեցեք…