Այսօր մեզ՝ երիտասարդներիս, շրջապատում են բազմաթիվ խնդիրներ, որոնցից ես կցանկանայի առանձնացնել մասնագիտական կողմնորոշումը: Մեզանից շատերը մտածում են բարձրագույն կրթություն ստանալու մասին, ինչ գնով էլ որ դա լինի,առանց քննարկելու այն խնդիրները, որոնք առաջանում են ուսումն ավարտելուց հետո: Այդպիսիք են, օրինակ, աշխատանքի, աշխատատեղերի, մասնագետների պահանջարկի հետ կապված խնդիրները:

Ճիշտ մասնագիտություն ընտրելու համար անհրաժեշտ է նկատի ունենալ մի շարք հարցեր: Դրանք ես պայմանականորեն կարող եմ բաժանել  2 խմբի՝ մինչև բուհ ընդունվելը (մոտ ապագայում) առաջ քաշվող հարցեր, ինչպիսիք են, օրինակ, բուհ ընդունվելը, սովորելը, վճարելը և այլն, և բուհ ընդունվելուց հետո առաջացող խնդիրներ:

Առաջին դեպքում, ինչպես արդեն նշեցի, շատերի համար խնդիր է ընդունվելը: Ես դա համարում եմ ոչ մեծ պրոբլեմ, որովհետև մեր կրթական համակարգը, իմ կարծիքով, չի կարևորում որակը, ինչը չափազանց հեշտացնում է ընդունվելը, կոպիտ ասած, «լցնում է դատարկ տեղերը»: Սրա մասին ես պատկերացում կազմում եմ շատ ցածր մակարդակի վրա կազմակերպվող քննություններից: Սա ինքնախաբեություն է, ոչ թե գիտելիքի ստուգում: Առաջին դեպքի տակ կարող ենք քննարկել նաև ուսման վարձը, ինչը գրեթե հավասար է աշխատավարձի այն չափին, որը կարող են կուտակել այդ ամիսների ընդացքում:

Երկրորդ դեպքը, որի մասին ուզում եմ խոսել, արդեն վերաբերվում է հետուսումնական  շրջանին: Ուսումն ավարտելուց հետո շատ երիտասարդներ չեն աշխատում իրենց մասնագիտությամբ: Սրա պատճառները տարբեր են: Դա կարող է լինել մասնագետների քիչ պահանջարկը, աշխատատեղերի սահմանափակ լինելը, աշխատավարձի չափը կամ էլ վատ մասնագետ լինելը:

Այս և այլ հարցերի հետ անհրաժեշտ է հաշվի նստել մինչ մասնագիտություն ընտրելը, որպեսզի սովորենք հնարավորինս հեշտ և ունենանք աշխատանք:

Բոլորս էլ կարող ենք ազատ երգել, պարել, զվարճանալ, սպորտի գնալ, կրթություն ստանալ, մի խոսքով` ազատ ապրել: Գլխավոր խնդիրն ազատության ընկալումն է, որովհետև յուրաքանչյուր ոք ստեղծում է իր ազատության սահմանները և ունի ազատության մասին իր պատկերացումները:

Սակայն միշտ չէ, որ կյանքն այսպես շռայլ է ազատության հարցում: Հաճախ անձը զրկվում է խոսքի և ինքնաարտահայտման ազատությունից, ինչը ազատության անքակտելի տարատեսակներից մեկն է:

Ինքնաարտահայտումը ինձ համար մի հայելի է, որին նայելով՝ կարող եմ կարծիք հայտնել դիմացինիս մասին, ըմբռնել նրա դիքորոշումներն ու նախասիրությունները, համաձայնել կամ չհամաձայնել իր հետ: Սահմանափակելով ինքնաարտահայտման ազատությունը՝ կարելի է հասնել միայն մի բանի` բռնապետության, որտեղ «ազատություն» հասկացությունը այլևս անպատեհ է և չսպասված…

Անկախ ամեն ինչից, մեզանից յուրաքանչյուրը ինքնաարտահայտվում է՝ գտնելով սեփական մտքերը ռեալիզացնելու որևէ եղանակ: Ինքնաարտահայտման ձևերը բազմաթիվ են, բազմաթիվ են նաև անհատի նախընտրած տարբերակները: Ինձ համար ամենահարմար եղանակը գրելն է: Լինում են դեպքեր, սակայն, երբ մտքերս ու զգացմունքներս արտահայտում եմ բանավոր խոսքով: Գրելով ես ինձ ավելի վստահ եմ զգում. ավելին, ենթադրում եմ, որ ինչ-որ մեկը գրածս մի պահ կկարդա, նույնիսկ եթե այդ ինչ-որ մեկը լինեմ հենց ես: Հաճախ եմ մտածում՝ եթե բոլոր մտքերս գրի առնեի, ապա գրասեղանիս կունենայի հաստափոր խորիմաստ և հիմար մտքերի  մի մատյան:

Երկրորդ միջոցը լուսանկարելն է: Երբ ինչ-որ բան չեմ կարող խոսքով նկարագրել, օգնության է գալիս լուսանկարը, և մի քանի վայրկյանում հավերժանում են զգացմունքներս:

Իսկ վերջում՝ փորձված խուրհուրդս. արտահայտեք ձեր մտքերն անկախ ամեն ինչից, վայրից և ժամանակից…

Սովորական ընտանեկան երեկո էր: Հայրս համակարգչով նորություններ էր կարդում, իսկ մենք` երեխաներս, հորս «մեծ աղջկա»` մայրիկիս գլխավորությամբ հեռուստացույց էինք դիտում: Հետաքրքիր ֆիլմ չկար: Մայրս սկսեց փոխել ալիքները և կանգ առավ ռուսական մի ալիքի վրա: Ֆիլմ էին ցուցադրում հատուկ ծառայության ջոկատայինների մասին: Տեսնելով այդ ֆիլմը, հոգումս ամեն ինչ տակնուվրա եղավ: Ախր, նոր էի համակերպվել այն մտքի հետ, որ չեմ գնալու ռազմական ուղղությամբ ու նորից: Նորից իմ ներքին ձայնը սկսեց ինձ հետ վիճել:

«Ինչո՞ւ չես ուզում գնալ քո երազանքի հետևից: Ինչո՞ւ»:

Նորից սկսեցի համոզել հորս: Բայց ապարդյուն:

Ասում էի` ի՞նչ նշանակություն ունի` ես աղջիկ եմ, թե՞ տղա: Կարևորը ցանկություն ունեմ ծառայելու, ցանկություն ունեմ պաշտպանելու սահմանները, հզորացնելու իմ հայրենիքի բանակը:

Մի պահ ընկա մտքերիս, ավելի ճիշտ, երազանքներիս գիրկը, ու վերացա իրականությունից:

Այո, դա ես եմ: Ես: Այդ համազգեստով, զենքը ձեռքին քայլող աղջիկը ես եմ: Քայլում եմ հպարտ, գյուխս բարձր, մեջքս ձիգ: Ինչո՞ւ պետք է կախեմ գլուխս, ինչո՞ւ: Մի՞թե մենք` հայերս, իրավունք ունենք կախելու մեր գլուխը: Ոչ, ոչ ու հազար անգամ էլ ոչ: Քայլում եմ կողքովս զինվորներ են անցնում:

Զինվորնե՜ր… Ինձ համար արդեն նշանակություն չունի զինվորը աղջիկ է, թե տղա:

Հոգնած եմ, ախր, հենց նոր եմ իջել դիրքերից: Չհասցրեցի հանգստանալ, շտապ պետք է գնամ: Ինձ կանչում են:

Կրակոց… Գնդակների փողից դուրս գալու այդ արագության տակ լսվող ձայնը, ասես իմ սրտի ձայնը լինի: Ամեն ինչ հանդարտվեց: Մենք պաշտպանեցինք մեր սահմանները: Թշնամին նահանջեց: Հանկարծ լսեցի հորս ձայնը և ետ եկա երազանքներիցս, իմ աշխարհից, իմ անկյունից:

Հիմա արդեն որոշում կայացնելու ժամանակը եկել է: Ես որոշեցի, որ չպետք է հանձնվեմ, պետք է պայքարեմ: Պայքարեմ, բայց ո՞ւմ դեմ` հո՞րս: Ոչ, այդ պայքարը հավասարազոր կլինի պարտության: Մեծ հաջողությամբ կպայքարեի թշնամու դեմ, բայց ոչ հորս: Հայրս անցել է այն  ուղին, որը որ մեծ պատասխանատվությամբ կուզենայի և ուզում եմ ես անցնել:

Յուրաքանչյուր մարդ ցանկացած տարիքում կարիք ունի ինքնաարտահայտման: Տարբեր մարդիկ տարբեր կերպ են փորձում ինքնաարտահայտվել, հետևաբար ինքնաարտահայտման հարթակները ու ձևերը միշտ չէ, որ նույնն են: Օրինակ, իմ տարիքի մեկը կարող է ինքնահաստատվել լավ սովորելով, մյուսը` ասենք, լավ  պարել, երգել  իմանալով կամ այլ հմտություն կիրառելով, հաջորդը՝ հասարակական ակտիվություններում  ներգրավվելով, մեկ ուրիշը՝ հասարակության մեջ ագրեսիվ վարք դրսևորելով կամ, ասենք, ծխելով ու ոգելից խմիչք օգտագործելով: Սակայն կարծում եմ, որ խնդիրը տվյալ պարագայում ճիշտ  հարթակ գտնելու մեջ է: Եվ ինչու ոչ, նաև հասանելիության: Սահմանամերձ գյուղում ապրող իմ տարեկիցը չունի այն հնարավորությունները, ինչ, ասենք, ես կամ օրինակ` ես չունեմ այն հնարավորությունները, ինչ  Երևանում ապրող իմ տարեկիցը: Տվյալ պարագայում  մեզանից յուրաքանչյուրն ունի բնությունից օժտված նույն կարողությունները, բայց  ինքնաարտահայտման ձևերը սահմանափակ են մեզանից շատերի համար: Երևույթը կարելի է դիտարկել նաև այլ կողմից: Խնդիրը նաև քո կարծիքը չամաչել արտահայտելու, ճիշտ ներկայացնելու, չկոմպլեքսավորվելու մեջ է, իսկ դա յուրահատուկ մշակույթ է, դաստիարակություն, որ պետք է ձևավորվի դեռ փոքր հասակից: Խնդիրն այն է, թե ինչպես սովորեցնել երիտասարդին խելամտորեն արտահայտել իր տեսակետը, ինչպես օգտվել եղած ինֆորմացիայից, ինչպես կիրառել այն: Որպես ամփոփում, ինքնաարտահայտման ազատությունը ինձ համար հասանելիությունն է և դրանից ազատ  ու ճիշտ օգտվելու կարողությունը:

Ինձ համար ինքնաարտահայտման յուրահատուկ պլատֆորմ միշտ եղել է բեմը: Սիրում եմ նաև հասարակական գործերում ներգրավվել, մասնակցել տարբեր ծրագրերի, իմ կարողությունները դնել մրցության մեջ: Վերջին տարիներին իմ և իմ տարեկիցներին ինքնաարտահայտման հարթակ տվեց նաև «Մանանա» կենտրոնի  ծրագիրը, հատկապես www.17.am  կայքը, որտեղ մենք բոլորս հնարավորություն ստացանք ազատ արտահայտել մեր մտքերը, կիսվել մեր փորձով, խոսել մեզ հուզող  խնդիրների մասին ֆիլմերի, լուսանկարների և հոդվածների տեսքով: Դա ինձ հնարավորություն տվեց բացահայտել իմ կարողությունները, զարգացնել ստեղծագործական, վերլուծական  կարողություններս, մտնել հասարակական շփումների մեջ, այսինքն՝ լավագույնս ինքնաարտահայտվել: