Մի՞թե դու էլ… Լա՛վ, արի, ես քեզ ցույց կտամ դեպի տնակը տանող ճանապարհը: Ես քեզ չեմ ճանաչում, գուցե և ճանաչում եմ, մեծ ես թե փոքր, դա կարևոր չէ, որովհետև բոլոր փոքրերը մի օր կմեծանան, իսկ բոլոր մեծերը ինչ-որ ժամանակ փոքր են եղել: Լա՛վ, հիմա արի գնանք, գտնենք քո տնակը:

Հիմա կասես՝ ի՞նչ տնակ է, ուզում եմ գտնել։ Դու այդ տնակը գիտես, այնտեղ ապրել ես ինչ-որ ժամանակ: Այդտեղ քո ամենաիրական երազանքներն են եղել: Տե՛ս, աջ կողմում մութ ճանապարհ կա, գորշ գույներով է այն ներկված, ծառերը չորացել են, հաստացել, արևը կարծես երես է թեքել այդ ճանապարհից, որտեղ անգամ մի կենդանի շունչ չկա: Պատկերացրի՞ր…Դա դեպի քո տնակը տանող ճանապարհն է: Տես է՝ որքան ժամանակ է՝ այդ ճանապարհով չես անցել: Դժվար չէր ճանապարհը գտնելը, գիտե՞ս ինչու, որովհետև հիմա շատ կան քեզ նման մարդիկ, ովքեր գտել են բազում լուսավոր ճանապարհներ և մոռացել են ամենալուսավոր ճանապարհի մասին, որը կամաց-կամաց խամրել է:

Արի, միասին կանցնենք այդ ճանապարհը: Զգույշ՝ ձախ կողմում ծառի ճյուղերը սուր են և դեպի քեզ են ուղղված, կամաց, մի քիչ էլ, ու կեցես: Եթե գոնե մեկ-մեկ գայիր այստեղ, այսպես չէին չորանա ծաղիկները։ Խամրած կծիկի նման այդ գնդիկները մի ժամանակ վառ գույնով ու անուշ հոտով ծաղիկներ էին, իսկ հիմա դարձել են անճանաչելի։ Զգո՜ւյշ, ոտքդ, ճահի՛ճ է, զգույշ՝ չընկնես մեջը: Հիշո՞ւմ ես ժամանակին այդ ճահիճի փոխարեն պարզ կապույտ լիճ կար: Ինչքա՜ն էիր սիրում այդ լճում թղթից պատրաստած նավակներ բաց թողնել ու ամեն նավակի հետ մի նվիրական ու լուսավոր երազանք էիր ուղարկում: Ճիշտ է, միշտ չէր, որ նավակները մնում էին ջրի երեսին և հեռուն էին հասնում, բայց կարևորը գիտե՞ս որն էր, այն որ դու երբեք չէիր հանձնվում ու ամեն անգամ նորից ու նորից էիր պատրաստում՝ վստահ լինելով, որ այս անգամ կստացվի:

Ափսոս, այս լիճն էլ է նեղացել ու ճահիճ դարձել: Արի շարունակենք առաջ գնալ, մենք դեռ պետք է տնակին հասնենք… Տես է՜, անգամ սարդերն են լքել այս տեղը։ Մի կողմից լավ է՝ չենք տանջվի սարդոստայնից դուրս գալու համար: Պիտի սարդերին ներս չթողնես, թէ չէ այն, ինչ քոնն է՝ կդարձնեն իրենցը ու սարդոստայնով կպարուրեն… Հավաքիր ուժերդ, շատ քիչ է մնացել, մի փոքր էլ, ու կտեսնես տնակդ: Վա՜յ, սա ի՞նչ է: Տե՛ս է, մոռացել էի: Հիշո՞ւմ ես այս գնդակը, հա՛, հենց դա, որ քո կողքին է ընկած, վերցրու: Հիշո՞ւմ ես՝ ինչպես էիր դրանով խաղում քո ամենահավատարիմ ընկերների հետ: Որքան հուշեր է այդ գնդակն իր մեջ պահում, ափսոս, որ այն պայթեցնելով հուշերը դուրս չես հանի, բայց մի՛ մտածիր, երբ հասնենք տնակի մոտ ու ներս մտնենք, ամեն բան կհիշես…

Գոնե արևը լիներ, թե չէ այս մթին էլ ոչինչ չեմ տեսնում: Տե՛ս, հասանք նեղ ճանապարհին: Մի փոքր կռացիր, որ անցնես այդ կամարով: Ինչ նեղ է այն: Կարծում եմ կհիշես, թե որքան նեղ ճանապարհներ ես անցել քո կյանքում: Երբ չկար ոչ մի լուսավոր կետ, որ քեզ օգներ, դու միայնակ էիր մոլորվում դրանցում և միշտ, թեկուզ և դժվարությամբ, դուրս էիր գալիս այդ տեղից: Հիմա փորձիր անցնել այս մեկով ևս, գուցե արևը կամարի մյուս ծայրո՞ւմ է… Մի քիչ էլ առաջ արի, ահա՛, դուրս եկանք կամարից: Սա էլ այգին: Ճիշտ ես, անճանաչելի է դարձել, բայց հիշո՞ւմ ես, մի ժամանակ այստեղ քո շունն էր վազվզում, քո ամենահավատարիմ ընկերը: Ի՞նչ էր նրա անունը… Տե՛ս է, ես էլ եմ մոռացել: Մոռացել էիր, չէ՞ նրան, բայց հիշի՛ր, միայնակ մարդը երջանիկ չի լինում երբեք։ Այսօր, այստեղ դու մոռացել ես քո հավատարիմ ընկերոջը, բայց անտառից դուրս, երբեք, երբեք չմոռանաս։ Առանց ընկերների կյանքդ կնմանվի այս գորշ գույներին… Տե՛ս, հեռվում, ծառերի խորքում, այ հենց դա, որ պսպղում է, այդ լուսավոր կետը: Ի՞նչ է, չե՞ս հիշում։ Դա քո տնակն է… Որքա՜ն ուրախ եմ: Ես էլ կարծում էի այն ևս մարել է: Արդեն հույս էլ չունեի, որ պահպանված կլինի այնպես, ինչպես այն ժամանակ էր: Տես, թե ինչ գեղեցի՜կ է։ Արի վազենք նրա մոտ, որ ավելի մոտիկից տեսնենք… Ի՞նչ է, չե՞ս կռահում, այս ամենից հետո, երբ դու տեսար, թե ինչ վիճակում էին բոլորը, ողջ ճանապարհի ընթացքում, թե ինչպես էին չորացել, կորել, կոտրվել, մարել մյուսները, իսկ տնակը, որն ամենախորքում էլ չի փոխվել ու շարունակում է վառ լուսավորել, գլխի չե՞ս ընկնում, ինչն է: Տնակը, որի ճանապարհը այդքան շատ էի ցանկանում քեզ ցույց տալ՝ մանկությունն է… Այն հեքիաթը, որը երբեք չի խամրում…

Դու կարող ես մոռանալ ամեն բան, բայց մանկությունդ, երբե՛ք: Որքան էլ, որ նա հեռու լինի, որքան էլ, որ խորը պահես ներսումդ և որքան էլ ամուր փակես դուռը, մի օր կբացես այն ու կհասկանաս, որ ավելի քաղցր ու բարի ոչինչ չես տեսել…

Պարապմունքս վերջացրեցի և դուրս եկա, որ քայլելով հասնեմ կանգառ։ Բավականին երկար քայլելու ճանապարհ ունեի։ Մենակ քայլում էի փողոցի մայթով։ Սառը քամուց պաշտպանվելու համար քայլում էի այն մասերով, որտեղ ընկնում էին աշնան ջերմացնող արևի շողերը։ Տիպիկ աշնանային եղանակ էր մեզ մոտ։ Գույնզգույն տերևները քամուց պոկվում ու թափվում էին ցած։ Քայլում էի ու աչքերով փնտրում որևէ կենդանի շունչ: Հանկարծ տերևի խշրտոց լսվեց, շրջվեցի՝ շուն էր, որը ինձ հետ բավականին երկար քայլեց։ Միասին քայլում էինք դեպի կանգառ։ Ամենուր մեզ դիմավորում էին կողպեքով «զարդարված» դռները կամ էլ «Փակ է» գրվածքով խանութները։ Ասես բոլոր մարդիկ վերացել էին։ Անցնում եմ Աշտարակ քաղաքի հրապարակով ու էլի նույնը՝ փակ դռներ, դատարկ փողոցներ…

Բոլորն ասում են, որ մենակությունը լավ բան է, երևի նրանք մենակ չեն մնացել։ Վերջապես հասա կանգառ։ Հույս ունեի, որ կհանդիպեմ համագյուղացիներիցս գոնե մեկին։ Կանգառը դատարկ էր… Նայեցի շունիկին ու ինքս ինձ մտածեցի. «Մեկ է, հետաքրքիր են կենդանիները, մարդկանցից շուտ են մեզ հասկանում»: Հինգ րոպե չանցած ավտոբուսը եկավ։ Մի տեսակ անհավատալի էր, սովորաբար այն միշտ լցված էր մարդկանցով, բայց այսօր, չգիտես էլ ինչի, դատարկ էր։ Ձեռքով շոյեցի շունիկի գլուխը ու նստեցի ավտոբուս։ Ամբողջ ճանապարհին մտածում էի. «Խեղճ շունիկ, մենակ թողեցի, իսկ ինքը մինչև կանգառ ինձ հետ եկավ»:

Թե ու՞ր էին կորել մարդիկ, այդպես էլ չհասկացա։

-Պապ, դու բոլոր մարդկանց ճանաչո՞ւմ ես։

-Չէ, բալես։

-Բա ինչի՞ ես բոլորին բարև տալիս։

-Որովհետև բարևն Աստծունն է։

Տասը տարի է անցել իմ ու պապիս խոսակցությունից, բայց այսօրվա պես հիշում եմ։ Հիմա ես էլ պապիս պես բոլորին բարևում եմ։ Ամենից շատ տատիկներին բարևելն եմ սիրում։ Նրանց ասած բարևը մի տեսակ յուրահատուկ քաղցրությամբ է պատված։ Ամեն մեկը մի հատուկ բառ է ավելացնում բարևին. «աստծու բարև», «հազար բարև», «բարև, կարմիր արև», «լույսդ բարի»:

Երբեմն տատիկների հիշողությունը իրենց դավաճանում է, կամ էլ ես եմ շուտ-շուտ փոխվում։ Հիշում եմ, մի օր բարևեցի մեր թաղի տատիկներից մեկին: Նա երևի չճանաչեց ինձ ու ասաց.

-Աստծու բարև, բալես, դու վի՞ր թոռն ես:

-Վարդգեսի, տատի ջան։

-Գյա՞, Վարդգեսի թո՞ռն ես։

-Հա, տատ ջան։

-Վայ, ես քու արևուդ մեռնիմ, էս ոնց ես մեծացել,  ճանչցա…

Վերջում ասեմ, որ հին ժամանակներում Միջին Արևելքում մի ավանդույթ կար, ըստ որի, մարդիկ պարտավոր էին բարևել մեկը մյուսին, եթե անգամ նրանք անծանոթներ էին, կամ ավելի վատ՝ թշնամիներ։

Մենք էլ բարևենք:

Բոլորը փակում են աչքերը, բացում են սևերը, ծանոթանում են, ընտրում են, թե ում են հանելու առաջին գիշերը, երկրորդ գիշերը, երրորդ գիշերը… Փակում են սևերը, բացում է շերիֆը, գտնում է սև խաղացող, փակում է շերիֆը։ Առավոտ…

Առավոտը բարի էր բոլորի համար, բացի լճափցիների, լճափցիները լքում են ճամբարը։

Անգելինա.

-Կկարոտեմ ձեզ շատ։

Հասմիկ.

-Չմոռանաք մեզ, երեխեք…

Գիշեր։ Մաֆիան անցնում է Սոֆիայի կողքով, Արտյոմի, Անիի, Նարեի, Նինայի, Սեյրանի, Անուշի, Հասմիկի, Սուրենի, Դավիթի, Թամարայի, Նվերի, Անգելինայի, Լուսինեի տան մոտով և հեռանում։ Առավոտ։ Մաֆիայի համատեղ գործակցության շնորհիվ ճամբարը լքում են Բելլան ու Կարենը` Ծովազարդից։

Լուսինե.

-Լավ մնացեք, երեխեք։

Սոֆիա.

-Ես կասկածում եմ, որ Նվերը սև խաղացող է։

Անի.

-Համաձայն եմ Սոֆիայի հետ:

-Ո՞վ է համաձայն, որ ճամբարը լքի Նվերը։

Մեկ ձայն, երկու, երեք… Այսպիսով ճամբարը լքում է Նվերը։ Հաջողություն, Նվեր ջան։

Գիշեր, սևերը պարզում են իրենց զենքերը։ Մաֆիան անցնում է Հեղինեի կողքով, Ալբինայի, Անուշի, Շուշանի, Էրիկի, Մայայի, Մանեի, Լաուրայի, Հակոբի, Ռաֆոյի տան մոտով և հեռանում։ Առավոտ…

Առավոտը բարի էր հյուրանոցի աշխատակազմի համար և բարի չէր մեր՝ ճամբարականներիս համար:

Բոլորս վերցնում ենք մեր իրերը և մոտենում ենք ավտոբուսին։ Մաֆիայի՝ ժամանակի, համատեղ գործակցության պատճառով, հետ ենք վերադառնում տուն։ Մի քիչ տխուր, մի քիչ հուզված, բայց գիտակցելով, որ ունենք նոր, հարազատ դարձած քույրեր ու եղբայրներ։ Չնայած ճամբարն ավարտվեց, բայց մենք միշտ միասին ենք լինելու, սրանով ոչինչ չի վերջանում՝ սա դեռ սկիզբն է։

Կարոտել եմ…