Էս արտահայտությունը շատ անգամ լսել եմ ու գիտակցել եմ, որ այն շատ ճիշտ բնորոշում է մեր ազգայինը, մեր ինքնատիպ դիմանկարը, որովհետև մենք «կայֆոտ» ազգ ենք: Բայց երբևէ մտածե՞լ եք, թե ինչու: Ու նախօրոք ասեմ, ես չեմ սիրում ավելորդ հայրենասիրական պաթոսը, որի պատճառով կորցնում ենք մեր ազգային ինքնատիպությունը: Դրա համար կփորձեմ ավելի իրատեսորեն մոտենալ այսօրվա մեր հարցին:

Դե ոչ մեկի համար, ինձ թվում է, գաղտնիք չէ, որ մենք հայերս շատ խելացի ազգ ենք և ունենք բազմադարյա մշակույթ: Բայց հետաքրքիրն այն է, որ այդ մշակույթը ողողված է այնպիսի ինքնատիպ տարրերով, որոնցից զուրկ են աշխարհի բազմաթիվ մշակույթներ: Ինչո՞ւմ է կայանում ինքնատիպությունը: Բացատրեմ. մեր տարածքը արևելքի ու արևմուտքի ձեռքսեղմումն է, և այդ է պատճառը, որ մեր մշակույթը ճշգրիտ է, ինչպես եվրոպականը, և գունագեղ, ինչպես արևելյանը:

Բոլոր երկրներն էլ ունեն զավակներ, որոնցով հպարտանում են, բայց ոչ մի երկիր չունի այնպիսի զավակներ, որոնք իրենց անփոխարինելի տեղը ունեն համաշխարհային մշակույթում. Այվազովսկի, Մարտիրոս Սարյան, Շարլ Ազնավուրը, Քեն Դավիդյան, Վիլյամ Սարոյան, Արամ Խաչատրյան, Մհեր Մկրտչյան, Բաղրամյան, Խուդյակով, Իսակով և շատ-շատ ուրիշներ, որոնք թողել են իրենց հետքը համաշխարհային պատմության մեջ: Եվ երբեմն ինձ թվում է, թե մենք հայերս հատուկ առաքելություն ունենք, որ զարգացնենք աշխարհի բոլոր անկյունները մեր տաղանդավոր հայորդիներով: Հիմա էլ, բոլորը ճանաչում են Հենրիկ Մխիթարյանին, Արթուր Աբրահամին:

Մեր մայրաքաղաքը Երևանը 27 տարով մեծ է հավերժական Հռոմից, դե հիմի ասեք` ո՞վ է հավերժական: Մեր էպոսը համարվում է բոլոր ազգերի լավագույն էպոսը, քանի որ հաղթել է էպոսների մրցույթում: Հայերին միշտ բնորոշել են իբրև աշխատասեր և խելացի, փորձել են կոտրել մեզ, բայց դե, չէ, մենք ամուր ընկույզ ենք ու ոչ մի ջարդիչ մեզ չի ջարդի:

Անհարթ ու խորդուբորդ ճանապարհի վրա, որը պատմություն է կոչվում, մենք շատ ջարդարարներ ենք ճամփու դրել: Այդպիսի կայսրություններ էին Բաբելոնը, Ասորեստանը, Հռոմը և էլի շատ-շատեր: Բայց դե, ժողովուրդ, մենք հիմա ունենք մեր երիտասարդ պետությունը, որը անկախ նրանից` լավն է, թե վատը, շեն է, թե քայքայված, միևնույն է, մերն է, ու մենք ենք պատասխանատու նրա համար: Մեր ուսերին է նրա ապագան, մեր շուրթերից պետք է հնչեն նրա երգերը, մեր գրիչները պետք է գրեն նրա օրենքները, մեր բռնած զենքը պետք է պահի նրա սահմանը, մեր ձեռքերը պետք է կառուցեն նրա շենքերը, դրա համար պետք է սիրենք մեր հայրենիքը: Ու ինձ ասեք, խնդրում եմ, այս ամենից հետո հայ լինելը կայֆ չի՞:

Ինչ մեղքս  թաքցնեմ, սպասումներս շատ էին   ճամբարից: Դեռ անցած ճամբարից երեխաները պատմում էին և խոսակցության ժամանակ անընդհատ հնչում էր այս արտահայտությունը. ՚«Տյո՚մ,  չես պատկերացնի, թե ինչ լավ էր, դու մեծ բան ես բաց թողել»: Ախ՜, որքան ցավալի էր, որ ես՝ Արտյոմ Սաֆարյանս, որն ուղղակի չի կարող առանց  հետաքրքիր իրադարձությունների, բաց է թողել այս ճամբարը: Չէ՚, ստոպ, սենց  չեղավ, պետք է շտապ մի բան ձեռնարկել…

Պարզվեց, որ ճամբար գնալու համար պիտի ակտիվ թղթակից լինել:

Ճիշտն  ասեմ, դժվար էր, բայց անքուն գիշերները տվեցին ցանկալի արդյունքը: Եկավ մի պահ, որ մոռացա ճամբարի մասին, քանի որ արդեն գրում եմ, որովհետև թղթակցելն ինձ համար հաճելի ու կարևոր զբաղմունք է դարձել:

Եվ ահա նստած նայում եմ «Batman vs Superman»-ը, ու ամենահետաքրքիր պահին հեռախոսս գցեց իր վայնասունը: Ես, սովորությանս համաձայն, նյարդայնացած վերցրի հեռախոսս ու լսեցի Լիլիթի՝ հարազատ դարձած ձայնը, որը, չգիտեմ ինչու, ինձ իմ մանկությունն է հիշեցնում: Եվ այդ խոսքերը. «Արտյոՙմ,  դու անցել ես»: Օլիմպիական հանգստությամբ ես վայր դրեցի հեռախոսս, վերջացրեցի ֆիլմը և կանգնելով հայելու առաջ ասացի «Тем, ты красавчик!» (դե սա կատակ է):

Եվ ահա Դիլիջան, «Մանանայի» մեդիա ճամբար, նոր ծանոթություններ, լիքը  երեխեք, որոնք լցված են աշխատանքից ստացվող հաճույքի սպասումներով:

Լավ, այ քո ցավը տանեմ, գլուխդ ինչ ցավեցնեմ, միանգամից կասեմ, թե ինչ ձեռ քբերումներ եմ ունեցել այս երկու օրվա ընթացքում: Հա, մի զարմացիր, այստեղ ամեն ժամը մեկ մի նոր բան ես իմանում, մի նոր բան ես սովորում:

Ինձ համար ձեռքբերումներն ունեն կարևորության սանդղակ,  որով ես սիրում եմ դրանք դասակարգել:

Դե քանի որ առաջին օրը եղել էր ծանոթություն, ուրեմն կսկսեմ հենց ծանոթություններից: Առաջինը սենյակակիցս է ՝ Վահեն: Վահեն կարգին տղա է և գրում է 17.am- ի ամենահամով- հոտով հոդվածները, նա եկել է կամավոր ու կիսում է ինձ հետ  «06» համարի սենյակը: Վահեն Մալիշկայից է, 17 տարեկան է, շատ հումորով տղա է:

Ժողովուրդ, որ մեր սենյակը տեսնեք, իսկական գրողի սենյակ է, այսպես ասած, արվեստագետի խառնաշփոթ, բայց այդպես ավելի հետաքրքիր է:  Դե, էլ ինչ մեդիա ճամբար, որում չլինեն դասընթացներ մեդիա ոլորտի մասին: Չնայած շատ ծանր գրաֆիկ է, բայց այդ հոգնածության դիմաց դու ստանում ես շատ կարևոր ինֆորմացիա և փորձ, նաև հմտանում եմ ֆոտոյի…

Հոպ, իսկ սա արդեն մյուս հոդվածիս նյութն է:

2016թ. հուլիսի 23, ժամը 14:50։ Օրը արևոտ էր, հանդիպեցի ընկերոջս՝ Տիգրանին (բայց դե ո՞վ է նրան Տիկո ասում, մեր բոլորի համար նա Մալխասն է): Ակամայից սկսեցինք հիշել դպրոցական կյանքի մեր նորամուտը: Շատ հաճելի էր տեղափոխվել այդ անհոգ տարիները, երբ ամենաուժեղ հերոսը «սպայդերմենն» էր, իսկ Նոր տարվա նվերները բերում էր Ձմեռ պապիկը իր պարկի մեջ:Եվ ընկերս այդ մանկական զվարթությամբ սկսեց պատմել մի հետաքրքիր դեպք, որը չէի կարող չվերածել հերթական հոդվածիս: Այս պահից կսկսեմ պատմել առաջին դեմքով, որպեսզի ավելի խորացնեմ ընթերցողիս տպավորությունը:

…2006թ., մայիսի 25, ժամը մոտավորապես 13:15 րոպե։ Օրը արևոտ էր, իսկ դպրոցում իրենց ուղին էին ավարտում հերթական տասներորդցիները (այդ ժամանակ դեռ մեր առօրյա չէր ներխուժել 12-ամյա կրթություն կոչվող չարիքը): Ոգևորված վերադարձա տուն, բայց դեռ չէի հասցրել մտնել շքամուտք, երբ տեսա իմ ընկեր Նարեկին ու  չկարողացա մերժել նրա հետ խաղալու առաջարկը: Ուրախացած մեր քայլերը ուղղեցինք շենքի հետևի խաղադաշտը, որտեղ մենք միշտ խաղում էինք: Մոտեցա շվեդական պատին ու սկսեցի մագլցել, հետո իջա: Շատ զվարճալի էր. ինձ զգում էի «սպայդերմենի» դերում, ու որոշեցի ևս մեկ անգամ կրկնել սխրանքս՝ բարձրանալով այդ 3 մետրանոց պատը: Թվում էր, թե  ամեն ինչ կարգին է, ոգևորված նայեցի հետ, որ տեսնեմ մարդկանց հիացմունքը, բայց պատկերը, որը ես տեսա, ամբողջովին այլ էր՝  ես սկսեցի մթի մեջ տարբերել երկու սիլուետ, որոնք կարծես մայրիկինն ու տատիկինն էին: Ու հանկարծ զգացի, թե ինչպես եմ սլանում դեպի անդունդը, իսկ հաջորդ բանը, որ հիշում եմ` ամբոխի վախեցած աչքերն էին, որոնց մեջ կարողացա նկատել տատիկի արցունքներով լի հայացքը: Մի անծանոթ կին հանեց իր շալը և հենարան սարքեց իմ արյունլվա եղած գլխի համար: Վայրկյաններ անց իմ արցունքոտ հայացքը նկատեց ձեռքիս ալիքաձև ջարդվածքը՝ գլխի չընկնելով անգամ, որ գլուխս ավելի վատ է տարել իմ այս գալիլեյան թռիչքը: Դժվարությամբ էր ականջս տարբերում մարդկանց հորդորները և աղաղակները տատիկին, որ ջուր չլցնի վրաս, քանի որ արդեն ուշքի էի եկել: Արցունքների միջով անգամ փորձում էի որոնել մորս, բայց ապարդյուն, քանզի տատիկը՝ խղճալով մայրիկին, ամեն կերպ թաքցնում էր եղելությունը։ Բայց մորս սիրտը զգացել էր վտանգը, և նա եկել էր դեպքի վայրը: Անհրաժեշտություն առաջացավ շտապ տեղափոխել ինձ հիվանդանոց, բայց այն, որ Հայաստանում վերջերս շատացել են մեքենաները, մեզ ոչինչ չտվեց, քանի որ ոչ ոք չառաջարկեց իր օգնությունը: Շուրջ բոլորը աղաղակներ էին. մարդիկ օգնություն էին կանչում, բայց երկար ժամանակ ոչ մի արձագանք չկար։ Արդեն նույնիսկ ես իմ կիսատ գիտակցությամբ նկատում էի ժողովրդի հուսահատությունը, բայց մի րոպե. այն ո՞վ է հեռվում: Հանկարծ այդ պատկերը մոտենում էր, տեսքից մի 45 տարեկան տղամարդ էր: Մոտեցավ, և ես զգացի արդեն, որ տեղափոխվում եմ մեքենայի մեջ: Ես հանգստացա՝ առաջին հերթին տեսնելով, որ մայրիկիս առաջվանից ավելի քիչ է խառնված, բայց նրա ու տատիկի այլայլված դեմքերը նույնիսկ աղոտ պատկերով ընդմիշտ տպավորվեցին իմ հիշողության մեջ: Աչքերս ինքնըստինքյան փակվեցին, և հաջորդ անգամ բացելով դրանք՝ ես նկատեցի ուժեղ մի լույս, բայց շատ թույլ էի, որ ինչ-որ բան տարբերեի: Հանկարծ զգացի, որ մարմնիս մեջ է թափանցել մի սաստիկ դող. աստիճանաբար պատկերը պարզվեց, ու ականջիս հասավ Կարինե մորաքրոջ ձայնը (նա մեր հարևանն էր, բայց ես նրան մինչ օրս էլ մորաքույր եմ ասում). «Դիմացի, Տիկո ջան, բան չմնաց: Հեսա տեղ ենք հասնում»։  Չգիտեմ ինչպես, բայց իրոք մորքուրիս աղոթքները ինձ ուժ տվեցին, ու ես կարողացա հասկանալ, որ արդեն վաղուց գտնվում եմ շտապօգնության մեքենայում: Շատ աղոտ եմ հիշում: Հաջորդ բանը, որ հիշում եմ, մազի սափրող մեքենայի ձայնն էր, որը անցնում էր իմ վիրավոր գլխի վրայով՝ մաքրելով բժիշկների «աշխատատեղը» այդ պահին անցանկալի մազածածկույթից։  Իսկ ալիքաձև կոտրվածքը սպիտակել էր գիպսի շնորհիվ:  Հետո գլուխս անցավ ռենտգենյան ճառագայթների փորձությունը, և բժիշկը՝ ստանալով մերոնց համաձայնությունը ,առանց վարանելու սկսեց վիրահատությունը:

Աչքերս կրկին բացվեցին. այս անգամ լռության միջից ինձ էր հասնում սրտագրի միապաղաղ ձայնը: Աչ ու ձախ թեքելով գլուխս հասկացա, որ պալատում եմ: «Փառք Աստծո, ուրեմն ամեն բան լավ է ավարտվել»։ Կանչեցի բուժքրոջը, հենց մտավ, միանգամից ասացի. «Տատին ո՞ւր է», ու բուժքուրը դուրս եկավ, և ներս մտավ տատիկը: Հազիվ էր բերանս բացվում, բայց տատիկի հետ երկու բառ փոխելու ցանկությունը մեծ էր, և ես կարողացա իմ մեջ կենտրոնացնել այդ մի փոքր էներգիան և խոսել իմ քաղցր տատիկի հետ։ Հետո մամային կանչեցի. ձայնս հազիվ էր դուս գալիս, բայց ուզում էի, որ մաման չանհանգստանա հանկար, որ այլևս չտեսնեմ նրա այլալված դեմքը: Խոսեցի մամայի հետ ու զգացի, որ ամեն բան արդեն հետևում է:

Հիմա իմ ընկերը պարթևահասակ տղա է, և այս ամենը հիշում է մանկական բարի ժպիտով։

Բարև Ձեզ: Ես Արտյոմն եմ, շուտով կլրանա 18 տարեկանս, սակայն մարդիկ, նայելով մազածածկույթիս, փորձում են գուշակել, թե քանի երեխա է ինձ «պապա» ասում և անկեղծորեն զարմանում են` լսելով իրական տարիքս: Երբ դեռ հաճախում էի կարատեի, մրցումների ժամանակ հաճախ վիճում էի մրցավարների և այլ մասնակիցների հետ տարիքիս հարցով: Հաճախ ասում էին.

-Գոնե թրաշվի, այ տղա, ոնց որ մոջահեդ լինես,- ինչին հնչում էր պատասխան.

-Թրաշը մարդկանց մեջ սարսափ է ներշնչում:

Ես ունեմ ընդամենը մի մոլուցք, որն, ի տարբերություն իմ հասակակից ստեղծագործ պատանիների, ոչ թե գիրքն է, կամ կինոն, կամ էլ, առավել ևս, փիլիսոփայությունը, այլ մի պարզ խաղ, որտեղ 22 միլիոնատեր վազում են 1 գնդակի հետևից և ուզում են այն ուղղել ուղղանկյուն դարպասների մեջ: Ճիշտ գուշակեցիք, դա ֆուտբոլն է. խաղ, որն ինձ ուղեկցում է ամենուրեք. և տանը, և դրսում, և նույնիսկ պարապմունքների ժամանակ, երբ ուսուցիչս աղաչում էր, որ ես սովորեմ «թոփիկը», իսկ ես մերժում էի, պատճառաբանելով, որ երեկոյան խաղում է Բարսելոնան, Բավարիան կամ էլ Արսենալը:

Մեր հարևանները հաճախ ասում են, որ խաղերը չեն նայում, քանի որ հաշիվը կարող են գուշակել մեր գոռոցներից: Սիրում եմ վերլուծել ֆուտբոլը և հաճախ գրում եմ ուղղակի ինձ համար, իսկ ամեն պարապմունքի գնալս ուղեկցվում էր մտքում չեմպիոնների լիգայի վերլուծությամբ: Ես ունեմ երազանք, որ նույնպես կապված է ֆուտբոլի հետ: Ես երազում եմ գեթ մեկ անգամ հայտնվել Einfield  մարզադաշտում և պարուրվել այդ ֆուտբոլային դարբնոցի ոգով և մեկնաբանել այնտեղ որևէ հանդիպում: Այսպիսին եմ ես, և եթե հետաքրքրեցի, կարող եք դիմել: Սիրով, Արտյոմ Սաֆարյան: