Այսօր ավագ սերնդից շատ ենք լսում, թե մենք` պատանիներս, ծույլ ենք և մեր առջև նպատակներ չենք դնում: Համամիտ եմ, որ շատ տեղերում պարզապես ծուլություն ենք անում, բայց մյուս կողմից էլ` տեղեկատվությունն ու հնարավորությունները անհամեմատ մեծ են իրենց պատանեկության տարիների համեմատ: Ընտրություն կատարելը դժվար է: Դե, առաջարկն է մեծացել, ու առաջարկը մեծացել է ամեն ինչում:
Եթե մեր ծնողների պատանեկության տարիներին մտածում էին. Մոսկվա, թե Սոչի, այսօր մեզ համար բաց են նաև Լոնդոն, Միլան, Ստոկհոլմ, Նեապոլ և այլ քաղաքներ տանող ճանապարհները:
Եթե այն ժամանակ հնարավորություն ունեիր սովորելու մի երկու լեզու, հիմա կարող ենք ուսումնասիրել ցանկացած լեզու հենց մեր հեռախոսից: Մասնագիտական կրթության առաջարկներն էլ համալսարանների հետ ավելացել են: Մի համալսարան միջազգային դիպլոմ է առաջարկում, մյուսը` պրակտիկա Եվրոպայում, երրորդը` ճանաչված է որպես լավագույն կրթական հաստատություն:
Դե, էլ մասնագիտական առաջարկների մասին չեմ խոսում. ստանալ իրավաբանական կրթություն և ստանալ փաստաբան աշխատելու իրավո՞ւնք, թե՞ հաճախել իրավաբանական դասընթացների ու ստանալ նույն իրավունքը:
Երևի այս բազմազանությունն էլ հաճախ շփոթության պատճառ է դառնում, ու մենք էլ` անփորձ ու հաճախ անվստահ, մինչև մտածում ենք, թե ինչ անել` անելու ժամանակ չի մնում: Միակ բանը, որ պարզ է բոլորիս, այն է, որ պիտի կողմնորոշվենք արագ: Ինչքան արագ` այնքան լավ: Բայց չմոռանանք նաև ճիշտ որոշում ընդունելու մասին: Հաճախ արագությունը հանգեցնում է անփութության:

-Իսկ ի՞նչ է բույրը,- հարցրի ես օծանելիքագործին:

-Երջանկություն:

-Այդ ի՞նչպես:

-Փորձիր հիշել մի բույր ու զգա հոտը: Չի ստացվի:

-Ե՞վ:

-Երջանկությունն էլ է այդպես, դու միայն նկարագրել կարող ես կամ հազվադեպ հիշել պահը, բայց եթե անգամ շատ ցանկանաս, այն միայն քոնն է: Դու երբեք չես կարող քո երջանկությունը երգելով մարդանց զգացնել տաս: Ճիշտ և ճիշտ ինչպես երջանկությունը, այնպես և բույրը:

-Այսինքն դու երջանկություննե՞ր ես պատրաստում:

-Ես ընդամենը հնարավորություն եմ տալիս:

-…

-Ես հնարավորություն եմ տալիս կարճել հեռավորություններն ու վերացնել անցյալի ու ներկայի մեջ եղած անդունդը: Օծանելիքի դատարկ սրվակներ:

-Եվ ի՞նչ պետք է ես անեմ:

-Տուր քո օծանելիքի դատարկ սրվակը այն հեռացողին, ով քեզ կկարոտի: Ու համոզված եղիր, կարևոր հրաժեշտից առաջ օծանելիքը միշտ վերջանում է: Ինչպես երջանկությունը` երբ նա հեռանում է քեզնից, միանգամից սկսվում է մի նոր երջանկություն, օծանելիքի մի նոր բույր:

-Իսկ լինո՞ւմ են մարդիկ, ովքեր նոր օծանելիք չեն օգտագործում:

- Դե, իհարկե, չեն լինում, ուղղակի հաճախ սխալ օգտագործման պատճառով երկար ժամանակ բույրը չի տարածվում:

Բոլորն ունեն առաջին, իրական, ամենամաքուր ու միամիտ սեր: Ոմանց սերն անպատասխան է, ոմանցը` փոխադարձ, ոմանցն էլ` անհասկանալի: Ահա վերջինիս էր պատկանում և իմ առաջին սերը, իմ անհասկանալի, իմ մի բուռ անսահման սերը: Քչերն են սիրում խոսել իրենց անհասկանալի սերերի մասին: Ես նրանց շարքերից չեմ: Դժվար թե հետաքրքրի, թե ի՞նչ էր իմ առաջին սիրո անունը կամ ազգանունը: Ինչ էլ որ լիներ, ես պաշտում էի նրան: Ես անգամ քունս էի կորցրել: Կողքին անգամ նրա կարոտում էի նրան: Ես նրան լուռ և առանց ակնարկի անգամ սիրեցի 2 տարուց ավելի: Իսկ հետո ես խոսել ստիպված էի: Ես չգիտեմ, թե ինչ էի մտածում, ինչ էի անում և ինչու էի անում, բայց հիշում եմ, որ սկսել էր դաշնամուրի գնալ: Վեր կացա ես էլ գնացի: Վեցն անց տասնչորս դուրս եկավ, լավ եմ հիշում: Խնդրեցի հետս բարձրանալ գրադարան և այնտեղ հենց որոշեցի խոսել: Չէ, չեմ ափսոսում: Խոսեցի, որովհետև պետք էր: Գրադարանում ես նրան ասացի, որ սիրում եմ իրեն ու չթողեցի խոսել հավելելով, որ երեք օրից կհանդիպեմ: Այդ երեք օրը ինձ համար երեք տարվա պես անցավ` աչքս չէի կտրում ժամացույցից, դե հանդիպումն էլ սովորական չէր լինի: Որոշեցի հանդիպել հենց մեր հնարած կասկադում, որտեղ մենք այնքան երջանիկ էինք: Պատրաստեցի հինգ հազար թղթե նավակներ: Իսկ նավակների մեջ շոկոլադներ, որոնք նա այնքան էր սիրում: Առավոտյան 7:30 արդեն ամեն ինչ վերջացրեցի քնից շուտ արթնացած ընկերներիս օգնությամբ: Երբ արդեն ամեն ինչ տեղում էր, ես զանգեցի նրան, իսկ նա… Իսկ նա հանդիպման անգամ չեկավ…

-Դեռ երբ հազիվ չորս տարեկան էի, ամեն անգամ, երբ մայրիկիս հետ մտնում էի տնտեսական խանութ ու հազիվ հասցնում չկորցնել մայրիկիս` հետևելով նրա կոշիկներին ու անընդհատ փախչելով, հիմա սովորական դարձած, սակայն այն ժամանակ վիթխարի թվացող մարդկանցից, միշտ կանգնում էի օճառների բաժնում ու հիանում: Օճառների ամենատարբեր տեսակներն ու բույրերն ինձ հիացնում էին, ու ես գլուխս վեր էի բարձրացնում, կանգնում փոքրիկ ոտքերիս վրա ու ծննդյան տոներին նվեր ստացող երեխայի նման դիտում օճառները: Հանկարծ գալիս էր մի վիթխարի հասակ ունեցող մարդ, ինձ քաղաքավարի ձևով հրում այն կողմ ու անփույթ ձևով օճառներից մի քանիսը խցկում իր զամբյուղն ու գնում: Ու իմ հրապուրանքը վերջանում էր: Ես սկսում էի այնքան ատելությամբ լի հայացքով նայել այդ մարդու հետևից, որ կարծում էի, թե անպայման մեքենայի տակ կընկնի: Ինքս ինձնից գոհ նորից թեքվում էի դեպի օճառները, նորից բարձրացնում գլուխս, կանգնում ոտնաթաթերիս վրա ու զննում օճառները նույն երեխայական ժպիտով: Հետո ձեռքս մեկնում ու վերցնում էի այն օճառը, որն ինձ գերել էր: Կարդում էի վրայի գրված տառերը, որոնք սովորել էի արդեն դպրոցահասակ քրոջիցս, ասում իմ անունը ու մտքում ընկերանում: Հաճախ դեռ մի խաղ էլ չխաղացած, հայտնվում էր մայրիկս, ձեռքիցս խլում օճառը, փնթփնթում, որ այն մեզ պետք չէ ու ձեռքիցս բռնած քաշում դուրս: Իսկ ես անընդհատ մտքում մտածում էի` ինչպես կարող է լինել ընկեր, որը մեզ պետք չէ:

Այսպես ես սիրեցի օճառը,- այսպես էր պատմում իր մանկության հուշերի մասին Էդվարդը:
Նա խոսում էր ժպիտը դեմքին, հիացմունքով ու մեծ բավականությամբ և այնպիսի մեծ սիրով, որ կարելի էր խելագարվելու աստիճան սիրահարվել օճառներին: Էդվարդն իր սերը դեպի օճառներն այսպես էր բացատրում. «Ես բարի եմ ու մեծահոգի, ու ես սիրում եմ բարիներին ու մեծահոգիներին, իսկ ինչը կարող է լինել ավելի բարի ու մեծահոգի, քան օճառը: Նվիրեք ձեր սրտից մեկ մոլեկուլի չափ սեր օճառին, ու նա ձեր այդքան փոքր սերն անգամ անպատասխան չի թողնի: Օճառն ինձ համար ամենևին էլ նյութ չէ: Օճառը մարդ է` դեռ մարդուց ավելի, կամ իդեալը մարդու: Պարզաբանեմ: Ինչպիսի՞ն է մարդու իդեալը: Բարի, ընկերասեր, նվիրվող ու մեծահոգի: Իսկ ի՞նչ է օճառի արածը: Նա լվանում է ձեր ձեռքերը կեղտից, նա հանում է գարշահոտությունը ձեր վրայից` տալով իր բույրն անուշ: Իսկ դու մտածե՞լ ես, թե ինչ է պատահում օճառի հետ այդ ժամանակ: Նա մաշվում է, կամաց-կամաց մեռնում: Նա մաքրում է ձեր ձեռքերը կեղտից ու ազատում ձեզ գարշահոտությունից տալով անուշ բույր ձեր մեղավոր մարմիններին, և այդ ամենն իր կյանքի գնով: Իսկ դուք, մարդիկ, ապերախտ եք…»

Եթե ինձ հարցնեն, թե որ ժամանակներում կուզեի ապրել, կպատասխանեի` այնքան հեռավոր, ինչքան հնարավոր է: Այն ժամանակներում, երբ չկար Ամերիկա, ուր մնաց թե` ամերիկյան երազանք: Երբ կար անգամ հայկական երազանք: Երբ Հայաստանում կառուցվող շենքերը սև էին, բայց ոսկի էին շնչում: Երբ չկային ինքնաթիռներ, ու ճանապարհները մեռնում էին գնացքների քաշի ճնշումից, ու երբ մյուս մայրցամաքներ կարելի էր միայն ճամփորդել նավով: Ու երբ մարդիկ սիրահարվում էին գնացքում, նավի վրա, նավահանգիստներում կամ հրուշակեղենի խանութի դիմաց, ոչ թե… Երբ երազանքը ազգություն չէր ճանաչում, ու Հայաստանը զարգանում էր: Երբ Երևանի շենքերի պատուհաններին ծաղիկներ էին աճեցնում, իսկ դռները փայտյա էին: Իսկ ինչի՞ց է բաղկացած այդքան բաղձալի ամերիկյան երազանքը: Իրականում այն անձի ազատություն է: Մեր ամեն ինչից բաղկացած, ազատությամբ փաթեթավորված հայկական երազանքը քանդեցինք, հիմա էլ… 

Նկատե՞լ ես: Երբ անձրև է գալիս, թեյարաններում թեյը դառնում է ավելի անուշաբույր, ավելի համեղ ու ավելի հարազատ: Երբ դրսում անձրև է գալիս, ոչ մի թեյարանում թեյով լեզուդ չես վառի: Ինչի՞ց է այդպես: Դա ինձնից է ու քեզնից, իսկ թեյը պատրաստվում է նույն ձևով: Նույնիսկ ավելի անփույթ, քան սովորաբար: Սալահատակված փողոցների թեյարանները միշտ էլ հազիվ էն հասցնում եփել թեյը անձրևի ժամանակ, ուր մնաց, թե սեր խառնեն թեյին: Փաստորեն, ամեն ինչի մեղավորն այդ քո անիծյալ ներկայությունն է: Այնքան եմ սիրում քո գրողի տարած մեղավոր ներկայությունը:
Արդեն մի քանի տարի է, ինչ սովորության համաձայն, առանց անձրևանոց դուրս եմ գալիս ամենամռայլ եղանակներին ու քայլում:  Իսկ դու վերևից տեսնում ես ու բարկանում, հետո խանդում, հետո սկսում նախանձել, ու այդ ամենն այնքան արագ, ինչքան արագ փոխում էիր պատվիրածդ թեյի տեսակները Տաք ձեռնոցների 5 հասցեի մեր մշտանձրև սրճարանում: Նկատե՞լ ես : Շարունակում եմ անձրևի ժամանակ թեյարան մտնել, պատվիրում եմ նույն թեյը, նստում մինչև թեյը սառչի ու դուրս գալիս:
Առանց քեզ թեյ խմելն անհնար է:
Գրողը տանի: Ինչքան եմ սիրում քո մեղավոր ներկայությունը…

Եթե ինձ հարցնեին, թե որտեղ կուզենայի ապրել, ես միանշանակ կպատասխանեի, որ ուզում եմ ապրել Տարտուում, Ռիոյում, Ստոկհոլմում կամ Կոպենհագենում: Դե, հայերիս մեջ կա չէ՞ օտարամոլությունը: Ես էլ եմ մի քիչ օտարամոլ, չնայած մեկ-մեկ հայրենասիրությունս էնքան ա գլուխ բարձրացնում, որ ազգայնամոլությանն անցնում ա: Բայց դե, ուզում եմ իմանաք, որ Իմ Վայոց ձորն էլ շատ-շատ առավելություններ ունի: Հենց մեկը ես` ոտից գլուխ առավելությունով եմ, ոչինչ, որ թերություններ ունեմ, բայց դե, առավելություններ էլ շատ ունեմ: Բայց չկարծեք, թե Վայոց ձորից միակ առավելությունն եմ: Իմ նման առավելություն մի երկու հոգի էլ կան: Բայց էսքանով էլ չենք սահմանափակվում: Բա լեռնե՞րը, բա Արփա՞ն, բա Ջերմո՞ւկը, բա Վայոց ձորի արև՞ը, մրգե՞րը: Չէ, ոնց հասկանում եմ, ամենալավ տեղում եմ ծնվել, ոչ մի Ռիո, ոչ մի Տարտու: Ի՞նչ կա էնտեղ, որ: Ոչ մի բան էլ չկա: Ամենալավը Վայոց ձորս է:

Մեկ-մեկ լուսինն այնքան մոտիկ է լինում: Նայում ես, տեսնում, որ քեզնից բարձր է: Գլուխդ կախում, կարոտում ես լուսնին ու նորից նայում: Մեկ էլ` հոպ, լուսինն ավելի մոտիկացավ: Արդեն ժպտում է քեզ: Թվում է, թե ձեզ բաժանողը երկու շենք է ու հինգ թթվածնի մոլեկուլ: 

-Ի՞նչ է որ: Հիմա, հենց հիմա արագ մարզակոշիկներս հագնեմ ու գամ, միայն թե սպասիր այդտեղ:
Հագնվում ես: Վերցնում պայուսակդ ու մի թղթե նավակ պատրաստում` լուսնին նվիրելու համար ու ճանապարհ ընկնում: Տանիք: Դե, էլ որտեղի՞ց կարելի է սկսել երթը: Բարձրանում ես ու հանկարծ լուսնի չափ հեռու մանկությունդ կտրում-անցնում է մի շենք, հինգ մոլեկուլ, գալիս-հասնում է տանիքիդ, ու մեկ էլ` հոպ:

Նորից մանուկ ես: Մնում է` ձեռքերդ բացես ու գրկախառնվես լուսնի հետ: Ինչ ջերմություն է տալիս լուսինը… Փակում ես աչքերդ, մտքում պար բռնում լուսնի հետ: Քայլում ոչնչի վրայով, ցատկոտում, գրկախառնվում ու մեկ էլ` հեռախոսը զանգում է: Ու չգիտես ոնց, լուսինն ու մանկությունդ հինգ երջանկություն հետ են քայլում, ու նայում ես հեռախոսիդ էկրանին: Նայելով ու համարը չկարդալով` պատասխանում ես: Մայրդ տուն է կանչում: Դե, ի՞նչ իմանա, որ լուսնի հետ պար էիր բռնել երկնքում: